This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 6, Analiza zmian wartości siły retencji w trójelementowych układach koron teleskopowych wykonanych z tlenku cyrkonu część I Analysis of changes in the retention force value in a three-element system of telescopic crown made of zirconia. Part I Anna Kochanek-Leśniewska 1, Andrzej Majcher 2, Elżbieta Mierzwińska-Nastalska 1 1 Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska 2 Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu Dyrektor: prof. dr hab. inż. A. Mazurkiewicz HASŁA INDEKSOWE: siła retencji, korony teleskopowe, technologia CAD/CAM Streszczenie Wstęp. Rozwój technologii CAD/CAM i jej zastosowanie w protetyce stomatologicznej stworzyło możliwość pojawienia się nowych rozwiązań w projektowaniu uzupełnień protetycznych, czego przykładem może być wykonywanie konstrukcji koron teleskopowych w układach trójelementowych. Układ taki składa się z korony wewnętrznej, korony zewnętrznej oraz elementu pośredniego mocowanego pomiędzy nimi. Poszczególne części składowe w takich systemach mogą być wykonywane z zastosowaniem technologii CAD/ CAM. Jednym z materiałów wykorzystywanym do wykonywania tego typu koron, w tym zarówno koron wewnętrznych jak i zewnętrznych jest tlenek cyrkonu. Elementy pośrednie nazywane także koronami pośrednimi mogą być wykonywane również w technologii CAD/CAM lub z zastosowaniem metody galwanoformingu. Cel pracy. Ocena zmian wartości siły retencji koron teleskopowych w układach trójelemen- KEY WORDS: retention force, telescopic crowns, CAD/CAM technology Summary Introduction. The development of CAD/CAM technology and its use in prosthodontics has provided an opportunity for developing new solutions in the design of dental restorations, as exemplified by the designing telescopic crowns as a three-element system. Such a system consists of the primary crown, secondary crown and intermediate element mounted between them. Individual components of the system can be made using CAD/CAM technology. One of the materials used for this type of telescopic crowns, including both crowns primary and secondary, is zirconium oxide. Intermediate elements also called indirect crowns may also be produced employing CAD/CAM technology or electroforming technique. Aim of the study. To analyse changes in the retention force value in a three-element systems of telescopic crowns, in which the primary and secondary crowns were made of zirconia with use 393

2 A. Kochanek-Leśniewska i inni towych, w których korony wewnętrzne oraz zewnętrzne zostały wykonane z tlenku cyrkonu w technologii CAD/CAM i zaopatrzone w element pośredni. Materiał i metoda. Materiał do badań stanowiło 6 trójelementowych układów koron teleskopowych w których korony wewnętrze i zewnętrzne zostały wykonane z tlenku cyrkonu z zastosowaniem technologii CAD/CAM i zaopatrzone w dwa rodzaje elementów pośrednich (grupa A i B) oraz 3 układy koron stanowiące grupę kontrolną (K), gdzie korony wewnętrzne wykonano ze stopu Au, zewnętrzne ze stopu Cr-Co, a element pośredni w technice galwanoformingu. Układy zostały przebadane dzięki specjalnemu urządzeniu pomiarowemu skonstruowanemu w Instytucie Technologii Eksploatacji w Radomiu. Wyniki. Największe zmiany wartości siły retencji obserwowano w fazie początkowej badania w zakresie cykli. W zakresie badania od cykli obciążeń nie stwierdzono istotnie statystycznych różnic pomiędzy zmianami wartości siły retencji w grupach badanych A i B ale istniały różnice istotne statystyczne w porównaniu tych grup z grupą kontrolną (K). Dzieląc wspomniany zakres na