powierzchnię i nie nadawały się do prowadzonej przez Instytut działalności naukowobadawczej. Sytuacja ta nie mogła zatem trwać długo. W 1954 r.

Transkrypt

1 60 LAT MINĘŁO W roku 2012 Instytut Transportu Samochodowego (ITS) w Warszawie kończy sześćdziesiąt lat swojej działalności. Przez wszystkie te lata Instytut prowadził wszechstronną, interdyscyplinarną działalność naukowo-badawczą służącą rozwojowi transportu samochodowego w naszym kraju, a także ograniczaniu negatywnych skutków rozwoju motoryzacji. Początki działalności ITS były trudne, zważywszy na powojenną rzeczywistość. W czasie II Wojny Światowej przepadł cały krajowy motoryzacyjny dorobek konstrukcyjny z lat 30-tych. Zniszczeniu uległy wszystkie wykonane polskie prototypy pojazdów. Ogołocono kraj z obrabiarek i urządzeń w zakładach motoryzacyjnych. Pomimo wszelkich niedogodności i powszechnego niedostatku, społeczeństwo polskie wykazywało swoisty głód motoryzacyjny. Z ogromnym zapałem przystąpiono do odbudowy polskiego przemysłu motoryzacyjnego. Ta odbudowa miała charakter żywiołowy, początkowo bez jakiejkolwiek dalszej perspektywy. Po polskich drogach jeździło wszystko, co miało koła, silnik i było jako tako na chodzie. Powodzeniem cieszyły się wszelkiego rodzaju warsztaty samochodowe, w których mechanicy dokonywali cudów, aby uruchomić pojazdy, które przetrwały wojnę. Tabor w latach powojennych był bardzo zróżnicowany. Obok pojazdów radzieckich i amerykańskich, jeździły samochody poniemieckie, a także pochodzące z demobilu wojskowego i pomocy UNRRA. Dopiero na początku lat pięćdziesiątych podjęto pierwsze próby budowy polskich konstrukcji samochodowych. Wtedy też wybudowano Fabrykę Samochodów Osobowych na Żeraniu. W takich warunkach, na podstawie uchwały nr 593 Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1952 r., rozpoczął działalność Instytut Transportu Samochodowego (ITS) w Warszawie. Docelowo Instytut, jako samodzielny ośrodek pracy naukowo-badawczej, miał się zajmować badaniami dotyczącymi szeroko rozumianego transportu samochodowego, w tym m.in. podstawowymi zasadami używania samochodów oraz ekonomicznego wykorzystania już istniejącego i planowanego w przyszłości taboru samochodowego. Pierwszą, tymczasową siedzibą ITS, było Biuro Konstrukcyjne Naprawy Samochodów mieszczące się przy ulicy Mińskiej 25 w Warszawie. W latach Instytut funkcjonował tam w charakterze sublokatora, sąsiadując i dzieląc pomieszczenia z Warszawską Fabryką Motocykli (WFM). Zajmowane budynki i warsztaty miały niedużą 1

2 powierzchnię i nie nadawały się do prowadzonej przez Instytut działalności naukowobadawczej. Sytuacja ta nie mogła zatem trwać długo. W 1954 r. ITS opuścił pomieszczenia przy ul. Mińskiej i przeniósł się do drewnianych baraków na Golędzinowie, przy ówczesnej ulicy Stalingradzkiej (obecnie Jagiellońskiej). W założeniu Instytut, wraz z innymi instytucjami motoryzacyjnymi, miał się stać zapleczem naukowo-badawczym dla pobliskiego FSO na Żeraniu. W wybudowanych naprędce barakach Instytut prowadził swą działalność aż do 1970 r. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż pomimo wielu lat funkcjonowania w tych prowizorycznych warunkach Instytut zgromadził profesjonalne wyposażenie laboratoriów badawczych, w tym specjalistyczne urządzenia oraz unikalną aparaturę badawczą. Podstawy dla działalności Instytutu stworzyło w pierwszym okresie, istniejące od 1949 r., Biuro Konstrukcyjne Naprawy Samochodów (BKNS). W tej instytucji skupiło się pod koniec lat czterdziestych XX w. wielu specjalistów z zakresu transportu i eksploatacji samochodów, którzy niemal w całości przeszli do pracy w ITS. Z racji powojennego braku fachowców i niedoborze młodych pracowników inżynieryjno-technicznych, było to poważne wzmocnienie kadrowe dopiero raczkującego Instytutu. Z czasem Instytut mógł się pochwalić personelem odpowiednio wykształconym i wyszkolonym u siebie. Mimo trudności lokalowych i kadrowych, przy szerokim zakresie prowadzonych prac, Instytut odpowiedzialnie wypełniał wyznaczone zadania statutowe. Szereg problemów i dodatkowych zadań stojących przed placówką wynikał m.in. z faktu, że zorganizowany transport samochodowy zaczął się tak naprawdę rozwijać w Polsce dopiero po II Wojnie Światowej. Transportowcy nie mieli zatem własnych tradycji, a utworzenie jakichkolwiek wzorców na podstawie doświadczeń zagranicznych było bardzo trudne. Tym bardziej, że Polska znajdowała się wówczas za żelazną kurtyną. Działalność ITS była zatem tak naprawdę pracą od podstaw. Do pierwszych prac Instytutu należało m.in. opracowanie dokumentacji technicznej do produkcji części zamiennych dla pojazdów samochodowych znajdujących się w eksploatacji oraz przeprowadzanie badań drogowych samochodów i motocykli jeżdżących wówczas po polskich drogach. Myślą przewodnią tych badań było opracowanie rodzimej konstrukcji samochodu popularnego. Instytut zajmował się tym do 1958 r., do czasu powołania specjalistycznej placówki - Głównego Biura Studiów Zaplecza Technicznego Motoryzacji. Początkowy etap działalności Instytutu zakończył się wraz z odejściem pierwszego dyrektora ITS mgr inż. Lesława Bochniewicza. Jedną z ważniejszych prac ITS w tym okresie 2

