Redakcja Milan Popović Daniel Biczysko TRENDY EKONOMICZNE W DOBIE KRYZYSU GLOBALNEGO

Transkrypt

1 Redakcja Milan Popović Daniel Biczysko TRENDY EKONOMICZNE W DOBIE KRYZYSU GLOBALNEGO Łódź 2013

2 Recenzent: dr Jarosław Zając Redakcja: mgr Milan Popović, mgr Daniel Biczysko Publikacja dofinansowana przez Dziekana Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego Autorzy referatów: Antos Kamila Antos Łukasz Bania Sylwia Cupriak Anna Godzisz Angelika Gosławski Łukasz Graczyk Mateusz Jaworski Adrian Kowalczyk Marta Kurp Łukasz Leśniak Kamila Mijas Piotr Nartowska Agnieszka Pustuł Sylwia Sobieraj Anna Strojek Milena Ścibisz Aleksandra Wojtalczyk Sebastian Zagaj Dominik Zelga Agata Żelazny Jan ISBN: Wszelkie prawa zastrzeżone Wydawca: Studenckie Koło Naukowe Technologii Internetowych i Multimedialnych IM-Tech ul. POW 3/5, Łódź Przygotowanie do druku: Agata Zelga, Mateusz Kordowiak Projekt okładki: Agata Partyczyńska Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego ul. Lindleya 8, Łódź tel. (42)

3 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 5 CZĘŚĆ I: TRENDY FINANSOWE... 9 Łukasz ANTOS, Łukasz KURP: Polityka fiskalna państwa w dobie kryzysu Łukasz GOSŁAWSKI: Płatności mobilne w komunikacji miejskiej na przykładzie MPK Łódź Sp. z o.o Mateusz GRACZYK: Determinanty i następstwa prawa Kopernika - Greshama Agata ZELGA: Whisky investments jako atrakcyjna metoda dywersyfikacji portfela inwestycyjnego Jan ŻELAZNY: Finanse islamskie i bankowość muzułmańska alternatywą dla tradycyjnej bankowości w dobie kryzysu CZĘŚĆ II: TRENDY BIZNESOWE Kamila ANTOS: Zarządzanie kapitałem ludzkim wyznacznikiem konkurencyjności organizacji XXI wieku Sylwia BANIA, Milena STROJEK: Popytowe podejście do innowacji jako źródło wartości organizacji w kryzysie Anna CUPRIAK: Społeczna odpowiedzialność biznesu w dobie kryzysu gospodarczego Marta KOWALCZYK, Agnieszka NARTOWSKA: Budowanie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstwa w dobie kryzysu globalnego Kamila LEŚNIAK: Kierowanie projektem w dobie kryzysu Sebastian WOJTALCZYK: Strategie inwestycyjne w dobie kryzysu światowego

4 CZĘŚĆ III: TRENDY W POZOSTAŁYCH DZIEDZINACH GOSPODARKI Angelika GODZISZ, Aleksandra ŚCIBISZ: Osoby młode na rynku pracy w dobie kryzysu globalnego Adrian JAWORSKI: Inwestycje w nieruchomości. Przekształcenia przestrzenne i społeczne miast - gettoizacja Piotr MIJAS: HTML5 a Flash przyszłość multimediów w internecie Sylwia PUSUŁ, Anna SOBIERAJ, Strategia interwencjonistyczna w dobie kryzysu na przykładzie niemiec Piotr WOJCIECHOWSKI: Wpływ kryzysu gospodarczego na sprzedaż prezerwatyw O wydawcy...141

