TECHNIKI MEMBRANOWE W OCHRONIE ŚRODOWISKA. Procesy separacji membranowej pozwalają na:
|
|
- Grzegorz Czyż
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Wydział Inżynierii Środowiska TECHNIKI MEMBRANOWE W OCHRONIE ŚRODOWISKA Prof. dr hab. inż. Małgorzata KABSCH-KORBUTOWICZ pokój 215 D-2 Prof. dr hab. inż. Katarzyna MAJEWSKA NOWAK pokój 219 D-2 Procesy separacji membranowej pozwalają na: ZATĘŻANIE - USUWANIE ROZPUSZCZALNIKA Z ROZTWORU ROZCIEŃCZONEGO OCZYSZCZANIE - USUWANIE ZANIECZYSZCZEŃ Z ROZTWORU FRAKCJONOWANIE - ROZDZIELANIE SUBSTANCJI W MIESZANINIE LUB ROZTWORZE NA DWA LUB WIĘCEJ SKŁADNIKÓW ROZDZIAŁ STRUMIENIA W PROCESIE MEMBRANOWYM Koncentrat 1
2 Membrana Pod pojęciem membrany rozumiano pierwotnie półprzepuszczalną błonę naturalną, najczęściej roślinną lub zwierzęcą, która umożliwiała selektywne przenikanie składników roztworów. Zgodnie z definicją Europejskiego Towarzystwa Membranowego membrana jest to trzecia faza, rozdzielająca dwie inne fazy, a działająca jako pasywna lub aktywna bariera dla transportu między tymi fazami. Schemat membranowego rozdziału składników Membrana może być uważana za półprzepuszczalną barierę rozdzielającą dwie fazy ciekłe lub gazowe, a transport przez nią zachodzi dzięki zastosowaniu odpowiedniej siły napędowej. Membrana nadawa permeat siła napędowa: P, C, T, E W większości procesów membranowych siłą napędową jest różnica: ciśnień, stężeń (aktywności), temperatury po obu stronach membrany, ogólnie definiowana jako różnica potencjałów chemicznych. Można zatem powiedzieć, że w technikach membranowych transport cząsteczek zostaje wywołany różnicą ich potencjałów chemicznych po obu stronach membrany, a separacja zachodzi dzięki różnicy szybkości transportu różnych substancji (składników roztworów lub mieszanin). Innym rodzajem siły napędowej jest różnica potencjału elektrycznego po obu stronach membrany, przy czym wywołuje ona jedynie transport jonów lub cząsteczek posiadających ładunek elektryczny. 2
3 Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja MF - Ultrafiltracja UF - Nanofiltracja NF - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne - Odwrócona osmoza RO - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne Parametry charakteryzujące membrany - strumień permeatu, charakteryzujący wydajność membrany - (J v ) określa objętość, masę lub liczbę moli substancji, która przechodzi przez jednostkową powierzchnię membrany w jednostce czasu (m 3 /m 2 d, kg/m 2 d, mol/m 2 d). Często w przypadku procesów ciśnieniowych wydajność procesu opisuje się przy pomocy przepuszczalności hydraulicznej membrany L p (m 3 /m 2 dmpa) gdzie L p =J v / P - współczynnik retencji opisujący skuteczność separacji - definiuje się jako: c0 c1 R 100% c0 gdzie :c 0 - stężenie składnika w nadawie, c 1 - stężenie składnika w permeacie. Parametry charakteryzujące membrany (c.d.) - wielkość porów - parametr określający teoretyczne możliwości separacyjne (określany metodą bubble point lub mikroskopowo) - rozkład wielkości porów - wpływa na zdolności separacyjne (określany przy zastosowaniu substancji wzorcujących) - cut-off - graniczna rozdzielczość (określa najmniejszą masę cząsteczkową substancji zatrzymywanej przez membranę ze współczynnikiem retencji > 95%) - porowatość - wpływa na wydajność procesu (określana wagowo lub mikroskopowo) - hydrofilowość/hydrofobowość - powinowactwo do wody, wpływa na przepuszczalność membran (określana przez pomiar kąta zwilżania), - odporność na ciśnienie oraz działanie czynników chemicznych lub termicznych - wpływa na żywotność membran. 3
4 Membrany klasyfikacja, struktura, wytwarzanie Pochodzenie Materiał użyty do wytwarzania Struktura Morfologia Metody wytwarzania Pochodzenie Membrany naturalne (biologiczne) Syntetyczne Organiczne (polimerowe) Nieorganiczne (ceramiczne, metalowe) Stałe (organiczne, nieorganiczne) Ciekłe (organiczne) Materiał użyty do wytwarzania Organiczne Polimery celulozowe (celuloza i jej pochodne) - C, CA Poliamid (PA) Polisulfon (PS), polieterosulfon (PES) Politetrafluoroetylen (teflon) Polichlorek winylu (PVC) 4
5 materiał ceramiczny polisulfon poliamid poliamid trójoctan celulozy octan celulozy octan celulozy temperatura, C ph Materiał użyty do wytwarzania (c.d.) nieorganiczne - metale (pallad, stal szlachetna, wolfram) - szkło - grafit - materiały ceramiczne Struktura Porowate Nieporowate Ciekłe membrana asymetryczna porowata membrana symetryczna porowata membrana nieporowata Mechanizm transportu: sitowy Mechanizm transportu: rozpuszczania i dyfuzji 5
6 Membrany ciekłe Jako membranę ciekłą (LM) rozumie się fazę ciekłą rozdzielającą układ ciecz-ciecz lub ciecz-gaz i nie mieszającą się z fazami, między którymi ma miejsce rozdzielanie. Zwykle faza płynna membrany ciekłej zawiera specjalnie dobrane związki chemiczne w niej rozpuszczone, które w sposób selektywny wiążą z fazy nadawy (fazy donorowej), przenoszą i przekazują do fazy odbiorczej (fazy akceptorowej) określone związki chemiczne lub jony, nie wykazując powinowactwa do wielu innych, związków chemicznych, jonów, a także często nano- i mikrocząstek, znajdujących się w fazie donorowej. - membrany ciekłe grubowarstwowe (bulk liquid membrane - BLM) - unieruchomione membrany ciekłe (supported liquid membrane - SLM) - emulsyjne membrany ciekłe (emulsion liquid membrane - ELM) Morfologia membrany symetryczne - o jednakowej strukturze w całym przekroju poprzecznym Morfologia (c.d.) membrany asymetryczne - zbudowane z warstwy naskórkowej o grubości 0,1-0,5 m oraz suportu (podłoża) o grubości m skórka warstwa podtrzymująca 0,1/0,5 μm 50/200 μm 6
7 Metody wytwarzania membran Wylewanie z zastosowaniem inwersji fazowej Rozciąganie Spiekanie Wytrawianie Powlekanie Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja - Ultrafiltracja - Nanofiltracja - Odwrócona osmoza - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne Ciśnieniowe procesy separacji membranowej Mikrofiltracja < 0,2 MPa Ultrafiltracja 0,1-1,0 MPa Nanofiltracja 0,5-2,0 MPa Odwrócona osmoza 1,0-6,0 MPa cząstki zawieszone makrocząsteczki cukry sole dwuwartościowe kwasy zdysocjowane sole jednowartościowe kwasy niezdysocjowane woda 7
