TECHNIKI MEMBRANOWE W OCHRONIE ŚRODOWISKA. Procesy separacji membranowej pozwalają na:

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "TECHNIKI MEMBRANOWE W OCHRONIE ŚRODOWISKA. Procesy separacji membranowej pozwalają na:"

Transkrypt

1 Wydział Inżynierii Środowiska TECHNIKI MEMBRANOWE W OCHRONIE ŚRODOWISKA Prof. dr hab. inż. Małgorzata KABSCH-KORBUTOWICZ pokój 215 D-2 Prof. dr hab. inż. Katarzyna MAJEWSKA NOWAK pokój 219 D-2 Procesy separacji membranowej pozwalają na: ZATĘŻANIE - USUWANIE ROZPUSZCZALNIKA Z ROZTWORU ROZCIEŃCZONEGO OCZYSZCZANIE - USUWANIE ZANIECZYSZCZEŃ Z ROZTWORU FRAKCJONOWANIE - ROZDZIELANIE SUBSTANCJI W MIESZANINIE LUB ROZTWORZE NA DWA LUB WIĘCEJ SKŁADNIKÓW ROZDZIAŁ STRUMIENIA W PROCESIE MEMBRANOWYM Koncentrat 1

2 Membrana Pod pojęciem membrany rozumiano pierwotnie półprzepuszczalną błonę naturalną, najczęściej roślinną lub zwierzęcą, która umożliwiała selektywne przenikanie składników roztworów. Zgodnie z definicją Europejskiego Towarzystwa Membranowego membrana jest to trzecia faza, rozdzielająca dwie inne fazy, a działająca jako pasywna lub aktywna bariera dla transportu między tymi fazami. Schemat membranowego rozdziału składników Membrana może być uważana za półprzepuszczalną barierę rozdzielającą dwie fazy ciekłe lub gazowe, a transport przez nią zachodzi dzięki zastosowaniu odpowiedniej siły napędowej. Membrana nadawa permeat siła napędowa: P, C, T, E W większości procesów membranowych siłą napędową jest różnica: ciśnień, stężeń (aktywności), temperatury po obu stronach membrany, ogólnie definiowana jako różnica potencjałów chemicznych. Można zatem powiedzieć, że w technikach membranowych transport cząsteczek zostaje wywołany różnicą ich potencjałów chemicznych po obu stronach membrany, a separacja zachodzi dzięki różnicy szybkości transportu różnych substancji (składników roztworów lub mieszanin). Innym rodzajem siły napędowej jest różnica potencjału elektrycznego po obu stronach membrany, przy czym wywołuje ona jedynie transport jonów lub cząsteczek posiadających ładunek elektryczny. 2

3 Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja MF - Ultrafiltracja UF - Nanofiltracja NF - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne - Odwrócona osmoza RO - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne Parametry charakteryzujące membrany - strumień permeatu, charakteryzujący wydajność membrany - (J v ) określa objętość, masę lub liczbę moli substancji, która przechodzi przez jednostkową powierzchnię membrany w jednostce czasu (m 3 /m 2 d, kg/m 2 d, mol/m 2 d). Często w przypadku procesów ciśnieniowych wydajność procesu opisuje się przy pomocy przepuszczalności hydraulicznej membrany L p (m 3 /m 2 dmpa) gdzie L p =J v / P - współczynnik retencji opisujący skuteczność separacji - definiuje się jako: c0 c1 R 100% c0 gdzie :c 0 - stężenie składnika w nadawie, c 1 - stężenie składnika w permeacie. Parametry charakteryzujące membrany (c.d.) - wielkość porów - parametr określający teoretyczne możliwości separacyjne (określany metodą bubble point lub mikroskopowo) - rozkład wielkości porów - wpływa na zdolności separacyjne (określany przy zastosowaniu substancji wzorcujących) - cut-off - graniczna rozdzielczość (określa najmniejszą masę cząsteczkową substancji zatrzymywanej przez membranę ze współczynnikiem retencji > 95%) - porowatość - wpływa na wydajność procesu (określana wagowo lub mikroskopowo) - hydrofilowość/hydrofobowość - powinowactwo do wody, wpływa na przepuszczalność membran (określana przez pomiar kąta zwilżania), - odporność na ciśnienie oraz działanie czynników chemicznych lub termicznych - wpływa na żywotność membran. 3

4 Membrany klasyfikacja, struktura, wytwarzanie Pochodzenie Materiał użyty do wytwarzania Struktura Morfologia Metody wytwarzania Pochodzenie Membrany naturalne (biologiczne) Syntetyczne Organiczne (polimerowe) Nieorganiczne (ceramiczne, metalowe) Stałe (organiczne, nieorganiczne) Ciekłe (organiczne) Materiał użyty do wytwarzania Organiczne Polimery celulozowe (celuloza i jej pochodne) - C, CA Poliamid (PA) Polisulfon (PS), polieterosulfon (PES) Politetrafluoroetylen (teflon) Polichlorek winylu (PVC) 4

5 materiał ceramiczny polisulfon poliamid poliamid trójoctan celulozy octan celulozy octan celulozy temperatura, C ph Materiał użyty do wytwarzania (c.d.) nieorganiczne - metale (pallad, stal szlachetna, wolfram) - szkło - grafit - materiały ceramiczne Struktura Porowate Nieporowate Ciekłe membrana asymetryczna porowata membrana symetryczna porowata membrana nieporowata Mechanizm transportu: sitowy Mechanizm transportu: rozpuszczania i dyfuzji 5

6 Membrany ciekłe Jako membranę ciekłą (LM) rozumie się fazę ciekłą rozdzielającą układ ciecz-ciecz lub ciecz-gaz i nie mieszającą się z fazami, między którymi ma miejsce rozdzielanie. Zwykle faza płynna membrany ciekłej zawiera specjalnie dobrane związki chemiczne w niej rozpuszczone, które w sposób selektywny wiążą z fazy nadawy (fazy donorowej), przenoszą i przekazują do fazy odbiorczej (fazy akceptorowej) określone związki chemiczne lub jony, nie wykazując powinowactwa do wielu innych, związków chemicznych, jonów, a także często nano- i mikrocząstek, znajdujących się w fazie donorowej. - membrany ciekłe grubowarstwowe (bulk liquid membrane - BLM) - unieruchomione membrany ciekłe (supported liquid membrane - SLM) - emulsyjne membrany ciekłe (emulsion liquid membrane - ELM) Morfologia membrany symetryczne - o jednakowej strukturze w całym przekroju poprzecznym Morfologia (c.d.) membrany asymetryczne - zbudowane z warstwy naskórkowej o grubości 0,1-0,5 m oraz suportu (podłoża) o grubości m skórka warstwa podtrzymująca 0,1/0,5 μm 50/200 μm 6

7 Metody wytwarzania membran Wylewanie z zastosowaniem inwersji fazowej Rozciąganie Spiekanie Wytrawianie Powlekanie Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja - Ultrafiltracja - Nanofiltracja - Odwrócona osmoza - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne Ciśnieniowe procesy separacji membranowej Mikrofiltracja < 0,2 MPa Ultrafiltracja 0,1-1,0 MPa Nanofiltracja 0,5-2,0 MPa Odwrócona osmoza 1,0-6,0 MPa cząstki zawieszone makrocząsteczki cukry sole dwuwartościowe kwasy zdysocjowane sole jednowartościowe kwasy niezdysocjowane woda 7