3 było opracowanie i wydanie w 1955 r. Mianownictwa części samochodowych, które obejmowało nazwy części i zespołów samochodowych w liczbie 2970 pozycji. Następcą dyrektora Bochniewicza został doc. dr inż. Aleksander Jaśkiewicz. Do rozwiązywania doraźnych zadań o charakterze ogólnym powołał on wkrótce w Instytucie, poza stałymi zakładami, okresowo funkcjonujące komórki, m.in. Komitet Redakcyjny Słownika Encyklopedycznego Transportu Samochodowego. Słownik ten, do którego hasła pisali wybitni ówcześni polscy naukowcy związani z ITS, przeznaczono dla szerokiego grona osób zainteresowanych tematyką transportu samochodowego. Wydawnictwo to miało dobre recenzje i cieszyło się dużym zainteresowaniem. W 1959 r. pierwotną nazwę Instytutu zmieniono na Ośrodek Badawczy Transportu Samochodowego (OBTS). Nazwa ta nie przyjęła się jednak i przetrwała tylko 5 lat. W 1961 r., po przedwczesnej śmierci dyrektora Jaśkiewicza, stanowisko to objął prof. Marian Madeyski, który pełnił swą funkcję przez kolejne 16 lat. Współczesny kształt Instytutu i jego ranga pozostaje w dużej mierze zasługą profesora Madeyskiego. Zainicjował on takie kierunki badań naukowych jak ekonomika transportu, funkcjonowanie systemów transportowych i prognozowanie. W owych latach spore grono osób z ITS otrzymało tytuły profesorskie i podjęło pracę na uczelniach wyższych. W 1964 r. powrócono do pierwotnej nazwy - Instytut Transportu Samochodowego. Zapadła też decyzja o budowie stałej siedziby Instytutu przy ulicy Stalingradzkiej 40. Pierwsze pomieszczenia nowej siedziby oddano do użytku w 1970 r., a całość w 1971 r. Było to wydarzenie przełomowe w dziejach Instytutu, a pracownicy naukowi i techniczni przenieśli się z niewygodnych baraków do nowoczesnych pomieszczeń biurowych i laboratoryjnych. Wybudowana w latach siedziba, po nieznacznych modernizacjach, służy ITS do dnia dzisiejszego. W latach 70-tych XX w. wraz z rozwojem motoryzacji indywidualnej w Polsce w działalności ITS pojawiły się nowe tematy badawcze. Według najbardziej uproszczonego podziału zakres i problematyka zagadnień, którymi w tym czasie zajmował się Instytut, dotyczyła w zasadzie trzech kierunków: ekonomiki i organizacji transportu samochodowego, eksploatacji technicznej i utrzymania pojazdów oraz bezpieczeństwa ruchu drogowego. W tym czasie powstało w ITS silne lobby ekonomiczne. Tworzyli je nowo zatrudnieni specjaliści - prof. Jan Marzec, prof. Elżbieta Lissowska, doc. Tadeusz Dorosiewicz, prof. Jerzy Wolszczan. Zaczęto w Instytucie podejmować nowe problemy badawcze, takie jak koszty realizowanych zadań transportowych, problemy technologii przewozu ładunków i pasażerów, czynnik czasu w transporcie. Z innych kierunków badawczych wymienić można 3

4 teorię podatności przewozowej ładunków oraz rozwój problematyki przestrzennej transportu. W latach 60-tych podjęto studia nad zagrożeniem środowiska naturalnego oraz nad związkami transportu z przemianami w gospodarce i życiem społeczeństwa, a także nad prognozami rozwoju transportu, jego integracją zewnętrzną i wewnętrzną. W miarę powstawania kolejnych problemów transportowych oraz wskutek braku możliwości tworzenia nowych zespołów i placówek badawczych w Warszawie, powołano zamiejscowe placówki ITS we Wrocławiu i Szczecinie. Utworzenie jednostek terenowych było podyktowane także dużym zainteresowaniem środowiska dolnośląskiego i zachodniopomorskiego pracami naukowo-badawczymi o tematyce transportowej. W 1977 r. dyrektor Madeyski przeszedł na emeryturę. Zastąpił go doc. dr inż. Franciszek Wardziński, który sprawował swą funkcję do roku Lata 80-te XX w. były dla Instytutu trudne. Kryzys gospodarczy w naszym kraju spowodował ograniczenie nakładów finansowych na działalność naukowo-badawczą, a tym samym zmniejszył zakres prowadzonych badań. Konsekwencją tego były poważne zmiany organizacyjne. Likwidacji uległa część zakładów, a także oddziały zewnętrzne ITS w Szczecinie i Wrocławiu. Znacznie spadła liczba realizowanych przez Instytut prac naukowobadawczych. Zmalała liczba prac zlecanych i finansowanych przez ministerstwa, organizacje bądź przedsiębiorstwa. Było to następstwem stopniowego odchodzenia od nakazowego systemu zarządzania, przy braku właściwych instrumentów do sterowania gospodarką narodową w tym i transportem. Przewartościowaniu uległy problemy badawcze. Na pierwszym planie znalazły się zagadnienia związane z organizacją i funkcjonowaniem przedsiębiorstw transportowych. Mimo trudności Instytut zdołał uchronić to, co zawsze było najcenniejsze w działalności placówki naukowo-badawczej - wypróbowaną, fachową kadrę. Dokonano szeregu zmian organizacyjnych, zmierzających do przestawienia się na działalność usługową. Nie pozostało to bez wpływu na realizowany zakres prac oraz na liczbę zatrudnionych pracowników. Instytut Transportu Samochodowego przebrnął przez lata 80-te w dobrej kondycji. Potrafił się utrzymać ze środków, które sam wypracował, a ponadto osiągał zyski z prowadzonej działalności usługowej i naukowo-badawczej. Zmiana systemu finansowania prac naukowobadawczych, uruchomienie realizacji centralnych i resortowych zadań badawczorozwojowych, znacznie większe zainteresowanie przedsiębiorstw nowoczesnymi technologiami i metodami gospodarowania otworzyło przed Instytutem nowe horyzonty, co zaowocowało już w nowych realiach społeczno-gospodarczych w latach 90-tych XX wieku. 4

