Akcjonariusz. Nowe emisje. szeroko pojęte RYZYKO. Metastock od podstaw - wszystko o tworzeniu wskaźników analizy technicznej. Giełda to nie wszystko,

Transkrypt

1 2/2007 Akcjonariusz Partnerzy wydawnictwa Metastock od podstaw - wszystko o tworzeniu wskaźników analizy technicznej Opcje alternatywa do akcji i kontraktów Giełda to nie wszystko, czyli barometr inwestora Nowe emisje szeroko pojęte RYZYKO INWESTYCYJNE

2

3 FELIETON Spis treści Z rynku Nowe emisje: szeroko pojęte ryzyko inwestycyjne Felieton Ryzyko - element ludzkiej natury Szanowni Państwo Od ostatniego Akcjonariusza w Stowarzyszeniu Inwestorów Indywidualnych zaszło kilka zmian Michał Masłowski Ranking Podium - 1 kwartał 2007 r Ze spółek Profil spółki Asseco Poland Felieton Wybór spółek coraz trudniejszy Najbardziej zauważalna z nich, to oczywiście nowa strona a na niej już teraz komentarze Piotra Kuczyńskiego, Tomasza Gessnera, Piotra Cieślaka i Piotra Murdzka. Już wkrótce pojawią się także komentarze kolejnych analityków. W najbliższym czasie zostaną udostępnione następujące funkcjonalności: nowe forum dyskusyjne, możliwość komentowania artykułów zamieszczonych na stronie, samodzielna modyfikacja danych osobowych przez członków SII poprzez stronę internetową, a także samodzielne zakładanie i obsługa kont pocztowych w domenie poczta.sii.org.pl Celem planowanych zmian jest maksymalne uproszczenie obsługi strony przez użytkowników, a także możliwość personalizacji wyświetlanych treści oraz możliwość załatwienia jak największej liczby sprawa związanej z członkostwem w SII przez członków. Edukacja Język programowania Metastock'a Podstawy analizy technicznej (cz. 2) Analiza fundamentalna (cz. 2) Jeśli nie akcje i obligacje, to co? Wewnętrzny indeks inwestora Akcjonariusz Kwartalnik Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych Redaktor naczelny: Michał Masłowski Zastępca redaktora naczelnego: Konrad Smok Redakcja: ul. Długopolska 22, Wrocław telefon: +48 (0) telefon/fax: +48 (0) Reklama: Kamil Karpicki, tel kkarpicki@sii.org.pl internet: akcjonariusz@sii.org.pl Opracowanie graficzne: Tomasz Baziuk Wszelkie prawa zastrzeżone. Powielanie wyłącznie za zgodą wydawcy. Redakcja nie zwraca tekstów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich skracania i redagowania. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam. Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych zmieniło także siedzibę. Zwracam uwagę, że nastąpiła zmiana adresów oraz co ważniejsze telefonów, aktualne dane teleadresowe znajdują się w stopce redakcyjnej. W dniach 1-3 czerwca w Zakopanem odbyła się 11 edycja konferencji WallStreet, w której w tym roku wzięło udział, rekordowo dużo, ponad 300 uczestników. W momencie gdy czytacie Państwo te słowa, galeria zdjęć z konferencji oraz prezentacje wykładowców znajdują się na stronie www Stowarzyszenia. Już teraz możemy zapowiedzieć kolejną konferencję, prawdopodobnie pod inną nazwą niż WallStreet, która odbędzie się w listopadzie tego roku. Już teraz serdecznie zapraszamy. Po szczegóły tradycyjnie zapraszam na Oddajemy do Państwa rąk kolejnego Akcjonariusza. Życzę miłej lektury Michał Masłowski (2)2007 Akcjonariusz 3

4 Z RYNKU Konrad Smok, SII Nowe emisje: szeroko pojęte ryzyko inwestycyjne Inwestorzy indywidualni, chcący inwestować swoje środki na giełdzie muszą zmierzyć się z wieloma trudnościami. Inwestorzy indywidualni chcący inwestować swoje środki na giełdzie muszą zmierzyć się z wieloma trudnościami. Prowizje, opłaty, ograniczony dostęp do emisji debiutujących spółek (wysokie redukcje), zawieszające się platformy transakcyjne W porównaniu z dużymi graczami, drobny inwestor (tzw. leszcz - jak zwykło się nas czasami humorystycznie określać w gwarze giełdowej) już z założenia jest w gorszej sytuacji. Nie dysponuje analityczno-prawnym zapleczem, a na zapewnienie sobie dostępu do najnowszych informacji nie może przeznaczyć dużych środków. Leszcze są także wrażliwe na zmiany ceny, gdyż z reguły nie mogą pozwolić sobie na zamrożenie części środków w oczekiwaniu na spodziewane zyski w długim horyzoncie inwestycyjnym. Gwałtowniejsze ruchy na rynku powodują wśród nich niepokój i wyprzedawanie posiadanych akcji. Praktyka rynku pozwala dopisać do tej listy zagrożeń jeszcze jeden aspekt. Są to, jak wskazują realia - nowe emisje akcji, z prawem poboru dla dotychczasowych akcjonariuszy. Szczególną uwagę Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych (SII) na poruszany problem zwrócił inwestor z Trójmiasta. Przypomnijmy: prawo poboru (oznaczane skrótowo PP), powstaje w związku z nową emisją akcji przez spółkę. Dotychczasowi akcjonariusze mają pierwszeństwo w zapisywaniu się na akcje w procesie podwyższania kapitału zakładowego. Cena akcji nowej emisji jest niższa Głośnym ostatnio tematem staje się sposób przeprowadzania ofert publicznych przez biura maklerskie, a konkretnie wydłużający się czas od momentu złożenia zapisów na akcje, do czasu przyznania walorów na rachunki inwestorów. od ceny rynkowej (inaczej nikt ich nie kupi). Przyznane inwestorowi PP równoważą spadek wynikający z różnicy między ceną starych i nowych walo- Prawo poboru (oznaczane skrótowo PP), powstaje w związku z nową emisją akcji przez spółkę rów spółki. W momencie, kiedy PP stają się samodzielnym papierem wartościowym (odcięcie praw poboru) następuje spadek wartości starych akcji. Wspomniany spadek kursu zależny jest od ceny rynkowej starych akcji, liczby nowych akcji, do objęcia których uprawnia jedno PP oraz ceny emisyjnej nowych akcji. I właśnie z tym ostatnim czynnikiem wiąże się poważny problem. Coraz częstszym i nieuczciwym procederem jest brak podawania ceny akcji nowej emisji przez emitentów. W dniu ustalania praw poboru inwestorzy nie mają więc pojęcia po jakiej cenie będą obejmować nowe akcje. Nie wiedzą także jak duży będzie spadek ceny, korygujący wartość posiadanych akcji o prawa poboru (co zmusza do inwestowania w ciemno ). Mało tego. Odcięcie praw poboru może nastąpić nawet przed złożeniem prospektu emisyjnego przez spółkę do Komisję Nadzoru Finansowego. Prowadzi to w najlepszym razie do niepotrzebnego zamrażania kapitału (w okresie gdy inwestorzy czekają na zaakceptowanie prospektu przez KNF i wprowadzenie PP do obrotu). W bardziej pesymistycznym wariancie inwestorzy narażeni są na spore straty. Rzeczą naturalną jest, że spółka planująca debiut na giełdzie publikuje prospekt emisyjny, w którym inwestorzy powinni znaleźć wszystkie niezbędne informacje. Zupełnie niezrozumiały jest więc brak tych danych przy nowych emisjach akcji. Niejasne tłumaczenia spółek w żaden sposób nie wyjaśniają inwestorom takiego traktowania przez emitentów. Głośnym ostatnio tematem staje się sposób przeprowadzania ofert publicznych przez biura maklerskie, a konkretnie wydłużający się czas od momentu złożenia zapisów na akcje, do czasu przyzna- 4 Akcjonariusz (2)2007

5 Z RYNKU nia walorów na rachunki inwestorów. Każdy dzień zwłoki zwiąże się bowiem z zamrożeniem kapitału oraz dodatkowymi kosztami, w postaci np. odsetek od zaciągniętych kredytów. Biura maklerskie korzystają natomiast z zablokowanych środków inwestorów, lokując je na krótkoterminowych lokatach. W przypadku opisywanych nowych emisji akcji przez spółki znajdujące się już na GPW problem jest nieporównywalnie większy - w oczekiwaniu na dopuszczeniu praw poboru do obrotu, kapitał inwestorów zostaje niekiedy zamrożony na długie miesiące. Przedstawmy poruszany problem na przykładach rzeczywistych emisji, które wzbudziły wiele emocji wśród inwestorów. Energopol Sprawa szczególnie głośna. W środowisku inwestorów szerokim echem odbiły się spadki jakich doświadczyli akcjonariusze spółki Energopol. Zniżka o kilkadziesiąt procent w ciągu jednego dnia (z 122zł do 43zł) robią wrażenie nawet na laikach w temacie giełdy. Udzielane wyjaśnienia tłumaczą takie zachowanie m. in. przewartościowaniem rynku i spekulacyjnym podejściem inwestorów do informacji o planowanym połączeniu z JW Construction. Mniej eksponowanym powodem takiej reakcji inwestorów była decyzja o odwołaniu planowanej emisji akcji. Środki pozyskane ze sprzedaży nowych walorów miały posłużyć na sfinansowanie fuzji ze spółką JW Construction. W związku z odwołaniem planów połączenia, odwołano także nową emisję akcji. Zarząd spółki tłumaczył, w takiej sytuacji nie było zasadności przeprowadzenia nowej emisji. Władze spółki dodają także, że wiadomość o połączeniu nie była pewna (podpisano tylko list intencyjny), a inwestorzy, którzy kupowali akcje działali bez należytej ostrożności, nie licząc się z ryzykiem. Szkoda tylko, że podobnej ostrożności nie wykazała sama spółka, kiedy podała do wiadomości inwestorów dzień ustalania prawa poboru, co równoznaczne było z rozpoczęciem procesu emisji nowych akcji. Inwestorzy, którzy kupili walory spółki z myślą o objęciu PP ponieśli ogromne straty. Mimo posiadania akcji w wyznaczonym terminie akcjonariusze nie otrzymali należnych im praw poboru. Dodatkowe emocje wśród inwestorów wzbudziły mylne i często sprzeczne komunikaty. Akcjonariuszy informowano początkowo, że fuzja z JW Construction została wprawdzie odwołana, ale nowa emisja akcji odbędzie się. Kolejne komunikaty podawały już sprzeczne informacje, o tym, że emisja została odwołana lub, że decyzję tą podejmie Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Całkowitą dezorientację natomiast wprowadzić mogła wypowiedź przedstawiciela Komisji Nadzoru Finansowego. Zdaniem Komisji, inwestorzy obejmujący walory spółki z myślą o nowej emisji i prawach poboru nie mieli powodów do niepokoju: Prawo poboru będzie istniało i pojawi się na rachunkach inwestorów, nie będzie obracane na giełdzie, ale jako takie będzie istniało i będzie na przykład mogło być przedmiotem obrotu pomiędzy in- Coraz częstszym i nieuczciwym procederem jest brak podawania ceny akcji nowej emisji przez emitentów westorami na podstawie umowy cywilno-prawnej. Sprawdzamy, czy w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych są procedury na taką okoliczność, kiedy nie będzie szansy zamiany w akcje. Nie trzeba inwestować na giełdzie, aby wiedzieć, że sprzedaż prawa do czegoś co nie istnieje (czyli prawa do akcji odwołanej emisji) może wiązać się pewnymi trudnościami, zwłaszcza w zakresie znalezienia kupca Dodatkowo taka informacja podana do publicznej wiadomości mogła przyczynić się do fałszywego postrzegania stanu faktycznego przez inwestorów, a w konsekwencji do błędnych decyzji finansowych. W opinii Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych wypowiedź taka kompromituje Komisję Nadzoru Finansowego, zwłaszcza w kontekście braku złożenia prospektu emisyjnego w KDPW przez Energopol. Duda Planując nową emisję akcji, spółka nie podała oficjalnie ich ceny. Także w dniu odcięcia praw poboru rynek nie poznał planowanej ceny nowych akcji. Zmusiło to tym samym inwestorów do inwestowania w ciemno (sesja 6 grudnia) i opierania się jedynie na wcześniejszych deklaracjach zarządu w kwestii ceny emisyjnej. Taki sposób przeprowadzenia emi- Nie trzeba inwestować na giełdzie, aby wiedzieć, że sprzedaż prawa do czegoś co nie istnieje (czyli prawa do akcji odwołanej emisji) może wiązać się pewnymi trudnościami, zwłaszcza w zakresie znalezienia kupca (2)2007 Akcjonariusz 5