8 Ciśnieniowe procesy separacji membranowej MF UF NF RO 0,1 1, średnica porów, nm Zasada zjawiska osmozy i procesu odwróconej osmozy membrana P Solanka Solanka Ciśnienie osmotyczne Woda Woda Solanka Woda Osmoza Stan równowagi Odwrócona osmoza (RO) Ciśnienie osmotyczne Związek Wartości ciśnienia osmotycznego w 25 o C Stężenie mg/l mol/l Ciśnienie osmotyczne, atm NaCl ,6 27,08 NaCl ,0171 0,78 NaHCO ,0119 0,87 CaCl ,0008 0,56 Sacharoza (342) , ,07 D-glukoza (180) , ,14 Ciśnienie osmotyczne - ciśnienie zewnętrzne równoważące przepływ osmotyczny w układzie roztwór-membrana-rozpuszczalnik, charakterystyczne dla danego roztworu i jego stężenia, a niezależne od membrany mającej właściwości półprzepuszczalne: = c RT c - stężenie molowe substancji rozpuszczonej 8

9 Odwrócona osmoza (RO) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania asymetryczna lub kompozytowa ok. 150 m < 0,2 nm ciśnienie: 1,5-2,5 MPa - wody słonawe 4-8 MPa - wody morskie rozpuszczania-dyfuzji polimerowe odsalanie wód morskich i słonawych produkcja wody ultraczystej (elektronika) zatężanie soków i cukrów (przem.spożywczy) oraz mleka (mleczarstwo) Nanofiltracja (NF) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania asymetryczna porowata ok. 150 m ok. 1 nm ciśnienie ( 1-3,0 MPa) Sitowy, rozpuszczania i dyfuzji, oddziaływania elektrostatyczne polimerowy Usuwanie substancji o masach cząsteczkowych Da Usuwanie jonów dwuwartościowych Zmiękczanie wody Ultrafiltracja (UF) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania asymetryczna porowata ok. 150 m ok nm ciśnienie ( 0,1-1,0 MPa) sitowy polimerowy, ceramiczny przem.mleczarski (prod. mleka, serwatki, serów) przem. spożywczy (prod. skrobii, odzysk białek) metalurgia (emulsje olejowe, elektropigmenty) przem. tekstylny (barwniki) farmaceutyka (enzymy, antybiotyki) oczyszczanie wody (usuwanie koloidów, pyrogenów) 9

10 Mikrofiltracja (MF) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania symetryczna porowata ok m ok. 0,05-10 m ciśnienie (<0,2 MPa) sitowy polimerowy, ceramiczny analityka sterylizacja (przem.spożywczy, farmaceutyka) produkcja wody ultraczystej (elektronika) klarowanie (produkcja napojów) hodowla komórek, bioreaktory (biotechnologia) separacja metali (koloidalne tlenki i wodorotlenki) separacja emulsji olejowych Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja - Ultrafiltracja - Nanofiltracja - Odwrócona osmoza - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne Procesy w których siłą napędową jest różnica stężeń Separacja par Separacja gazów Perwaporacja Dializa 10

11 Separacja gazów Nadawa (gaz) Retentat (gaz) Permeat (gaz) Separacja par Nadawa (para) Retentat (para) Permeat (para) Perwaporacja Nadawa (ciecz) Retentat (ciecz) Permeat (para) Separacja par i gazów Charakterystyczne parametry procesów separacji gazów i par: - membrana kompozytowa zawierająca warstwę aktywną z polimeru elastycznego lub szklistego, -materiał membranotwórczy - polimery elastyczne (polidimetylosiloksan, polmetylopenten); polimery szkliste (poliimid, polisulfon) - grubość membrany (warstwy separacyjnej): 0,1 - kilka m, - wielkość porów - membrana nieporowata, - mechanizm separacji - rozpuszczanie i dyfuzja, - siła napędowa - ciśnienie do 10 MPa lub próżnia po stronie permeatu, gradient stężeń The first large-scale gas separation membrane process was used in the mid-1940s by the United States government to separate UF 6 isotopes for nuclear fuel enrichment (Noble, 1995). The first commercially significant gas separation membranes were introduced only in late Separacja gazów znalazła zastosowanie do rozdziału następujących układów: Rozdzielane gazy H 2 /CH 4 H 2 /CO H 2 /N 2 H 2 /Cl CO 2 /CH 4 O 2 /N 2 N 2 /O 2 He/N 2, He/O 2 H 2 O/powietrze węglowodory/powiet rze H 2 S/gaz naturalny CO 2 /gaz naturalny Zastosowanie wydzielanie wodoru z mieszanin po katalitycznym reformingu uzyskiwanie stechiometrycznych mieszanin gazów do syntez związków węgla C-C odzyskiwanie wodoru z gazów po syntezie amoniaku odzyskiwanie gazów po syntezie HCl usuwanie CO 2 z gazów naturalnych i z biogazu wzbogacanie powietrza w tlen uzyskiwanie czystego azotu odzyskiwanie helu z mieszanin gazowych osuszanie powietrza usuwanie związków lotnych (stacje paliw, przemysł chemiczny) odsiarczanie gazów palnych usuwanie gazu powodującego korozję 11

12 Perwaporacja Nadawa (ciecz) Permeat (para) Perwaporacja jest technikę separacji, w której zachodzi przemiana fazowa pierwszego rodzaju połączona z transportem masy przez nieporowatą membranę liofilową. Transport substancji przez membranę odbywa się trójstopniowo: - selektywna sorpcja substancji w strukturze polimeru, - dyfuzja przez membranę, - desorpcja substancji w postaci pary po stronie permeatu. Retentat (ciecz) Charakterystyczne parametry procesu perwaporacji: *membrana - kompozytowa z warstwą aktywną z polimeru elastycznego lub szklistego, *materiał membranotwórczy - polimery elastyczne lub szkliste, *grubość membrany - warstwa aktywna 0,1-kilka m, *wielkość porów - membrana nieporowata, *mechanizm separacji - rozpuszczanie i dyfuzja, *siła napędowa - różnica prężności par po obu stronach membrany. Zastosowania procesu perwaporacji 1. odwadnianie ciekłych mieszanin wodno-organicznych - rozdzielanie mieszanin azeotropowych typu woda/etoh, woda/i-propanol, woda/pirydyna, - odwadnianie rozpuszczalników organicznych, np. alkoholi, estrów, ketonów, eterów, kwasów karboksylowych, chlorowcopochodnych węglowodorów, 2. usuwanie ciekłych związków organicznych z wody - usuwanie węglowodorów i ich chlorowcopochodnych z wód gruntowych i powierzchniowych, - dealkoholizacja wina i piwa, - zatężanie substancji zapachowych (np. aromatów do przemysłu spożywczego), - usuwanie produktów organicznych w procesie ciągłej fermentacji, 3. rozdział mieszanin dwóch lub więcej ciekłych związków organicznych - rozdział izomerów (np. o-, m-, p-ksylenów), - rozdział azeotropów (np. etanol/cykloheksan, metanol/dimetylowęglan). 12