8 Ciśnieniowe procesy separacji membranowej MF UF NF RO 0,1 1, średnica porów, nm Zasada zjawiska osmozy i procesu odwróconej osmozy membrana P Solanka Solanka Ciśnienie osmotyczne Woda Woda Solanka Woda Osmoza Stan równowagi Odwrócona osmoza (RO) Ciśnienie osmotyczne Związek Wartości ciśnienia osmotycznego w 25 o C Stężenie mg/l mol/l Ciśnienie osmotyczne, atm NaCl ,6 27,08 NaCl ,0171 0,78 NaHCO ,0119 0,87 CaCl ,0008 0,56 Sacharoza (342) , ,07 D-glukoza (180) , ,14 Ciśnienie osmotyczne - ciśnienie zewnętrzne równoważące przepływ osmotyczny w układzie roztwór-membrana-rozpuszczalnik, charakterystyczne dla danego roztworu i jego stężenia, a niezależne od membrany mającej właściwości półprzepuszczalne: = c RT c - stężenie molowe substancji rozpuszczonej 8
9 Odwrócona osmoza (RO) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania asymetryczna lub kompozytowa ok. 150 m < 0,2 nm ciśnienie: 1,5-2,5 MPa - wody słonawe 4-8 MPa - wody morskie rozpuszczania-dyfuzji polimerowe odsalanie wód morskich i słonawych produkcja wody ultraczystej (elektronika) zatężanie soków i cukrów (przem.spożywczy) oraz mleka (mleczarstwo) Nanofiltracja (NF) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania asymetryczna porowata ok. 150 m ok. 1 nm ciśnienie ( 1-3,0 MPa) Sitowy, rozpuszczania i dyfuzji, oddziaływania elektrostatyczne polimerowy Usuwanie substancji o masach cząsteczkowych Da Usuwanie jonów dwuwartościowych Zmiękczanie wody Ultrafiltracja (UF) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania asymetryczna porowata ok. 150 m ok nm ciśnienie ( 0,1-1,0 MPa) sitowy polimerowy, ceramiczny przem.mleczarski (prod. mleka, serwatki, serów) przem. spożywczy (prod. skrobii, odzysk białek) metalurgia (emulsje olejowe, elektropigmenty) przem. tekstylny (barwniki) farmaceutyka (enzymy, antybiotyki) oczyszczanie wody (usuwanie koloidów, pyrogenów) 9
10 Mikrofiltracja (MF) Membrany Grubość membrany Średnica porów Siła napędowa Mechanizm separacji Materiał membrany Główne zastosowania symetryczna porowata ok m ok. 0,05-10 m ciśnienie (<0,2 MPa) sitowy polimerowy, ceramiczny analityka sterylizacja (przem.spożywczy, farmaceutyka) produkcja wody ultraczystej (elektronika) klarowanie (produkcja napojów) hodowla komórek, bioreaktory (biotechnologia) separacja metali (koloidalne tlenki i wodorotlenki) separacja emulsji olejowych Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja - Ultrafiltracja - Nanofiltracja - Odwrócona osmoza - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne Procesy w których siłą napędową jest różnica stężeń Separacja par Separacja gazów Perwaporacja Dializa 10
11 Separacja gazów Nadawa (gaz) Retentat (gaz) Permeat (gaz) Separacja par Nadawa (para) Retentat (para) Permeat (para) Perwaporacja Nadawa (ciecz) Retentat (ciecz) Permeat (para) Separacja par i gazów Charakterystyczne parametry procesów separacji gazów i par: - membrana kompozytowa zawierająca warstwę aktywną z polimeru elastycznego lub szklistego, -materiał membranotwórczy - polimery elastyczne (polidimetylosiloksan, polmetylopenten); polimery szkliste (poliimid, polisulfon) - grubość membrany (warstwy separacyjnej): 0,1 - kilka m, - wielkość porów - membrana nieporowata, - mechanizm separacji - rozpuszczanie i dyfuzja, - siła napędowa - ciśnienie do 10 MPa lub próżnia po stronie permeatu, gradient stężeń The first large-scale gas separation membrane process was used in the mid-1940s by the United States government to separate UF 6 isotopes for nuclear fuel enrichment (Noble, 1995). The first commercially significant gas separation membranes were introduced only in late Separacja gazów znalazła zastosowanie do rozdziału następujących układów: Rozdzielane gazy H 2 /CH 4 H 2 /CO H 2 /N 2 H 2 /Cl CO 2 /CH 4 O 2 /N 2 N 2 /O 2 He/N 2, He/O 2 H 2 O/powietrze węglowodory/powiet rze H 2 S/gaz naturalny CO 2 /gaz naturalny Zastosowanie wydzielanie wodoru z mieszanin po katalitycznym reformingu uzyskiwanie stechiometrycznych mieszanin gazów do syntez związków węgla C-C odzyskiwanie wodoru z gazów po syntezie amoniaku odzyskiwanie gazów po syntezie HCl usuwanie CO 2 z gazów naturalnych i z biogazu wzbogacanie powietrza w tlen uzyskiwanie czystego azotu odzyskiwanie helu z mieszanin gazowych osuszanie powietrza usuwanie związków lotnych (stacje paliw, przemysł chemiczny) odsiarczanie gazów palnych usuwanie gazu powodującego korozję 11
12 Perwaporacja Nadawa (ciecz) Permeat (para) Perwaporacja jest technikę separacji, w której zachodzi przemiana fazowa pierwszego rodzaju połączona z transportem masy przez nieporowatą membranę liofilową. Transport substancji przez membranę odbywa się trójstopniowo: - selektywna sorpcja substancji w strukturze polimeru, - dyfuzja przez membranę, - desorpcja substancji w postaci pary po stronie permeatu. Retentat (ciecz) Charakterystyczne parametry procesu perwaporacji: *membrana - kompozytowa z warstwą aktywną z polimeru elastycznego lub szklistego, *materiał membranotwórczy - polimery elastyczne lub szkliste, *grubość membrany - warstwa aktywna 0,1-kilka m, *wielkość porów - membrana nieporowata, *mechanizm separacji - rozpuszczanie i dyfuzja, *siła napędowa - różnica prężności par po obu stronach membrany. Zastosowania procesu perwaporacji 1. odwadnianie ciekłych mieszanin wodno-organicznych - rozdzielanie mieszanin azeotropowych typu woda/etoh, woda/i-propanol, woda/pirydyna, - odwadnianie rozpuszczalników organicznych, np. alkoholi, estrów, ketonów, eterów, kwasów karboksylowych, chlorowcopochodnych węglowodorów, 2. usuwanie ciekłych związków organicznych z wody - usuwanie węglowodorów i ich chlorowcopochodnych z wód gruntowych i powierzchniowych, - dealkoholizacja wina i piwa, - zatężanie substancji zapachowych (np. aromatów do przemysłu spożywczego), - usuwanie produktów organicznych w procesie ciągłej fermentacji, 3. rozdział mieszanin dwóch lub więcej ciekłych związków organicznych - rozdział izomerów (np. o-, m-, p-ksylenów), - rozdział azeotropów (np. etanol/cykloheksan, metanol/dimetylowęglan). 12