6 Z RYNKU sji przyczynił się do wystąpienia niepotrzebnego ryzyka i dużej niepewności (czego dowodem był duży zakres wahań ceny podczas wspomnianej sesji 6 grudnia). Już po fakcie skorygowania ceny o wartość PP opublikowano komunikat mówiący, że Rada Nadzorcza spółki ustaliła cenę emisyjną akcji serii G na 3 zł. Cena ta jest zgodna z wcześniejszymi ustaleniami z inwestorami finansowymi oraz stanowiskiem Zarządu. Niestety wcześniejsze ustalenia nie były znane drobnym inwestorom, pojawia się więc poważna wątpliwość, co do równego dostępu do informacji przez inwestorów indywidualnych i finansowych. Krzywdzący dla inwestorów indywidualnych był także fakt, że spółka rozpoczęła proces nowej emisji akcji jeszcze przed zaakceptowaniem prospektu emisyjnego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Do złożonego prospektu Komisja przedstawiła natomiast szereg zastrzeżeń, czego skutkiem były przeciągające się prace nad tym dokumentem. Spowodowało to w konsekwencji znaczne przeciągnięcie się terminu wprowadzenia PP do obrotu. Ostatecznie inwestorzy mogli handlować przyznanymi im prawami poboru dopiero od 23 marca Projprzem Brak podania ceny emisyjnej ponownie zmusił graczy do inwestowania w warunkach niepewności i niepotrzebnego ryzyka. 5 grudnia nastąpiło odcięcie PP, które nastąpiło w ciemno, nie znano bowiem jeszcze ceny emisyjnej. Podano ją 13 grudnia, a ustalono na 35 zł. Problem polega na tym, że cena rynkowa starych akcji na rynku była w tamtym czasie chwilowo niższa niż cena emisyjna nowych. Sam rynek zdyskontował to odpowiednio w cenie PP, która spadła z 1,48zł (otwarcie ) do 22 groszy (ostatnie notowanie 21.12). Trudno się temu dziwić, gdyż wobec takiego stanu rzeczy cena nowej emisji była nielogiczna a PP praktycznie bez wartości. Drozapol Także w tym przypadku brak ceny emisyjnej uniemożliwił ustalenie kursu odniesienia na sesji 28 grudnia. Mimo, że prospekt emisyjny został zatwierdzony 21 grudnia, spółka zdecydowała się ujawnić cenę nowych akcji dopiero po sesji 5 stycznia. Kiedy inwestorzy wreszcie ją poznali (8zł), cena rynkowa nie była wiele wyższa, a co gorsza znajdowała się w wyraźnej tendencji spadkowej. W szybkim czasie rynek sprowadził więc wartość PP do ceny 1 grosz Już sam fakt braku W przypadku opisywanych nowych emisji akcji przez spółki znajdujące się już na GPW problem jest nieporównywalnie większy W rozumieniu Komisji Nadzoru Finansowego odpowiednie regulacje dotyczące nowych emisji akcji powinny wynikać z zasad dobrych praktyk oraz ładu korporacyjnego. wiedzy o prawach poboru wśród inwestorów, a w szczególności istnienia terminu ich wygasania przyczynia się do sporych strat. Jeśli dodamy do tego zawiłe regulacje oraz konsekwencje niepodania ceny emisyjnej, cały temat staje się dość skomplikowany dla przeciętnego inwestora. Mimo narastającego wzburzenia w środowisku inwestorów (czego efektem są liczne sygnały docierające do SII), przypadków kolejnych niebezpiecznych emisji nie brakuje. Zdawać się może, że emitenci nie dostrzegają lub nie chcą dostrzegać problemu, a przede wszystkim ryzyka, na jakie narażeni są inwestorzy w takich przypadkach. Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych wystosowało pismo do Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie nowych emisji z prawem poboru. W piśmie tym zwracamy uwagę na konieczność wprowadzenia regulacji prawnych w omawianych kwestiach, które wyeliminują niepotrzebne ryzyko dla inwestorów. W rozumieniu Komisji Nadzoru Finansowego odpowiednie regulacje dotyczące nowych emisji akcji powinny wynikać z zasad dobrych praktyk oraz ładu korporacyjnego. Trudno jednak odwoływać się do dobrych praktyk w przypadkach ewidentnie lekceważącego nastawienia niektórych emitentów, w stosunku do własnych akcjonariuszy. Zdaniem Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych przypadki narażania akcjonariuszy przy nowych emisjach na niepotrzebne ryzyko są na tyle poważne, że wymagają sztywnych, niepodważalnych przepisów, które bezapelacyjnie położą kres takim praktykom. W oczekiwaniu na stosowne regulacje prawne Stowarzyszenie postanawia wyjść naprzeciw palącej konieczności uświadomienia inwestorom szeroko pojętego ryzyka rynkowego. SII na swojej stronie internetowej, w zakładce bieżące interwencje udostępnia poradnik dla inwestorów, w którym zawarliśmy wskazówki jak ustrzec się przed stratą wynikającą z działania nierzetelnych emitentów. Inwestorzy znajdą tam opis zagadnień związanych z powstawaniem i funkcjonowaniem praw poboru. Jednak szczególny nacisk kładziemy na czynniki ryzyka powstające w trakcie nowych emisji, których to inwestorzy nie są często świadomi. Na rzeczywistych przykładach ostatnich emisji pokazujemy wielkość strat, jakie ponieśli inwestorzy w związku z lekceważeniem ich przez emitentów. Do czasu wprowadzenia absolutnie koniecznych uregulowań prawnych, SII będzie ostrzegać inwestorów przed zakupem akcji spółek, które lekceważą akcjonariuszy przez niepodawanie ceny emisyjnej. Zarówno inwestorzy jak i emitenci muszą mieć świadomość, że kapitał pozyskiwany przez spółkę z giełdy pochodzi w dużej części od inwestorów indywidualnych. Kilkuletnia hossa na giełdzie przyzwyczaiła być może emitentów łatwego pozyskiwania środków finansowych. W sytuacji, kiedy indeksy giełdowe biją kolejne rekordy, inwestorzy ponad rzetelną ocenę spółki przedkładają często możliwość szybkiego zarobku na jej akcjach. W sytuacji kiedy niemal każda nowa emisja rozchwytywana jest na pniu przez inwestorów, coraz więcej spółek wydaje się reprezentować postawę typu: nie chcesz, nie kupuj. Znajdą się inni. Pamiętajmy jednak, że w momencie pogorszenia się koniunktury, jednym z decydujących czynników będzie rzeczywista wartość spółki oraz jej wiarygodność w oczach inwestorów. W takiej sytuacji może się okazać, że aby odbudować zaufanie akcjonariuszy nie wystarczy już podanie ceny emisyjnej w odpowiednim terminie, co zresztą jest naturalną i logiczną rzeczą dla każdego inwestora (i jak się okazuje nie dla każdego emitenta). 6 Akcjonariusz (2)2007