krótsze przedziały, co kolejne cykli obciążeń i analizując zmiany, obserwuje się w trzech z nich istotną statystycznie różnicę w wartościach średnich we wszystkich grupach (A, B i K) względem siebie. Metoda badań ukierunkowana jest głównie na badanie zmian wartości siły retencji i poszukiwaniu okresów jej stabilności. Z próbek poddanych pomiarom wszystkie w grupie badanej A i B przetrwały do końca zakresu badania, natomiast w grupie kontrolnej tylko dwie, jedna z trzech badanych utraciła retencję na poziomie cykli. Wnioski. Korony teleskopowe wykonane z tlenku cyrkonu zaopatrzone w element pośredni wykonany zarówno ze złota galwanicznego jak i polimetakrylanu metylu stanowią korzystne rozwiązanie alternatywne w konstrukcji koron teleskopowych, zapewniając długotrwałą stabilność wartości siły retencji. of CAD/CAM technology and equipped with a direct element. Material and methods. Material consisted of the six three-element systems of telescopic crowns in which the primary and secondary crowns were made of zirconia using CAD/CAM technology and provided with two types of direct elements, and the three-crown systems as a control group. In the control group primary crowns were made of Au-alloy, secondary crowns of Cr-Co alloy and direct elements using electroforming technique. The systems were tested by a special measuring device constructed in the Institute for Sustainable Technologies in Radom. Results. The greatest changes in the retention force were observed in the initial phase of the study within the range of cycles. Within the range from to load cycles there was no significant statistical difference between the changes in the value of retention levels in the study groups A and B, but the differences were statistically significant compared the groups with the control group. However, dividing the range into shorter intervals significant differences between the groups in various compartments and between inter-groups compartments was observed. As to the absolute mean values in each group there was significant difference, however, the research method was focused mainly on changes in the retention force and search for periods of stability. In groups A and B all the test samples persisted to the end of the test range, while in the control group only two sample persisted, the one of them losts retention at cycles. Conclusions. Telescopic crowns made of zirconium oxide provided with an intermediate element made of either gold electroforming and polymethyl methacrylate are the preferred alternative type of construction, providing longterm stability of the retention force. 394 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6

3 Wstęp Układ koron teleskopowych to, w tradycyjnym ujęciu, system dwóch koron rozdzielnych, gdzie korona wewnętrzna jest na stałe zacementowana na filarze oszlifowanego zęba lub wszczepie śródkostnym a korona zewnętrzna stanowi element ruchomego uzupełnienia protetycznego (1-9). Trójelementowy układ koron teleskopowych jest modyfikacją tego systemu, w którym pomiędzy koronę wewnętrzną a zewnętrzną wklejony jest element pośredni, zużywający się w trakcie użytkowania protez. Element pośredni nie może funkcjonować jako samodzielna część układu, wymaga wmontowania w tzw. trzecią strukturę, którą może stanowić część metalowa protezy szkieletowej lub podbudowa ruchomego mostu, stając się w ten sposób elementem konstrukcji wielowarstwowych (10, 11). Siła retencji jaka pojawia się pomiędzy elementami układu koron teleskopowych jest zależna od bardzo wielu czynników. Mają na nią wpływ: rodzaj materiału, z