5 W trudnych realiach lat 80-tych XX wieku funkcję dyrektora ITS, w latach , pełniła prof. Elżbieta Lissowska. Miała ona duże zasługi w rozwoju Instytutu, kontynuując tematykę badawczą zapoczątkowaną przez prof. Madeyskiego. Z końcem lat 80. wraz z całym naszym krajem, ITS wszedł w okres głębokich przemian społecznych i gospodarczych. Następcą prof. Lissowskiej na stanowisku dyrektora został prof. Maciej Bernhardt, który sprawował tę funkcję w latach Wprowadzenie w Polsce gospodarki wolnorynkowej wymusiło na Instytucie podejmowanie nowych wyzwań, służących pozyskiwaniu pozabudżetowych środków finansowych dla dalszej działalności. Instytut nawiązał współpracę z przedsiębiorstwami transportowymi oferując im interesujące projekty wraz z ich praktycznym wdrożeniem. Wzrosła liczba prac mających charakter użytkowy, natomiast zmalała liczba prac badawczych. Przez burzliwe lata 90-te XX w., z których gospodarka Polski wyszła całkowicie odmieniona, Instytut przeprowadził (od 1990 r. do 2002 r.) dyrektor prof. Czesław Łepkowski. Pod jego kierunkiem Instytut dostosował profil swojej działalności do nowych warunków ekonomiczno-społecznych, rozbudował i unowocześnił aparaturę badawczą, przystosowując ją do wzrastających i zmieniających się potrzeb. W rezultacie Instytut stał się cenioną placówką naukowo-badawczą, która pod względem finansowym znalazła się w pierwszej trójce wszystkich (blisko 250) ówczesnych jednostek badawczo-rozwojowych w kraju. W następstwie otwarcia granic, Instytut podjął współpracę z zagranicznymi ośrodkami naukowymi i naukowo-badawczymi z wielu krajów. Uruchomiono pięć spółek o charakterze naukowo-badawczym i komercyjnym z kapitałem mieszanym: polsko-niemiecką w Warszawie, polsko-litewską w Wilnie, polsko-białoruską w Mińsku, polsko-ukraińską w Kijowie i polsko-mołdawską w Kiszyniowie. XXI wiek postawił zupełnie nowe zadania przed Instytutem Transportu Samochodowego w Warszawie. Wejście Polski do NATO oraz do Unii Europejskiej zmieniło realia społecznogospodarcze. Instytut sprawnie przystosował się do nowej sytuacji, niezmiennie pozostając czołową jednostką naukowo-badawczą w kraju. Po prof. Czesławie Łepkowskim dyrektorem ITS został mianowany prof. Romuald Bauer (lata ). Od roku 2005 dyrektorem Instytutu Transportu Samochodowego pozostaje dr inż. Andrzej Wojciechowski, sprawujący obecnie swoją drugą kadencję. W ciągu 60. lat swojej działalności Instytut Transportu Samochodowego, nieustannie rozwijając się jako jednostka naukowo-badawcza, stanowiąca zaplecze polskiej motoryzacji, 5

6 cieszył się wysoką pozycją w Polsce i Europie. W swojej historii Instytut stworzył solidną bazę naukową i techniczną, która wykorzystywana przez wysoko wykwalifikowany personel, pozwala na sprostanie europejskiej konkurencji w dziedzinie badań związanych z motoryzacją, transportem samochodowym oraz ochroną naturalnego środowiska człowieka. Obecnie misją Instytutu jest przede wszystkim dążenie do ograniczenia negatywnych skutków rozwoju motoryzacji w obszarze bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony środowiska oraz poprawy funkcjonowania i organizacji transportu samochodowego. Instytut wykonuje swe statutowe zadania poprzez: działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego użytkowników dróg, w tym dzieci oraz osób niepełnosprawnych i starszych; badania oraz ocenę poziomu bezpieczeństwa i niezawodności użytkowania pojazdów drogowych, w tym ochronę życia, zdrowia, mienia oraz środowiska, zagrożonych rozwojem motoryzacji i transportu; badania ekonomiczno-techniczne rynku transportowego; kreowanie rozwoju motoryzacji w kierunku zapewnienia coraz wyższego poziomu bezpieczeństwa użytkowników dróg. Rys. 1. Schemat synergii obszarów działania ITS. Źródło: ITS 6

7 Instytut Transportu Samochodowego, stanowiąc nowoczesny ośrodek europejski, będzie dążył do uzyskania jak najwyższego prestiżu i zaufania. Pomóc ma w tym wiedza i doświadczenie wysoko wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Z jej pomocą ITS będzie umacniał wizerunek lidera polskiego centrum kompetencji i zaawansowanych technologii z zakresu motoryzacji, oferującego swoim klientom usługi oparte na wiedzy na najwyższym światowym poziomie. 7