7 FELIETON Piotr Kuczyński, Xelion Dorady Finansowi Jak radzić sobie z ryzykiem Ryzyko - element ludzkiej natury Gospodarka to rozkudłane, czarne, kosmate monstrum nia swoich interesów w sytuacji, gdyby otoczenie zwróciło się przeciw nim. Na przykład eksporter może zapomnieć o ryzyku walutowym związanym ze zmianą kursu walut zabezpieczając się kontraktami futures ze z góry ustalonym kursem waluty. Podobne, ale dużo bardziej skomplikowane strategie zabezpieczające (w dużej części opartej na opcjach) stosowane są przez dużych inwestorów, banki inwestycyjne, fundusze w celu zabezpieczania otwartych pozycji. Są to jednak metody zazwyczaj niedostępne dla zwykłego śmiertelnika. Co możemy zrobić, żeby dawać sobie radę z ryzykiem ekonomicznym? Przede wszystkim posłuchać rady Davida Hume, osiemnastowiecznego filozofa szkockiego, który twierdził, że żadna ilość widzianych przez nas białych łabędzi nie upoważnia nas do wyciągnięcia wniosku, że nie ma łabędzi czarnych. Inaczej mówiąc doskonałe wyniki funduszu z wielu lat czy równie wieloletni wzrost indeksów giełdowych nie upoważnia nikogo do stwierdzenia, że taki stan będzie trwał wiecznie i nie nastąpi krach (czarny łabędź). Podejmując decyzje inwestycyjne musimy zawsze pamiętać o czarnym łabędziu. Musimy nadzorować swoje inwestycje, monitorować czynniki mogące wpłynąć na znaczne pogorszenie koniunktury i zachować zdrowy sceptycyzm wobec wypowiedzi analityków. Drugim dostępnym dla nas środkiem ograniczającym ryzyko jest postępowanie zgodnie z radą płynącą z angielskiego powiedzenia nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka. To PProfesor Zygmunt Bauman w wywiadzie dla Gazety Wyborczej ( ) powiedział, że powszechnie powtarza się za Ulrichem Beckiem, że żyjemy dziś w społeczeństwie ryzyka. Z ryzykiem jest wszakże ten kłopot, że o jego zaistnieniu i rozmiarach człowiek nie dowie się z własnego doświadczenia społeczeństwo ryzyka jest więc rajem dla kłamców i oszustów. Profesor miał w tym przypadku na myśli raczej polityków, którzy utrzymując, że obywatelom grozi ryzyko, odzierają jednostkę z zagwarantowanej jej prywatności. Jednak oczywiście ryzyko występuje też pod wieloma postaciami w ekonomii i jest często wykorzystywane w celu osiągnięcia maksimum zysku. Zarządzanie ryzykiem często ociera się niebezpiecznie o manipulację ceną danego wehikułu inwestycyjnego, ale jest i normalne ryzyko rynkowe, które towarzyszy nam podczas inwestowania pieniędzy. Ceny akcji mogą zacząć nagle spadać, kursy walut gwałtownie ruszą w kierunku, który jest dla nas niekorzystny, surowce podrożeją tak bardzo, że zwiększą inflację i zagrożą naszym oszczędnościom, cena mieszkania kupionego w euforycznej fazie rynku nagle zacznie spadać, bo politycy doprowadzą do szybkiego wzrostu budownictwa mieszkaniowego Takich przykładów można przytoczyć mnóstwo, bo zmarły niedawno wybitny ekonomista John Kenneth Galbraith miał rację mówiąc, że gospodarka to rozkudłane, czarne, kosmate monstrum. Nic na to nie poradzimy musimy żyć z tym monstrum, które właśnie przez to bywa straszne, bo jest często nieobliczalne i wprowadza w nasze życie element ryzyka. Metod radzenia sobie z ryzykiem jest bardzo wiele. Niektóre są bardzo wymyślne, naukowo przygotowane i służą inwestorom i biznesowi do zabezpieczajedna z podstawowych zasad, która, jeśli w jakimś obszarze gospodarki rozpocznie się kryzys, zazwyczaj pozwoli nam ocalić przynajmniej część naszego kapitału. Większość ludzi, szczególnie w młodym wieku, chce szybko i dużo zarobić. Jeśli nie ma się dużego kapitału, to drogę do bogactwa mogą widzieć we wkładaniu całego kapitału w jedną inwestycję, po to, żeby zmaksymalizować zysk. Każdy zna przykłady ludzi, którym udało się w ten sposób zrobić majątek, ale nie zna tych, a jest ich wiele więcej, którzy zbankrutowali. O tych ostatnich po prostu się nie mówi. Właściwe podejście do zarządzania portfelem (kapitałem) bardzo ogranicza ryzyko. Trzeba zawsze pamiętać o tym, że nie wolno bać się strat pod jednym tylko warunkiem że są one niewielkie. Nawet spora ilość małych strat poniesionych w danym okresie nie przeszkodzi w osiągnięciu dużego zysku, jeżeli w tym samym okresie będziemy mieli kilka dobrych strzałów, czyli inwestycji zakończonych dużym zyskiem. Takie zarządzanie inwestycjami jest sporą sztuką, której jednak można się szybko nauczyć. Zachęcam do przeczytania książki o nieco przewrotnym tytule Giełda, wolność i pieniądze. Poradnik spekulanta (Van K. Tharp), w której autor przystępnie omawia bezpieczne sposoby inwestowania. Sposobów ograniczenia ryzyka jest naprawdę dużo, ale dostępne są tylko dla tych ludzi, którzy rozumieją, że jest ono niepodzielnie związane z gospodarką i inwestycjami. Rada dla ludzi, którzy chcą inwestować jest prosta: część pieniędzy trzeba lokować w bezpieczne inwestycje (rynek pieniężny, obligacje), część w bardziej agresywne, a przede wszystkim nie ulegać złudnej wierze w całkowite bezpieczeństwo inwestycji. Trzeba też czytać i uczyć się od tych inwestorów i analityków, którzy opanowali sztukę bronienia się przed ryzykiem. Szybko zauważymy, że nie jest to wiedza tajemna wymaga tylko logicznego myślenia i zachowania dyscypliny inwestycyjnej. (2)2007 Akcjonariusz 7

8 RANKING Piotr Cieślak, SII Pierwszy w Polsce Ranking Kwartalnych Wyników Spółek Giełdowych Podium - 1 kwartał 2007 r. Polska gospodarka w 1 kw roku nadal rozwijała się w bardzo szybkim tempie. W przypadku wielu firm znalazło to bardzo pozytywne przełożenie w wynikach finansowych. Spośród największych firm najbardziej rozczarowały tuzy paliwowe, a pozytywną niespodziankę sprawił sektor bankowy. Warto podkreślić również, że w pierwszym kwartale bieżącego roku mieliśmy do czynienia ze zjawiskiem nietypowym bardzo ciepłą zimą. Zestawiając ten ewenement z bardzo mroźnym pierwszym kwartałem ubiegłego roku, można było oczekiwać znakomitych rezultatów spółek zajmujących się handlem materiałami budowlanymi. Oczekiwania te okazały się jak najbardziej słuszne. Ponadto niska ubiegłoroczna baza porównawcza, a do tego możliwość prowadzenia robót budowlanych w okresie zimowym, to główne przesłanki, dzięki którym wyniki wielu spółek z branży budowlanej były bardzo dobre. Niestety rosnący koszt pracownika oraz materiałów budowlanych, to bariery, które w przyszłości mogą przynajmniej chwilowo zachwiać kondycją wielu z tych firm. Analizując szeroki wachlarz raportów finansowych za 1 kwartał 2007, Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych dokonało wyboru 4 spółek, które pozytywnie zaskoczyły swoich udziałowców oraz 4, które rozczarowały. 1. KPPD: Boom w sektorze wpłynął na doskonałe wyniki KPPD SA jest największym w kraju producentem tarcicy. Obróbką drewna, w szeroko rozumianym zakresie firma zajmuje się już od ponad 50 lat. Wyroby produkowane są w 9 zakładach przetwarzających surowiec tartaczny iglasty i 2 zakładach przerabiających surowiec liściasty. Główne asortymenty produkcji to tarcica, świeża, suszona, strugana i impregnowana, elementy konstrukcyjne na więźby dachowe i konstrukcje domów, elementy klejone, podkłady kolejowe, deski podłogowe, boazerie, listwy wykończeniowe, elementy (fryzy) do produkcji mebli i innych wyrobów, wyroby małej architektury określane jako program ogrodowy. KPPD posiada także dwa Składy Fabryczne oraz Zakład Budowy Maszyn Madrew. Spośród firm tartacznych na terenie całego kraju wyróżnia się największym potencjałem suszarnianym w nowoczesnych elektronicznie sterowanych suszarniach. W ostatnich latach Spółka uruchomiła 88 komór suszarnianych. W 1 kw roku Spółka wypracowała 61,9 mln zł przychodów, co oznacza wzrost w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku o 18,2%. Od początku tego roku dopisywała Firmie wyjątkowo dobra pogoda oraz wyśmienita koniunktura w branży. W dodatku ceny sprzedawanych wyrobów drzewnych rosły szybciej od oczekiwań Zarządu. W efekcie znalazło to bardzo pozytywne odzwierciedlenie w osiągniętym wyniki operacyjnym oraz netto. W 1 kw roku Spółka zarobiła na poziomie operacyjnym 4,9 mln zł, podczas gdy rok temu zaledwie 1 mln zł. Oznacza to 8 Akcjonariusz (2)2007

9 RANKING poprawę o niemal 400%. Jeszcze wyższą dynamikę wzrostu wykazała pozycja zysku netto. Jego wartość sięga po pierwszych trzech miesiącach bieżącego roku poziomu niemal 3,7 mln zł, co oznacza poprawę w stosunku do 1 kw aż o 640%. Obecnie KPPD notowany jest na rynku CETO. Wycena Spółki w istotny sposób odbiega od wycen konkurentów giełdowych. KPPD nadal wyceniany jest z dyskontem. Wynika ono po części z małej płynności rynku CETO, ale także konfliktów w akcjonariacie. Tymczasem koniunktura w branży jest znakomita, a wyniki finansowe Spółki również. Najlepszym świadectwem tego, że Firma radzi sobie doskonale jest fakt, że już w pierwszym kwartale prognoza zysku netto została zrealizowana w około 84 procentach. W efekcie całoroczna prognoza została podniesiona do 8,0 mln zł, podczas, gdy pierwotna zakładała wypracowanie 4,4 mln zł. Drugi kwartał ze względu na sezonowość jest z reguły dla branży najlepszy, a w związku z tym można oczekiwać, że dobra passa zostanie podtrzymana przynajmniej w perspektywie obecnego kwartału. W 3 kw. wyniki również powinny się istotnie poprawić, ale ze względu na sezonowość oraz planowane remonty, drugie półrocze będzie słabsze od rezultatów osiągniętych w obu kwartałach pierwszego półrocza. 2. Mostostal Płock: Ponownie miła niespodzianka Mostostal Płock SA oferuje wykonawstwo i montaż konstrukcji stalowych oraz rurociągów i urządzeń przemysłowych. Ponadto firma oferuje wykonawstwo robót budowlanych, instalacyjnych, izolacyjno-antykorozyjnych, rozruchu urządzeń i instalacji oraz usługi sprzętowo- -transportowe. Firma jest szczególnie wyspecjalizowana w pracach dla branży petrochemicznej i chemicznej. Mostostal jest Członkiem Polskiej Izby Konstrukcji Stalowych. Głównym akcjonariuszem spółki jest Mostostal Warszawa. Spółka wykorzystała ciepłą zimę najlepiej jak mogła. Wyniki w pierwszym kwartale bieżącego roku okazały się znakomite. Nie dość, że przychody wzrosły wobec tego samego okresu ubiegłego roku o 97% do 32,5 mln zł, to także bardzo dynamicznie rosły pozostałe pa- Polska gospodarka w 1 kw roku nadal rozwijała się w bardzo szybkim tempie. rametry rachunku wyników, przy jednoczesnej racjonalizacji pozycji kosztowych. Warto tu nadmienić, że koszty ogólnego zarządu wzrosły wobec 1 kw roku o zaledwie kilka procent. W efekcie zysk z działalności operacyjnej zamknął się po pierwszych trzech miesiącach bieżącego roku kwotą niemal 2,3 mln z, wobec 0,56 mln zł straty operacyjnej wypracowanej w 1 kw roku. Wynik netto zamknął się w 1 kw. bieżącego roku zyskiem na poziomie 1,8 mln zł. Rok temu Firma wypracowała 0,7 mln zł straty. Spółka nie jest debiutantem rankingu. Pierwszy raz trafiła do niego po wynikach za 3 kw roku. Od tamtego czasu kurs wzrósł już kilkaset procent. Wówczas Spółka uplasowała się na pierwszej pozycji. Tym razem zajęła nieco niższą lokatę. Wygenerowaniu doskonałych wyników w 1 kw. sprzyjała przede wszystkim świetna pogoda, a także niska baza porównawcza z poprzedniego roku. Ponadto nie należy zapominać o trwającym w branży boomie. Po publikacji ostatniego raportu kurs wzrósł już o kilkadziesiąt procent. Obecnie można oczekiwać wyników za 2 kwartał. Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że wyniki te ponownie pozytywnie zaskoczą rynek. 3. Police: Wreszcie z zyskiem Zakłady Chemiczne Police to potentat w polskiej branży chemicznej. Firma specjalizuje się przede wszystkim w produkcji bieli tytanowej, amoniaku oraz kwasu fosforowego i siarkowego. Spółka jest Największym producentem w Polsce nawozów fosforowych i wieloskładnikowych, ma prawie 60% udział w produkcji krajowej. W pierwszym kwartale bieżącego roku Spółka sprawiła swoim udziałowcom olbrzymią niespodziankę. Przychody w okresie tym wzrosły o niemal 15% wobec 1 kw. ubiegłego roku i zamknęły się kwotą 461,7 mln zł. Zaobserwowano również istotny spadek kosztów sprzedanych produktów, przy czym koszty ogólnego zarządu utrzymały się niemal na niezmienionym poziomie. Dzięki temu Spółka zanotowała wyraźny wzrost zysku operacyjnego, który zamknął się po pierwszych trzech miesiącach bieżącego roku kwotą 42,5 mln zł. Rok wcześniej było to odpowiednio 14,6 mln zł. Zysk netto wyniósł ostatecznie 43,7 mln zł, wobec 13,8 mln zł przed rokiem. Spółka od dłuższego czasu generowała bardzo słabe wyniki. Wpływ na to miały przede wszystkim rosnące ceny gazu. W ubiegłym roku zostały podjęte bardzo mocne działania naprawcze, w efekcie których Spółka zamknęła ubiegły rok bardzo dużą stratą. Tym razem wynik zaskoczył, ale bardzo pozytywnie. Znaczący wpływ na poziom osiągniętych wyników finansowych w I kwartale 2007r. miało rozpoczęcie działań związanych z uruchomieniem Operacyjnego Programu Naprawczego, a w szczególności działania handlowe w obszarze zakupów i sprzedaży oraz korzystne dla sprzedaży produktów Spółki trendy cenowe na rynku nawozów i bieli tytanowej. Szczególnie istotny jest również fakt, że Spółka już w 1 kw. bieżącego roku zrealizowała z nawiązką całoroczną prognozę. Póki co Zarząd pozostał jednak ostrożny. Po wielu chudych kwartałach ostrożność ta jest wskazana. Niemniej prawdopodobieństwo przekroczenia tegorocznego budżetu należy uznać za wysokie. W kolejnych kwartałach jest więc szansa na dalszą poprawę wyników, szczególnie w drugim półroczu. 4. Fasing: Duży spadek kosztów działalności Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych Fasing SA to firma o 90-letniej tradycji. Należy do światowych liderów w produkcji łańcuchów ogniwowych oraz ogniw złącznych. Świadczy także usługi w zakresie mechaniki i automatyki, w tym usługi serwisowe i remontowe. Głównymi odbiorcami produktów Spółki są górnictwo węgla kamiennego, energetyka, cukrownie, cementownie, hutnictwo, rolnictwo oraz rybołówstwo. Spółka wykonuje również szereg wyrobów i usług na indywidualne zamówienia. Fasing ma za sobą bardzo dobre trzy pierwsze miesiące bieżącego roku. Choć przychody nie zmieniły się praktycznie wcale i wyniosły 24,6 mln zł, to pozostałe pozycje raportu dają kilka powodów do zadowolenia. W 1 kw wyraźnie spadły koszty wytworzenia sprzedanych wyrobów, a także koszty ogólnego zarządu. Do tego o niemal 500% wzrosły pozostałe przychody operacyjne. Wzrost ten wynikał przede wszystkim z przywrócenia odpisu aktualizującego należności w wysokości 2.6 mln zł, w tym kwota 2,3 mln zł, która dotyczyła rozliczenia wierzytelności z Cen- (2)2007 Akcjonariusz 9