5 Wprowadzenie Mamy zaszczyt przedstawić Państwu kolejną monografię z serii Trendy ekonomiczne. Po trendach ekonomicznych na polskim rynku (2009), w Unii Europejskiej (2010), we współczesnej Europie (2011) oraz na rynkach światowych (2012) autorzy zwrócili uwagę na fakt, iż globalny kryzys gospodarczy wywiera również wpływ na trendach gospodarczych. Monografia składa się z siedemnastu opracowań, napisanych przez dziewiętnastu autorów, będących studentami zrzeszonymi w kołach naukowych. Opracowania zostały podzielone na trzy działy tematyczne: trendy finansowe, trendy biznesowe oraz trendy w pozostałych dziedzinach gospodarki. Dział pierwszy rozpoczyna opracowanie dotyczące polityki fiskalnej państwa. Współczesne tępo życia, wzrastająca zmienność otoczenia, rozwój nauki i znaczący postęp techniczny, wszystko to powoduje, że w miejsce już rozwiązanych problemów rodzą się kolejne bardziej skomplikowane i trudniejsze do pokonania. Współczesna polityka fiskalna skierowana jest na realizację ważnych celów. Polityka fiskalna jest skutecznym narzędziem państwa, by efektywnie prowadzić politykę gospodarczą. Zastosowanie poszczególnych instrumentów polityki fiskalnej wywołuje zmiany w wielu dziedzinach gospodarki narodowej. Kolejny artykuł przybliża zastosowanie płatności mobilnych w biznesie, a zwłaszcza w miejskich przedsiębiorstwach komunikacyjnych. Opisuje w jaki sposób firmy, oferujące tego typu usługi, współpracują z przedsiębiorstwami komunikacyjnymi i co oferują swoim klientom. Ukazuje również kondycję tego typu płatności w dzisiejszych czasach i perspektywy jakie przed nimi stoją. W pracy opisano również wpływ kryzysu ekonomicznego na zainteresowanie płatnościami elektronicznymi. Następne opracowanie szczegółowo przedstawia uwarunkowania i efekty prawa Kopernika Greshama. Okazuje się, że zasada ta odnosi się do wszystkich systemów monetarnych, jakie mieliśmy do tej pory w historii jak i również do tego, który mamy obecnie, czyli do pustego pieniądza bez pokrycia. Referat zwraca uwagę na częsty błąd popełniany podczas interpretacji prawa K-G. Wskazuje wymogi jakie muszą zostać spełnione by to prawo zadziałało. Efektem takiej sytuacji są hiperinflacja, zadłużenie i ubóstwo. Rozwiązania takich problemów upatruje się w wolnym rynku, ponieważ gdyby taki system panował od samego początku nie doszłoby do tak poważnych problemów jak chociażby brak podstawowych produktów w sklepach. Kolejna praca opisana została istota inwestycji alternatywnych, będących coraz bardziej popularną formą lokowania kapitału. Inwestycje w whisky, cieszące się w ostatnich latach coraz większym zainteresowaniem inwestorów, stanowią główny motyw artykułu. Opisano czołowych 5

6 dystrybutorów whisky, reakcję inwestycji alternatywnych na kryzys globalny, a także sposoby wejścia na rynek alkoholi. Ostatnie opracowanie w części pierwszej opisuje finanse islamskie oraz bankowość muzułmańską, które dzięki swojemu dynamicznemu rozwojowi w ostatnich dwóch dekadach stają się coraz częstszym obiektem badań ekonomistów. Celem tegoż artykułu jest przedstawienie specyfiki tych rozwiązań finansowych oraz próba odpowiedzenia na pytanie czy jest to alternatywa godna uwagi w czasie kryzysu zachodniego systemu finansowego. Drugą część, dotyczącą trendów biznesowych, rozpoczyna opracowanie opisujące zarządzanie kapitałem ludzkim wyznacznikiem konkurencyjności organizacji w XXI wieku. Zawiera ono omówienie kierunku zmian w organizacjach, charakterystykę organizacji XXI wieku oraz sposoby wypracowywania stałej przewagi konkurencyjnej w turbulentnym otoczeniu organizacji. Czynnik ludzki staje się elementem decydującym o sukcesie organizacji, a co za tym idzie, następuje przejście w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. Wobec rosnącej konkurencji zdolność do kreowania innowacji staje się jednym z czynników warunkujących potencjał rozwojowy danej organizacji. Przedsiębiorcy we wprowadzaniu innowacji wykorzystując wiedzę oraz potrzeby klientów, posługują się metodą User-DrivenInnovation (UDI). Celem tejże pracy jest wskazanie metody USI jako szansy przewagi konkurencyjnej danego przedsiębiorstwa w czasach kryzysu. Przedstawiono pojęcie i typy innowacji oraz scharakteryzowano popytowe podejście do innowacji, praktyczne zastosowanie metody UDI i zaprezentowano najważniejsze korzyści i bariery wprowadzania UDI. Społeczna odpowiedzialność biznesu to temat, który coraz częściej pojawia się zarówno w mediach, jak i w raportach i zasadach działania firm. Przedsiębiorstwa, budując strategię, dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Kryzys finansowy ostatnich lat postawił pytanie czy w trudnych dla gospodarki czasach, korporacje powinny zwiększać działania wolontariackie i społecznie odpowiedzialne, czy też skupiać się na cięciu kosztów i maksymalizacji zysków? Kolejny artykuł traktuje o tym czym jest CSR oraz jakie są płynące z niej korzyści i zagrożenia. Przedstawiono w nim wyniki badań sprawdzających jak kryzys wpłynął na społeczną odpowiedzialność biznesu, a także ukazano przykłady firm, działających w Polsce, które mimo kryzysu konsekwentnie realizują swoją strategię CSR. W warunkach kryzysu globalnego, charakteryzującego się niepewnością otoczenia, głębokimi oraz dynamicznie dokonującymi się przeobrażeniami, sukces odnoszą te przedsiębiorstwa, które w świadomy sposób budują 6