8 Dyrektorzy ITS mgr inż. Lesław Bochniewicz doc. mgr inż. Aleksander Jaśkiewicz prof. dr Marian Madeyski doc. dr inż. Franciszek Wardziński prof. dr Elżbieta Lissowska prof. dr inż. Maciej Bernhardt prof. dr Czesław Łepkowski prof. dr hab. Romuald Bauer Od 2005 dr inż. Andrzej Wojciechowski. Rada Naukowa Kierunki rozwoju ITS jako placówki naukowo-badawczej transportu określa Rada Naukowa ITS. Od początku funkcjonowania Instytutu miała ona istotny wpływ na poziom prac naukowych. Pierwsza Rada Naukowa ITS liczyła 9 członków. Następnie jej skład zwiększano aż do 30 osób. Od samego początku skład Rady wchodzili wybitni naukowcy i specjaliści z obszaru transportu samochodowego. Przewodniczącymi Rady Naukowej ITS byli: prof. dr inż. Jerzy Dowkontt, ( ), prof. Wiktor Sudra ( ), prof. dr inż. Jerzy Dowkontt ( ), doc. dr inż. Franciszek Wardziński ( ), prof. dr hab. inż. Cezary Szczepaniak ( ), prof. dr hab. Romuald Bauer ( ), prof. dr hab. inż. Jerzy Merkisz (od 2002). Poprzez prace w zespołach Rady, dba ona o zachowanie odpowiedniego poziomu wykonywanych prac naukowo-badawczych, czuwając jednocześnie nad rozwojem kadry naukowo-badawczej ITS. 8

9 Certyfikaty Obecnie w Instytucie Transportu Samochodowego funkcjonuje siedem akredytowanych jednostek organizacyjnych: cztery laboratoria badawcze akredytowane według normy PN-EN ISO/IEC 17025, jednostka certyfikująca wyroby według normy PN-EN 45011, jednostka certyfikująca osoby według normy PN-EN ISO/IEC oraz jednostka inspekcyjna według normy PN-EN ISO/IEC Certyfikaty akredytacji zostały wydane przez Polskie Centrum Akredytacji. Do czterech akredytowanych laboratoriów badawczych należą: CBM - Centrum Badań Materiałowych i Mechatroniki (certyfikat akredytacji nr AB 089), COŚ - Centrum Ochrony Środowiska (certyfikat akredytacji nr AB 502), ZBH - Zakład Homologacji i Badań Pojazdów (certyfikat akredytacji nr AB 503), ZDO - Zakład Procesów Diagnostyczno-Obsługowych (certyfikat akredytacji nr AB 504). Ponadto w Instytucie Transportu Samochodowego, oprócz laboratoriów badawczych, akredytację uzyskały także następujące jednostki organizacyjne: Pracownia Certyfikacji Wyrobów (certyfikat akredytacji nr AC 015), Pracownia Certyfikacji Osób (certyfikat akredytacji nr AC 077), Zakład Kontroli Jakości (certyfikat akredytacji nr AK 012). Oprócz tego Instytut Transportu Samochodowego posiada wdrożony, certyfikowany i utrzymywany system zarządzania jakością według wymagań normy PN-EN ISO 9001:2009 (certyfikat nr 466/S/2011) oraz system zarządzania według dokumentu AQAP 2110:2009 (certyfikat nr 466/A/2011) w zakresie: Badania naukowe, prace rozwojowe i wdrożeniowe, projektowanie, organizowanie szkoleń, ekspertyzy i opiniowanie dotyczące transportu samochodowego, bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony środowiska. 9

10 Solidarność Przed 1980 r. przy Instytucie Transportu Samochodowego działała Rada Miejscowa Związku Zawodowego Transportowców i Drogowców. Był to jedyny oficjalny i dozwolony przez ówczesne władze związek zawodowy funkcjonujący w Instytucie. Mimo to wśród pracowników Instytutu zbierano składki na działalność antykomunistyczną, krążyła tzw. bibuła, tj. różnego rodzaju wydawnictwa opozycyjne odbijane na powielaczach w podziemiu. W 1980 r. natychmiast po podpisaniu porozumień sierpniowych, w Instytucie Transportu Samochodowego zaczęto organizować zakładowy związek zawodowy Solidarność. Jego pierwszym przewodniczącym został mgr Janusz Janik a wiceprzewodniczącym Longin Wiśniewski. Od początku Związek Zawodowy Solidarność odrywał ważną rolę w działalności Instytutu. Pierwszy etap jego funkcjonowania był żywiołowy i entuzjastyczny do Solidarności zapisało się około 70% pracowników Instytutu. Nie trwało to długo. W związku z wprowadzeniem stanu wojennego wszystkie związki zawodowe w kraju, w tym Solidarność w Instytucie, zostały rozwiązane. Represje szczęśliwie ominęły jednak pracowników Instytutu, którzy należeli do Związku. Duża w tym była zasługa ówczesnego Kierownictwa Instytutu. Po zakończeniu stanu wojennego ponownie zarejestrowano w Instytucie Solidarność. Liczba jej członków zmniejszyła się jednak blisko o połowę. Entuzjazm pierwszych założycieli wygasł, wiązało się to też z koniecznością kolejnego zapisu do związku. Od momentu powtórnego zarejestrowania Solidarność stała się jedynym związkiem zawodowym w tej placówce naukowo-badawczej, gdyż komórki Związku Zawodowego Transportowców i Drogowców, pomimo odgórnego nakazu, nie udało się w Instytucie zorganizować. W latach 90-tych XX w. liczba członków Związku Zawodowego w ITS wynosiła ok. 20% wszystkich pracowników. O ile jednak przed 1989 r. działalność Solidarności była głównie działalnością polityczną, to po 1990 r. skupiono się stricte na ochronie praw pracowniczych. Ta sytuacja trwa do dzisiaj. Trzeba przy tym podkreślić, że zawsze, w przeciągu ponad 30 lat swego istnienia, działacze związku zgodnie współpracowali z Dyrekcją Instytutu. Harmonijne współdziałanie, mające na celu dobro ITS oraz jego pracowników, zaowocowało wspólnym rozwiązywaniem wielu problemów, przed którymi stawał Instytut. 10