którego wykonano elementy układu, wysokość koron, grubość korony zewnętrznej, obecność lubrikantu pomiędzy powierzchniami, chropowatość powierzchni oraz przestrzeń pomiędzy koronami w strefie okluzyjnej. Największy jednak wpływ odgrywa geometria koron oraz kąt nachylenia ścian osiowych (12, 13). W przypadku koron cylindrycznych o równoległych ścianach największe znaczenie odgrywa siła tarcia, czasem nazywana frykcją. Frykcja bywa definiowana jako tarcie przez przyleganie (14). Inny mechanizm retencji obserwowany jest w koronach stożkowych, których kąt nachylenia ścian osiowych może wahać się od 3 do 12. W tym przypadku główną rolę odgrywa zaciskanie lub klinowanie pojawiające się w momencie gdy uzupełnienie protetyczne znajdzie się na podłożu protetycznym (3, 5,14-19). Badania retencji w układach koron teleskopowych wykonanych z wykorzystaniem różnych zestawień materiałowych Korony teleskopowe dostarczają ważnych informacji o właściwościach mechanicznych oraz tribologicznych takich układów, przez co ich wyniki przyczyniają się do rozwoju materiałoznawstwa i technologii stosowanych w protetyce stomatologicznej. Cel pracy Celem pracy była analiza zmian wartości siły retencji koron teleskopowych w układach trójelementowych, w których korony wewnętrzne i zewnętrzne zostały wykonane z tlenku cyrkonu w technologii CAD/CAM oraz zaopatrzone w element pośredni. Materiał i metoda Materiał do badań stanowiło dziewięć trójelementowych próbek koron teleskopowych (tabela I). Korony teleskopowe wykonano jako korony o 1º nachyleniu ścian osiowych. Do wykonania koron wewnętrznych został przygotowany filar, który miał odpowiednio 6 mm wysokości i kształt oszlifowanego kła dolnego, ze stopniem typu chamfer, według zasad przyjętych dla koron teleskopowych. Wyodrębniono jako grupę kontrolną (K) trzy próbki (oznaczone jako K1, K2, K3), w których korona wewnętrzna została wykonana ze stopu Au (AUROLLOYD, Bego, Niemcy), korona zewnętrzna ze stopu Cr-Co (WIRON 88, Bego, Niemcy), obie metodą odlewania oraz element pośredni wykonany w technice galwanoformingu z 99,99% złota (AGC MICRO, Wieland, Niemcy). W dwóch grupach badanych (A i B) korony wewnętrzne oraz zewnętrzne wykonano z tlenku cyrkonu (DD BIO ZW, Dental Direct, Niemcy) w technologii CAD/CAM (frezarka I MES, Niemcy). W grupie A element pośredni został wykonany ze złota galwanicznego z wykorzystaniem metody galwanoformingu (AGC MICRO, Wieland, Niemcy) i próbki z tej grupy oznaczono jako A1, A2, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 395

4 A. Kochanek-Leśniewska i inni T a b e l a I. Zestawienia materiałowe oraz technologie wykonania poszczególnych części składowych trójelementowych układów koron teleskopowych zastosowanych w badaniach Korona wewnętrzna Element pośredni Korona zewnętrzna A3. W grupie B element pośredni wykonano z PMMA (polimetakrylanu metylu, PMMA, T-CAM, Polska) w technologii CAD/CAM, a próbki oznaczono odpowiednio jako B1, B2, i B3. Dodatkowo przygotowano dla każdej próbki badanej komplet dwóch podstaw: górnej i dolnej, niezbędnych do montażu w urządzeniu pomiarowym (ryc. 1). Do badań siły retencji zostało stworzone specjalne stanowisko pomiarowe w Instytucie Technologii Eksploatacji w Radomiu (ryc. 2). W celu przygotowania próbek do badań korony wewnętrzne cementowano na podstawach dolnych z zastosowaniem cementu dualnego Relyx U200 (3M ESPE, USA). Po związaniu cementu, podstawę dolną umieszczano w uchwycie urządzenia pomiarowego i rozpoczynano procedurę montowania korony zewnętrznej w górnej podstawie oraz elementu pośredniego wewnątrz korony zewnętrznej. Korony