7 potencjał konkurencyjności i innowacyjności. Tylko te przedsiębiorstwa, które posiadają cenny i niepowtarzalny kapitał ludzki mogą się rozwijać i konkurować. Niezwykle ważną rolę w tworzeniu innowacyjności i konkurencyjności w przedsiębiorstwach odgrywają coraz powszechniej stosowane bezpośrednie inwestycje zagraniczne przynoszące szereg korzyści inwestorom lokującym w nich swój kapitał oraz przechodzenie przedsiębiorstw do form wirtualnych. Celem kolejnego opracowania jest zwrócenie uwagi na rolę autorytetu i kluczowych kompetencji zarządzającego projektem w procesie jego realizacji, w warunkach kryzysu. Aby kierownik skutecznie zarządzał przedsięwzięciem powinien, obok specjalizacyjnej wiedzy i znajomości metodyk zarządzania projektami, posiadać wśród członków zespołu autorytet, a także cechować się odpowiednimi kompetencjami, zwanymi kompetencjami kluczowymi. Powyższe jest tym bardziej istotne w czasach kryzysu, gdy proces przewidywania jest utrudniony. Zwłaszcza, że każdy projekt jest jednorazowym i niepowtarzalnym przedsięwzięciem, co dodatkowo wpływa na zwiększenie ryzyka działalności, chociażby uwagi chociażby na ograniczoną możliwość korzystania z danych historycznych. Część druga zostaje zamknięta artykułem na temat strategii inwestycyjnych nawiązujących do kryzysu globalnego. Celem tegoż artykułu jest przedstawienie najpopularniejszych strategii inwestycyjnych wykorzystywanych w dobie kryzysu. Artykuł opisuje obecną sytuację na rynku oraz charakteryzuje kilka wybranych strategii inwestycyjnych. Ponadto, zwraca uwagę na znaczenie dywersyfikacje inwestycji ważnej szczególnie w okresie słabszej koniunktury. Część trzecią, ostatnią, rozpoczyna opracowanie na temat młodych osób na rynku pracy, które stanowią grupę społeczną o podwyższonym ryzyku. Ze względu na wydłużenie się okresu kształcenia i późniejsze wchodzenie osób młodych w struktury rynku pracy, górna granica określająca osoby młode została wydłużona. W badaniach baelowskich osoby młode to ludność w wieku lata, które pobierają naukę na wszystkich poziomach kształcenia. Ponadto kryzys gospodarczy na świecie wywołał duże bezrobocie, szczególnie wśród osób młodych, którym bez doświadczenia zawodowego trudno podjąć pracę. Poszukiwanie bezpiecznych form inwestowania to jeden z głównych trendów ekonomicznych w dobie kryzysu globalnego. Bez wątpienia możliwość wypracowania znaczącego zysku bez ryzyka poniesienia znaczących strat dają inwestycje w nieruchomości. Niestety inwestorzy kierując się chęcią osiągnięcia jak największego zysku oraz chcąc zaspokoić potrzeby swoich klientów przyczyniają się do degradacji przestrzeni miejskiej i jej społeczeństwa, budując osiedla zamknięte nieodłączny element zjawiska gettoizacji. 7

8 W Internecie można znaleźć bardzo dużo materiałów multimedialnych. Animacje, filmy wideo, gry, zdjęcia, a także pliki audio mogą być umieszczane na stronach przy użyciu różnych technologii. Do tego celu najczęściej stosowany był Flash, ale kilka lat temu powstał HTML5, który ma za zadanie zastąpić tę technologię. HTML5 wprowadza wiele nowych funkcjonalności, które wspierają multimedia również na urządzeniach mobilnych, ale ma trochę inne zastosowanie niż Flash. Międzynarodowy kryzys gospodarczy oraz środki podejmowane przez poszczególne rządy dla złagodzenia jego skutków stanowią przedmiot licznych analiz i komentarzy. W ramach debaty wysuwane są także propozycje działań antykryzysowych, mające zarówno charakter pojedynczych inicjatyw, jak i kompleksowych programów. Dokonując analizy zaangażowania państw w rozwiązanie problemów szczególnie sektora bankowego można zauważyć wyraźną ewolucję w zakresie metod i narzędzi interwencji. Kolejna praca porusza kwestie strategii interwencjonistycznej w dobie kryzysu na przykładzie Niemiec i dotyczy programu antykryzysowego Niemiec, który w największym stopniu jest skierowany na pomoc dla zagrożonych instytucji finansowych. Występuje jednak szereg innych działań, mających na celu pobudzić wzrost gospodarczy, przeciwdziałać bezrobociu i chronić przed skutkami kryzysu najsłabsze grupy społeczne. Kraj ten jest przykładem zastosowania strategii interwencjonistycznych, która została przybliżona w pracy. Ostatni w części trzeciej referat opisuje zarys historyczny prezerwatywy jak również i wpływ globalnego kryzysu gospodarczego na rynek prezerwatyw w Polsce i krajach europejskich. Preferencje konsumentów nie odnoszą się jedynie do kwestii oszczędzania lecz mają też podłoże preferencyjne ze względu na dostępność asortymentu, rodzaj prezerwatyw czy miejsce, w którym można je nabyć. Wszystkie zależności i statystyki odzwierciedlają wpływ koniunkturalny w badanym okresie, oraz odnoszą się do sytuacji kryzysowej jakiej doświadczyliśmy. Pokładamy nadzieję, iż niniejsza publikacja pozwoli pogłębić czytelnikom wiedzę z zakresu szeroko pojętej innowacyjności w biznesie oraz będzie stanowiła źródło inspiracji do dalszych prac i badań w tym zakresie. Składam podziękowania za recenzowanie niniejszej publikacji Panu doktorowi Jarosławowi Zającowi z Katedry Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Łódzkiego. W imieniu redakcji, mgr Milan Popović Katedra Informatyki Ekonomicznej UŁ 8