10 RANKING trozap SA. W efekcie wynik na działalności operacyjnej wyniósł 4,2 mln zł, wobec raptem 0,37 mln zł w tym samym okresie ubiegłego roku. Daje to dynamikę poprawy rzędu ponad 1000%. Wynik netto zamknął się w 1 kw. bieżącego roku kwotą na poziomie 2,84 mln zł, wobec 0,25 mln zł straty w 1 kw Spółka od długiego czasu pozostawała w cieniu szerokiego rynku. Głośniej zrobiło się dopiero po jej przejściu z rynku fixingowego na ciągły. Od tego czasu ukształtował się na akcjach wyraźny trend wzrostowy. Wzmocnieniu tego trendu niewątpliwie sprzyjają ostatnie wyniki kwartalne, które świadczą o tym, że podjęto wreszcie działania restrukturyzacyjne. Daje to podstawy, by sądzić, że kolejne okresy przyniosą dalszą poprawę. Dodatkowo wpływ na notowania ma rychłe upublicznienie spółki zależnej MOJ. Dzięki upublicznieniu tej Firmy wartość pakietu MOJ posiadanego przez Fasing wzrośnie wielokrotnie, w stosunku do wartości, po której zaksięgowane są te akcje. 1. Optimus: Ciągle pod kreską Optimus jest krajowym producentem i dystrybutorem sprzętu komputerowego oraz dostawcą rozwiązań informatycznych. Spółka działa na rynku od 1988 roku. W roku 1994 Optimus zadebiutował na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Po zmianach właścicielskich (sprzedaż pakietu przez poprzedniego właściciela R. Kluskę) Spółka przeprowadziła podział przez wydzielenie, w ramach którego działalność internetowa pozostała w Grupie Onet. pl, a całość biznesu technologicznego została przeniesiona do obecnego Optimusa. Obecnie spółka realizuje program restrukturyzacji firmy polegający na outsourcingu montażu komputerów i obniżeniu kosztów administracyjnych. Póki co działania te nie przynoszą oczekiwanego efektu. Spółka ponownie zaliczyła bardzo słaby kwartał. Przychody spadły w 1 kwartale o niemal 75% do poziomu raptem 10,1 mln zł. Wolniej spadały koszty sprzedaży, a koszty ogólnego zarządu Rosnący koszt pracownika oraz materiałów budowlanych, to bariery, które w przyszłości mogą przynajmniej chwilowo zachwiać kondycją wielu z tych firm. nawet wzrosły. To musiało przyczynić się do dużego wzrostu straty na poziomie operacyjnej. Strata na tym poziomie wzrosła do 3,2 mln zł wobec 2,4 mln zł przed rokiem. Strata na poziomie netto wzrosła do 3,28 mln zł i była niemal 100% wyższa niż w roku ubiegłym. Rynek PC-tów w coraz większym stopniu wypierany jest przez rynek komputerów przenośnych. Nie bez znaczenia jest również niska rentowność obecnej działalności Spółki. Dotychczasowe próby ratowania sytuacji nie przynoszą oczekiwanych efektów i jeśli nie zostaną wkrótce podjęte konkretne i stanowcze działania, to raczej wiele się nie zmieni. Obecnie konieczna jest budowa nowej, ekspansywnej strategii rozwoju. Najbliższy kwartał na poziomie skonsolidowanym raczej nie przyniesie poprawy. Do poprawy niezbędna jest bowiem szybka i gruntowna restrukturyzacja oraz reorganizacja funkcjonowania Firmy. 2. Budimex: Spółka nie korzysta na koniunkturze Budimex stoi na czele jednego z największych holdingów budowlanych w Polsce. Jego trzon stanowi giełdowa spółka, pełniąca funkcję centrum doradczego, zarządzającego i finansowego. Największą firmą wykonawczą grupy jest Budimex Dromex. Działalność deweloperska prowadzona jest natomiast przez Budimex Nieruchomości. Inwestorem strategicznym Budimeksu jest Ferrovial jedna z czołowych firm budowlanych w Hiszpanii. Po pierwszych trzech miesiącach obecnego roku Spółka może być zadowolona tylko i wyłącznie z poziomu przychodów. Pozostałe pozycje niestety wyraźnie rozczarowują. W 1 kw przychody Grupy Budimex zamknęły się kwotą 654,3, wobec 481,9 mln zł w tym samym okresie 2006 roku. Zbyt szybko rosnący poziom kosztów sprzedanych produktów i usług oraz towarów i materiałów przyczynił się do wyraźnego spadku zysku brutto ze sprzedaży. Spadł on do zaledwie 34 mln zł, wobec 47 mln zł w roku ubiegłym. Pojawienie się ponad 12 mln zł pozostałych przychodów operacyjnych pozwoliło spółce zamknąć kwartał zyskiem operacyjnym na poziomie 163 tyś. zł, podczas gdy w 1 kw Spółka zarobiła 3,2 mln zł. Ostateczny wynik netto zamknął się w 1 kw stratą rzędu 1,2 mln zł. Rok wcześniej Budimex zarobił 0,9 mln zł. Boom w sektorze budowlanym trwa już od kilkunastu miesięcy. Spółka niestety nie potrafiła i wciąż nie potrafi tego wykorzystać. Po części wytłumaczyć to można wciąż wysokimi kosztami funkcjonowania Firmy, które wynikają chociażby z rosnących płac oraz galopujących cen materiałów budowlanych. Gdyby nie pozycja pozostałych przychodów operacyjnych, Spółka wykazałaby w 1 kw. bardzo wysoką stratę. Pozostałe przychody operacyjne obejmowały przede wszystkim otrzymane odszkodowania i kary umowne w kwocie 7,6 mln zł, a także odwrócenie odpisów aktualizujących należności wątpliwe w kwocie 2,3 mln zł. Perspektywy inwestycyjne w branży są dość optymistyczne. Niestety wyżej wspomniane bariery rozwojowe, a jednocześnie kosztowe, mogą powodować, że w kolejnych okresach Budimex ponownie nie zachwyci. Tymczasem kurs akcji od dłuższego czasu zachowuje się bardzo dobrze. Dynamika wzrostu walorów jest jednak dużo niższa niż w przypadku wielu Spółek budowlanych. Wzrost kursu to póki co efekt nadziei na poprawę wyniku oraz efekt wtórny wzrostu całej branży i mody na tę branżę. Do zwiększenia dynamiki wzrostu kursu akcji niezbędna jest istotna poprawa wyników finansowych. Bez tego ewentualne wzrosty będą miały tylko podłoże spekulacyjne. 3. ecard: Niskie przychody i wysoka strata Firma ecard oferuje pośrednictwo w nowoczesnym bezgotówkowym rozliczaniu transakcji płatniczych a także dostęp do produktów i usług Xtrade S. A., platformy handlu elektronicznego B2B. Działając od 2000 r. ecard zdobył 90% udziałów w rynku kartowych płatności internetowych. Klientami ecard jest obecnie ponad 400 firm, w tym liderzy w swoich branżach, tacy jak: PLL LOT, Merlin. pl, PKP Intercity, Polkomtel S. A., Netia S. A., Polish Travel Quo Vadis, Travelplanet. pl, Agora S. A., PCK i wielu innych. Pierwsze trzy miesiące bieżącego roku przebiegały dla Spółki pod znakiem dalszego pogorszenia. Zmniejszeniu uległy 10 Akcjonariusz (2)2007