13 Dializa [ grec. dialysis ] chem. metoda oczyszczania roztworów koloidowych z elektrolitów obecnych w roztworze kwasów, zasad lub soli przy zastosowaniu odpowiedniej błony półprzepuszczalnej med. zabieg leczniczy, którego celem jest wyrównanie składu płynów ustrojowych, dokonywane poza ustrojem za pomocą aparatury zwanej sztuczną nerką (wg Słownik wyrazów obcych) Dializa Dializa to zjawisko przenikania substancji rozpuszczalnych przez błonę półprzepuszczalną mieszanina do dializy woda pergamin Dializer T. Grahama (1854 r) W procesie dializy substancja chemiczna dyfunduje poprzez membranę obojętną dzięki różnicy stężeń roztworów po obu jej stronach, a separacja jest wywołana różnicą w szybkości dyfuzji substancji różniących się masą cząsteczkową. Przez membranę przenikają cząsteczki wody i substancji małocząsteczkowych, zaś substancje wielkocząsteczkowe i koloidalne są zatrzymywane. Dializa Równocześnie z przepływem dyfuzyjnym substancji rozpuszczonej me miejsce przepływ osmotyczny w kierunku przeciwnym. Obydwa rodzaje przepływów są ze sobą sprzężone, co prowadzi do spadku prędkości przepływu substancji rozpuszczonej. Parametry, które mają wpływ na szybkość i selektywność w procesie dializy, zależą od: właściwości roztworów i membrany (rozpuszczalność składników w membranie, współczynnik dyfuzji oraz fizykochemiczne właściwości przenikających składników i materiału membrany) oraz warunków prowadzenia procesu (temperatura, ciśnienie, stężenie roztworów). W procesie dializy wykorzystuje się membrany wykonane z polimerów hydrofilowych (np. regenerowana celuloza, octan celulozy, alkohol poliwinylowy, kwas poliakrylowy). 13

14 HEMODIALIZA płyn dializacyjny płyn dializacyjny Zasadnicze cele i zadania zabiegów hemodializy 1. Oczyszczenie krwi chorego z toksycznych produktów przemiany materii; 2. Usunięcie nadmiaru wody z organizmu; 3. Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych + mocznik Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja - Ultrafiltracja - Nanofiltracja - Odwrócona osmoza - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne Procesy w których siłą napędową jest różnica temperatur DESTYLACJA MEMBRANOWA Destylacja membranowa jest procesem, w którym dwie ciecze lub roztwory o różnej temperaturze są rozdzielone membraną porowatą. Membrana nie może być zwilżana przez ciecz. Siłą napędową procesu powodującą transport masy jest różnica prężności par, wynikająca z różnicy temperatur roztworów przymembranowych. 14

15 Destylacja membranowa Zasada bezpośredniej kontaktowej destylacji membranowej T F Feed, cf Q J T 1 c1 pf T 2 c2 PP Membrane Permeate, cd T P Etapy MD: parowanie wody na granicy faz: ciepła nadawa/gaz w porach membrany, dyfuzja cząsteczek pary przez pory membrany hydrofobowej kondensacja pary w strumieniu zimnego destylatu. Destylacja membranowa Warunkiem podstawowym MD jest zachowanie fazy gazowej w porach membrany Właściwości membran do MD hydrofobowe - zapewniające zachowanie fazy gazowej w porach membrany, odporne chemicznie i stabilne termicznie, porowate - aby uzyskać znaczący strumień permeatu porowatość powinna przekraczać 70%, maksymalny promień porów nie powinien przekraczać 0,5-0,6 m, Destylacja membranowa Zalety MD 100 % (teoretycznie) retencja nielotnych substancji rozpuszczonych, niezależna od ich stężenia w nadawie, destylat charakteryzuje się wysoką czystością, znacznie niższe ciśnienie w porównaniu z innymi technikami membranowymi, temperatura nadawy znacznie niższa od temperatury wrzenia, do ogrzewania nadawy można wykorzystać ciepło odpadowe, energię słoneczną lub geotermalną, wysoka odporność chemiczna membran, niewielka przestrzeń parowa (praktycznie grubość membrany) w porównaniu z destylacją konwencjonalną. 15

16 Moduły membranowe Moduł membranowy jest najmniejszym powtarzalnym i integralnym elementem instalacji membranowej i w razie uszkodzenia może być wymieniony na nowy. Oprócz wymagań stawianych samym membranom, tj. wysoka selektywność separacji składników oraz duża przepuszczalność względem składnika moduł membranowy powinien: zapewniać korzystne warunki hydrodynamiczne, tak aby składniki zatrzymywane na membranie były z niej ciągle usuwane, tak by utrzymana była wysoka wydajność procesu, szczelność pomiędzy rozdzielanymi strumieniami permeatu i koncentratu, duży stosunek powierzchni membran do objętości modułu, krótki czas przebywania roztworu, łatwość mycia i sterylizacji, niskie koszty eksploatacji, niskie koszty własne, duża odporność membran na działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych. Moduły membranowe Konstrukcje dostępnych modułów membranowych opierają się na dwóch podstawowych formach membrany: płaskiej rurowej Konfiguracje modułów membranowych: moduły płytowo-ramowe, moduły spiralne, moduły rurowe, moduły kapilarne, moduły z włókien kanalikowych (hollow-fibre) (czasami ta konfiguracja zaliczana jest do kapilarnej). Porównanie modułów opartych na rurowej konfiguracji membran Konfiguracja Średnica, mm Gęstość upakowania, m 2 /m 3 Rurowa > 10, Kapilarna 0,5-10, Włókna kanalikowe <0, przy średnicy rury 5 mm, 2 - przy średnicy rury 0,5 mm 3 - przy średnicy rury 0,05 mm 16

17 Tryby pracy układów membranowych 1. Dead-end (jednokierunkowy) 2. Cross-flow (krzyżowy) nadawa Placek filtracyjny nadawa Retentat Permeat grubość placka filtracyjnego Permeat J A Schematy rozprowadzenia strumieni cieczy w modułach membranowych (układy przepływowe) B C D A układ współprądowy B układ z idealnym mieszaniem C układ przeciwprądowy D układ typowo krzyżowy Przyczyny spadku wydajności procesów membranowych polaryzacja stężeniowa, adsorpcja na powierzchni membrany, tworzenie warstwy żelowej na powierzchni membrany, zatykanie porów membrany stałymi i mikrozanieczyszczeniami, deformacja porów pod wpływem ciśnienia. Składowe oporu wpływające na transport masy przez membranę 17