zewnętrzne wraz z elementem pośrednim były precyzyjnie pozycjonowane względem korony wewnętrznej z wykorzystaniem funkcji urządzenia badawczego (ryc. 3). Osiowe zamocowanie koron było punktem wyjścia dla przeprowadzenia powtarzalnych, wielokrotnych cykli dopasowania koron (zaciśnięcia) oraz ich separacji. Do mocowania koron zewnętrzny oraz elementów pośrednich użyto cementu kompozytowego Relyx U200 (3M ESPE, USA). Pomiary zostały wykonane dzięki urządzeniu Grupy badane grupa kontrolna (K) grupa A grupa B Stop Au Tlenek cyrkonu Tlenek cyrkonu (ODLEWANIE) (CAD/CAM) (CAD/CAM) Złoto galwaniczne Złoto galwaniczne (GALWANOFORMING) (GALWANOFORMING) PMMA (CAD/CAM) Stop Cr Co Tlenek cyrkonu Tlenek cyrkonu (ODLEWANIE) (CAD/CAM) (CAD/CAM) realizującemu cykle obciążeń oraz pomiar siły retencji. Specjalne oprogramowanie stworzone na potrzeby badań rejestrowało pomiary i realizowało ich zapis do plików umożliwiających analizę w dowolnych pakietach oprogramowania statystycznego. Przebieg testu pomiarowego opisuje sekwencja: (P(l r, v z, n pp )) 0, (M(F z, v r, n cp )) 1, (P(l r, v z, n pp )) 1, (M(F z, v r, n cp )) 2, (P(l r, v z, n pp )) 2, (M(F z, v r, n cp )) N, (P(l r, v z, n pp )) N, gdzie P oznacza funkcję wykonania pomiaru, M funkcję wykonania obciążeń cyklicznych (złączania i rozłączania koron). Parametry powyższych funkcji, to: F z siła złączania koron v r prędkość złączania i rozłączania koron w trakcie obciążeń cyklicznych n cp liczba cykli w paczce, po której mierzona jest retencja l r droga rozłączania koron v z prędkość złączania i rozłączania koron w trakcie pomiarów retencji n pp liczba powtórzeń pomiaru retencji N liczba paczek cykli złączania i rozłączania koron W funkcji M- wykonywania obciążeń, korony były złączane z prędkością vr (prędkość rzędu mm/s) do chwili uzyskania wartości siły Fz (100 N), po czym z tą samą prędkością 396 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6

5 ed. tio np roh ibit Ryc. 1. Trójelementowe układy koron teleskopowych: K grupa kontrolna; A, B grupy badane. - se Ryc. 3. Uchwyt urządzenia pomiarowego. rso na lu Ryc. 2. Urządzenie pomiarowo-testujące realizujące zaplanowany test badawczy. is c op y is for pe korony były rozłączane. Po 100-krotnym powtórzeniu cyklu obciążeń dokonywano pięciokrotnego pomiaru siły retencji. Funkcja wykonania pomiaru (P) realizowana była w ten sposób, że korony teleskopowe były złączane z prędkością vz (prędkość wielokrotnie niższa od vr, rzędu 0,060-0,065 mm/s) do momentu uzyskania siły Fz. Następnie, z ustalonym krokiem, będącym wielokrotnością k kroku podstawowego wynoszącego 0,01 mm, korony były rozłączane, z tą samą prędkością. W trakcie ruchu wykonywany był pomiar siły z częstotliwością 20 Hz. Po każdym kroku zapisywana była maksymalna wartość zmierzonej siły. Liczba kroków wynosiła maksymalnie 150, co daje zakres pomiaru retencji na drodze 1,5 mm, 3,0 mm, 4,5 mm, itd., w zależności Th - - on ly - dis tr ibu - - Korony teleskopowe PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 od przyjętej wielokrotności k kroku podstawowego. Badanie przeprowadzono w zakresie od 0 do cykli obciążeń. Programowanie parametrów testu odbywało się poprzez panel operatora, połączony ze sterownikiem PLC złączem z protokołem Modbus RTU. Wyniki pomiarów przekazywane były automatycznie do komputera PC, za pośrednictwem złącza sieci lokalnej. Czas trwania testu pomiarowego dla pojedynczego układu koron (Tt) określała zależność: Tt = (N+1) tp + NtM gdzie tp i tm to odpowiednio czas realizacji funkcji P(lr, vz, npp) i M(Fz, vr, ncp). Przeprowadzono analizę statystyczną wyników z zastosowaniem programu STATISTICA. 397