11 RANKING przychody, które spadły w stosunku do 1 kw roku o ponad 12% do poziomu 1,26 mln zł. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów wzrosły jednak o 19% do 1,5 mln zł. W efekcie strata z działalności operacyjnej, jak i strata na poziomie netto wzrosła z 0,8 do 1,4 mln zł. Początek 2007 roku jest dla akcjonariuszy ponownie okresem, który przyniósł wyraźne rozczarowanie. Spółka już w 2006 roku dwukrotnie podnosiła prognozę straty rozczarowując tym samym swoich udziałowców. Początek tego roku może sugerować, że ten rok ponownie będzie trudny. Inwestorzy póki co wierzą w Spółkę i czekają na efekty dotychczasowych inwestycji. Segment, w którym działa ecard z pewnością ma perspektywy. Trudno jest jednak ocenić, kiedy te perspektywy zamienią się w lepszą rzeczywistość. DO tej pory wysokie koszty nie pozwalały Spółce generować zysków. Żeby myśleć o zyskach Spółka musi wpierw znacząco zwiększyć przychody przy zdecydowanie wolniejszym wzroście kosztów. Póki co niestety trudno się spodziewać, aby najbliższy kwartał przyniósł wyraźną poprawę wyników finansowych. 4. Redan: Ciągle mocno pod kreską Spółka projektuje i zleca produkcję odzieży, głównie na Dalekim Wschodzie, którą sprzedaje później za pośrednictwem własnych sieci sklepów (Top Secret, Textil Market i Troll) oraz placówek działających na zasadzie franczyzy. W związku z problemami finansowymi realizowany jest obecnie program odzyskiwania efektywności finansowej. W ramach programu Firma restrukturyzuje działalność i spłaca zobowiązania. W 1 kw roku Spółka niestety nie zdołała wykazać dobrego wyniku i choć są pozytywne tendencje to ich dynamika jest zdecydowanie za niska. Spółka musi restrukturyzować się szybciej. W pierwszych trzech miesiącach bieżącego roku przychody GK Redan wzrosły do 52,4 mln zł, czyli o około 5% wobec tego samego okresu poprzedniego roku. Niska dynamika wzrostu kosztów operacyjnych pozwoliła na zmniejszenie straty operacyjnej z 5,5 mln zł w 1 kw r. do 4,8 mln zł w 1 kw. bieżącego roku. W efekcie zmniejszeniu uległa także strata netto, która zamknęła się po pierwszych trzech miesiącach obecnego roku kwotą 5,1 mln zł. Rok wcześniej Firma straciła 6,3 mln zł. Spółka już od dłuższego czasu boryka się z poważnymi kłopotami finansowymi, które wciąż skutecznie ograniczają możliwość szybkiej restrukturyzacji. W ubiegłym roku podjęte zostały działania restrukturyzacyjne, które przynoszą efekt, ale wciąż nie taki, jakiego spodziewali się akcjonariusze. Pierwszy kwartał, mimo, że strata spadła o prawie 20%, wciąż należy oceniać negatywnie. Tym czasem w 1 kwartale większość Spółek z tego segmentu rynku osiągnęło bardzo dobre wyniki. Dopóki Redan nie przyłączy się do większości, dopóty trudno będzie liczyć na fundamentalne przesłanki do wzrostu akcji. Treść powyższych analiz jest tylko i wyłącznie wyrazem osobistych poglądów autora i nie stanowi rekomendacji w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, lub ich emitentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 206, poz. 1715). Zgodnie z powyższym Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych oraz autor nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podejmowane na podstawie niniejszych komentarzy i analiz.

12 ZE SPÓŁEK Profil spółki Asseco Poland IT XXI wieku mln PLN Asseco +Softbank mln PLN Asseco 152 Prokom Prokom Zysk Asseco skonsolidowany przez Prokom 46 Comarch Comarch KAPITALIZACJA GIEŁDOWA ( ) ComputerL. +Emax ComputerL. +Emax ABG+SPIN ABG+SPIN ZYSK OPERACYJNY po 4 kw roku 21 Asseco Slovakia Asseco Slovakia 15 Infovide- Matrix Infovide- Matrix Wmaju 2006 roku Asseco Poland i Softbank ogłosiły zamiar połączenia. Fuzja została sfinalizowana w styczniu 2007 roku. Połączenie Asseco Poland i Softbank pozwoliło stworzyć największą polską spółkę informatyczną notowaną na warszawskim parkiecie. Co warte podkreślenia, po połączeniu Asseco Poland jest także największą, działającą w skali międzynarodowej polską firmą, dostarczającą oprogramowanie własne i usługi dla sektora bankowo-finansowego. Fuzja pozwoliła także połączyć najlepsze zespoły kompetencyjne, odpowiedzialne za projekty dla sektora bankowo-finansowego w kraju. Połączenie wielu lat doświadczeń, wiedzy i umiejętności zaowocuje stworzeniem bardziej atrakcyjnej i kompleksowej oferty dla sektora zarówno w kraju, jak i zagranicą. Nie bez znaczenia jest fakt, że tak dużej Spółce, jak nowe Asseco Poland będzie łatwiej konkurować z największymi, międzynarodowymi firmami informatycznymi. Wyniki finansowe ponad zakładany plan Rok 2006 był kolejnym okresem dynamicznego wzrostu Grupy Kapitałowej Asseco. Przychody ze sprzedaży wyniosły 336 mln zł, co w porównaniu z 2005 rokiem stanowi 54% wzrost. Zysk operacyjny Grupy wzrósł w 2006 roku o 50%, a zysk netto wypracowany przez Grupę przekroczył 52 mln zł i był o 120% wyższy niż wynik netto osiągnięty rok wcześniej. Tym samym znacząco zostały przekroczone obietnice Zarządu, dotyczące wypracowania w 2006 roku przychodów ze sprzedaży na poziomie 300 mln zł, przy zysku netto 30 mln zł. Dawny Softbank także wypracował 36 ATM ATM w 2006 roku znaczący wzrost w zakresie zysku netto o 72% do 76 mln zł. Bardzo dobre wyniki pokazało także Asseco Slovakia - słowacki filar Grupy Kapitałowej Asseco notowana na giełdzie w Warszawie. Przychody tej spółki wzrosły w 2006 roku o 83% do 148,9 mln zł, a zysk netto o 41% do 15 mln zł. Asseco Slovakia należy do najbardziej rentownych spółek IT - marża operacyjna tej spółki wynosi 14% - dzięki sprzedaży własnych rozwiązań i systemów informatycznych. Dobre wyniki finansowe za 2006 rok plasują Asseco Poland po połączeniu z Softbankiem w czołówce spółek IT o największym zysku i rentowności wśród firm informatycznych notowanych na GPW. Przychody Grupy Asseco pochodzą głównie ze sprzedaży własnego oprogramowania i usług informatycznych. Strategią Grupy jest zwiększanie udziału przychodów z tego obszaru produktów ponieważ przynosi on największą rentowność i zysk spółce. Grupa Asseco jest liderem w Polsce pod względem przychodów od klientów z sektora bankowego i finansowego, dlatego też udział tego sektora w przychodach ze sprzedaży własnego oprogramowania jest znaczący mln PLN mln PLN ZYSK OPERACYJNY ASSECO POLAND PRZYCHODY ASSECO POLAND P 2008P P - średnia z prognoz analityków giełdowych dla Grupy Kapitałowej Asseco i wynosi prawie 80%. Do klientów Asseco Poland należą zarówno duże banki komercyjne jak PKO BP, Pekao SA, BZ WBK jak i średniej wielkości instytucje finansowe jak Deutsche Bank PBC, Getin Bank, Noble Bank, Eurobank. W sektorze banków spółdzielczych Grupa Asseco jest niekwestionowanym liderem dostarczając około 70% rozwiązań IT w Polsce. Drugim najważniejszym sektorem dla Grupy Asseco jest sprzedaż oprogramowania wspomagającego zarządzanie (ERP) do przedsiębiorstw. Według firmy badawczej IDC rynek popyt na systemy ERP w Polsce będzie rósł bardzo dynamicznie w najbliższych latach. Do 2009 IDC prognozuje średnioroczny wzrost rynku w tempie 16,5% P P P - średnia z prognoz analityków giełdowych dla Grupy Kapitałowej Asseco Przychody dawnego Asseco Poland Przychody dawnego Softbanku Zysk operacyjny dawnego Asseco Poland Zysk operacyjny dawnego Softbanku Akcjonariusz (2)2007

13 ZE SPÓŁEK Integracja i sprzęt 25% STRUKTURA PRZYCHODÓW WG PRODUKTÓW Teleinformatyka 7% Outsourcing 4% Oprogramowanie i usługi obce 23% Rekordowy portfel zamówień na 2007 rok Grupa Kapitałowa Asseco weszła w 2007 rok z rekorodwym portfelem zamówień, wynoszącym około 676 mln zł. Stabilność finansową potwierdza także portfel zamówień na lata , który wynosi ponad 1,0 mld zł. Asseco na ścieżce dynamicznej ekspansji zagranicznej Oprogramowanie i usługi własne 41% Asseco Romania rumuński filar Grupy Kapitałowej Asseco powstanie w oparciu o 2 do 4 spółek, produkujących oprogramowanie, dostarczających usługi integracyjne oraz sprzęt. Szacowane wyniki finansowe na 2007 rok rumuńskiego filaru Grupy wynoszą: między 110 a 380 mln zł przychodów ze sprzedaży oraz od 12 do 21 mln zł zysku netto. STRUKTURA PRZYCHODÓW Z OPROGRAMOWANIA WŁASNEGO WG SEKTORÓW Przedsiębiorstwa 14% Administracja Publiczna 7% Bankowość i Finanse 79% Asseco Czech Republic w czeskim filarze będą 2-3 spółki, zajmujące się integracją, produkcją systemów typu ERP oraz systemami do paszportyzacji. Szacowane wyniki finansowe Asseco Czech Republic w 2007 roku to: mln zł przychodów ze sprzedaży przy mln zł zysku netto. Asseco Balkans bałkański filar zostanie zbudowany na bazie 2-3 spółek informatycznych. Zakładane na 2007 rok przychody ze sprzedaży wynoszą od 90 do130 mln zł, a zysk netto od 14 do 18 mln zł. Docelowo wszystkie filary Grupy Kapitałowej Asseco będą wprowadzone na Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. Nowe silne filary Grupy Asseco w drodze na GPW Asseco Business Solutions (ABS) zbudowane w oparciu o 3-4 spółki. W dniu 20 lutego miała miejsce rejestracja zmiany nazwy spółki Incenti na Asseco Business Solutions. Obok Incenti w skład Asseco Business Solutions wejdzie trzech wiodących producentów systemów ERP. Dwie spółki to Softlab i Wa- -Pro, które są w Grupie Kapitałowej Asseco od stycznia 2006 roku. Z czwartą spółką prowadzone są zaawansowane rozmowy, o wyniku których Zarząd Asseco Poland przewiduje poinformować do końca marca br. ABS będzie centrum kompetencyjnym odpowiedzialnym za systemy typu ERP, outsourcing i e-learning. Zmiana nazwy Incenti na Asseco Business Solutions, a następnie połączenie ABS z trzema wiodącymi firmami, to drugi etap budowy największej polskiej firmy, oferującej oprogramowanie typu ERP. Zamierzamy nadal konsolidować polski rynek producentów systemów do zarządzania przedsiębiorstwem. Naszym celem jest, aby Asseco Business Solutions było liderem w Polsce, o znaczącej pozycji w Europie Środkowo-Wschodniej. Asseco Business Solutions będzie ściśle współpracować z innymi podmiotami z Grupy, np. Datalock, celem stworzenia standardu systemu ERP, który będzie oferowany w ramach międzynarodowej Grupy Kapitałowej Asseco mówi Adam Góral Prezes Zarządu Asseco Poland SA. Asseco Business Solutions będzie zatrudniać od 260 do 360 pracowników. Cele fi- Struktura Grupy Kapitałowej ASSECO ASSECO POLAND ASSECO POLAND Usługi dla sektora BANKOWEGO Systemy ERP, Outsourcing Serwis IT, Sieci, Sprzęt ASSECO CZECH REPUBLIC (2007) ASSECO SLOVAKIA ASSECO BALKANS (2007) ASSECO ROMANIA (2007) ZAGRANICA POLSKA NOVUM GLADSTONE SLOVANET ASSECO SLOVAKIA DATALOCK ASSECO BUSINESS SOLUTIONS Obecnie 3 spółki + 1 w negocjacjach ASSECO CZECH REPUBLIC + 2 spółki negocjowane ASSECO SYSTEMS Obecna nazwa: Softbank Serwis (2)2007 Akcjonariusz 13