11 Działalność prospołeczna Instytut Transportu Samochodowego od wielu lat rozwija działalność prospołeczną poprzez zaangażowanie w różnego rodzaju inicjatywy mające na celu m.in. budowanie świadomości Polaków na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony środowiska naturalnego. Jest to element działań promocyjnych oraz budowania wizerunku ITS. Powyższa działalność przyjmuje różne formy od pomocy materialnej i rzeczowej do organizacji i współorganizacji imprez społecznych, konferencji, seminariów, szkoleń, wystaw i pikników naukowych. Fundacja W 1995 r. Instytut Transportu Samochodowego wspólnie z wydawnictwem Grupa Image oraz dwoma społecznymi działaczami motoryzacyjnymi (pp. Sławomir Gołębiowski oraz Wojciech Rosiecki) założył Fundację Zapobieganie wypadkom drogowym. Nazwa ta dokładnie określa cel tego przedsięwzięcia. W pierwszych latach swojej działalności Fundacja wydawała biuletyn Prawo Jazdy, który zawierał praktyczne porady dla kierowców, a także informacje pożyteczne dla uczestników szkolenia na prawo jazdy. W roku 2004 Fundacja uzyskała status Organizacji Pożytku Publicznego i podjęła medialną ofensywę na rzecz wychowania komunikacyjnego polskiego społeczeństwa, a zwłaszcza dzieci i młodzieży. Zarówno w mediach elektronicznych jak i papierowych, głos ekspertów z Fundacji stał się na tyle znaczący, iż byli oni zapraszani przez Prezydenta RP na spotkania konsultacyjne dotyczące bezpieczeństwa ruchu drogowego. Fundacja blisko współpracuje z Krajowym Duszpasterzem Kierowców. Wspólnie z ITS wydała pierwszy w naszym kraju poradnik dydaktyczny dla nauczycieli Wychowanie komunikacyjne dzieci i młodzieży. Fundacja na bieżąco przekazuje porady dla uczestników ruchu drogowego na stronie internetowej W latach prezesem zarządu Fundacji był doc. dr inż. Sławomir Gołębiowski, a od 2004 funkcję tą sprawuje red. Jerzy Pomianowski. Radzie założycieli Fundacji przewodniczy Dyrektor Instytutu Transportu Samochodowego dr inż. Andrzej Wojciechowski. 11

12 CSR Jednym z priorytetów w obecnej działalności Instytutu jest zarządzanie placówką w sposób transparentny oraz zgodny z zasadami CSR (Corporate Social Responsibility - Odpowiedzialność Społeczna Biznesu). CSR jest ściśle związane z budową dobrych relacji wewnątrz i na zewnątrz firmy poprzez: spełnianie wszystkich wymogów formalnych i prawnych stawianych Instytutowi, zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie oraz w ochronę środowiska, troskę o dobre relacje z interesariuszami takimi jak Sejm, Senat, administracja rządowa, a także organizacje rządowe, samorządowe i charytatywne a także partnerami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej Instytutu, dojrzałą strategię w celu zwiększania wartości Instytutu i budowę konkurencyjuności przez stosowanie standardów etycznych, dostosowanie infrastruktury dla osób niepełnosprawnych i osób starszych. Widoczne elementy CSR w działalności wewnętrznej Instytutu polegają m.in. na: przejrzystości komunikacyjnej w relacjach pracowniczych wynikającej m.in. z wdrożenia w placówce systemu zarządzania jakością, oszczędności biurowych materiałów eksploatacyjnych, oszczędności energii elektrycznej i cieplej, wody, gazu, bezpłatnej opiece zdrowotnej dla pracowników ITS, ochronie środowiska polegającej na segregacji odpadów, zainstalowaniu w ITS klimatyzacji na wodę lodową oraz energooszczędnego oświetlenia. Na zewnątrz Instytut Transportu Samochodowego promuje zasady CSR poprzez m.in.: akcje edukacyjne głównie w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, ochrony środowiska, badań technicznych pojazdów i nowych technologii, wsparcie charytatywne, współorganizację imprez m.in. datki na cele społeczne (Fundacje, Stowarzyszenia itd.), organizację Centrum Edukacji Dzieci i Młodzieży w celu interaktywnej edukacji oraz opracowywanie standardów w zakresie BRD i ochrony środowiska, uzyskiwanie stosownych certyfikatów kompetencji, konkurencyjną odpowiedzialność z poszanowaniem prawa i zgodnie z wartościami społecznymi i etycznymi, 12

13 organizację Auto Mobility Centrum (AMC) służącego pomocą oraz promującego mobilność osób niepełnosprawnych. AMC zostało utworzone przez Konsorcjum składające się z Instytutu Transportu Samochodowego, Automobilklubu Polski oraz Stowarzyszenia Niepełnosprawnych Spinka. 13