9 CZĘŚĆ I: TRENDY FINANSOWE

10

11 Polityka fiskalna, kryzys ekonomiczny Łukasz ANTOS *, Łukasz KURP * POLITYKA FISKALNA PAŃSTWA W DOBIE KRYZYSU W obecnej sytuacji państwo nie może dystansować się od problemów gospodarczych i społecznych, które występują zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak i w krajach rozwijających się. Współczesne tępo życia, wzrastająca zmienność otoczenia, rozwój nauki i znaczący postęp techniczny, wszystko to powoduje, że w miejsce już rozwiązanych problemów rodzą się kolejne bardziej skomplikowane i trudniejsze do pokonania. Współczesna polityka fiskalna skierowana jest na realizację ważnych celów. Polityka fiskalna jest skutecznym narzędziem państwa, by efektywnie prowadzić politykę gospodarczą. Oddziałuje ona na gospodarkę kraju wielostronnie. Zastosowanie poszczególnych instrumentów polityki fiskalnej wywołuje zmiany w wielu dziedzinach gospodarki narodowej. 1. WPROWADZENIE Globalny kryzys przyczynił się do zmiany podejścia wobec polityki fiskalnej. Dotychczasowe kontrowersje dotyczące efektywności polityki fiskalnej w krótkim i długim okresie, ustąpiły wobec konieczności przeciwdziałania kryzysowi. Wiele państw wprowadziło stymulacyjne pakiety fiskalne, przy aprobacie ekonomistów do tej pory sceptycznie odnoszących się do takich działań 1. Skuteczność podjętych działań zależy od wielu czynników, więc prowadzenie dobrej polityki fiskalnej jest niezwykle trudne. 2. CHARAKTERYSTYKA POLITYKI FISKALNEJ Polityka fiskalna polega na działaniach państwa, które decydują o wielkości i strukturze wydatków publicznych, źródeł ich sfinansowania (w szczególności wysokość i struktura podatków) oraz deficytu budżeto- * Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Studenckie Koło Naukowe Koncept, opiekun referatu mgr Joanna Rogalska. 1 M. Gajda-Kantorowska, Analiza przydatności polityki fiskalnej do usuwania skutków kryzysu w krótkim, średnim i długim okresie, [w:] Dach Z. (red.), Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s

12 wego. Obok polityki pieniężnej stanowi podstawę polityki gospodarczej państwa w krótkim i średnim okresie CELE I FUNKCJE POLITYKI FISKALNEJ Politykę fiskalną można określić jako dobór źródeł oraz metod gromadzenia dochodów publicznych, a także kierunków i sposobu realizacji wydatków publicznych 3. Podstawowym celem polityki fiskalnej jest dystrybucja dóbr publicznych oraz finansowanie wydatków państwa. Innym celem polityki fiskalnej jest wspieranie rozwoju gospodarczego kraju, jak również dążenie do utrzymania trwałego, stabilnego wzrostu gospodarczego 4. Wśród szczegółowych celów polityki fiskalnej można wyróżnić 5 : umożliwianie pełnego (pełniejszego) wykorzystania zdolności produkcyjnych gospodarki, tworzenie warunków do oszczędzania dzięki optymalizacji obciążeń podatkowych, ograniczanie wahań cyklu koniunkturalnego, zwalczanie skutków bezrobocia oraz promowanie procesu tworzenia nowych miejsc pracy, korekta nadmiernego zróżnicowania dochodów w społeczeństwie będącego skutkiem mechanizmu rynkowego, łagodzenie negatywnych skutków ubocznych działalności podmiotów rynkowych, kierujących się przede wszystkim motywem zysku. Do funkcji polityki fiskalnej można zaliczyć funkcję alokacyjną, redystrybucyjną oraz stabilizacyjną (Rysunek 1). Pierwsza funkcja dotyczy alokacji zasobów w różne części gospodarki narodowej (sektor publiczny i prywatny). Funkcja redystrybucyjna odnosi się do modyfikacji pierwotnej struktury dochodu narodowego w celu stworzenia społecznie zrównoważonego modelu państwa. Z kolei funkcja stabilizacyjna polega na długotrwałym utrzymywaniu wysokiego i stabilnego wzrostu gospodarczego przy zachowaniu równowagi rynkowej. Stabilizacja przy użyciu automatycznych i dyskrecjonalnych instrumentów fiskalnych odbywa się głównie za pomocą oddziaływania na poziom popytu zagregowanego , Z. Fredrowicz, Polityka fiskalna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 1998, s M. Dynus, Polityka Fiskalna, Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2007, s S/ Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s J. Tomkiewicz, Polityka fiskalna a inwestycje w gospodarce posocjalistycznej, 12