14 ZE SPÓŁEK Nowe podmioty w Grupie Kapitałowej ASSECO BUSINESS SOLUTIONS 3-4 spółki Prognozy na 2007: przychody około 100 mln PLN, zysk netto ponad 13 mln PLN pracowników Działalność: systemy ERP, outsourcing, e-learning Wprowadzenie na GPW: 3 kwartał 2007 nansowe postawione przed zarządzającymi Asseco Business Solutions zakładają: wypracowanie przychodów ze sprzedaży na poziomie 100 mln zł (z czego 90% będzie pochodzić ze sprzedaży oprogramowania własnego i usług), a zysku netto ponad 13 mln zł. Asseco Business Solutions jeszcze w tym roku zostanie wprowadzone na Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. Debiut Spółki jest planowany w trzecim kwartale 2007 roku. Środki pozyskane z upublicznienia Spółki zostaną przeznaczone na dalszą konsolidację polskiego rynku producentów systemów do zarządzania przedsiębiorstwem oraz na ewentualne wzbogacenie oferty produktowej. Asseco Poland pracuje także nad stworzeniem największej polskiej firmy integracyjnej o nazwie Asseco Systems. Asseco Systems zostanie zbudowane na bazie Softbank Serwis oraz Departament Automatyki Budynków. Asseco Systems będzie specjalizować się w serwisie IT, sieciach i okablowaniu oraz w dostawie sprzętu. Plany na 2007 rok zakładają przychody ze sprzedaży wynoszące 200 mln zł, a zysk netto około 6-9 mln PLN. Asseco Systems także zadebiutuje na GPW. Planowany termin debiutu to druga połowa 2008 roku. ASSECO SYSTEMS 2 spółki Prognozy na 2007: przychody ponad 200 mln PLN, zysk netto około 6-9 mln PLN 340 pracowników Działalność: serwis IT, sieci, okablowanie, dostawy sprzętu IT Wprowadzenie na GPW: II połowa 2008 Misja i strategia Asseco Poland Misja: Misją Asseco Poland jest budowa międzynarodowej grupy kapitałowej skupiającej rentowne firmy produkujące i dostarczające rozwiązania informatyczne. Strategia: Przewaga konkurencyjna dzięki produkcji oprogramowania własnego Zarówno Asseco Poland, jak i spółki Grupy, pozycjonują się jako dostawcy najwyższej jakości oprogramowania własnego. Właśnie w dostarczaniu własnych rozwiązań widzimy naszą główną przewagę konkurencyjną. Z roku na rok przychody ze sprzedaży oprogramowania własnego dynamicznie rosną i stanowią coraz większą część przychodów ogółem. Najwyższa jakość własnych rozwiązań jest zagwarantowana przez konsekwentne egzekwowanie norm jakości, co ułatwia wdrożony w Asseco Poland oraz Asseco Slovakia System Zarządzania przez Jakość, certyfikowany normą ISO 9001: Przewaga konkurencyjna dzięki Pracownikom Kluczowym zasobem umożliwiającym rozwój dzięki produkcji oprogramowania własnego są Pracownicy. W Asseco Poland pracuje ponad 1200 osób, z których większość stanowią najwyższej klasy spe- cjaliści zajmujący się rozwojem własnych rozwiązań poszczególnych spółek. Grupa Kapitałowa Asseco zatrudnia ponad 3000 osób w Polsce, Słowacji, Czechach, a w przyszłości powiększy się o pracowników kolejnych filarów Grupy: rumuńskiego i bałkańskiego. Wzrost organiczny i przez akwizycje Wzrost Asseco Poland, jak i spółek Grupy będzie odbywał się dwutorowo. Z jednej strony poprzez stabilny wzrost organiczny z drugiej dynamiczny wzrost Grupy zapewnią akwizycje. Poprzez realizację kolejnych akwizycji nie tylko Spółka rozszerzy swoje kompetencje w zakresie nowych, własnych systemów, lecz również wzmocni pozycję Grupy za sprawą nowych obszarów działalności. Dywersyfikacja produktów i usług Realizowana strategia budowy Centrum Oprogramowania w Europie Środkowo.- Wschodniej poprzez akwizycje pozwala Asseco Poland na pozyskanie nowych grup klientów i dywersyfikację oferowanych przez Spółkę produktów i usług. Konsolidacja polskiego rynku ERP poprzez budowę największej Spółki dostarczającej oprogramowanie typu ERP - Asseco Business Solution oraz przez budowę największej firmy integracyjnej - Asseco Systems umacnia Asseco Poland w kolejnych obszarach działalności. Obrana strategia pozwoli na obecność spółek Grupy Kapitałowej na większości rynków wertykalnych. Utrzymanie wysokiego poziomu rentowności Spółki Grupy charakteryzują się wysokimi, ponad 10 procentowymi poziomami rentowności zarówno netto, jak i operacyjnej. Rentowności Asseco Poland, jak i Grupy Kapitałowej Asseco należą do najwyższych w branży. Grupa Kapitałowa Asseco zamierza utrzymać poziom rentowności powyżej 10 procent, z jednej strony dzięki realizacji strategii, polegającej na sprzedaży wysokomarżowego oprogramowania własnego, z drugiej zaś dzięki konsekwentnemu utrzymywaniu kosztów operacyjnych na niskim poziomie. Planowana ekspansja w Europie Środkowo-Wschodniej RUMUNIA 2-4 spółki CZECHY 2-3 spółki BAŁKANY 2-3 spółki Prognozy na 2007: przychody mln PLN, zysk netto mln PLN pracowników Działalność: produkcja oprogramowania, integracja, dystrybucja sprzętu Prognozy na 2007: przychody mln PLN, zysk netto mln PLN pracowników Działalność: integracja, systemy ERP, paszportyzacja Prognozy na 2007: przychody mln PLN, zysk netto mln PLN pracowników Działalność: produkcja oprogramowania, integracja 14 Akcjonariusz (2)2007

15

16 FELIETON Roland Paszkiewicz, CDM Pekao S.A. Trwająca piąty rok hossa i utrzymująca się olbrzymia dysproporcja pomiędzy stopami zwrotu osiąganymi na rynku akcji i rynku papierów dłużnych skłania do myślenia o inwestycjach na giełdzie w kategoriach krótkoterminowych. Dojrzałe trendy charakteryzują się dużą zmiennością i wydaje się, że w nadchodzących miesiącach należy skupić się na jej wykorzystywaniu, przedkładając podejście spekulacyjne nad inwestycje. W krótkim terminie decyzje należy opierać na analizie technicznej, która wydaje się najbardziej odpowiednim narzędziem do analizowania rynku w takich jak obecna fazach trendu. Warto jednak zastanawiać się nad tym, jak skonstruować portfel, w kontekście inwestycji o charakterze co najmniej średnioterminowym. Najdłuższą w historii warszawskiej giełdy falę wzrostową, trwająca od 2002 roku, zawdzięczamy bardzo korzystnemu splotowi okoliczności: dobrej koniunkturze na światowych giełdach akcji i towarów, dynamicznemu zwiększaniu się przychodów i zysków spółek notowanych na GPW, bezprecedensowemu napływowi środków do funduszy inwestycyjnych, emerytalnych i ubezpieczeniowych. Nawet tak wyśmienite otoczenie rynkowe nie sprawiło, że można było zrezygnować z wysiłku związanego z selekcją branż i spółek, które warto było posiadać w portfelu. Dlatego też dobierając spółki do portfela warto wybrać takie, które będą lepiej znosić ewentualne zawirowania rynkowe. Istotne jest, aby dobór spółek dał nam szansę na wykorzystanie aktualnych i spodziewanych tendencji i trendów mających wpływ na polską gospodarkę. Spośród najistotniejszych warto pod uwagę wziąć następujące: globalizację, trendy demograficzne, procesy wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej, postęp technologiczny, Determinanty rozwoju koniunktury w obecnej fazie hossy Wybór spółek coraz trudniejszy polityczne procesy de- i regulacyjne, ingerujące w gospodarkę. Globalizacja światowej gospodarki wydaje się najbardziej oczywistą i najlepiej opisaną z wyżej wymienionych tendencji. Bez względu na to, jaką aktualnie pozycję na rynku zajmuje przedsiębiorstwo i czy zamierza wykorzystać, czy też bronić się przed skutkami globalizacji, jego strategia powinna uwzględniać następujące elementy: posiadanie dobrze rozpoznawalnej i silnej marki - zepchnięcie do segmentu no name skazuje przedsiębiorstwo na dużo większą i ciągle rosnącą konkurencję, zdolność do zapewnienia unikalnych korzyści odbiorcom swoich produktów lub usług - konsumenci mają coraz lepszy i szerszy dostęp do wyrobów/produktów tożsamych lub substytucyjnych. O ile pierwszy zakup może wynikać z impulsu, o tyle przywiązanie klienta przedsiębiorstwo zdobędzie oferując specyficzną korzyść, skuteczna segmentacja produktów i rynków zbytu - dopasowanie naszych produktów lub usług do wymagań poszczególnych grup nabywców lub specyfiki lokalnej - pozwoli przedsiębiorstwu nie tylko zwiększyć sprzedaż, ale, co istotniejsze, zoptymalizować uzyskiwane marże, zdobycie zdolności do utrzymywania przewagi kosztowej. Prognozowanie trendów demograficznych w dłuższym terminie obarczone jest dużą niepewnością. Wydaje się, że trzy tendencje będą z pewnością widoczne w nadchodzących dziesięcioleciach: dalszy wzrost średniej długości życia, starzenie się społeczeństw, rozumiane jako wzrost udziału najstarszej (powyżej 55 roku życia) grupy w całości populacji, malejący udział rasy białej w całości populacji. Istnienie procesu konwergencji pomiędzy Polską i pozostałymi krajami Unii Europejskiej jest faktem. Jego dalsze trwanie wynika z istniejących rozbieżności, swobody przepływu kapitału, ludzi, towarów i usług pomiędzy członkami Unii oraz z systemu pomocy dla najsłabiej rozwiniętych regionów (FEOGA, Social Fund, Regional Fund i Cohesion Funds). Skutki tych działań są oczywiste i bardzo dobrze opisane. Warto jednak zwrócić uwagę, że przebieg i intensywność procesów konwergencji nie jest zagwarantowany. Najbardziej optymistyczne przykłady Irlandii i Hiszpanii należy zderzyć z mniej imponującymi osiągnięciami Grecji i Portugalii. Wystarczy popatrzeć na to, jak rozwijały się gospodarki tych krajów w ostatnich dziesięcioleciach i jak różnie zostały wykorzystane szanse związane z członkostwem w UE. Prognozy z 1986 r., związane ze wzrostem gospodarczym Portugalii i UE mówiły, że średnia unijna zostanie osiągnięta przez ten kraj najpóźniej w Spadek tempa konwergencji sprawił, że w tej chwili ten moment możemy wyznaczyć na 2050 rok. Ważne jest więc obserwowanie, czy Polska podąża ścieżką Portugalii, czy jednak Irlandii. Najbardziej istotne czynniki determinujące tempo procesu konwergencji: stopień wykorzystania funduszy strukturalnych, efektywność wydatków budżetowych, w tym dopasowanie wydatków infrastrukturalnych do rzeczywistych potrzeb gospodarczych i społecznych, utrzymywanie przewagi konkurencyjnej polskiej gospodarki, zwiększanie wydatków na badania i rozwój. Największą niepewnością obarczone są 16 Akcjonariusz (2)2007