14 Zbiory ITS Instytut Transportu Samochodowego ma unikatowe zbiory biblioteczne i archiwalne. Gromadzony przez lata księgozbiór liczy kilkadziesiąt tysięcy woluminów, w tym tytuły wielu fachowych czasopism zagranicznych i krajowych. Stanowi on jeden z bogatszych specjalistycznych zbiorów w Polsce. Ze zbiorów tych korzysta kilka tysięcy czytelników rocznie, gdyż biblioteka dostępna jest nie tylko dla pracowników ITS, ale dla wszystkich zainteresowanych. Instytut wydaje takie tytuły jak: Zeszyty Naukowe, kwartalniki BRD (Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego) i Transport Samochodowy oraz dwumiesięcznik Biuletyn Informacyjny ITS, a także Katalogi i Instrukcje, które są rozsyłane do wielu jednostek naukowych w kraju i zagranicą. Jednym z ważniejszych wydawnictw Instytutu jest Katalog marek i typów pojazdów, przygotowany z myślą o podmiotach prowadzących Stacje Kontroli Pojazdów (SKP) oraz organach wydających prawa jazdy i prowadzących rejestrację pojazdów. Wydawnictwo to stanowi źródło ułatwiające ustalenie danych identyfikacyjnych i technicznych pojazdu i umożliwiające porównanie ich z danymi określonymi w dokumentach przedstawionych do badania technicznego pojazdu. Ponadto jest stosowane przez rzeczoznawców, biegłych itd. w przypadkach, kiedy zachodzi konieczność ustalenia danych pojazdów dla innych celów. Informacje zawarte w wydawnictwie zostały opracowane na podstawie danych zgromadzonych w archiwach ITS i innych materiałach źródłowych, tj.: krajowych świadectwach homologacji typu wydanych w latach , krajowych świadectwach homologacji typu wydanych w latach 2000 I kwartał 2007 według przepisów Unii Europejskiej, europejskich świadectwach homologacji typu wydanych w latach 2004 I kwartał 2007, sprawozdaniach z technicznych badań pojazdów przeprowadzonych w ITS. Wydawnictwo to stanowi kompendium najważniejszych danych technicznych samochodów osobowych. W okresie 60-letniej działalności komórka wydawnicza ITS wydała ok. 10 tys. opracowań Instytutu i 108 Zeszytów Naukowych. Bogate zbiory zarówno dokumentacyjne, jak i archiwalne posiada także archiwum ITS. Zbiór streszczeń najważniejszych prac naukowobadawczych, realizowanych bądź współrealizowanych przez Instytut zawierają wydawane co roku zeszyty naukowe Prace, natomiast wszystkie pełne teksty zakończonych prac znajdują się w Archiwum Prac Naukowych. 14

15 Przez blisko 60 lat swego istnienia Instytut Transportu Samochodowego współtworzył historię polskiej motoryzacji po 1950 r. Od początku lat 50-tych do dnia dzisiejszego w Instytucie Transportu Samochodowego wykonano badania techniczne setek samochodów osobowych i ciężarowych, motocykli, autobusów i innych pojazdów, z których część w dniu dzisiejszym uważana jest za pojazdy kultowe. Wyniki niektórych badań kwalifikacyjnych i drogowych w ITS były przedrukowywane w prasie fachowej m.in. w tygodniku Motor, Motoryzacji, Technice Motoryzacyjnej i innych. Obecnie zbiory Instytutu promowane i pokazywane są w Internecie na stronie Wirtualnego Muzeum Motoryzacji ITS pod adresem Ważniejsze monografie wydane w ITS w ostatnich latach (chronologicznie) to: P. Kaźmierczak, M. Łukasik, W. Moćko, Badania fotometryczne i kolorymetryczne urządzeń oświetleniowych pojazdów, Wyd. ITS 2011; G. Nowacki, Polish researches on the subject of the electronic toll collection, Wyd. ITS 2011; S. Dorosiewicz, Potoki ładunków w sieciach transportowych, Wyd. ITS 2010 Kierunki rozwoju inteligentnych systemów transportowych. Monografia, Praca zbiorowa pod red. dr hab. inż. G. Nowackiego w: Zeszyt Naukowy ITS nr 104/2010 K. Pietrzak, Strukturalne uwarunkowania wybranych właściwości użytkowych stopów żelaza, Wyd. ITS 2010; M. Rychter, Budowa i zastosowanie systemu tachografii cyfrowej, Wyd. ITS 2010; K. Bentkowska-Senator, Z. Kordel, J. Waśkiewicz, Transport samochodowy ładunków, Wyd. ITS 2009; M. Dąbrowska-Loranc, D. Jankowska, I. Leśnikowska-Matusiak, Bezpieczeństwo ruchu drogowego. Teoria i praktyka szkoleń, Wyd. ITS 2009; L. Drenchev, J. Sobczak, Gasars a specific class of porous materials, Wyd. ITS 2009; M. Menes, Kierunki rozwoju motoryzacji światowej w pierwszych latach XXI wieku, Wyd. ITS 2009; K. Olejnik, Bezpieczeństwo w transporcie samochodowym. Wybrane problemy, Wyd. ITS 2009; T. Szymczak, Z. L. Kowalewski, Wpływ rodzaju obciążenia na właściwości mechaniczne materiałów, Wyd. ITS 2009; E. Tokarczyk, Cechy psychiczne predysponujące do wykonywania czynności instruktora i egzaminatora. Metodyka badań, Wyd. ITS 2009; 15