18 Polaryzacja stężeniowa Dyfuzja wsteczna konwekcja roztwór przepływ Cr Cm Warstwa przymembranowe Intensywność polaryzacji stężeniowej Proces Membranowy Intensywność polaryzacji stężeniowej Odwrócona osmoza Nanofiltracja Ultrafiltracja Mikrofiltracja Umiarkowana Umiarkowana Duża bardzo duża KONSEKWENCJE POLARYZACJI STĘŻENIOWEJ spadek przepływu rozpuszczalnika, wywołany zwiększonym ciśnieniem osmotycznym roztworu w warstwie przymembranowej, wzrost przepływu substancji rozpuszczonych, powstawanie żelu substancji rozpuszczonej na powierzchni membrany, po przekroczeniu stężenia krytycznego, wytrącanie się na powierzchni membrany osadów określonych substancji po przekroczeniu ich rozpuszczalności. 18

19 Fouling membran FOULING - odkładanie się substancji na powierzchni membrany i/lub w porach ograniczające jej przepuszczalność. Fouling wywołany jest przez: substancje organiczne (substancje wielkocząsteczkowe, substancje biologiczne), substancje nieorganiczne (wodorotlenki metali, sole wapnia, krzemionka), cząstki zawieszone. Zjawiska składowe foulingu: formowanie żelu - najbardziej podatne na tworzenie warstwy żelowej są substancje humusowe, fenole, pestycydy, makrocząsteczki (np. białka, węglowodany, serwatka, oleje) oraz substancje powierzchniowo-czynne; -strącanie (scaling) - do najczęściej spotykanych w formie strąceniowej należą związki Ca 2+, Mg 2+, CO 3 2-, SO 4 2-, krzemionka oraz sole Fe 3+ ; -zatykanie - powodowane jest przez drobnozdyspergowane lub zawieszone cząstki stałe oraz koloidy organiczne i nieorganiczne; -biofouling - wywoływany przez bakterie, wirusy oraz fragmenty ścian komórkowych; powstająca błona powoduje zaślepienie porów membrany; - degradacja membrany - wywołana na skutek działania mikroorganizmów (membrany celulozowe) lub czynników chemicznych (np. chloru, chlorowcopochodnych, fenolu) które niszczą strukturę membrany. Fouling membran 19

20 Fouling membran Zjawisko foulingu membrany składa się z trzech etapów: 1. przeniesienia substancji rozpuszczonej do powierzchni membrany, 2. wnikanie rozpuszczonych substancji w pory membrany, aż cząstki substancji rozpuszczonej zostaną zaadsorbowane lub przejdą szereg odwracalnych cykli sorpcja/desorpcja w porach, 3. zasadnicza sorpcja - jest ona wywołana powinowactwem materiału membrany i substancji występujących w roztworze (powinowactwo hydrofilowo/hydrofobowe), lub oddziaływaniami elektrostatycznymi pomiędzy membraną i cząsteczkami znajdującymi się w roztworze. Fouling membran wielkość strumienia permeatu częstotliwość i intensywność płukania wstecznego metody czyszczenia chemicznego ciśnienie transmembranowe prędkość przepływu stycznego temperatura FOULING skład roztworu zawartość ciał zawieszonych ph średnica porów chropowatość powierzchni materiał membranotwórczy typ modułu Fouling membran Na intensywność zjawiska blokowania membran istotny wpływ mają: materiał i właściwości membrany - hydrofilowość/hydrofobowość, ładunek powierzchniowy, porowatość, wielkość porów, chropowatość powierzchni; temperatura; ph; prędkość przepływu i turbulencja; ciśnienie; stężenie filtrowanego roztworu; obecność soli. 20

21 Sposoby ograniczania polaryzacji stężeniowej i foulingu: 1 - zmiana parametrów prowadzenia procesu zmniejszenie ciśnienia transmembranowego, zmniejszenie stężenia substancji organicznych w oczyszczanym roztworze, stosowanie optymalnej temperatury, stosowanie ciśnień pulsacyjnych, stosowanie okresowego mycia membrany - hydraulicznego (płukanie wsteczne) lub chemicznego, 2 - metodami fizycznymi wymuszanie przepływu turbulentnego, wprowadzenie elementów zaburzających profile przepływu, wykorzystanie pola elektrycznego, użycie ultradźwięków, 3 - metodami chemicznymi (modyfikacja właściwości membran) wprowadzenie do materiału membrany grup jonoczynnych o ładunku zgodnym z ładunkiem filtrowanej substancji, powlekanie powierzchni membrany polimerem o charakterze hydrofilowym, chemiczną sorpcję substancji jonowych na powierzchni membrany, modyfikacja membran poprzez napromieniowywanie promieniami UV (zwiększa hydrofilowość), 4 - wstępnie przygotowując separowany roztwór koagulacja - usuwanie substancji koloidalnych i drobnozdyspergowanych, zmiękczanie -usuwanie soli Ca 2+, i Mg 2+, sorpcja na węglu aktywnym, chlorowanie i ozonowanie, korekta ph. Cleaning Chemical NaOCl Acids (HCl, H 2 SO 4, Citric Acid) NaOH Sodium bi-sulfite (SBS) H 2 O 2 EDTA For Fouling Material Biological; NOM; Synthetic polymers Inorganic deposits NOM Reducible metals (Fe, Mn) NOM Metals 21

Procesy membranowe (membrane processes)

Procesy membranowe (membrane processes) Procesy membranowe (membrane processes) ROZDZIAŁ STRUMIENIA W PROCESIE MEMBRANOWYM Koncentrat CELE: zatężanie oczyszczanie frakcjonowanie Membrana Pod pojęciem membrany rozumiano pierwotnie półprzepuszczalną

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus

Klasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus Klasyfikacja procesów membranowych Magdalena Bielecka Agnieszka Janus 1 Co to jest membrana Jest granica pozwalająca na kontrolowany transport jednego lub wielu składników z mieszanin ciał stałych, ciekłych

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Wprowadzenie do metod membranowych

Wykład 1. Wprowadzenie do metod membranowych Wykład 1 Wprowadzenie do metod membranowych Cele metod rozdzielania: 1) 2) 3) zatężania oczyszczanie frakcjonowanie Historia 1855 A. Fick membrany kolodionowe 1866 T. Graham membrany kauczukowe 1950/1960

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA

POLITECHNIKA GDAŃSKA POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA INŻYNIERII PROCESOWEJ I TECHNOLOGII CHEMICZNEJ TECHNOLOGIA CHEMICZNA Zasada najlepszego wykorzystania potencjału: ocena siły napędowej i wpływu zwilżania

Bardziej szczegółowo

Mikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik

Mikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik Mikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik Procesy membranowe Procesy separacji przebiegające dzięki obecności membrany Zasadą technik mikrofiltracji,

Bardziej szczegółowo

ODWRÓCONA OSMOZA. Separacja laktozy z permeatu mikrofiltracyjnego serwatki

ODWRÓCONA OSMOZA. Separacja laktozy z permeatu mikrofiltracyjnego serwatki Wrocław, 01.12.16 ODWRÓCONA OSMOZA Separacja laktozy z permeatu mikrofiltracyjnego serwatki 1. OPIS PROCESU Podstawowym elementem odróżniającym procesy osmozy od ultrafiltracji są znacznie mniejsze rozmiary