17 FELIETON prognozy związane z postępem technologicznym. Można spodziewać się jednak, że najbardziej zaskakujące rozwiązania, burzące dotychczasowy porządek, będą związane z medycyną i energią. W ostatnich latach widać rosnąca ingerencję brukselskiej biurokracji w sferę gospodarczą. O ile najbardziej widoczne są procesy związane z egzekwowaniem swobody inwestycji, np. wymuszanie znoszenia barier związanych ze swobodą inwestycji i dyskryminacją podmiotów z innych krajów Unii, o tyle powstaje coraz więcej rozwiązań, których celem jest poprawa siły negocjacyjnej odbiorców towarów i usług wobec naturalnych monopolistów. Przyszłych trendów należy szukać w zamierzeniach European Economic and Social Committee, którego działanie w ostatnich latach cechowały konsekwencja i skuteczność. W nadchodzących latach możemy się więc spodziewać harmonizacji rozwiązań podatkowych i swobody działalności gospodarczej, prawa dotyczącego własności intelektualnej, utrzymania zasad przyznawania funduszy strukturalnych. Można oczekiwać, że w najbliższych latach zostaną wdrożone najważniejsze zapisy European Small Business Charter, co oznaczać będzie ułatwienia dla małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie w kwestii znoszenia barier administracyjnych, co ułatwi konkurencję przedsiębiorstw z poszczególnych krajów UE. Rosnąć będzie nacisk na postęp technologiczny i elastyczność rynku pracy, co związane będzie z reanimacją Strategii Lizbońskiej. Z tego samego względu można spodziewać się nacisku na harmonizację stawek celnych, przepisów dotyczących działalności gospodarczej ( spółka europejska ) i dalszego znoszenia barier podatkowych i administracyjnych, utrudniających przepływ towarów i usług pomiędzy krajami UE. Jednym z najistotniejszych trendów będzie dalsze zwiększanie siły negocjacyjnej konsumentów, co może doprowadzić do zaostrzenia walki z praktykami monopolistycznymi i oligopolistycznymi. Może to uderzyć w sektor użyteczności publicznej, telekomunikacyjny i bankowy. Wybór spółek, w oparciu o dopasowanie ich specyfiki do powyższych trendów i spodziewanych procesów, jest trudny. Część z prognoz jest na tyle niejednoznaczna, a jednocześnie termin ich spełnienia niepewny, że można je pominąć. Z drugiej strony intensywność i łączny efekt działania poszczególnych tendencji jest trudny do zdefiniowania. Wydaje się więc, że należy skupić się na trendach, których efekty będą najbardziej widoczne w krótkim terminie. Najintensywniej na polską gospodarkę będą w najbliższych latach działać procesy globalizacyjne, konwergencji i deregulacji. Najważniejsze dla realizacji pozytywnego scenariusza dla polskiej gospodarki, a tym samym dla indeksów warszawskiej giełdy, jest wykorzystanie efektu konwergencji. Szybki proces dostosowywania się parametrów makroekonomicznych Polski, do średnich unijnych stanowi największą szansę dla lokalnych przedsiębiorstw. Omówione powyżej determinanty pozwolą diagnozować, jak wykorzystujemy tą szansę. W przypadku sprawnego korzystania z dobrodziejstw naszego członkostwa w Unii Europejskiej, najlepsze perspektywy mają przed sobą giełdowe spółki z sektora materiałów budowlanych, budownictwa infrastrukturalnego, branży mediów oraz inne firmy korzystające na wzroście konsumpcji. Gorzej wygląda sytuacja branży informatycznej, szczególnie spółek uzyskujących większość przychodów z kontraktów rządowych, ze względu na brak rozstrzygnięć znaczących przetargów na informatyzację instytucji publicznych i tworzenie systemów informatycznych w administracji. W związku z presją na obniżki cen i liberalizacją rynku w trudniejszej sytuacji znajduje się także branża telekomunikacyjna. Trudne chwile mogą również czekać branżę energetyczną. Przy wyborze spółek należy również zwrócić uwagę na pozycję rynkową spółki i jej uzależnienie od ewentualnego wzrostu funduszu Największą niepewnością obarczone są prognozy związane z postępem technologicznym. płac. Jeśli zastanawiamy się nad kupnem akcji np. firmy budowlanej lub dewelopera, lepiej wybrać spółkę z dużym doświadczeniem, która przetrwała na rynku zarówno okres wyśmienitej koniunktury końca lat 90-tych, jak i spowolnienie gospodarcze początku nowego wieku. Zwiększy to prawdopodobieństwo, że spółka ta poradzi sobie również wtedy, kiedy nastąpi kres aktualnej hossy na rynku budowlano-montażowym. Ze względu na dysproporcje jednocześnie w płacach i wydajności pomiędzy poszczególnym krajami Unii, należy wzrost funduszu płac rozpatrywać w połączeniu ze zmianami wydajności. Utrzymywanie się przewagi kosztowej może być bowiem zagwarantowane nawet przy bardzo szybkim wzroście wydatków na wynagrodzenia. Warto wśród spółek notowanych na warszawskim parkiecie poszukać też firm będących potencjalnym celem przejęć lub fuzji, najlepiej posiadających silną pozycję w branży, z nieobecnym w akcjonariacie inwestorem branżowym. Można się spodziewać, że utrzymująca się dobra koniunktura gospodarcza, niskie stopy procentowe i łatwość pozyskiwania kredytów bankowych spowodują znaczne zwiększenie wartości tego typu transakcji w 2007 r. W M&A będą uczestniczyć zarówno inwestorzy branżowi (krajowi i zagraniczni), jak i finansowi, w tym fundusze typu private-equity. Warunki rynkowe sprzyjają również zwiększeniu się aktywności zarządzających spółkami, którzy dążąc do przejęcia pełnej kontroli nad spółką będą brać udział w przedsięwzięciach typu management buy-out. W przypadku diagnozowania perspektyw poszczególnych spółek należy zwrócić uwagę na posiadanie przewagi konkurencyjnej opisanej w kontekście wykorzystywania szans związanych z globalizacją. W dłuższej perspektywie to one będą determinować wartość spółek i pozwolą nam z mniejszym zaangażowaniem śledzić krótkookresowe wahania na warszawskiej giełdzie. Wysyp IPO w ostatnich miesiącach sprawia, że wybór właściwego celu inwestycji staje się trudniejszy, jednak z drugiej strony pojawia się coraz więcej perełek, które powinny wyśmienicie wykorzystać wszystkie szanse związane z prognozowanymi trendami i procesami, które będą miały wpływ na polską gospodarkę. (2)2007 Akcjonariusz 17

18 Bartosz Klepacz, SII Wpoprzednim numerze Akcjonariusza przedstawiłem Państwu narzędzie programu Metastock do testowania systemów transakcyjnych (System Tester). W tym artykule zajmę się podstawami, bez których efektywne korzystanie z narzędzi oferowanych przez program Metastock, takich jak Indicator Builer (Wskaźniki), System Tester (System Testujący), Explorer (Eksploracja) czy też Expert Advisor (Porady Eksperta) jest praktycznie niemożliwe. Możliwości Modułu Testującego zademonstrowano na prostym przykładzie systemu dwóch średnich kroczących, natomiast zaprogramowanie bardziej skomplikowanego systemu transakcyjnego czy też własnego wskaźnika technicznego wymaga już od nas znajomości języka programowania Metastock'a. Bez obaw jest on na tyle prosty, że praktycznie każdy, nawet bez doświadczenia z językami programowania, powinien sobie poradzić. Składnia języka Język Metastock'a składa się z: Identyfikatorów ustawienia ceny Operatorów matematycznych Operatorów pierwszeństwa Funkcji Identyfikatory ustawienia ceny Jest to podstawowy składnik tego języka. Używając go określamy, na jakim rodzaju danych chcemy pracować. Do wyboru mamy: Open (możemy zastosować skrót: O) - ceny otwarcia danego okresu High (H) -najwyższe ceny z danego okresu Low (L) -najmniejsze ceny z danego okresu Język programowania Metastock'a Stwórz Twój własny wskaźnik Close (C) - ceny zamknięcia danego okresu Volume (V) - wolumen danego okresu Open Interest (OI) - liczba otwartych pozycji (LOP); Określenie z danego okresu oznacza, że możemy sami zadecydować, czy będą to dane dzienne, tygodniowe, miesięczne etc. (więcej na ten temat można znaleźć w artykule pt. Testowanie systemów transakcyjnych w programie do analiz giełdowych Metastock (Akcjonariusz nr 1/2007). Język oferuje nam jeszcze dwa identyfikatory: Indicator (P) oraz Previous Value (PREV), ale o nich opowiem następnym razem. Przykładem użycia tych identyfikatorów może być formuła kreślenia średniej kroczącej: Mov (Close, 21, Simple); Jest to 21-okresowa prosta (Simple) średnia ruchoma, obliczana na podstawie cen zamknięcia (Close). Jeżeli zamiast Close użyjemy na przykład High, to będzie ona obliczona na podstawie najwyższych cen. Operatory matematyczne Jest to czysta matematyka w języku programowania Metastock'a: + dodawanie - odejmowanie (lub negacja) * mnożenie / dzielenie Przykłady użycia: (High + Low) / 2 Close + mov (Close, 21, Simple) Tak jak w matematyce, także tutaj występuje Kolejność działań - wartość ujemna (negacja) * mnożenie / dzielenie + dodawanie - odejmowanie < mniejsze niż > większe niż <= mniejsze lub równe >= większe lub równe = równa się <> nierówna się And logiczne "i" Or logiczne "lub" := oznaczenie operatora zmiennej Kolejność wykonywania działań Metastock wykonuje najpierw obliczenia działań, które znajdują się wewnątrz nawiasów. Natomiast w sytuacji braku nawiasów, kolejność obliczeń jest następująca (poczynając od działania o najwyższym priorytecie): Wynik wyrażenia High + Low/2 będzie całkowicie różny niż wyrażenia (High + Low) /2. W pierwszym, zgodnie z pierwszeństwem wykonywania działań, najpierw zostanie obliczone dzielenie najmniejszej wartości danego okresu (Low) przez liczbę 2, a następnie do wyniku tego działania zostanie dodana największa wartości danego okres (High). W drugim przypadku pierwszeństwo będzie należeć do wyrażenia w nawiasie, czyli najpierw zostanie obliczona suma High i Low, a następnie podzielona przez liczbę 2. Chciałbym Państwa przekonać do nadmiernego używania nawiasów, ponieważ prowadzi to do dużej przejrzystości kodu naszego programu. Ułatwia to zdecydowanie czytanie kodu programu przez osoby trzecie. Jednym z najczęściej używanych operatorów jest oznaczenie operatora zmiennej (: =). Mówiąc w skrócie, używamy go w sytuacji, gdy zdefiniowanej przez nas zmiennej chcemy przypisać określoną wartość. Można też użyć określenia, że zmienna staje się określoną wartością. Jeżeli przyjmiemy za zmienną CL i będziemy chcieli jej przypisać wartość zamknięcia, a następnie dodać do niej najmniejszą cenę z danego okresu to 18 Akcjonariusz (2)2007