13 Dializa [ grec. dialysis ] chem. metoda oczyszczania roztworów koloidowych z elektrolitów obecnych w roztworze kwasów, zasad lub soli przy zastosowaniu odpowiedniej błony półprzepuszczalnej med. zabieg leczniczy, którego celem jest wyrównanie składu płynów ustrojowych, dokonywane poza ustrojem za pomocą aparatury zwanej sztuczną nerką (wg Słownik wyrazów obcych) Dializa Dializa to zjawisko przenikania substancji rozpuszczalnych przez błonę półprzepuszczalną mieszanina do dializy woda pergamin Dializer T. Grahama (1854 r) W procesie dializy substancja chemiczna dyfunduje poprzez membranę obojętną dzięki różnicy stężeń roztworów po obu jej stronach, a separacja jest wywołana różnicą w szybkości dyfuzji substancji różniących się masą cząsteczkową. Przez membranę przenikają cząsteczki wody i substancji małocząsteczkowych, zaś substancje wielkocząsteczkowe i koloidalne są zatrzymywane. Dializa Równocześnie z przepływem dyfuzyjnym substancji rozpuszczonej me miejsce przepływ osmotyczny w kierunku przeciwnym. Obydwa rodzaje przepływów są ze sobą sprzężone, co prowadzi do spadku prędkości przepływu substancji rozpuszczonej. Parametry, które mają wpływ na szybkość i selektywność w procesie dializy, zależą od: właściwości roztworów i membrany (rozpuszczalność składników w membranie, współczynnik dyfuzji oraz fizykochemiczne właściwości przenikających składników i materiału membrany) oraz warunków prowadzenia procesu (temperatura, ciśnienie, stężenie roztworów). W procesie dializy wykorzystuje się membrany wykonane z polimerów hydrofilowych (np. regenerowana celuloza, octan celulozy, alkohol poliwinylowy, kwas poliakrylowy). 13
14 HEMODIALIZA płyn dializacyjny płyn dializacyjny Zasadnicze cele i zadania zabiegów hemodializy 1. Oczyszczenie krwi chorego z toksycznych produktów przemiany materii; 2. Usunięcie nadmiaru wody z organizmu; 3. Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych + mocznik Klasyfikacja procesów membranowych Różnica ciśnień Różnica stężeń Różnica temperatury Różnica potencjału elektrycznego - Mikrofiltracja - Ultrafiltracja - Nanofiltracja - Odwrócona osmoza - Perwaporacja - Separacja gazów - Dializa - Membrany ciekłe - Membrany katalityczne - Destylacja membranowa - Elektrodializa - membrany bipolarne Procesy w których siłą napędową jest różnica temperatur DESTYLACJA MEMBRANOWA Destylacja membranowa jest procesem, w którym dwie ciecze lub roztwory o różnej temperaturze są rozdzielone membraną porowatą. Membrana nie może być zwilżana przez ciecz. Siłą napędową procesu powodującą transport masy jest różnica prężności par, wynikająca z różnicy temperatur roztworów przymembranowych. 14
15 Destylacja membranowa Zasada bezpośredniej kontaktowej destylacji membranowej T F Feed, cf Q J T 1 c1 pf T 2 c2 PP Membrane Permeate, cd T P Etapy MD: parowanie wody na granicy faz: ciepła nadawa/gaz w porach membrany, dyfuzja cząsteczek pary przez pory membrany hydrofobowej kondensacja pary w strumieniu zimnego destylatu. Destylacja membranowa Warunkiem podstawowym MD jest zachowanie fazy gazowej w porach membrany Właściwości membran do MD hydrofobowe - zapewniające zachowanie fazy gazowej w porach membrany, odporne chemicznie i stabilne termicznie, porowate - aby uzyskać znaczący strumień permeatu porowatość powinna przekraczać 70%, maksymalny promień porów nie powinien przekraczać 0,5-0,6 m, Destylacja membranowa Zalety MD 100 % (teoretycznie) retencja nielotnych substancji rozpuszczonych, niezależna od ich stężenia w nadawie, destylat charakteryzuje się wysoką czystością, znacznie niższe ciśnienie w porównaniu z innymi technikami membranowymi, temperatura nadawy znacznie niższa od temperatury wrzenia, do ogrzewania nadawy można wykorzystać ciepło odpadowe, energię słoneczną lub geotermalną, wysoka odporność chemiczna membran, niewielka przestrzeń parowa (praktycznie grubość membrany) w porównaniu z destylacją konwencjonalną. 15
16 Moduły membranowe Moduł membranowy jest najmniejszym powtarzalnym i integralnym elementem instalacji membranowej i w razie uszkodzenia może być wymieniony na nowy. Oprócz wymagań stawianych samym membranom, tj. wysoka selektywność separacji składników oraz duża przepuszczalność względem składnika moduł membranowy powinien: zapewniać korzystne warunki hydrodynamiczne, tak aby składniki zatrzymywane na membranie były z niej ciągle usuwane, tak by utrzymana była wysoka wydajność procesu, szczelność pomiędzy rozdzielanymi strumieniami permeatu i koncentratu, duży stosunek powierzchni membran do objętości modułu, krótki czas przebywania roztworu, łatwość mycia i sterylizacji, niskie koszty eksploatacji, niskie koszty własne, duża odporność membran na działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych. Moduły membranowe Konstrukcje dostępnych modułów membranowych opierają się na dwóch podstawowych formach membrany: płaskiej rurowej Konfiguracje modułów membranowych: moduły płytowo-ramowe, moduły spiralne, moduły rurowe, moduły kapilarne, moduły z włókien kanalikowych (hollow-fibre) (czasami ta konfiguracja zaliczana jest do kapilarnej). Porównanie modułów opartych na rurowej konfiguracji membran Konfiguracja Średnica, mm Gęstość upakowania, m 2 /m 3 Rurowa > 10, Kapilarna 0,5-10, Włókna kanalikowe <0, przy średnicy rury 5 mm, 2 - przy średnicy rury 0,5 mm 3 - przy średnicy rury 0,05 mm 16