Bardziej szczegółowo

ODWRÓCONA OSMOZA ODSALANIE SOLANKI

ODWRÓCONA OSMOZA ODSALANIE SOLANKI Wrocław, 24.11.15 ODWRÓCONA OSMOZA ODSALANIE SOLANKI 1. OPIS PROCESU Podstawowym elementem odróżniającym procesy osmozy od ultrafiltracji są znacznie mniejsze rozmiary cząstek substancji rozpuszczonych

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI ROZDZIELANIA

TECHNIKI ROZDZIELANIA TECHNIKI ROZDZIELANIA Ćwiczenie 2 Techniki wzbogacania i prekoncentracji: Membrany stałe/odparowanie próżniowe Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej Prowadzący

Bardziej szczegółowo

Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska. Ćwiczenie 14. Zastosowanie metod membranowych do oczyszczania ścieków

Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska. Ćwiczenie 14. Zastosowanie metod membranowych do oczyszczania ścieków Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska Ćwiczenie 14 Zastosowanie metod membranowych do oczyszczania ścieków Wstęp teoretyczny Opracowała: dr Elżbieta Megiel 1. Klasyfikacja

Bardziej szczegółowo

Ciśnieniowe techniki membranowe (część 2)

Ciśnieniowe techniki membranowe (część 2) Wykład 5 Ciśnieniowe techniki membranowe (część 2) Opracowała dr Elżbieta Megiel Nanofiltracja (ang. Nanofiltration) NF GMM 200 Da rozmiar molekuły 1 nm, TMM 5 30 atm Membrany jonoselektywne Stopień zatrzymywania:

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Wprowadzenie do metod membranowych (część 2)

Wykład 2. Wprowadzenie do metod membranowych (część 2) Wykład 2 Wprowadzenie do metod membranowych (część 2) Mechanizmy filtracji membranowej Model kapilarny Model dyfuzyjny Model dyfuzyjny Rozpuszczalność i szybkość dyfuzji Selektywność J k D( c c ) / l n

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185682 (2 1) Numer zgłoszenia: 317784 (22) Data zgłoszenia: 30.12.1996 (13) B1 (51) IntCl7 C02F 1/44 B01D

Bardziej szczegółowo

Odwrócona osmoza (RO) PATRYCJA WĄTROBA

Odwrócona osmoza (RO) PATRYCJA WĄTROBA Odwrócona osmoza (RO) PATRYCJA WĄTROBA DOMINIKA SZREDER ANGELIKA WALKOWICZ 30B1 PODSTAWA PROCESU Zjawisko osmozy naturalnej, które polega na samorzutnym przenikaniu rozpuszczalnika przez membranę półprzepuszczalną

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZDOLNOŚCI PERMEACJI GAZU PRZEZ MEMBRANĘ POROWATĄ

BADANIE ZDOLNOŚCI PERMEACJI GAZU PRZEZ MEMBRANĘ POROWATĄ Ćwiczenie 14: BADANIE ZDOLNOŚCI PERMEACJI GAZU PRZEZ MEMBRANĘ POROWATĄ 1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową i zasadą działania modułów membranowych oraz eksperymentalne wyznaczenie

Bardziej szczegółowo

Ciśnieniowe techniki membranowe

Ciśnieniowe techniki membranowe Wykład 4 Ciśnieniowe techniki membranowe Opracowała dr Elżbieta Megiel Pressure driven processes P= MF 10-300 kpa UF 50-500 kpa NF 0.5-1.5 MPa RO 0.5-1.5 MPa Bacteria, parasites, High molecular particles

Bardziej szczegółowo

Wykład 7: Metody permeacyjne - wiadomości wstępne

Wykład 7: Metody permeacyjne - wiadomości wstępne Wykład 7: Metody permeacyjne - wiadomości wstępne Zastrzeżenie Niektóre materiały graficzne zamieszczone w tym dokumencie oraz w łączach zewnętrznych mogą być chronione prawem autorskim i jako takie są

Bardziej szczegółowo

Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak

Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga ciało

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Anna Ptaszek. 7 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 2. Anna Ptaszek 1 / 1

Wykład 2. Anna Ptaszek. 7 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 2. Anna Ptaszek 1 / 1 Wykład 2 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 7 października 2015 1 / 1 Zjawiska koligatywne Rozpuszczenie w wodzie substancji nielotnej powoduje obniżenie prężności pary nasyconej P woda

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie technik membranowych jako przyszłościowy kierunek w uzdatnianiu wody

Zastosowanie technik membranowych jako przyszłościowy kierunek w uzdatnianiu wody Zastosowanie technik membranowych jako przyszłościowy kierunek w uzdatnianiu wody XVI Sympozjum naukowo-techniczne WOD-KAN-EKO Wrocław 2013 r. Plan Prezentacji Wstęp Tło projektu Założenia techniczne Stacja

Bardziej szczegółowo

Wykład 9: Dializa i Elektrodializa

Wykład 9: Dializa i Elektrodializa Wykład 9: Dializa i Elektrodializa Zastrzeżenie Niektóre materiały graficzne zamieszczone w tym dokumencie oraz w łączach zewnętrznych mogą być chronione prawem autorskim i jako takie są przeznaczone jedynie

Bardziej szczegółowo

prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak

prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak Czy równowaga w przyrodzie i w chemii jest korzystna? prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga

Bardziej szczegółowo

Wykład 8. Dyfuzyjne techniki membranowe (część 3) Opracowała dr Elżbieta Megiel

Wykład 8. Dyfuzyjne techniki membranowe (część 3) Opracowała dr Elżbieta Megiel Wykład 8 Dyfuzyjne techniki membranowe (część 3) Opracowała dr Elżbieta Megiel Dializa Dializa dla roztworów elektrolitów Równowaga Donnana, 1911 W warunkach równowagowych iloczyn jonowy każdego elektrolitu

Bardziej szczegółowo

Wykład 11. Membrany ciekłe i biopodobne. Opracowała dr Elżbieta Megiel

Wykład 11. Membrany ciekłe i biopodobne. Opracowała dr Elżbieta Megiel Wykład 11 Membrany ciekłe i biopodobne Opracowała dr Elżbieta Megiel Rodzaje membran ciekłych Faza donorowa f Faza akceptorowa s Membrany grubowarstwowe ( BLM ang. Bulk liquid membrane) Membrany ciekłe

Bardziej szczegółowo

UZDATNIANIE WODY W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM TECHNIKI MEMBRANOWE. 26 marca 2010 Woda i Ścieki w Przemyśle Spożywczym - Białystok 2010

UZDATNIANIE WODY W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM TECHNIKI MEMBRANOWE. 26 marca 2010 Woda i Ścieki w Przemyśle Spożywczym - Białystok 2010 UZDATNIANIE WODY W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM TECHNIKI MEMBRANOWE Obszar geograficzny działania EUROWATER Koncentracja na średnich wydajnościach stacji uzdatniania wody Małe przepływy Średnie przepływy Duże

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 7. Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe

WYKŁAD 7. Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe WYKŁAD 7 Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe JS Reguła Gibssa. Układy dwuskładnikowe Reguła faz Gibbsa określa liczbę stopni swobody układu w równowadze termodynamicznej: układy dwuskładnikowe

Bardziej szczegółowo

ELEKTRODIALIZA. Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec r.