13 Rysunek 1. Funkcje Polityki Fiskalnej POLITYKA FISKALNA Stabilizacyjna Redystrybucyjna Alokacyjna Źródło: opracowanie własne na podstawie: Dynus M., Polityka Fiskalna, Wydawnictwo TNOiK Toruń 2007, s DOBRA POLITYKA FISKALNA Istotą dobrej polityki fiskalnej jest wspieranie rozwoju gospodarczego kraju bez nadmiernego obciążenia podatkowego 7. S. Owsiak wyróżnił 3 cechy dobrej polityki fiskalnej. Autor przez racjonalizm fiskalny rozumie taką ingerencję państwa w dochody podmiotów gospodarczych, aby te mogły funkcjonować i rozwijać się, a gospodarstwa domowe zaspokajały potrzeby konsumpcyjne na odpowiednim poziomie oraz miały warunki do oszczędzania. Taka polityka fiskalna zapobiega spadkowi podaży kapitału pieniężnego. Jednocześnie racjonalizm fiskalny obejmuje problem nadmiernego fiskalizmu, cechującego zbyt znaczne ingerowanie władz publicznych w dochody, co może skutkować spowolnieniem gospodarczym. Kolejną cechą dobrej polityki fiskalnej jest umiejętność łączenia celów pozafiskalnych z fiskalnymi, co przejawia się w zakresie podatków. Podatki powinny nie tylko zasilać budżet państwa, ale także powinny być instrumentem wywołującym pozytywne zachowania podatnika. Ostatnia zasada, stabilność polityki fiskalnej, dotyczy stosowania takiej polityki, która redukuje wahania cyklów koniunkturalnych 8. Wydawnictwo WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2006, s M. Dynus, Polityka Fiskalna, Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2007, s S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s

14 3. RODZAJE I WARUNKI POWODZENIA POLITYKI FISKALNEJ W WALCE Z KRYZYSEM Polityka fiskalna to jeden z najważniejszych instrumentów jaki ma do dyspozycji państwo by skutecznie prowadzić politykę gospodarczą. Polityka fiskalna oddziałuje na gospodarkę kraju wielokierunkowo, a zastosowanie poszczególnych instrumentów fiskalnych wywołuje zmiany w wielu dziedzinach gospodarki narodowej. Wpływanie na rozwój gospodarczy poprzez politykę fiskalną w zdecydowanej większości wiąże się ze zwiększeniem popytu wewnętrznego finansowanego zwiększonym deficytem budżetowym PASYWNA I AKTYWNA POLITYKA FISKALNA Państwo, mając na celu ustabilizowanie wahań cyklów koniunkturalnych może stosować aktywną politykę fiskalną (dyskrecjonalną) lub pasywną politykę fiskalną (automatyczne stabilizatory koniunktury) 10. Pasywna polityka fiskalna to wykorzystywanie właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych. Cechą tych instrumentów jest to, że te samoczynnie, bez potrzeby podejmowania konkretnych decyzji dostosowawczych, reagują na zmianę koniunktury 11. Automatyczne stabilizatory koniunktury charakteryzują się tym, że ich wprowadzenie nie wymaga stosowania częstych poprawek w związku ze zmianą kondycji gospodarki. Inną istotną cechą jest to, że ich intensywność oraz obszar działania uwarunkowane są niemal wyłącznie przez wielkość zmian aktywności gospodarczej. Zadaniem pasywnej polityki fiskalnej jest hamowanie deprecjacji popytu globalnego w okresach recesji lub powstrzymywanie wzrostu popytu w okresach ekspansji. Pasywna polityka fiskalna oddziałując na popyt globalny może zmniejszyć wahania gospodarki w stosunkowo krótkim okresie. Nie wywołuje ona warunków do zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej, dążąc do utrzymania dotychczasowej aktywności gospodarczej 12. Wśród automatycznych stabilizatorów koniunktury istotne znaczenie odgrywają: podatki dochodowe od osób fizycznych, podatki od osób praw- 9 J. Tomkiewicz, Polityka fiskalna a inwestycje w gospodarce posocjalistycznej, Wydawnictwo WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2006, s M. Gajda-Kantorowska, Analiza przydatności polityki fiskalnej do usuwania skutków kryzysu w krótkim, średnim i długim okresie, [w:] Dach Z. (red.), Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s A. Krajewska, Budżet Państwa. Polityka fiskalna, [w:] Milewski R., Kwiatkowski E. (red.), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s A. Krajewska, Budżet Państwa.( )op.cit., s