17 Tryby pracy układów membranowych 1. Dead-end (jednokierunkowy) 2. Cross-flow (krzyżowy) nadawa Placek filtracyjny nadawa Retentat Permeat grubość placka filtracyjnego Permeat J A Schematy rozprowadzenia strumieni cieczy w modułach membranowych (układy przepływowe) B C D A układ współprądowy B układ z idealnym mieszaniem C układ przeciwprądowy D układ typowo krzyżowy Przyczyny spadku wydajności procesów membranowych polaryzacja stężeniowa, adsorpcja na powierzchni membrany, tworzenie warstwy żelowej na powierzchni membrany, zatykanie porów membrany stałymi i mikrozanieczyszczeniami, deformacja porów pod wpływem ciśnienia. Składowe oporu wpływające na transport masy przez membranę 17
18 Polaryzacja stężeniowa Dyfuzja wsteczna konwekcja roztwór przepływ Cr Cm Warstwa przymembranowe Intensywność polaryzacji stężeniowej Proces Membranowy Intensywność polaryzacji stężeniowej Odwrócona osmoza Nanofiltracja Ultrafiltracja Mikrofiltracja Umiarkowana Umiarkowana Duża bardzo duża KONSEKWENCJE POLARYZACJI STĘŻENIOWEJ spadek przepływu rozpuszczalnika, wywołany zwiększonym ciśnieniem osmotycznym roztworu w warstwie przymembranowej, wzrost przepływu substancji rozpuszczonych, powstawanie żelu substancji rozpuszczonej na powierzchni membrany, po przekroczeniu stężenia krytycznego, wytrącanie się na powierzchni membrany osadów określonych substancji po przekroczeniu ich rozpuszczalności. 18
19 Fouling membran FOULING - odkładanie się substancji na powierzchni membrany i/lub w porach ograniczające jej przepuszczalność. Fouling wywołany jest przez: substancje organiczne (substancje wielkocząsteczkowe, substancje biologiczne), substancje nieorganiczne (wodorotlenki metali, sole wapnia, krzemionka), cząstki zawieszone. Zjawiska składowe foulingu: formowanie żelu - najbardziej podatne na tworzenie warstwy żelowej są substancje humusowe, fenole, pestycydy, makrocząsteczki (np. białka, węglowodany, serwatka, oleje) oraz substancje powierzchniowo-czynne; -strącanie (scaling) - do najczęściej spotykanych w formie strąceniowej należą związki Ca 2+, Mg 2+, CO 3 2-, SO 4 2-, krzemionka oraz sole Fe 3+ ; -zatykanie - powodowane jest przez drobnozdyspergowane lub zawieszone cząstki stałe oraz koloidy organiczne i nieorganiczne; -biofouling - wywoływany przez bakterie, wirusy oraz fragmenty ścian komórkowych; powstająca błona powoduje zaślepienie porów membrany; - degradacja membrany - wywołana na skutek działania mikroorganizmów (membrany celulozowe) lub czynników chemicznych (np. chloru, chlorowcopochodnych, fenolu) które niszczą strukturę membrany. Fouling membran 19
20 Fouling membran Zjawisko foulingu membrany składa się z trzech etapów: 1. przeniesienia substancji rozpuszczonej do powierzchni membrany, 2. wnikanie rozpuszczonych substancji w pory membrany, aż cząstki substancji rozpuszczonej zostaną zaadsorbowane lub przejdą szereg odwracalnych cykli sorpcja/desorpcja w porach, 3. zasadnicza sorpcja - jest ona wywołana powinowactwem materiału membrany i substancji występujących w roztworze (powinowactwo hydrofilowo/hydrofobowe), lub oddziaływaniami elektrostatycznymi pomiędzy membraną i cząsteczkami znajdującymi się w roztworze. Fouling membran wielkość strumienia permeatu częstotliwość i intensywność płukania wstecznego metody czyszczenia chemicznego ciśnienie transmembranowe prędkość przepływu stycznego temperatura FOULING skład roztworu zawartość ciał zawieszonych ph średnica porów chropowatość powierzchni materiał membranotwórczy typ modułu Fouling membran Na intensywność zjawiska blokowania membran istotny wpływ mają: materiał i właściwości membrany - hydrofilowość/hydrofobowość, ładunek powierzchniowy, porowatość, wielkość porów, chropowatość powierzchni; temperatura; ph; prędkość przepływu i turbulencja; ciśnienie; stężenie filtrowanego roztworu; obecność soli. 20
21 Sposoby ograniczania polaryzacji stężeniowej i foulingu: 1 - zmiana parametrów prowadzenia procesu zmniejszenie ciśnienia transmembranowego, zmniejszenie stężenia substancji organicznych w oczyszczanym roztworze, stosowanie optymalnej temperatury, stosowanie ciśnień pulsacyjnych, stosowanie okresowego mycia membrany - hydraulicznego (płukanie wsteczne) lub chemicznego, 2 - metodami fizycznymi wymuszanie przepływu turbulentnego, wprowadzenie elementów zaburzających profile przepływu, wykorzystanie pola elektrycznego, użycie ultradźwięków, 3 - metodami chemicznymi (modyfikacja właściwości membran) wprowadzenie do materiału membrany grup jonoczynnych o ładunku zgodnym z ładunkiem filtrowanej substancji, powlekanie powierzchni membrany polimerem o charakterze hydrofilowym, chemiczną sorpcję substancji jonowych na powierzchni membrany, modyfikacja membran poprzez napromieniowywanie promieniami UV (zwiększa hydrofilowość), 4 - wstępnie przygotowując separowany roztwór koagulacja - usuwanie substancji koloidalnych i drobnozdyspergowanych, zmiękczanie -usuwanie soli Ca 2+, i Mg 2+, sorpcja na węglu aktywnym, chlorowanie i ozonowanie, korekta ph. Cleaning Chemical NaOCl Acids (HCl, H 2 SO 4, Citric Acid) NaOH Sodium bi-sulfite (SBS) H 2 O 2 EDTA For Fouling Material Biological; NOM; Synthetic polymers Inorganic deposits NOM Reducible metals (Fe, Mn) NOM Metals 21
Procesy membranowe (membrane processes)
Procesy membranowe (membrane processes) ROZDZIAŁ STRUMIENIA W PROCESIE MEMBRANOWYM Koncentrat CELE: zatężanie oczyszczanie frakcjonowanie Membrana Pod pojęciem membrany rozumiano pierwotnie półprzepuszczalną
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus
Klasyfikacja procesów membranowych Magdalena Bielecka Agnieszka Janus 1 Co to jest membrana Jest granica pozwalająca na kontrolowany transport jednego lub wielu składników z mieszanin ciał stałych, ciekłych
Bardziej szczegółowoWykład 1. Wprowadzenie do metod membranowych
Wykład 1 Wprowadzenie do metod membranowych Cele metod rozdzielania: 1) 2) 3) zatężania oczyszczanie frakcjonowanie Historia 1855 A. Fick membrany kolodionowe 1866 T. Graham membrany kauczukowe 1950/1960
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA GDAŃSKA
POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA INŻYNIERII PROCESOWEJ I TECHNOLOGII CHEMICZNEJ TECHNOLOGIA CHEMICZNA Zasada najlepszego wykorzystania potencjału: ocena siły napędowej i wpływu zwilżania