ELEKTRODIALIZA. Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec r. ELEKTRODIALIZA 1 Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec 29. 05. 2018 r. HISTORIA ELEKTRODIALIZY W 1952 roku powstał pierwszy zakład odsalania wody z wykorzystaniem tej metody - elektroliza

Bardziej szczegółowo

Wykład 7. Anna Ptaszek. 13 września Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Fizykochemia biopolimerów - wykład 7.

Wykład 7. Anna Ptaszek. 13 września Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Fizykochemia biopolimerów - wykład 7. Wykład 7 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 13 września 2016 1 / 27 Układ wieloskładnikowy dwufazowy P woda 1 atm lód woda ciek a woda + substancja nielotna para wodna 0 0 100 T 2 / 27

Bardziej szczegółowo

Oczyszczanie wody - A. L. Kowal, M. Świderska-BróŜ

Oczyszczanie wody - A. L. Kowal, M. Świderska-BróŜ Oczyszczanie wody - A. L. Kowal, M. Świderska-BróŜ Spis treści Przedmowa 1. Woda w przyrodzie 1.1. Wprowadzenie 1.2. Fizyczne właściwości wody 1.3. Ogólna charakterystyka roztworów wodnych 1.3.1. Roztwory

Bardziej szczegółowo

Karbonowy filtr sorpcyjny K870

Karbonowy filtr sorpcyjny K870 Karbonowy filtr sorpcyjny K870 Karbonowy filtr sorpcyjny K870 posiada szeroki zakres zastosowań. Może działać w systemach odwróconej osmozy (mechaniczne i chemiczne czyszczenie), jako główny lub dodatkowy

Bardziej szczegółowo

KONGRES SEROWARSKI ŁOCHÓW 2018

KONGRES SEROWARSKI ŁOCHÓW 2018 KONGRES SEROWARSKI ŁOCHÓW 2018 WYBRANE ZASTOSOWANIA TECHNOLOGII MEMBRANOWYCH W PROCESACH OCZYSZCZANIA WODY I ŚCIEKÓW Dr inż. Janusz Kroll PROCESY FILTRACJI MEMBRANOWYCH Mikrofiltracja - MF 0.1 do2.0 µm

Bardziej szczegółowo

Pytania do egzaminu z przedmiotu Gospodarka wodno ściekowa w sektorze paliwowo energetycznym

Pytania do egzaminu z przedmiotu Gospodarka wodno ściekowa w sektorze paliwowo energetycznym I Budowa i właściwości fizykochemiczne wody 1. Budowa cząsteczki H 2 O a) klasyczny model budowy cząsteczki H 2 O, b) budowa cząsteczki H 2 O na gruncie teorii kwantowej, c) cząsteczka H 2 O jako dipol,

Bardziej szczegółowo

MIKROFILTRACJA ZAGĘSZCZANIE BIAŁEK SERWATKOWYCH

MIKROFILTRACJA ZAGĘSZCZANIE BIAŁEK SERWATKOWYCH Wrocław, 16.11.16 MIKROFILTRACJA ZAGĘSZCZANIE BIAŁEK SERWATKOWYCH 1. OPIS PROCESU Procesy membrany stosowane szeroko w przemyśle mleczarskim są często alternatywą dla jednostkowych procesów klasycznej

Bardziej szczegółowo

(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 B01D 63/00

(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 B01D 63/00 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 175490 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 306490 (22) Data zgłoszenia: 21.12.1994 (51) IntCl6: B01D 61/36 B01D

Bardziej szczegółowo

Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska

Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska Instrukcja do Ćwiczenia 14 Zastosowanie metod membranowych w oczyszczaniu ścieków Opracowała dr Elżbieta Megiel Celem ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

ODNOWA WODY. Wykład 11 PROCESY MEMBRANOWE

ODNOWA WODY. Wykład 11 PROCESY MEMBRANOWE ODNOWA WODY Wykład 11 PROCESY MEMBRANOWE Size ranges of dissolved and suspanded water constituents Klasyfikacja procesów membranowych wg rodzaju sily napędowej wywołującej transport substancji przez membranę

Bardziej szczegółowo

Stacje odwróconej osmozy Technika membranowa

Stacje odwróconej osmozy Technika membranowa Stacje odwróconej osmozy Technika membranowa Przemysłowe stacje odwróconej osmozy Watersystem. Działając od przeszło 20 lat na rynku uzdatniania wody, oferujemy klientom sprawdzone jednostki odwróconej

Bardziej szczegółowo

BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA

BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. 2. 3. 4. 5. Ogólne podstawy biologicznych metod oczyszczania ścieków. Ścieki i ich rodzaje. Stosowane metody analityczne. Substancje biogenne w ściekach. Tlenowe procesy przemiany

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z chemii kl VII

Kryteria oceniania z chemii kl VII Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co

Bardziej szczegółowo

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach 1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów.

Ćwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów. 1. Część teoretyczna Właściwości koligatywne Zjawiska osmotyczne związane są z równowagą w układach dwu- lub więcej składnikowych, przy czym dotyczy roztworów substancji nielotnych (soli, polisacharydów,

Bardziej szczegółowo

METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW METODY ODWADNIANIA

METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW METODY ODWADNIANIA METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Usunięcie wilgoci z materiału bez zmian jej postaci fizycznej:

Bardziej szczegółowo

Wykład 9. Membrany jonowymienne i prądowe techniki membranowe (część 1) Opracowała dr Elżbieta Megiel

Wykład 9. Membrany jonowymienne i prądowe techniki membranowe (część 1) Opracowała dr Elżbieta Megiel Wykład 9 Membrany jonowymienne i prądowe techniki membranowe (część 1) Opracowała dr Elżbieta Megiel Membrany jonowymienne Membrany jonowymienne heterogeniczne i homogeniczne. S. Koter, Zastosowanie membran

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 5 A-2, p Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Studia I stopnia (inżynierskie), stacjonarne, Rok III, semestr V

Ćwiczenie 5 A-2, p Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Studia I stopnia (inżynierskie), stacjonarne, Rok III, semestr V Ćwiczenie 5 A-2, p. 110 Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Studia I stopnia (inżynierskie), stacjonarne, Rok III, semestr V Separacje membranowe wydzielanie produktu reakcji z mieszaniny

Bardziej szczegółowo

Obliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Obliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 01/12

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 01/12 PL 217131 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217131 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 391688 (51) Int.Cl. B01D 53/22 (2006.01) B01D 53/14 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Sonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym?

Sonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym? Schemat 1 Strefy reakcji Rodzaje efektów sonochemicznych Oscylujący pęcherzyk gazu Woda w stanie nadkrytycznym? Roztwór Znaczne gradienty ciśnienia Duże siły hydrodynamiczne Efekty mechanochemiczne Reakcje

Bardziej szczegółowo

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [

Bardziej szczegółowo

chemia wykład 3 Przemiany fazowe

chemia wykład 3 Przemiany fazowe Przemiany fazowe Przemiany fazowe substancji czystych Wrzenie, krzepnięcie, przemiana grafitu w diament stanowią przykłady przemian fazowych, które zachodzą bez zmiany składu chemicznego. Diagramy fazowe

Bardziej szczegółowo

WODA I OGIEŃ. Prezentacja Mileny Oziemczuk

WODA I OGIEŃ. Prezentacja Mileny Oziemczuk WODA I OGIEŃ Prezentacja Mileny Oziemczuk Ogień Ogień - suma obserwowalnych zjawisk towarzyszących na ogół fizykochemicznemu procesowi spalania,, a przede wszystkim: emisja promieniowania widzialnego -światła

Bardziej szczegółowo

4 Ogólna technologia żywności

4 Ogólna technologia żywności Spis treści Przedmowa 7 1. Operacje membranowe, Krzysztof Surówka 9 1.1. Wstęp 9 1.2. Zasada krzyżowej filtracji membranowej 9 1.3. Ogólna charakterystyka operacji membranowych 10 1.4. Membrany - klasy

Bardziej szczegółowo

TECHNIKI MEMBRANOWE W PRZETWÓRSTWIE MLEKA Lidia Zander, Zygmunt Zander

TECHNIKI MEMBRANOWE W PRZETWÓRSTWIE MLEKA Lidia Zander, Zygmunt Zander Artykuł opublikowany z niewielkimi zmianami w Ogólnopolskim Informatorze Mleczarskim nr 11/2004 (95) TECHNIKI MEMBRANOWE W PRZETWÓRSTWIE MLEKA Lidia Zander, Zygmunt Zander Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Anna Ptaszek. 5 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 1. Anna Ptaszek 1 / 36

Wykład 1. Anna Ptaszek. 5 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 1. Anna Ptaszek 1 / 36 Wykład 1 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 5 października 2015 1 / 36 Podstawowe pojęcia Układ termodynamiczny To zbiór niezależnych elementów, które oddziałują ze sobą tworząc integralną

Bardziej szczegółowo

(54) Sposób przerobu zasolonych wód odpadowych z procesu syntezy tlenku etylenu

(54) Sposób przerobu zasolonych wód odpadowych z procesu syntezy tlenku etylenu RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 186722 (21) Numer zgłoszenia: 327212 (22) Data zgłoszenia: 03.07.1998 (13) B1 (51) IntCl7 C07C 31/20 C07C

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.

Ćwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne. PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Literatura zalecana 1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I: Skrypt do

Bardziej szczegółowo

WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI

WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI SPIS TREŚCI WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI...7 PRZEDMOWA...8 1. WSTĘP...9 2. MATEMATYCZNE OPRACOWANIE WYNIKÓW POMIARÓW...10 3. LEPKOŚĆ CIECZY...15 3.1. Pomiar lepkości...16 3.2. Lepkość względna...18 3.3.

Bardziej szczegółowo

Membranowe Procesy Ciśnieniowe

Membranowe Procesy Ciśnieniowe Ćwiczenie odwrócona osmoza Membranowe Procesy Ciśnieniowe Pierwsze badania nad procesami membranowymi rozpoczęły się w połowie XIX wieku i związane były z pracami prowadzonymi przez T. Grahama (1805-1869)

Bardziej szczegółowo

Roztwory. Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników.

Roztwory. Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników. Roztwory Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników. Własności fizyczne roztworów są związane z równowagę pomiędzy siłami wiążącymi cząsteczki wody i substancji rozpuszczonej.

Bardziej szczegółowo

Nowe wyzwania. Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność:

Nowe wyzwania. Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność: Nowe wyzwania Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność: Wprowadzenia do laboratoriów analitycznych ZASAD (12) ZIELONEJ CHEMII Można, więc mówić o ZIELONEJ CHEMII ANALITYCZNEJ

Bardziej szczegółowo

Wykład 6. Klasyfikacja przemian fazowych

Wykład 6. Klasyfikacja przemian fazowych Wykład 6 Klasyfikacja przemian fazowych JS Klasyfikacja Ehrenfesta Ehrenfest klasyfikuje przemiany fazowe w oparciu o potencjał chemiczny. nieciągłość Przemiany fazowe pierwszego rodzaju pochodne potencjału

Bardziej szczegółowo

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 01/12

PL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 01/12 PL 216277 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 216277 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 391686 (51) Int.Cl. C10K 1/32 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH

Bardziej szczegółowo

Fazy i ich przemiany

Fazy i ich przemiany Układy i fazy Fazy i ich przemiany Co to jest faza? 1. Faza to forma występowania materii jednolita w całej objętości pod względem składu chemicznego i właściwości fizycznych (Atkins) 2. Faza to część

Bardziej szczegółowo

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru 1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków

Bardziej szczegółowo

Ewa Puszczało. Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki

Ewa Puszczało. Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Ewa Puszczało Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Substancje powierzchniowo czynne (SPC) to związki chemiczne, których cząsteczki są zbudowane z 2 elementów o przeciwnym

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA

PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Ćwiczenie 1 (Karta pracy - 1a, 1b, 1c, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIE MEMBRAN DO OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO

ZASTOSOWANIE MEMBRAN DO OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO ZASTOSOWANIE MEMBRAN DO OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO Ewa Puszczało Instytut Inżynierii Wody i Ścieków Politechnika Śląska SCHEMAT UBOJU Rozładunek i rozmieszczenie zwierzyny ubojowej Ogłuszanie

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: Apolinary L. Kowal, Maria Świderska-Bróż - Oczyszczanie wody

Księgarnia PWN: Apolinary L. Kowal, Maria Świderska-Bróż - Oczyszczanie wody Księgarnia PWN: Apolinary L. Kowal, Maria Świderska-Bróż - Oczyszczanie wody Przedmowa................................................ XIII 1. Woda w przyrodzie.........................................

Bardziej szczegółowo

FLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW TECHNIKA PRZEMYSŁOWA

FLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW TECHNIKA PRZEMYSŁOWA FLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW FLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW Wymagania dotyczące jakości

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne

Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w

Bardziej szczegółowo

CHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE

CHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów

Bardziej szczegółowo

CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.

CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Substancje i ich przemiany WYMAGANIA PODSTAWOWE stosuje zasady bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy

Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Metody zmniejszenia emisji CO 2 - technologia oxy-spalania Metoda ta polega na spalaniu paliwa w atmosferze o zwiększonej koncentracji

Bardziej szczegółowo

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej Nauczyciel: Marta Zielonka Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady bezpiecznej pracy

Bardziej szczegółowo

Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7

Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7 Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7 W tabeli zostały wyróżnione y z doświadczeń zalecanych do realizacji w szkole podstawowej. Temat w podręczniku Tytuł Typ

Bardziej szczegółowo

Podstawy biogospodarki. Wykład 7

Podstawy biogospodarki. Wykład 7 Podstawy biogospodarki Wykład 7 Prowadzący: Krzysztof Makowski Kierunek Wyróżniony przez PKA Immobilizowane białka Kierunek Wyróżniony przez PKA Krzysztof Makowski Instytut Biochemii Technicznej Politechniki

Bardziej szczegółowo

Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej

Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej 1. Jak wpłynie 50% dodatek MeOH do wody na retencję kwasu propionowego w układzie faz odwróconych? 2. Jaka jest kolejność retencji kwasów mrówkowego, octowego