6 A. Kochanek-Leśniewska i inni Ryc. 4. Wykresy zależności siły retencji w funkcji liczby cykli obciążeń na podstawie pomiarów otrzymanych dla trzech badanych próbek w grupie A: a próbka A1, b próbka A2, c próbka A3. Wyniki Wyniki przeprowadzonych pomiarów przedstawiono w formie wykresów zależności wartości siły retencji w funkcji liczby przeprowadzonych cykli dla próbek z grup badanych A i B oraz grupy kontrolnej (K) (ryc. 4, 5, 6). Dla każdej próbki w grupach badanych A i B (próbki oznaczone jako: A1, A2, A3, B1, B2, B3) oraz próbki oznaczonej jako K1 i K3 z grupy kontrolnej (K) otrzymano1505 pomiarów, które zostały ułożone w 301 serii danych, gdzie każda seria była średnią pięciokrotnego pomiaru siły retencji wraz z odchyleniem standardowym, wykonaną po każdych kolejnych 100 cyklach obciążeń. Dane, dla większej czytelności zostały naniesione na wykresy. Wykresy, z racji ograniczenia skalowania przedstawiają wyniki z zakresu do cykli, ale analizę przeprowadzono dla pełnego zakresu badania obejmującego cykli. Próbka z grupy kontrolnej Ryc. 5. Wykresy zależności siły retencji w funkcji liczby cykli obciążeń na podstawie pomiarów otrzymanych dla trzech badanych próbek w grupie B: a próbka B1, b próbka B2, c próbka B3. Ryc. 6. Wykresy zależności siły retencji w funkcji liczby cykli obciążeń na podstawie pomiarów otrzymanych dla trzech badanych próbek w grupie kontrolnej K: a próbka K1, b próbka K2, c próbka K PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6

7 (K), oznaczona jako K2 utraciła retencję po cykli (otrzymano 935 pomiarów w 187 seriach). Dodatkowo zebrano dane w tabeli II i przedstawiono średnie wartości siły retencji w kolejnych przedziałach dla grup badanych A i Korony teleskopowe T a b e l a I I. Średnie wartości siły retencji z odchyleniami standardowi dla kolejnych przedziałów liczby cykli obciążeń otrzymane w grupach badanych oraz grupie kontrolnej Przedziały liczby cykli Grupa A Grupa B Kontrola średnia odchylenie średnia odchylenie średnia odchylenie ,36 N 6,29 5,05 N 3,39 27,49 N 7, ,66 N 4,13 4,28 N 2,87 28,40 N 9, ,56 N 4,42 3,97 N 2,49 29,49 N 9, ,08 N 4,67 3,85 N 2,18 27,62 N 7, ,07 N 4,47 3,50 N 1,66 26,48 N 6, ,50 N 5,03 2,78 N 0,84 26,84 N 5, ,39 N 4,99 2,79 N 0,88 28,96 N 6, ,08 N 4,41 2,86 N 1,13 25,56 N 3, ,79 N 3,64 2,62 N 1,29 25,81 N 3, ,78 N 3,69 2,98 N 1,15 25,81 N 4, ,34 N 3,55 3,28 N 1,18 25,79 N 4, ,20 N 3,29 3,40 N 1,48 25,41 N 5,41 T a b e l a I I I. Współczynniki korelacji w przedziale cykli Próbka r(x,y) p A1-0,78 0,0000 A2-0,87 0,0000 A3-0,78 0,0000 B1-0,77 0,0000 B2-0,48 0,0124 B3-0,71 0,0001 K1-0,95 0,0000 K2 0,28 0,1647 K3 0,82 0,0000 B oraz grupy kontrolnej. Głównym zadaniem opracowanej metody była ocena zmian wartości siły retencji, tak aby określić okresy stabilności w funkcji liczby cykli złączania i rozłączania koron. Aby ocenić dynamikę zmian PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 399

8 A. Kochanek-Leśniewska i inni T a b e l a I V. Analiza korelacji i regresji dla grup A, B i K Zmienna n r(x,y) p Stała Nachylenie p stałej A ,0261 0,4547-0,0531 0,33E-5 0,5020 B ,0153 0,6616-0,0311 0,19E-5 0,6943 K ,5943 0,0001-1,1366 0,76E-4 0,0001 siły retencji w badanych grupach, podzielono zakres badania ( cykli) na dwa przedziały, z których pierwszy od 0 do cykli, był przedziałem w którym spodziewano się największych zmian oraz drugi przedział od do cykli, w którym zakładano stabilizację wartości i już niewielkie jej zmiany. Stosowne obliczenia wykonane na danych standaryzowanych potwierdziły