Bardziej szczegółowoMikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik
Mikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik Procesy membranowe Procesy separacji przebiegające dzięki obecności membrany Zasadą technik mikrofiltracji,
Bardziej szczegółowoODWRÓCONA OSMOZA. Separacja laktozy z permeatu mikrofiltracyjnego serwatki
Wrocław, 01.12.16 ODWRÓCONA OSMOZA Separacja laktozy z permeatu mikrofiltracyjnego serwatki 1. OPIS PROCESU Podstawowym elementem odróżniającym procesy osmozy od ultrafiltracji są znacznie mniejsze rozmiary
Bardziej szczegółowoODWRÓCONA OSMOZA ODSALANIE SOLANKI
Wrocław, 24.11.15 ODWRÓCONA OSMOZA ODSALANIE SOLANKI 1. OPIS PROCESU Podstawowym elementem odróżniającym procesy osmozy od ultrafiltracji są znacznie mniejsze rozmiary cząstek substancji rozpuszczonych
Bardziej szczegółowoTECHNIKI ROZDZIELANIA
TECHNIKI ROZDZIELANIA Ćwiczenie 2 Techniki wzbogacania i prekoncentracji: Membrany stałe/odparowanie próżniowe Politechnika Gdańska Wydział Chemiczny Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej Prowadzący
Bardziej szczegółowoUtylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska. Ćwiczenie 14. Zastosowanie metod membranowych do oczyszczania ścieków
Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska Ćwiczenie 14 Zastosowanie metod membranowych do oczyszczania ścieków Wstęp teoretyczny Opracowała: dr Elżbieta Megiel 1. Klasyfikacja
Bardziej szczegółowoCiśnieniowe techniki membranowe (część 2)
Wykład 5 Ciśnieniowe techniki membranowe (część 2) Opracowała dr Elżbieta Megiel Nanofiltracja (ang. Nanofiltration) NF GMM 200 Da rozmiar molekuły 1 nm, TMM 5 30 atm Membrany jonoselektywne Stopień zatrzymywania:
Bardziej szczegółowoWykład 2. Wprowadzenie do metod membranowych (część 2)
Wykład 2 Wprowadzenie do metod membranowych (część 2) Mechanizmy filtracji membranowej Model kapilarny Model dyfuzyjny Model dyfuzyjny Rozpuszczalność i szybkość dyfuzji Selektywność J k D( c c ) / l n
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185682 (2 1) Numer zgłoszenia: 317784 (22) Data zgłoszenia: 30.12.1996 (13) B1 (51) IntCl7 C02F 1/44 B01D
Bardziej szczegółowoOdwrócona osmoza (RO) PATRYCJA WĄTROBA
Odwrócona osmoza (RO) PATRYCJA WĄTROBA DOMINIKA SZREDER ANGELIKA WALKOWICZ 30B1 PODSTAWA PROCESU Zjawisko osmozy naturalnej, które polega na samorzutnym przenikaniu rozpuszczalnika przez membranę półprzepuszczalną
Bardziej szczegółowoBADANIE ZDOLNOŚCI PERMEACJI GAZU PRZEZ MEMBRANĘ POROWATĄ
Ćwiczenie 14: BADANIE ZDOLNOŚCI PERMEACJI GAZU PRZEZ MEMBRANĘ POROWATĄ 1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z budową i zasadą działania modułów membranowych oraz eksperymentalne wyznaczenie
Bardziej szczegółowoCiśnieniowe techniki membranowe
Wykład 4 Ciśnieniowe techniki membranowe Opracowała dr Elżbieta Megiel Pressure driven processes P= MF 10-300 kpa UF 50-500 kpa NF 0.5-1.5 MPa RO 0.5-1.5 MPa Bacteria, parasites, High molecular particles
Bardziej szczegółowoWykład 7: Metody permeacyjne - wiadomości wstępne
Wykład 7: Metody permeacyjne - wiadomości wstępne Zastrzeżenie Niektóre materiały graficzne zamieszczone w tym dokumencie oraz w łączach zewnętrznych mogą być chronione prawem autorskim i jako takie są
Bardziej szczegółowoCzy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak
Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga ciało
Bardziej szczegółowoWykład 2. Anna Ptaszek. 7 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 2. Anna Ptaszek 1 / 1
Wykład 2 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 7 października 2015 1 / 1 Zjawiska koligatywne Rozpuszczenie w wodzie substancji nielotnej powoduje obniżenie prężności pary nasyconej P woda
Bardziej szczegółowoZastosowanie technik membranowych jako przyszłościowy kierunek w uzdatnianiu wody
Zastosowanie technik membranowych jako przyszłościowy kierunek w uzdatnianiu wody XVI Sympozjum naukowo-techniczne WOD-KAN-EKO Wrocław 2013 r. Plan Prezentacji Wstęp Tło projektu Założenia techniczne Stacja
Bardziej szczegółowoWykład 9: Dializa i Elektrodializa
Wykład 9: Dializa i Elektrodializa Zastrzeżenie Niektóre materiały graficzne zamieszczone w tym dokumencie oraz w łączach zewnętrznych mogą być chronione prawem autorskim i jako takie są przeznaczone jedynie
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak
Czy równowaga w przyrodzie i w chemii jest korzystna? prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga
Bardziej szczegółowoWykład 8. Dyfuzyjne techniki membranowe (część 3) Opracowała dr Elżbieta Megiel
Wykład 8 Dyfuzyjne techniki membranowe (część 3) Opracowała dr Elżbieta Megiel Dializa Dializa dla roztworów elektrolitów Równowaga Donnana, 1911 W warunkach równowagowych iloczyn jonowy każdego elektrolitu
Bardziej szczegółowoWykład 11. Membrany ciekłe i biopodobne. Opracowała dr Elżbieta Megiel
Wykład 11 Membrany ciekłe i biopodobne Opracowała dr Elżbieta Megiel Rodzaje membran ciekłych Faza donorowa f Faza akceptorowa s Membrany grubowarstwowe ( BLM ang. Bulk liquid membrane) Membrany ciekłe
Bardziej szczegółowoUZDATNIANIE WODY W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM TECHNIKI MEMBRANOWE. 26 marca 2010 Woda i Ścieki w Przemyśle Spożywczym - Białystok 2010
UZDATNIANIE WODY W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM TECHNIKI MEMBRANOWE Obszar geograficzny działania EUROWATER Koncentracja na średnich wydajnościach stacji uzdatniania wody Małe przepływy Średnie przepływy Duże
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 7. Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe
WYKŁAD 7 Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe JS Reguła Gibssa. Układy dwuskładnikowe Reguła faz Gibbsa określa liczbę stopni swobody układu w równowadze termodynamicznej: układy dwuskładnikowe
Bardziej szczegółowoELEKTRODIALIZA. Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec r.