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I

Zagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I Nr zajęć Data Zagadnienia Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I 9.10.2012. b. określenie liczby cząstek elementarnych na podstawie zapisu A z E, również dla jonów; c. określenie

Bardziej szczegółowo

Powodzenia!!! WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP. Termin: r. Czas pracy: 90 minut. Liczba otrzymanych punktów

Powodzenia!!! WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP. Termin: r. Czas pracy: 90 minut. Liczba otrzymanych punktów KOD Ucznia WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP Termin: 21.03.2006r. Czas pracy: 90 minut Numer zadania Liczba możliwych punktów 1 6 2 3 3 6 4 7 5 7 6 6 7 6 8 3 9 6 10 8 Razem 58 Liczba otrzymanych

Bardziej szczegółowo

OCZYSZCZANIE WODY METODĄ ODWRÓCONEJ OSMOZY. 1. Wprowadzenie do technik membranowych

OCZYSZCZANIE WODY METODĄ ODWRÓCONEJ OSMOZY. 1. Wprowadzenie do technik membranowych Aktualizacja 14.02.2012r. OCZYSZCZANIE WODY METODĄ ODWRÓCONEJ OSMOZY 1. Wprowadzenie do technik membranowych Procesy membranowe są technikami pozwalającymi na separację zanieczyszczeń o wymiarach cząstek

Bardziej szczegółowo

Technika membranowa MF UF NF - RO

Technika membranowa MF UF NF - RO Technika membranowa MF UF NF - RO AquaCare GmbH & Co. KG Am Wiesenbusch 11 (im Innovapark) 45966 Gladbeck, Germany +49-20 43-37 57 58-0 +49-20 43 37 57 58-90 www.aquacare.de e-mail: info@aquacare.de Autoryzowany

Bardziej szczegółowo

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Tytuł projektu: Realizacja Przedmiot Treści nauczania z podstawy programowej Treści wykraczające poza podstawę

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie

Bardziej szczegółowo

Zrównoważony rozwój przemysłowych procesów pralniczych. Moduł 1 Zastosowanie wody. Rozdział 3b. Zmiękczanie wody

Zrównoważony rozwój przemysłowych procesów pralniczych. Moduł 1 Zastosowanie wody. Rozdział 3b. Zmiękczanie wody Projekt Leonardo da Vinci Zrównoważony rozwój przemysłowych procesów pralniczych Moduł 1 Zastosowanie wody Rozdział 3b Zmiękczanie wody Moduł 1 Zastosowanie wody Rozdział 3 Zmiękczanie wody 1 Treść Twardość

Bardziej szczegółowo

Wykład 3. Fizykochemia biopolimerów- wykład 3. Anna Ptaszek. 30 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego

Wykład 3. Fizykochemia biopolimerów- wykład 3. Anna Ptaszek. 30 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego Wykład 3 - wykład 3 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 30 października 2013 1/56 Warunek równowagi fazowej Jakich układów dotyczy równowaga fazowa? Równowaga fazowa dotyczy układów: jednoskładnikowych

Bardziej szczegółowo

PL B1. ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE, Szczecin, PL BUP 24/15

PL B1. ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE, Szczecin, PL BUP 24/15 PL 224627 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224627 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 408265 (22) Data zgłoszenia: 20.05.2014 (51) Int.Cl.

Bardziej szczegółowo

WZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH

WZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH biogaz, wzbogacanie biogazu separacja membranowa Andrzej G. CHMIELEWSKI *, Marian HARASIMOWICZ *, Jacek PALIGE *, Agata URBANIAK **, Otton ROUBINEK *, Katarzyna WAWRYNIUK *, Michał ZALEWSKI * WZBOGACANIE

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKÓW DYFUZJI I PERMEACJI DLA MEMBRAN TYPU MIXED MATRIX

WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKÓW DYFUZJI I PERMEACJI DLA MEMBRAN TYPU MIXED MATRIX WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKÓW DYFUZJI I PERMEACJI DLA MEMBRAN TYPU MIXED MATRIX Maciej Szwast 1, Michał Zalewski 1, Daniel Polak 1 1. Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Politechnika Warszawska, ul.

Bardziej szczegółowo

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej

Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej

Bardziej szczegółowo

PROCESY ADSORPCYJNE W USUWANIU LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z POWIETRZA

PROCESY ADSORPCYJNE W USUWANIU LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z POWIETRZA PROCESY ADSORPCYJNE W USUWANIU LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z POWIETRZA Źródła emisji lotnych związków organicznych (VOC) Biogeniczne procesy fotochemiczne i biochemiczne w otaczającym środowisku (procesy

Bardziej szczegółowo

Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7

Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7 Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7 I. Substancje i ich właściwości opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale, posługuje

Bardziej szczegółowo

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym

Bardziej szczegółowo

Termodynamika fazy powierzchniowej Zjawisko sorpcji Adsorpcja fizyczna: izoterma Langmuira oraz BET Zjawiska przylegania

Termodynamika fazy powierzchniowej Zjawisko sorpcji Adsorpcja fizyczna: izoterma Langmuira oraz BET Zjawiska przylegania ermodynamika zjawisk powierzchniowych 3.6.1. ermodynamika fazy powierzchniowej 3.6.2. Zjawisko sorpcji 3.6.3. Adsorpcja fizyczna: izoterma Langmuira oraz BE 3.6.4. Zjawiska przylegania ZJAWISKA PWIERZCHNIWE

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin dyplomowy Wydział Inżynierii. studia I stopnia. Kierunek: Chemia kosmetyczna

Zagadnienia na egzamin dyplomowy Wydział Inżynierii. studia I stopnia. Kierunek: Chemia kosmetyczna Zagadnienia na egzamin dyplomowy Wydział Inżynierii studia I stopnia Kierunek: Chemia kosmetyczna rok akademicki 2018/2019 1. Proszę podać jakie przepisy i akty prawne regulują kwestie stosowania związków

Bardziej szczegółowo

Gospodarcze wykorzystanie dwutlenku węgla

Gospodarcze wykorzystanie dwutlenku węgla Roman Buczkowski Gospodarcze wykorzystanie dwutlenku węgla Biogaz powstaje w procesie fermentacji metanowej odpadów organicznych, zawierających celulozę, białko, węglowodany, skrobię. Związki te występują

Bardziej szczegółowo

Postępowanie z wodą ściekową Różne metody filtracji odpływów pralniczych

Postępowanie z wodą ściekową Różne metody filtracji odpływów pralniczych Leonardo da Vinci Project Równowaga w procesach prania Moduł 1 Wykorzystanie wody Rozdział 5 b Postępowanie z wodą ściekową Różne metody filtracji odpływów pralniczych 1 Spis treści Postępowanie z wodą

Bardziej szczegółowo

METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1

METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1 METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1 Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Suszenie mikroorganizmów

Bardziej szczegółowo

APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 1. WPROWADZENIE

APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 1. WPROWADZENIE APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 1. WPROWADZENIE Wykład dla kierunku Ochrona Środowiska Wrocław, 2016 r. Ochrona środowiska - definicje Ochrona środowiska szereg podejmowanych przez człowieka działań

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta

Bardziej szczegółowo