16 Z. L. Kowalewski, Kierunki i perspektywy rozwoju badań wytrzymałościowych, Wyd. ITS 2008, J. Sobczak, P. Darłak, Synthesis of alloys Compendium of Engineering Knowledge, 2008, J. Sobczak, L. Drenchev, Functionally graded materials Processing and Modeling, 2008, J. Sobczak, A. Wojciechowski, D. Rudnik, Infiltracja ciśnieniowa w wytwarzaniu materiałów kompozytowych. Studium analityczno-literaturowe, Wyd. ITS 2008, Telematyka transportu drogowego, Praca zbiorowa pod red. G. Nowackiego, Wyd. ITS 2008; J. Sobczak, N. Sobczak, R. Asthana, A. Wojciechowski, K. Pietrzak, D. Rudnik, Atlas of cast metal-matrix composites structures, Wyd. ITS 2007; N. Sobczak, K. Pietrzak, A. Kudyba, R. Nowak, J. Sobczak, A. Wojciechowski, Atlas mikrostruktur stopów lutowi i połączeń lutowie/metal. Część I: Mikroskopia optyczna, 2007; S. Dorosiewicz, Koniunktura w transporcie. Badania i analiza wyników, Wyd. ITS 2006; S. Mazurek, J. Merkisz, Tachograf cyfrowy, Wyd. ITS 2006; I. Leśnikowska-Matusiak, M. Dąbrowska-Loranc, Wychowanie komunikacyjne dzieci i młodzieży. Podręcznik dydaktyczny, Wyd. ITS 2006; J. Sobczak, N. Sobczak, A. Wojciechowski, K. Pietrzak, D. Rudnik, Atlas struktur kompozytów metalowych, Wyd. ITS 2005; J. Bąk, Wypadki drogowe a kształcenie młodych kierowców, Wyd. ITS 2003; Metodyka psychologicznych badań kierowców, Praca zbiorowa pod red. T. Rotter, 2003; D. Rudnik, J. Sobczak, Tłoki kompozytowe do silników spalinowych, Wyd. ITS 2001; A. Wojciechowski, J. Sobczak, Kompozytowe tarcze hamulcowe pojazdów drogowych, Wyd. ITS

17 Rozwój kadry naukowej Bardzo ważni dla Instytutu są zaangażowani i kompetentni pracownicy, realizujący się m.in. poprzez udział w krajowych i międzynarodowych projektach i programach badawczych finansowanych z różnych źródeł. Doświadczona, zaangażowana i wysoko wykwalifikowana kadra specjalistów o szerokim zakresie specjalności sprawia, że Instytut jest jedną z najlepszych placówek naukowo-badawczych w naszym kraju. Podkreślić przy tym trzeba dużą samodzielność kadry w podejmowaniu decyzji, wysoką mobilność, a także ich stosunkowo młody wiek, który wynosi obecnie ok. 45 lat. Liczba wykwalifikowanych pracowników systematycznie wzrasta. Od 2004 r. w Instytucie Transportu Samochodowego przybyło 23 pracowników naukowych co oznacza, że ich liczba zwiększyła się niemal o połowę (41%). Począwszy od 2005 r. o 11 osób wzrosła także liczba pracujących w Instytucie doktorów i doktorów inżynierów. Co ważne, wiele doktoratów obronili młodzi, wychowani w Instytucie pracownicy naukowo-badawczy. Obecnie w ITS organizowane są robocze seminaria doktoranckie. Na seminariach tych kandydaci na przyszłych doktorów przedstawiają propozycje tematów dysertacji doktorskich a po ich zaakceptowaniu i rozpoczęciu prac badawczych wymieniają się informacjami a także zdają relację i wyniki z badań. Wszystko to pod okiem znakomitych fachowców z Instytutu, Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki Warszawskiej, Politechniki Poznańskiej itd. W Instytucie wzrosła także z 99 do 126 (22%) liczba pozostałych pracowników z wyższym wykształceniem. W Instytucie Transportu Samochodowego dba się o płeć piękną - 1/3 pracowników instytutu to kobiety. Zatrudnienie w ITS znajdują także osoby niepełnosprawne. Przez 60 lat działalności w ITS pracowało ok osób. Instytut od początku swej działalności szczycił się tym, iż wśród jego pracowników panowała przyjacielska, niemal rodzinna atmosfera. Tradycje tą staramy się nadal kultywować. 17

18 dr inż. Andrzej Wojciechowski OBIECUJĄCE PERSPEKTYWY Instytut Transportu Samochodowego to obecnie nowoczesna, dobrze zorganizowana i dynamicznie rozwijająca się placówka naukowo-badawcza. Nie ma praktycznie żadnego obszaru transportu samochodowego, w rozwoju którego ITS nie ma liczącego się udziału. W czasach gdy niemal co drugi Polak posiada samochód, przed zapleczem naukowobadawczym polskiej motoryzacji, którego ostoją jest ITS, powstają nowe wyzwania. Podstawowym celem pracy Instytutu Transportu Samochodowego w Warszawie jest ograniczenie zagrożeń na polskich drogach oraz zminimalizowanie negatywnych skutków rozwoju motoryzacji. Jeśli chodzi o liczbę wypadków drogowych, to Polska znajduje się w czołówce tej niechlubnej statystyki wśród krajów europejskich. Wypadki powodują wielkie straty moralne a także materialne. Roczne koszty społeczne z tytułu wypadków drogowych szacowane są na ok. 30 mld złotych rocznie. Społeczna i ekonomiczna waga problemów Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego determinuje tematy badań naukowych Instytutu oraz ich interdyscyplinarny charakter. Badania naukowe oraz bezpośrednie działania zmierzające w kierunku redukcji liczby ofiar śmiertelnych na polskich drogach prowadzone przez Instytut wynikają także z polityki europejskiej. Planowany przez Unię Europejską spadek liczby ofiar nieszczęśliwych zdarzeń drogowych wymaga bowiem istotnego przełomu w szkoleniu i egzaminowaniu kandydatów na kierowców a także dotarcia z praktyczną wiedzą do tych, którzy są uczestnikami ruchu drogowego a w szczególności na co dzień kierują pojazdami. W tym kontekście w Instytucie zainteresowano się poczynaniami krajów skandynawskich, które odnotowały znaczące sukcesy w staraniach o zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Potrafiły one znacznie ograniczyć zagrożenia na drogach m.in. wprowadzając tam do szkolenia kierowców wiele elementów praktycznych, w tym najnowocześniejsze skomputeryzowane symulatory jazdy. Instytut dysponuje nowoczesnym symulatorem do jazdy samochodem ciężarowym oraz symulatorem do jazdy samochodem osobowym. Instytut w ostatnich latach zakupił także samochodowe symulatory dachowania i zderzeń czołowych, które w celach edukacyjnych prezentowane są na wielu imprezach masowych, 18