ELEKTRODIALIZA 1 Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec 29. 05. 2018 r. HISTORIA ELEKTRODIALIZY W 1952 roku powstał pierwszy zakład odsalania wody z wykorzystaniem tej metody - elektroliza
Bardziej szczegółowoWykład 7. Anna Ptaszek. 13 września Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Fizykochemia biopolimerów - wykład 7.
Wykład 7 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 13 września 2016 1 / 27 Układ wieloskładnikowy dwufazowy P woda 1 atm lód woda ciek a woda + substancja nielotna para wodna 0 0 100 T 2 / 27
Bardziej szczegółowoOczyszczanie wody - A. L. Kowal, M. Świderska-BróŜ
Oczyszczanie wody - A. L. Kowal, M. Świderska-BróŜ Spis treści Przedmowa 1. Woda w przyrodzie 1.1. Wprowadzenie 1.2. Fizyczne właściwości wody 1.3. Ogólna charakterystyka roztworów wodnych 1.3.1. Roztwory
Bardziej szczegółowoKarbonowy filtr sorpcyjny K870
Karbonowy filtr sorpcyjny K870 Karbonowy filtr sorpcyjny K870 posiada szeroki zakres zastosowań. Może działać w systemach odwróconej osmozy (mechaniczne i chemiczne czyszczenie), jako główny lub dodatkowy
Bardziej szczegółowoKONGRES SEROWARSKI ŁOCHÓW 2018
KONGRES SEROWARSKI ŁOCHÓW 2018 WYBRANE ZASTOSOWANIA TECHNOLOGII MEMBRANOWYCH W PROCESACH OCZYSZCZANIA WODY I ŚCIEKÓW Dr inż. Janusz Kroll PROCESY FILTRACJI MEMBRANOWYCH Mikrofiltracja - MF 0.1 do2.0 µm
Bardziej szczegółowoPytania do egzaminu z przedmiotu Gospodarka wodno ściekowa w sektorze paliwowo energetycznym
I Budowa i właściwości fizykochemiczne wody 1. Budowa cząsteczki H 2 O a) klasyczny model budowy cząsteczki H 2 O, b) budowa cząsteczki H 2 O na gruncie teorii kwantowej, c) cząsteczka H 2 O jako dipol,
Bardziej szczegółowoMIKROFILTRACJA ZAGĘSZCZANIE BIAŁEK SERWATKOWYCH
Wrocław, 16.11.16 MIKROFILTRACJA ZAGĘSZCZANIE BIAŁEK SERWATKOWYCH 1. OPIS PROCESU Procesy membrany stosowane szeroko w przemyśle mleczarskim są często alternatywą dla jednostkowych procesów klasycznej
Bardziej szczegółowo(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 B01D 63/00
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 175490 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 306490 (22) Data zgłoszenia: 21.12.1994 (51) IntCl6: B01D 61/36 B01D
Bardziej szczegółowoUtylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska
Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska Instrukcja do Ćwiczenia 14 Zastosowanie metod membranowych w oczyszczaniu ścieków Opracowała dr Elżbieta Megiel Celem ćwiczenia
Bardziej szczegółowoODNOWA WODY. Wykład 11 PROCESY MEMBRANOWE
ODNOWA WODY Wykład 11 PROCESY MEMBRANOWE Size ranges of dissolved and suspanded water constituents Klasyfikacja procesów membranowych wg rodzaju sily napędowej wywołującej transport substancji przez membranę
Bardziej szczegółowoStacje odwróconej osmozy Technika membranowa
Stacje odwróconej osmozy Technika membranowa Przemysłowe stacje odwróconej osmozy Watersystem. Działając od przeszło 20 lat na rynku uzdatniania wody, oferujemy klientom sprawdzone jednostki odwróconej
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. 2. 3. 4. 5. Ogólne podstawy biologicznych metod oczyszczania ścieków. Ścieki i ich rodzaje. Stosowane metody analityczne. Substancje biogenne w ściekach. Tlenowe procesy przemiany
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z chemii kl VII
Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co
Bardziej szczegółoworelacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów.
1. Część teoretyczna Właściwości koligatywne Zjawiska osmotyczne związane są z równowagą w układach dwu- lub więcej składnikowych, przy czym dotyczy roztworów substancji nielotnych (soli, polisacharydów,
Bardziej szczegółowoMETODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW METODY ODWADNIANIA
METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Usunięcie wilgoci z materiału bez zmian jej postaci fizycznej:
Bardziej szczegółowoWykład 9. Membrany jonowymienne i prądowe techniki membranowe (część 1) Opracowała dr Elżbieta Megiel
Wykład 9 Membrany jonowymienne i prądowe techniki membranowe (część 1) Opracowała dr Elżbieta Megiel Membrany jonowymienne Membrany jonowymienne heterogeniczne i homogeniczne. S. Koter, Zastosowanie membran
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5 A-2, p Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Studia I stopnia (inżynierskie), stacjonarne, Rok III, semestr V
Ćwiczenie 5 A-2, p. 110 Podstawowe procesy jednostkowe w technologii chemicznej Studia I stopnia (inżynierskie), stacjonarne, Rok III, semestr V Separacje membranowe wydzielanie produktu reakcji z mieszaniny
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoPL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 01/12
PL 217131 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217131 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 391688 (51) Int.Cl. B01D 53/22 (2006.01) B01D 53/14 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowoSonochemia. Schemat 1. Strefy reakcji. Rodzaje efektów sonochemicznych. Oscylujący pęcherzyk gazu. Woda w stanie nadkrytycznym?