15 nych, podatki pośrednie (np. VAT), świadczenia społeczne (np. zasiłki dla bezrobotnych), programy pomocy dla rolnictwa (np. subwencje) 13. Aktywna polityka fiskalna to świadome działania państwa, przejawiające się w podejmowaniu decyzji o wykorzystaniu konkretnych instrumentów fiskalnych (np. zmiana wielkości wydatków budżetowych, korekta systemu podatkowego) oraz określeniu w jakim stopniu, terminie i zakresie te instrumenty mają być wykorzystane. W długim okresie aktywna polityka fiskalna zazwyczaj skutkuje wzrostem udziału wydatków budżetowych w dochodzie narodowym 14. Jedną z postaci aktywnej polityki fiskalnej jest polityka ekspansywna. Charakteryzuje się ona wzrostem wydatków publicznych, co możliwe jest dzięki zaciąganym pożyczkom. Taka działalność państwa ma na celu pobudzenie zagregowanego popytu bez podnoszenia podatków, zwłaszcza dla przedsiębiorstw 15. Aktywna polityka fiskalna nie jest w stanie natychmiastowo zniwelować zaburzeń w globalnym popycie. Przyczyną takiego stanu rzeczy są opóźnienia czasowe, powstające w wyniku długotrwałych analiz zmian zachodzących w gospodarce oraz przebiegu samych procesów legislacyjnych. Wprowadzenie zmian w polityce budżetowej nie ujawnia wszystkich jej skutków, gdyż te związane są z wielofazowym przebiegiem działania mnożnikowego. Ryzyko niesie ze sobą brak możliwości dokładnego obliczenia podstawowych wielkości w gospodarce (np. mnożnika) oraz prognozowaniu zmian w źródłach autonomicznego popytu (np. inwestycjach) mogą prowadzić do błędnych decyzji dotyczących polityki fiskalnej WARUNKI SKUTECZNOŚCI POLITYKI FISKALNEJ W DOBIE KRYZYSU Współczesny kryzys finansowy stawia nowe wyzwania przed polityką stabilizacyjną, a w szczególności polityką fiskalną. Nieskuteczność polityki pieniężnej skłania państwa do stosowania aktywnej polityki fiskalnej, a w szczególności ekspansywnej jej odmiany 17. Badania przeprowadzone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy wskazują szereg zjawisk wpływających na skuteczność polityki fiskalnej. Po pierwsze, przeprowadzone reformy mikroekonomiczne zmniejszają sztywność na rynkach dóbr i rynkach pracy. Ograniczenia w dostępności kredytów mają tendencję malejącą, co zmniejsza wysokość mnożników 13 R. Domaszewicz, Finanse krajów kapitalistycznych, PWE, Warszawa 1985, s A. Krajewska Budżet Państwa( ) op.cit.,s S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia. Makroekonomia, PWE, Warszawa 2003, s M. Mackiewicz, Stabilizacyjna polityka fiskalna w krajach OECD, PWE, Warszawa 2010, s