statystyczną zasadność przyjętego podziału. W tabeli III zawarto współczynniki korelacji między numerem cyklu a siłą retencji w poszczególnych próbkach. Z wyjątkiem jednego przypadku wszystkie korelacje były statystycznie istotne. W celu oceny dynamiki zmian w drugim przedziale ( ) wykonano obliczenia statystyczne również na danych standaryzowanych. W procesie testowania hipotez przyjęto poziom istotności α=0,05 i tam gdzie wybór należał do badacza dwustronny obszar krytyczny. Przeprowadzono analizę regresji wykorzystując model prostoliniowy. Zmienną zależną Y była siła retencji a zmienną niezależną X numer cyklu. Parametry modelu szacowano metodą najmniejszych kwadratów. Ich istotność testowano odpowiednim testem t-studenta. Testy równoległości prostych regresji dla grupy A oraz grupy B nie wykazały istotnych statystycznie różnic: A123 vs B123 p=0,4133, ale w porównaniu kolejno grupy badanej A z grupą kontrolną K oraz grupy B z grupą kontrolną K wykazano istotne statystycznie różnice (A123 vs K123 p<0,0001, B123 vs K123 p<0,0001) (tabela IV, ryc. 7). Dodatkowo w grupie kontrolnej zaobserwować można było tendencję Ryc. 7. Analiza regresji dla grup badanych A i B oraz grupy kontrolnej na danych standaryzowanych. do wzrostu średnich wartości siły retencji w zakresie badania, podczas gdy wartości dla grup badanych A i B pozostawały na jednakowym poziomie i można było określić je jako stabilne w przedziale od do cykli obciążeń. Aby dokładniej zbadać zmiany siły retencji w zakresie cykli, na potrzeby analizy dokonano podziału obszaru próby na 11 równych przedziałów zawierających dane 400 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6

9 Ryc. 8. Siła retencji porównanie średnich arytmetycznych grup w kolejnych przedziałach. T a b e l a V. Statystyki opisowe Przedział z kolejnych następujących po sobie cykli. W analizie statystycznej zastosowano model jednoczynnikowej analizy wariancji, a jako testu wielokrotnego użyto testu Scheffego (ryc. 8, tabela V i VI). Podawana w tabelach wartość p=0,000 oznaczała p<0,001. Korony teleskopowe A123 A123 A123 B123 B123 B123 K123 K123 K123 n średnia odch.st. n średnia odch.st. n średnia odch.st ,35 0, ,34 1, ,73 1, ,91 0, ,11 1, ,32 1, ,02 0, ,05 1, ,61 0, ,26 0, ,14 0, ,75 0, ,65 0, ,26 0, ,44 0, ,55 1, ,19 0, ,19 0, ,19 0, ,10 0, ,53 0, ,41 1, ,32 0, ,75 0, ,45 1, ,20 0, ,92 0, ,63 0, ,15 0, ,96 0, ,60 0, ,52 1, ,83 1,11 Ogółem 825 0,00 1, ,00 1, ,00 1,00 Na podstawie analizy wariancji, porównując kolejne przedziały grupy badanej A oraz grupy kontrolnej, a następnie grupy badanej B oraz grupy kontrolnej stwierdzono, że istnieją istotne statystycznie różnice pomiędzy średnimi wartościami retencji (wszystkie wartości p < 0,0001). PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 401

10 A. Kochanek-Leśniewska i inni T a b e l a V I. Analiza wariancji. Wartości p testu Scheffego dla grup A, B, K Grupa A B K A B K A B K A 0,002 0,135 0,000 0,000 0,000 0,008 B 1 0,002 0, ,000 0, ,000 0,000 K 0,135 0,000 0,000 0,334 0,008 0,000 A B K A B K A B K A 0,000 0,006 0,000 0,022 0,000 0,000 B 2 0,000 0, ,000 0, ,000 0,000 K 0,006 0,521 0,022 0,017 0,000 0,000 A B K A B K A B K A 0,868 0,000 0,082 0,052 0,000 0,000 B 3 0,868 0, ,082 0, ,000 0,218 K 0,000 0,000 0,052 0,000 0,000 0,218 A B K A B K A 0,497 0,000 0,000 0,081 B 4 0,497 0, ,000 0,000 K 0,000 0,000 0,081 0,000 T a b e l a V I I. Analiza wariancji grupa A. Wartości p testu Scheffego dla przedziałów Przedział ,114 0,866 0,046 0,000 0,000 0,160 0,001 0,001 0,949 0, ,114 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,954 0, ,866 