Schemat 1 Strefy reakcji Rodzaje efektów sonochemicznych Oscylujący pęcherzyk gazu Woda w stanie nadkrytycznym? Roztwór Znaczne gradienty ciśnienia Duże siły hydrodynamiczne Efekty mechanochemiczne Reakcje
Bardziej szczegółowoCHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne
CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [
Bardziej szczegółowochemia wykład 3 Przemiany fazowe
Przemiany fazowe Przemiany fazowe substancji czystych Wrzenie, krzepnięcie, przemiana grafitu w diament stanowią przykłady przemian fazowych, które zachodzą bez zmiany składu chemicznego. Diagramy fazowe
Bardziej szczegółowoWODA I OGIEŃ. Prezentacja Mileny Oziemczuk
WODA I OGIEŃ Prezentacja Mileny Oziemczuk Ogień Ogień - suma obserwowalnych zjawisk towarzyszących na ogół fizykochemicznemu procesowi spalania,, a przede wszystkim: emisja promieniowania widzialnego -światła
Bardziej szczegółowo4 Ogólna technologia żywności
Spis treści Przedmowa 7 1. Operacje membranowe, Krzysztof Surówka 9 1.1. Wstęp 9 1.2. Zasada krzyżowej filtracji membranowej 9 1.3. Ogólna charakterystyka operacji membranowych 10 1.4. Membrany - klasy
Bardziej szczegółowoTECHNIKI MEMBRANOWE W PRZETWÓRSTWIE MLEKA Lidia Zander, Zygmunt Zander
Artykuł opublikowany z niewielkimi zmianami w Ogólnopolskim Informatorze Mleczarskim nr 11/2004 (95) TECHNIKI MEMBRANOWE W PRZETWÓRSTWIE MLEKA Lidia Zander, Zygmunt Zander Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Bardziej szczegółowoWykład 1. Anna Ptaszek. 5 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 1. Anna Ptaszek 1 / 36
Wykład 1 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 5 października 2015 1 / 36 Podstawowe pojęcia Układ termodynamiczny To zbiór niezależnych elementów, które oddziałują ze sobą tworząc integralną
Bardziej szczegółowo(54) Sposób przerobu zasolonych wód odpadowych z procesu syntezy tlenku etylenu
RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 186722 (21) Numer zgłoszenia: 327212 (22) Data zgłoszenia: 03.07.1998 (13) B1 (51) IntCl7 C07C 31/20 C07C
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 1. Ćwiczenie Temat: Podstawowe reakcje nieorganiczne. Obliczenia stechiometryczne.
PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Literatura zalecana 1. P. Szlachcic, J. Szymońska, B. Jarosz, E. Drozdek, O. Michalski, A. Wisła-Świder, Chemia I: Skrypt do
Bardziej szczegółowoWYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI
SPIS TREŚCI WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH SYMBOLI...7 PRZEDMOWA...8 1. WSTĘP...9 2. MATEMATYCZNE OPRACOWANIE WYNIKÓW POMIARÓW...10 3. LEPKOŚĆ CIECZY...15 3.1. Pomiar lepkości...16 3.2. Lepkość względna...18 3.3.
Bardziej szczegółowoMembranowe Procesy Ciśnieniowe
Ćwiczenie odwrócona osmoza Membranowe Procesy Ciśnieniowe Pierwsze badania nad procesami membranowymi rozpoczęły się w połowie XIX wieku i związane były z pracami prowadzonymi przez T. Grahama (1805-1869)
Bardziej szczegółowoRoztwory. Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników.
Roztwory Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników. Własności fizyczne roztworów są związane z równowagę pomiędzy siłami wiążącymi cząsteczki wody i substancji rozpuszczonej.
Bardziej szczegółowoNowe wyzwania. Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność:
Nowe wyzwania Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność: Wprowadzenia do laboratoriów analitycznych ZASAD (12) ZIELONEJ CHEMII Można, więc mówić o ZIELONEJ CHEMII ANALITYCZNEJ
Bardziej szczegółowoWykład 6. Klasyfikacja przemian fazowych
Wykład 6 Klasyfikacja przemian fazowych JS Klasyfikacja Ehrenfesta Ehrenfest klasyfikuje przemiany fazowe w oparciu o potencjał chemiczny. nieciągłość Przemiany fazowe pierwszego rodzaju pochodne potencjału
Bardziej szczegółowoPL B1. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL BUP 01/12
PL 216277 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 216277 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 391686 (51) Int.Cl. C10K 1/32 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk
POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH
Bardziej szczegółowoFazy i ich przemiany
Układy i fazy Fazy i ich przemiany Co to jest faza? 1. Faza to forma występowania materii jednolita w całej objętości pod względem składu chemicznego i właściwości fizycznych (Atkins) 2. Faza to część
Bardziej szczegółowo1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru
1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków
Bardziej szczegółowoEwa Puszczało. Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki
Ewa Puszczało Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Substancje powierzchniowo czynne (SPC) to związki chemiczne, których cząsteczki są zbudowane z 2 elementów o przeciwnym
Bardziej szczegółowoPROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA
PROGRAM ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z CHEMII (SEMESTR LETNI) OCHRONA ŚRODOWISKA Ćwiczenie 1 (Karta pracy - 1a, 1b, 1c, 1d, 1e) 1. Organizacja ćwiczeń. Regulamin pracowni chemicznej i przepisy BHP (Literatura
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE MEMBRAN DO OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO
ZASTOSOWANIE MEMBRAN DO OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Z PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO Ewa Puszczało Instytut Inżynierii Wody i Ścieków Politechnika Śląska SCHEMAT UBOJU Rozładunek i rozmieszczenie zwierzyny ubojowej Ogłuszanie
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Apolinary L. Kowal, Maria Świderska-Bróż - Oczyszczanie wody
Księgarnia PWN: Apolinary L. Kowal, Maria Świderska-Bróż - Oczyszczanie wody Przedmowa................................................ XIII 1. Woda w przyrodzie.........................................
Bardziej szczegółowoFLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW TECHNIKA PRZEMYSŁOWA
FLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW FLOTACJA HYBRYDOWA METODA OCZYSZCZANIA TRUDNYCH, WYSOKOSTĘŻONYCH I ZAOLEJONYCH ŚCIEKÓW Wymagania dotyczące jakości
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia i prawa chemiczne
Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w
Bardziej szczegółowoCHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE
WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów
Bardziej szczegółowoCHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.
CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Substancje i ich przemiany WYMAGANIA PODSTAWOWE stosuje zasady bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoPrzegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy
Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Metody zmniejszenia emisji CO 2 - technologia oxy-spalania Metoda ta polega na spalaniu paliwa w atmosferze o zwiększonej koncentracji
Bardziej szczegółowoRealizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej z chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej Nauczyciel: Marta Zielonka Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady bezpiecznej pracy
Bardziej szczegółowoLista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7
Lista materiałów dydaktycznych dostępnych w Multitece Chemia Nowej Ery dla klasy 7 W tabeli zostały wyróżnione y z doświadczeń zalecanych do realizacji w szkole podstawowej. Temat w podręczniku Tytuł Typ
Bardziej szczegółowoPodstawy biogospodarki. Wykład 7
Podstawy biogospodarki Wykład 7 Prowadzący: Krzysztof Makowski Kierunek Wyróżniony przez PKA Immobilizowane białka Kierunek Wyróżniony przez PKA Krzysztof Makowski Instytut Biochemii Technicznej Politechniki
Bardziej szczegółowoPytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej
Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej 1. Jak wpłynie 50% dodatek MeOH do wody na retencję kwasu propionowego w układzie faz odwróconych? 2. Jaka jest kolejność retencji kwasów mrówkowego, octowego
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I
Nr zajęć Data Zagadnienia Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I 9.10.2012. b. określenie liczby cząstek elementarnych na podstawie zapisu A z E, również dla jonów; c. określenie
Bardziej szczegółowoPowodzenia!!! WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP. Termin: r. Czas pracy: 90 minut. Liczba otrzymanych punktów
KOD Ucznia WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP Termin: 21.03.2006r. Czas pracy: 90 minut Numer zadania Liczba możliwych punktów 1 6 2 3 3 6 4 7 5 7 6 6 7 6 8 3 9 6 10 8 Razem 58 Liczba otrzymanych
Bardziej szczegółowoOCZYSZCZANIE WODY METODĄ ODWRÓCONEJ OSMOZY. 1. Wprowadzenie do technik membranowych
Aktualizacja 14.02.2012r. OCZYSZCZANIE WODY METODĄ ODWRÓCONEJ OSMOZY 1. Wprowadzenie do technik membranowych Procesy membranowe są technikami pozwalającymi na separację zanieczyszczeń o wymiarach cząstek
Bardziej szczegółowoTechnika membranowa MF UF NF - RO
Technika membranowa MF UF NF - RO AquaCare GmbH & Co. KG Am Wiesenbusch 11 (im Innovapark) 45966 Gladbeck, Germany +49-20 43-37 57 58-0 +49-20 43 37 57 58-90 www.aquacare.de e-mail: info@aquacare.de Autoryzowany
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Tytuł projektu: Realizacja Przedmiot Treści nauczania z podstawy programowej Treści wykraczające poza podstawę
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII DLA KLASY II GIMNAZJUM Nauczyciel Katarzyna Kurczab CZĄSTECZKA I RÓWNANIE REKCJI CHEMICZNEJ potrafi powiedzieć co to jest: wiązanie chemiczne, wiązanie jonowe, wiązanie
Bardziej szczegółowoZrównoważony rozwój przemysłowych procesów pralniczych. Moduł 1 Zastosowanie wody. Rozdział 3b. Zmiękczanie wody
Projekt Leonardo da Vinci Zrównoważony rozwój przemysłowych procesów pralniczych Moduł 1 Zastosowanie wody Rozdział 3b Zmiękczanie wody Moduł 1 Zastosowanie wody Rozdział 3 Zmiękczanie wody 1 Treść Twardość
Bardziej szczegółowoWykład 3. Fizykochemia biopolimerów- wykład 3. Anna Ptaszek. 30 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego
Wykład 3 - wykład 3 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 30 października 2013 1/56 Warunek równowagi fazowej Jakich układów dotyczy równowaga fazowa? Równowaga fazowa dotyczy układów: jednoskładnikowych
Bardziej szczegółowoPL B1. ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE, Szczecin, PL BUP 24/15
PL 224627 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 224627 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 408265 (22) Data zgłoszenia: 20.05.2014 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowoWZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH
biogaz, wzbogacanie biogazu separacja membranowa Andrzej G. CHMIELEWSKI *, Marian HARASIMOWICZ *, Jacek PALIGE *, Agata URBANIAK **, Otton ROUBINEK *, Katarzyna WAWRYNIUK *, Michał ZALEWSKI * WZBOGACANIE
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKÓW DYFUZJI I PERMEACJI DLA MEMBRAN TYPU MIXED MATRIX
WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKÓW DYFUZJI I PERMEACJI DLA MEMBRAN TYPU MIXED MATRIX Maciej Szwast 1, Michał Zalewski 1, Daniel Polak 1 1. Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Politechnika Warszawska, ul.
Bardziej szczegółowoRealizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej
Realizacja wymagań szczegółowych podstawy programowej w poszczególnych tematach podręcznika Chemia Nowej Ery dla klasy siódmej szkoły podstawowej Temat w podręczniku Substancje i ich przemiany 1. Zasady
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej
Bardziej szczegółowoPROCESY ADSORPCYJNE W USUWANIU LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z POWIETRZA
PROCESY ADSORPCYJNE W USUWANIU LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z POWIETRZA Źródła emisji lotnych związków organicznych (VOC) Biogeniczne procesy fotochemiczne i biochemiczne w otaczającym środowisku (procesy
Bardziej szczegółowoWymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7
Wymagania przedmiotowe do podstawy programowej - chemia klasa 7 I. Substancje i ich właściwości opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale, posługuje
Bardziej szczegółowoChemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy
Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym
Bardziej szczegółowoTermodynamika fazy powierzchniowej Zjawisko sorpcji Adsorpcja fizyczna: izoterma Langmuira oraz BET Zjawiska przylegania
ermodynamika zjawisk powierzchniowych 3.6.1. ermodynamika fazy powierzchniowej 3.6.2. Zjawisko sorpcji 3.6.3. Adsorpcja fizyczna: izoterma Langmuira oraz BE 3.6.4. Zjawiska przylegania ZJAWISKA PWIERZCHNIWE
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy Wydział Inżynierii. studia I stopnia. Kierunek: Chemia kosmetyczna
Zagadnienia na egzamin dyplomowy Wydział Inżynierii studia I stopnia Kierunek: Chemia kosmetyczna rok akademicki 2018/2019 1. Proszę podać jakie przepisy i akty prawne regulują kwestie stosowania związków
Bardziej szczegółowoGospodarcze wykorzystanie dwutlenku węgla
Roman Buczkowski Gospodarcze wykorzystanie dwutlenku węgla Biogaz powstaje w procesie fermentacji metanowej odpadów organicznych, zawierających celulozę, białko, węglowodany, skrobię. Związki te występują
Bardziej szczegółowoPostępowanie z wodą ściekową Różne metody filtracji odpływów pralniczych
Leonardo da Vinci Project Równowaga w procesach prania Moduł 1 Wykorzystanie wody Rozdział 5 b Postępowanie z wodą ściekową Różne metody filtracji odpływów pralniczych 1 Spis treści Postępowanie z wodą
Bardziej szczegółowoMETODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1
METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1 Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Suszenie mikroorganizmów
Bardziej szczegółowoAPARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 1. WPROWADZENIE
APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 1. WPROWADZENIE Wykład dla kierunku Ochrona Środowiska Wrocław, 2016 r. Ochrona środowiska - definicje Ochrona środowiska szereg podejmowanych przez człowieka działań
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta
Bardziej szczegółowo