16 fiskalnych, a więc skuteczność polityki fiskalnej. Po drugie, brak podwyższenia przez bank centralny stóp procentowych w reakcji na stosowanie instrumentów polityki ekspansywnej, zwiększyłoby efektywność polityki dyskrecjonalnej. Po trzecie wzrastająca integracja gospodarek i globalizacja zmniejszają efektywność aktywnej polityki fiskalnej. Dzieje się tak, ponieważ siła bodźca fiskalnego danego kraju uzależniona jest od rozpływającego się popytu do innych krajów. W warunkach płynnego kursu walutowego wzrost popytu w sektorze publicznym implikuje spadek popytu sektora prywatnego. Po czwarte wzrost dostępności do kredytów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw powoduje, że poziom dochodu bieżącego w mniejszym stopniu ogranicza konsumpcję i inwestycje, a więc maleje ich wrażliwość na wpływ instrumentów aktywnej polityki fiskalnej 18. Działania fiskalne (w szczególności ekspansywne) muszą spełnić szereg warunków, aby były skuteczne. Ważne jest aby działania były podjęte na czas, co jest trudne ze względu na opóźnienia decyzyjne i legislacyjne. Jednak długi czas trwania kryzysu niweluje ryzyko spóźnionej reakcji. Ekspansywne działania fiskalne muszą obejmować dużą część instrumentów leżących w dyspozycji władz fiskalnych. Zdywersyfikowany charakter instrumentów fiskalnych zwiększa prawdopodobieństwo, że część z nich złagodzi recesję. Innym czynnikiem mającym wpływ na skuteczność aktywnej polityki fiskalnej jest warunkowość planu działania. Wskazanie działań zapobiegających w przypadku przedłużenia się kryzysu w stosunku do przewidywań, może pozytywnie oddziaływać na oczekiwania podmiotów, co wpływa na poziom konsumpcji i inwestycji. Globalny zasięg kryzysu wymaga koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne kraje. Zdarza się, że podjęcie działań stymulacyjnych jest nieskuteczne, gdyż nie zostały podjęte jednocześnie z innymi krajami. W takim przypadku nadwyżkowy popyt będący skutkiem polityki fiskalnej, może spowodować wzrost importu i stymulować produkcję w innych krajach, nieponoszących kosztów polityki ekspansywnej. Należy podkreślić, że wzrost deficytu nie powinien powodować destabilizacji fiskalnej. Walka z kryzysem finansowym nie może odbywać się kosztem zwiększenia ryzyka kryzysu fiskalnego spowodowanego nadmiernym zadłużeniem. Działania ekspansywne powinny iść w parze z planem poprawy finansów publicznych i spłaceniem długów w czasach koniunktury M. Gajda-Kantorowska, Analiza przydatności polityki fiskalnej do usuwania skutków kryzysu w krótkim, średnim i długim okresie, [w:] Dach Z. (red.), Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s M. Mackiewicz, Stabilizacyjna ( ) op.cit., s

17 4. ZAKOŃCZENIE Państwa, by przeciwdziałać kryzysowi i jego następstwom, mogą stosować politykę pieniężną bądź fiskalną. Nieskuteczność polityki monetarnej skłania rządy do stosowania aktywnej polityki fiskalnej, a jej instrumenty wydają się panaceum na spadek zaufania w sektorze finansowym. Jedną z ważnych części polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, która określa wysokość i cel poszczególnych podatków oraz zasady ich funkcjonowania w gospodarce. Dzięki dobrej polityce fiskalnej można doprowadzić do stabilizacji gospodarki kraju. Skuteczność instrumentów fiskalnych zależy od szeregu zjawisk wpływających na nie. Od powodzenia działań fiskalnych zależeć będzie przyszłość państw zmagających się z kryzysem. BIBLIOGRAFIA BEGG D., FISCHER S., DORNBUSCH R., Ekonomia. Makroekonomia, PWE, Warszawa 2003 DOMASZEWICZ R., Finanse krajów kapitalistycznych, PWE, Warszawa 1985 DYNUS M., Polityka Fiskalna, Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2007 FREDROWICZ Z., Polityka fiskalna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 1998 GAJDA-KANTOROWSKA M., Analiza przydatności polityki fiskalnej do usuwania skutków kryzysu w krótkim, średnim i długim okresie, [w:] Dach Z. (red.), Polityka makroekonomiczna w warunkach kryzysu i jej wpływ na gospodarkę, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011 KRAJEWSKA A., Budżet Państwa. Polityka fiskalna, [w:] Milewski R., Kwiatkowski E. (red.), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005 MACKIEWICZ M., Stabilizacyjna polityka fiskalna w krajach OECD, PWE, Warszawa 2010 OWSIAK S., Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005 TOMKIEWICZ J., Polityka fiskalna a inwestycje w gospodarce posocjalistycznej, Wydawnictwo WSPiZ im. Leona Koźmińskiego, Warszawa STATE FISCAL POLICY IN TIMES OF CRISIS In the present situation the state cannot distance themselves from the economic and social problems, which occur both in highly developed and in developing countries. Presentday pace of live, the growing variability of the environment, the development of science and significant technical progress, all this means that in place of the already solved problems arise more and more complicated and more difficult to overcome. Contemporary fiscal 17

18 policy is focused on achieving most important goals. Fiscal policy is efficient tool, which is used by government to lead economic policy successfully. It affects the economy of the country multilaterally. The use of the instruments of fiscal policy causes changes in many areas of the national economy.