0,000 0,945 0,013 0,086 0,995 0,496 0,355 0,048 0, ,046 0,000 0,945 0,674 0,935 1,000 1,000 0,998 0,000 0, ,000 0,000 0,013 0,674 1,000 0,377 0,984 0,996 0,000 0, ,000 0,000 0,086 0,935 1,000 0,747 1,000 1,000 0,000 0, ,160 0,000 0,995 1,000 0,377 0,747 0,990 0,969 0,000 0, ,001 0,000 0,496 1,000 0,984 1,000 0,990 1,000 0,000 0, ,001 0,000 0,355 0,998 0,996 1,000 0,969 1,000 0,000 0, ,949 0,954 0,048 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 1, ,979 0,901 0,087 0,000 0,000 0,000 0,001 0,000 0,000 1, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6

11 T a b e l a V I I I. Analiza wariancji grupa B. Wartości p testu Scheffego dla przedziałów Dodatkowo przedziały liczby cykli nr 6 ( cykli), nr 9 ( cykli) i nr 10 ( cykli) wykazały statystycznie istotną różnicę w wartościach średnich we wszystkich badanych grupach względem Korony teleskopowe Przedział ,623 0,974 0,999 0,178 0,357 0,677 0,071 0,317 0,999 0, ,623 1,000 0,990 1,000 1,000 1,000 0,998 1,000 0,987 0, ,974 1,000 1,000 0,959 0,993 1,000 0,854 0,990 1,000 0, ,999 0,990 1,000 0,795 0,931 0,994 0,582 0,912 1,000 0, ,178 1,000 0,959 0,795 1,000 1,000 1,000 1,000 0,770 0, ,357 1,000 0,993 0,931 1,000 1,000 1,000 1,000 0,917 0, ,677 1,000 1,000 0,994 1,000 1,000 0,996 1,000 0,992 0, ,071 0,998 0,854 0,582 1,000 1,000 0,996 1,000 0,550 0, ,317 1,000 0,990 0,912 1,000 1,000 1,000 1,000 0,896 0, ,999 0,987 1,000 1,000 0,770 0,917 0,992 0,550 0,896 0, ,999 0,108 0,567 0,844 0,009 0,032 0,134 0,002 0,026 0,865 T a b e l a I X. Analiza wariancji grupa kontrolna (K). Wartości p testu Scheffego dla przedziałów Przedział ,384 1,000 1,000 0,852 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0, ,384 0,868 0,303 1,000 0,082 0,000 0,000 0,000 0,000 0, ,000 0,868 0,999 0,997 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0, ,000 0,303 0,999 0,788 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0, ,852 1,000 0,997 0,788 0,006 0,000 0,000 0,000 0,000 0, ,000 0,082 0,000 0,000 0,006 0,804 0,093 0,002 0,001 0, ,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,804 0,996 0,773 0,637 0, ,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,093 0,996 1,000 0,997 1, ,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,002 0,773 1,000 1,000 1, ,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,001 0,637 0,997 1,000 1, ,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,020 0,953 1,000 1,000 1,000 siebie (również pomiędzy grupami A i B) (tabela VI). W przypadku porównania kolejnych przedziałów liczby cykli obciążeń pomiędzy sobą w obrębie danej grupy (tabela VII, VIII, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 403

12 A. Kochanek-Leśniewska i inni IX), na podstawie analizy wariancji uznano, że najmniejszą liczbę różniących się istotnie między sobą przedziałów obserwuje się w grupie B. Oznacza to, że w grupie tej średnie zmiany retencji dla rozpatrywanych łącznie trzech badanych układów (B1, B2 i B3) nie są na tyle duże aby różniły się między sobą statystycznie istotnie, co wskazuje, że jest to grupa o najbardziej stabilnych zmianach wartości siły retencji. Podsumowanie Otrzymane wyniki potwierdziły, że w tego typu pomiarach największe zmiany w wartościach siły retencji występują w początkowej fazie pomiarów, po której następuje okres względnej stabilizacji wartości lub tendencji do zmian w określonym kierunku. Potwierdza się również twierdzenie, że w przypadku układów, w których elementy wykonano ze stopów złota można spodziewać się tendencji do wzrostu siły retencji w trakcie kolejnych cykli zaciskania i separacji koron, a następnie utraty retencji oraz to, że w przypadku układów koron z elementami ceramicznymi znacznie trudniej o ich uszkodzenie w trakcie badania (20). Układy koron teleskopowych, których elementy wykonano z zastosowaniem technologii CAD/CAM wykazują bardzo dużą stabilność wartości siły retencji w trakcie badania, dzięki czemu mogą stanowić korzystne rozwiązanie kliniczne. Dyskusja dotycząca przeprowadzonych badań oraz wnioski zostaną w całości przedstawione na zakończenie drugiej części opracowania. Piśmiennictwo 1. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna. PZWL Warszawa Haupfauf L.: Protetyka stomatologiczna. Protezy częściowe. Urban & Partner Wrocław Pietruski J.K., Pietruska M.D., Stokowska W., Pattarelli G.M.: Protezy overdenture wybrane możliwości zastosowania w rehabilitacji narządu żucia. Czas. Stomatol., 2001, 7, Ruchała-Tyszler A., Loster B.W.: Zastosowanie protez typu overdenture wspartych na wszczepach zębowych u pacjentów bezzębnych przegląd piśmiennictwa. Implantoprotetyka, 2007, 4, Dąbrowa T., Panek H., Makacewicz S.: Rodzaje mechanizmów utrzymujących protezy częściowe ruchome za pomocą koron podwójnych. Dent. Med. Probl., 2004, 41, 3, Koczorowski R., Brożek R., Hemerling M.: Wykorzystanie elementów precyzyjnych w leczeniu implantoprotetycznym. Dent. Med. Probl., 2006, 43, 3, Koeck B., Wagner W.: Implantologia. Urban&Partner Wrocław Majewski S.: Rekonstrukcja zębów uzupełnieniami stałymi. Wydawnictwo Fundacji Rozwoju Protetyki Kraków Heckmann S. Schrott A., Graef F., Wichmann M., Weber H.: Mandibular two-implant telescopic overdenture. 10-years clinical and radiographical results. Clin. Oral Imp. Res., 2004, 15, Ciechowicz B., Mierzwińska-Nastalska E., Wojda M., Kochanek-Leśniewska A., Michalik R.: Zastosowanie uzupełnień ceramicznych na podbudowie z tlenku cyrkonu u pacjenta po operacji guza przysadki mózgowej opis przypadku. Protet. Stoamatolol., 2011, 1, Kochanek-Leśniewska A., Ciechowicz B., Wojda M., Michalik R.: Etapy klinicznego oraz laboratoryjnego postępowania w wykonawstwie protezy typu overtdenture wspartej na cyrkonowych koronach teleskopowych. Protet. Stomatol., 2012, 3, Beuer F., Edelhoff D., Gernet W., Naumann 404 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6

13 Korony teleskopowe M.: Parameters affecting retentive force of electroformed double-crown system. Clin. Oral Invest., 2010, 14, Güngör M. A., Artunç C., Sonugelen M.: Parameters affecting retentive force of conus crowns. J. Oral Rehabil., 2004, 31, Stancić I., Jelenković A.: Retention of telescopic denture in elderly patients with maximum partially edentulous arch. Gerodontology, 2008; 25, Krupień T.: Korony teleskopowe. Nowoczesny Technik Dentystyczny, 2008, 16, 5, Ciaputa T., Ciaputa A.: Podstawy wykonawstwa prac protetycznych. Elamed. Katowice Szentpetery V., Lautenschlager C., Setz J.M.: Frictional telescopic crowns in severely reduced dentitions: a 5-year clinical outcome study. Int. J. Prosthodont., 2012, 25, 3, Güngör M. A., Artunç C., Sonugelen M., Toparli M.: The evaluation of the removal forces on the conus crowned telescopic prostheses with the finite element analysis (FEA). J. Oral Rehabil., 2002, 29, Bayer S., Stark H., Mues S., Keilig L., Schrader A., Enkling N.: Retention force measurement of telescopic crowns. Clin. Oral Invest., 2010, 14, Weigl P., Lauer HC.: Advanced biomaterials used for a new telescopic retainer for removable denture. Part I. J. Biomed. Mater. Res., 2000, 53, Zaakceptowano do druku: r. Adres autorów: Warszawa, ul. Nowogrodzka 59. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 405