19 kod powinien wyglądać następująco: CL: = Close; CL + Low; Wynik powyższego zapisu będzie równoznaczny z następującym: Close + Low; Funkcje Funkcje są najbardziej rozbudowaną częścią języka Metastock'a. Zawiera on ponad 200 funkcji, które spełniają rolę działań matematycznych. Funkcje zwracają wyniki działań określonych przez ich autorów (jednym z nich możesz zostać również Ty). W większości funkcji można określać dodatkowe parametry wykonania obliczeń. Przykładem jest przytaczana już funkcja średniej kroczącej: mov (rodzaj danych, okres, metoda), gdzie: rodzajem danych są ceny: zamknięcia (Close) otwarcia (Open) najwyższe (High) najniższe (Low) lub wolumen (Volume) czy też LOP (OI) okres to liczba sesji, tygodni, miesięcy, lat, z których ma być liczona średnia metoda to rodzaj średniej, najpopularniejsze z nich to: prosta (Simple - skrót S) wykładnicza (Exponential - E) ważona (Weighted) Zapis: Mov (Close, 21, Simple); oznacza prostą średnią kroczącą liczoną na podstawie 21 ostatnich cen zamknięcia. Natomiast Mov (Volume, 50, Simple); oznacza 50-okresową prostą średnią kroczącą obliczoną dla wolumenu. Przykładem funkcji, w której nie podajemy parametrów jest month (); która zwraca numer miesiąca roku. Funkcja jeżeli-to Jedną z najczęściej używanych funkcji jest funkcja trybu warunkowego if (). Oznacza ona dokładnie: Jeżeli zostanie spełniony warunek A, wykonaj działanie B, w przeciwnym razie wykonaj działanie C. Wzór funkcji przestawia się następująco if (warunek A, działanie B, działanie C); Przykład użycia przedstawiono poniżej. a=1; b=2; if (a<b, 3, 4); Funkcja zwróci wartość 3, ponieważ prawdziwy jest warunek, że 1 jest mniejsze od 2 (przykład użycia operatora). Natomiast wyrażenie if (a>b, 3, 4); zwróci wartość 4, gdyż warunek, że 1 jest większy od 2, jest fałszywy. Możemy również przypisać wynik obliczenia powyższej funkcji zmiennej obliczenia: Obliczenia: = if (Stoch (5,3) < 20, rsi (14), rsi (9)); Zmiennej obliczenia zostanie przypisana wartość wskaźnika RSI z 14 okresów [ rsi (14) ] w przypadku, gdy oscylator stochastyczny będzie się znajdował w obszarze wyprzedania (poniżej wartości 20 - Stoch (5,3) < 20) lub też wartość RSI z 9 okresów [ rsi (9) ] w przeciwnym wypadku. Różnica pomiędzy funkcją, której wynik nie jest przypisany konkretnej zmiennej, a funkcją, której taka zmienna jest przypisana polega na tym, że w pierwszym przypadku wynik obliczeń funkcji zostanie wykreślony na wykresie, na przykład: Month ();- na wykresie pojawią się numery miesięcy. Natomiast w drugim przypadku wynik obliczeń funkcji zostanie przypisany zmiennej, na przykład: Miesiąc: = Month (); - zmiennej Miesiąc zostanie przypisana oznaczenia danego miesiąca. Kilka uwag na temat programowania Komentarze Język Metastock'a umożliwia nam wstawianie komentarzy zapisanych linijek kodu. Jednak by tekst został uznany za komentarz, a nie za formułę języka, musi zostać umieszczony w nawiasy klamrowe, tj. { }. Duże i małe litery Litery duże i małe są traktowane tak samo. Nie ma znaczenia, czy wpiszemy close, czy Close. Spacje Używanie spacji w obrębie wzoru (np. funkcji) nie jest wymagane. Osobiście jednak zalecam stosowanie spacji, gdyż wzór staje się wtedy czytelniejszy. Używanie akapitów W sytuacji, gdy kod programu jest bardzo długi, zalecane jest stosowanie akapitów dla jego przejrzystości. Implementacja Tyle teorii. Teraz pora na trochę praktycznego podejścia do tematu. Spróbujemy wspólnie, krok po kroku, napisać jeden z najpopularniejszych wskaźników technicznych Oscylator Stochastyczny. Dlaczego mamy pisać coś, co jest już zdefiniowane jako wskaźnik techniczny w programie Metastock? Otóż chciałbym pokazać od kuchni, w jaki sposób są budowane wskaźniki, których na co dzień używamy. Na początku musimy uruchomić Indicator Builder poprzez zakładkę Tools lub klikając na ikonę. Następnie w okienku dialogowym (rys. 2) należy kliknąć na przycisk New. Pojawi Rys. 2 się nam okno (rys. 3), w którym będziemy mogli wpisać nazwę naszego wskaźnika - w naszym przypadku Oscylator Stochastyczny oraz jego kod. Rys. 3 (2)2007 Akcjonariusz 19

20 Po prawej stronie znajduje się przycisk Functions, który służy do wprowadzania funkcji z gotowej listy (nie musimy wpisywać każdej funkcji ręcznie). Oscylator stochastyczny oparty jest na następującym wzorze matematycznym: K% jest to średnia, która powstaje w wyniku dzielenia różnicy cen zamknięcia (C) i minimum z okresu n sesji przez różnicę maksimum z okresu n i minimum z okresu n. Wynik tego dzielenia jest jeszcze pomnożony przez 100. Zapisany powyższy wzor matematyczny w postaci języka Metastock wygląda następująco: K: = (Close LLV (Low, okresk)) / (HHV (High, okresk) -LLV (Low, okresk))) * 100 Natomiast D% to nic innego jak 3-okresowa prosta średnia krocząca z K. D% jest ostatecznie oscylatorem stochastycznym. W Metastocku wygląda to tak: D: = mov (K, okresd, S); Samo przypisanie zmiennej wartości niestety nie wystarczy i musimy ją ponownie wywołać (uruchomić), podobnie jak inne funkcje. D; W powyższych fragmentach kodu użyto, zamiast konkretnych długości okresów n, zmiennych: okresk i okresd. Wynika to z faktu, że długości tych okres będziemy definiować sami podczas każdego uruchomienia oscylatora. Wpisanie ich do wzoru, na przykład zamiast okresk 5, okresd 3), skutkowałoby brakiem możliwości optymalizacji oscylatora dla konkretnego papieru wartościowego. Poniższe wartości to nic innego jak linie określające poziomy wykupienia i wyprzedania: 20; 80; C Min (L;n) K%=100* Max(H;n) Min(L;n) D%=SK (K%;3) Podstawowym założeniem wykonywania kodu języka Metastocka jest to, że napisany przez nas kod jest wykonywany dla poszczególnych słupków (świec japońskich, punktów na wykresach liniowych itp.). Inaczej mówiąc, dla każdej jednostki czasowej (na przykład sesji, tygodnia, miesiąca, w zależności w jakim przedziale czasowym ustawimy wykres) jest obliczany kod naszego programu. Następnie Metastock przechodzi do kolejnej jednostki czasowej i ponownie oblicza kod programu. Liczby 20 i 80 są traktowane przez Metastocka jak funkcje, z tą różnicą, że zwracają zawsze stałe wartości: 20 i 80. Funkcja Close zwraca zmienne wartości, w zależności od cen zamknięcia poszczególnych sesji. Natomiast funkcja 20 zwraca zawsze 20 dla każdej sesji. Jeżeli wpiszemy 100 dla każdej sesji będziemy mieli wartość 100. W naszym wzorze użyjemy trzech nowych funkcji: Input, LLV, HHV. Pierwsza z nich ma następująca składnię: Input ( Tekst do wyświetlenia, wartość minimalna, wartość maksymalna, wartość domyślna); Funkcja ta nakazuje programowi Metastock wyświetlić nowe okno z komunikatem Tekst do wyświetlenia oraz polem do wprowadzenia wartości. Wartość minimalna to najmniejsza dozwolona wartość, którą można wprowadzić; wartość maksymalna to największa dozwolona wartość, którą można wprowadzić; a wartość domyślna to wartość, która ukazuje się w polu do wprowadzenia danych. Metastock wyświetla tylko jedno okno komunikatu dla danego wskaźnika, więc jeżeli we wzorze zostanie zapisane kilka odwołań do funkcji input to każdy z komunikatów tych funkcji pojawi się jeden pod drugim w tym okienku. Funkcja LLV (rodzaj danych, okres) zwraca najmniejszą wartość z danego okresu. LLV (Close, 14) zwróci najmniejszą cenę zamknięcia z okresu 14 sesji. Analogiczna funkcja HHV (rodzaj danych, okres) zwraca największą wartość z danego okresu. Kod naszego oscylatora wygląda następująco: {Jeden z najbardziej znanych oscylatorów w analizie technicznej} okresk: =Input ( Podaj okres średniej K:, 1, 1000, 5); okresd: =Input ( Podaj okres średniej D:, 1, 1000, 3); Mov ( ( ( (Close LLV (Low, okresk)) / (HHV (High, okresk) -LLV (Low, okresk))) * 100), okresd, S); 20; 80; Jeżeli teraz klikniemy przycisk OK nasz oscylator zostanie dodany do listy dostępnych oscylatorów. Możemy wyjść z okienka dialogowego Indicator Builder i spróbować zobaczyć efekt naszej pracy, poprzez wyświetlenie wskaźnika (rys. 4). Rys. 4 Czasami zdarza się, że przy próbie wyjścia z okienka, w którym zapisaliśmy kod naszego wskaźnika, zostanie wyświetlony komunikat o błędzie (rys. 5). Program Metastock nie pozwala na zapisanie utworzonego wskaźnika z błędem we wzorze. Za każdym razem, gdy coś nie będzie zgodne ze składnią tego języka, zostaniemy o tym poinformowani. Dodatkowo, po kliknięciu OK, w oknie komunikatu o błędzie, kursor zostanie umieszczony w miejscu, w którym został znaleziony błąd. Do najpopularniejszych błędów należą: brak przecinków oraz brak lub nadmiar nawiasów. Mam nadzieję, że wprowadziłem Cię bezboleśnie w programowanie w Metastocku. W następnym artykule postaram się przedstawić jeszcze bardziej zaawansowane funkcje tego języka. 20 Akcjonariusz (2)2007