19 Płatności mobilne, płatności elektroniczne, Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Łódź, komunikacja miejska Łukasz GOSŁAWSKI * PŁATNOŚCI MOBILNE W KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ NA PRZYKŁADZIE MPK ŁÓDŹ SP. Z O.O. Niniejszy artykuł przybliża zastosowanie płatności mobilnych w biznesie, a zwłaszcza w miejskich przedsiębiorstwach komunikacyjnych. Opisuje w jaki sposób firmy, oferujące tego typu usługi, współpracują z przedsiębiorstwami komunikacyjnymi i co oferują swoim klientom. Ukazuje również kondycję tego typu płatności w dzisiejszych czasach i perspektywy jakie przed nimi stoją. W pracy opisano również wpływ kryzysu ekonomicznego na zainteresowanie płatnościami elektronicznymi. 1. PŁATNOŚCI MOBILNE, A KOMUNIKACJA MIEJSKA 1.1. ISTOTA PŁATNOŚCI ELEKTRONICZNYCH Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat obserwujemy znaczące zwiększenie udziału płatności elektronicznych w ogóle wydatków. Postęp technologiczny pozwala wdrażać rozwiązania odpowiadające zmianom stylu życia oraz potrzebom konsumentów, którzy chętniej dokonują coraz większej ilości płatności elektronicznych, zwanych również płatnościami bezgotówkowymi. W ostatnich latach prace nad usprawnieniami w zakresie dokonywania wspomnianych płatności, w tym płatności mobilnych, są bardzo intensywne, zatem odejście od transakcji gotówkowych było nieuniknione. Dzisiejszy rynek podąża za trendami światowymi; jakość i czas są najważniejszymi czynnikami decydującymi o sukcesie. O ile na jakość płatności wybór gotówki nie ma większego znaczenia, o tyle na czas ma olbrzymi wpływ. Również bezpieczeństwo płatności ma tu niebagatelne znaczenie. Wymienione wyżej cechy to jedynie niektóre zalety pieniądza elektronicznego. Do pozostałych możemy zaliczyć: globalność, interaktywność, intermedialność, niskie koszty transakcji, uniwersalność czy ciągły rozwój tej technologii. Nie można również zapominać, że pieniądz taki jest rów- * Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Studenckie Koło Naukowe Technologii Internetowych i Multimedialnych IM-Tech, opiekun naukowy referatu: mgr Milan Popović. 19

20 nowarty jego fizycznemu odpowiednikowi. Spostrzeżenie to zostało zawarte w definicji pieniądza elektronicznego, który traktuje go jako wartość, która jest przechowywana na elektrycznym urządzeniu, i która jest wydawana po otrzymaniu funduszy równych wartości wydanej PŁATNOŚĆI ELEKTRONICZNE, A PŁATNOŚCI MOBILNE Tak jak rozwój Internetu wpływa na rozwój płatności elektronicznych, a zarazem na płatności mobilnych, które stanowią ich część, tak rozwój telefonii komórkowej oraz samych urządzeń komunikacyjnych wpływa na płatności mobilne. Jednak funkcjonowanie ogromnej ilości konkurencyjnych rozwiązań dla tych płatności oraz ich ciągły rozwój powodują, że mimo wielu zalet z zastosowania tej formy, do tej pory żaden model oferowania płatności mobilnych nie osiągnął dominującej pozycji i nie istnieje obecnie ogólnoświatowy standard dla tego typu płatności 2. Rynek płatności mobilnych jest łakomym kąskiem, dla potencjalnych pomysłodawców. Najlepiej świadczy o tym fakt, że na świecie jest prawie 6 miliardów telefonów komórkowych, które pozostają w użyciu 3. Dodatkowo, na rynku jest jeszcze wiele miejsca dla nowych firm oferujących tego typu usługi. O tym jaki sukces może odnieść w najbliższych czasach zastosowanie tej technologii, najlepiej świadczy Azjatycki rynek, który najwcześniej wprowadził ten sposób płatności. Nie bez znaczenia są również technologie stosowane przy płatnościach mobilnych. W przypadku bankowości mobilnej często są wymieniane: SMS, MMS, WAP, i-mode czy też usługi aktywne za pośrednictwem telefonu 4. Pierwsze dwa oraz usługi aktywne za pośrednictwem telefonu należą do grupy modeli opartych na połączeniu telekomunikacyjnym, przesyłane w formie komunikacji głosowej lub wiadomości tekstowej. Na tym polu firmy oferujące usługi płatności mobilnych mają szeroka gamę możliwości, gdyż są to usługi ogólnodostępne, co sprawia taki model płatności staje się coraz bardziej popularny. WAP z kolei, tak jak i inne sposoby dostępu do Internetu za pomocą telefonu, jest niemalże identyczny jak zwykły sposób płatności internetowych. Dodatkowo firmy tworzą własne aplikacje dla wygody stosowania tego typu zleceń, przykładem może być tu wspomniany i-mode. Ostatnim z modeli, które cieszą największym jak dotąd zainteresowaniem jest NFC 5 i jemu pochodne. Dzięki kontrowersyj- 1 P. Hernández-Verme, H. Huang, A. B. Whinston, Private Electronic Money, Fiat Money and the Micropayments, Job Market Paper, November 2004, s A.Borcuch, Pieniądz elektroniczny pieniądz przyszłości : analiza ekonomiczno-prawna, DeDeWu, Warszawa listopad B.Świecka, Detaliczna bankowość elektroniczna, CeDeWu, Warszawa 2007, s ang. Near Field Communication komunikacja bliskiego zasięgu. 20