19 gdzie cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Urządzenia te są zapowiedzią przełomu w szkoleniu i doskonaleniu techniki jazdy zarówno dla kierowców profesjonalistów, jak i amatorów. Nie jest to tylko i wyłącznie propaganda. Każdy kierowca, który na własnej skórze spróbował dachowania, na pewno w przyszłości będzie bardziej rozważny przy normowaniu prędkości jazdy swego pojazdu i nigdy nie zapomni o zapięciu pasów bezpieczeństwa. Instytut Transportu Samochodowego realizuje obecnie szereg projektów naukowobadawczych i rozwojowych w ramach m.in. Funduszy Strukturalnych, Programów Ramowych Unii Europejskiej oraz różnorodnych inicjatyw badawczych. Prowadzonym pracom przyświeca podstawowy cel, jakim jest poprawa bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego a także ochrona środowiska. Pracownicy naukowo-badawczy i techniczni aktywnie uczestniczą w pracach oraz projektach międzynarodowych i krajowych, w tym w pracach na rzecz podmiotów administracji publicznej rządowej i samorządowej. ITS uczestniczy także w projektach specjalnych oraz w projektach własnych - grantach. Aktywność pracowników ITS skutkuje także licznymi publikacjami w wielu wydawnictwach krajowych i zagranicznych dotyczących głównie tematyki motoryzacyjnej. W przyszłości Instytut Transportu Samochodowego będzie w coraz większym stopniu zajmował się zmianą mentalności i świadomości uczestników ruchu drogowego w zakresie bezpieczeństwa ruchu na polskich drogach. Symulatory jazdy będą systematyczne wdrażane do codziennej praktyki ośrodków nauki jazdy. Poszerzony zostanie system monitorowania wypadków drogowych. Ważną rolę odegrają prowadzone analizy oraz edukacja o przyczynach i skutkach wypadków. Wspólnie z Ministerstwem Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz Ministerstwem Spraw Wewnętrznych Instytut będzie ubiegał się o objęcie szerokich grup społecznych, w tym przede wszystkim dzieci i młodzieży, solidnym wychowaniem komunikacyjnym. Takie zajęcia muszą być prowadzone w atrakcyjnej formie stosownej do wieku i zainteresowań odbiorców. W planach Instytutu znaczące miejsce zajmują także potrzeby osób starszych i niepełnosprawnych. Chodzi tu o zwiększeniu mobilności osób niepełnosprawnych, stąd aktywność Instytutu w działaniach konsorcjum Auto Mobility Centrum. Prowadzone będą prace na rzecz określenia kompleksowych norm dotyczących dostosowania środków transportu publicznego dla potrzeb osób poruszających się na wózkach inwalidzkich a także mniej sprawnych ludzi starszych. 19

20 Wielką wagę Instytut wiąże także z planowanym utworzeniem Centrum Edukacji Dzieci i Młodzieży, wzorowanym na podobnych placówkach europejskich. Będzie tam prowadzone wychowanie komunikacyjne, głównie interaktywne, w formie zabaw dla dzieci i młodzieży w zakresie bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym oraz ochrony środowiska. Inicjatywa powstania takiego centrum zyskała już wiele przychylności zarówno w polskim parlamencie, Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Ministerstwie Środowiska, samorządach, jak i w Komendzie Głównej oraz Komendzie Stołecznej Policji. Istotnym współczesnym problemem staje się dbałość użytkowników dróg o środowisko naturalne. W Instytucie zintensyfikuje się prace w zakresie pojazdów z napędem hybrydowym i elektrycznym w pojazdach. Napęd ten powinien korzystać z tzw. czystej energii, pozyskiwanej z urządzeń nie związanych z wytwarzaniem zanieczyszczeń. Instytut dysponuje najnowszą aparaturą do kontroli emisji z silników spalinowych w czasie eksploatacji pojazdów. Wzmożone zostaną prace nad rozwojem badań i ograniczeniem emisji oraz ograniczeniem szkodliwości emisji różnorodnych produktów eksploatacji pojazdów. W specjalistycznych laboratoriach Instytutu rozwijane będą badania oraz przedsięwzięcia wdrożeniowe, związane z innowacyjnymi technologiami materiałowymi dla motoryzacji, tak by miały one ekologiczny i ultranowoczesny charakter. Nieustannie będą poszerzane również badania nad zastosowaniem w transporcie paliw alternatywnych, takich jak np. biometan, LPG, CNG, LNG, estry olejów roślinnych i alkohole. Przyszłość motoryzacji wymaga także prac nad diagnostyką pokładową czy nad rozwojem inteligentnych systemów transportowych. Instytut będzie się zajmował m.in. kompleksowymi badaniami i nowoczesnymi technologiami recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz produktów ich eksploatacji. Zmiany w uwarunkowaniach działania Instytutu Transportu Samochodowego wymuszają modernizację budynków Instytutu. Opracowana koncepcja ich modernizacji jest śmiała, nowoczesna i atrakcyjna zarówno dla pracowników, jak i dla klientów Instytutu. Pozostaje życzyć sobie, by w przyszłości Instytut Transportu Samochodowego rozwijał się równie dynamicznie we wszystkich zasygnalizowanych kierunkach, jak miało to miejsce w okresie mijających 60 lat. 20