Początki Łomży- czy był to już ok r.n.e.?

Transkrypt

1 Początki Łomży- czy był to już ok r.n.e.? Autor: Wieczorna Image not found Witold Jemielity przytoczył szereg ciekawych lokalnych wspomnień, legend i podań dotyczących początków chrześcijaństwa w Łomży i jej okolicy. Wg badań archeologicznych potwierdzających te legendy, istniał gród, Stara Łomża. W pobliżu znajduje się "Góra Królowej

2 Bony"- nazwa ta określa jednocześnie wzgórze i grodzisko pozostałe po wczesnośredniowiecznym grodzie, który datowany jest na IX-X wiek. Był to jeden z najbardziej wysuniętych na północny wschód grodów obronnych Mazowsza. Jego położenie wskazuje na charakter obronny. Od północnego wschodu zabezpieczeniem dla grodu była nie tylko Narew, ale także szeroka i bagnista dolina rzeki. Do dnia dzisiejszego zachowały się także pozostałości wałów ziemnych otaczających gród. Stara Łomża. Plan grodziska i przekrój podłużny wg. R. Jakimowicza, wg pracy Witolda Jemielity'ego, por. Historia Starej Łomży jest ściśle związana z historią Łomży, gdyż to właśnie na terenie aktualnej wsi założono w IX w. luźną, otwartą osadę. Na sąsiednim wzniesieniu zwanym Wzgórzem Świętego Wawrzyńca miał stać kościół parafialny wybudowany, według Kroniki Spengeberga, przez Brunona z Kwerfurtu, około 1000 roku. Misjonarz ten, krzewiąc wiarę chrześcijańską pogańskim ludom na pograniczu prusko-jaćwieskim, poniósł śmierć w 1009 r. zaledwie 20 km na wschód od tego miejsca, w okolicach dzisiejszej Wizny. Prawdziwości tej legendy dowodzą wykopaliska archeologiczne, przeprowadzone na wzgórzu. Potwierdzają one, że w tym miejscu stał pierwszy kościół chrześcijański na Północnym Mazowszu. W krypcie odnaleziono wczesnośredniowieczne szczątki bogato ubranego duchownego- pojawiają się sugestie że móbł to być sam Brunon. Autor witryny historialomzy.pl studzi te sensacje: Wątpliwości co daty wzniesienia kościoła św. Wawrzyńca rozwiały chyba wykopaliska w , a na szerszą skalę w 2000 roku. Dowodzą one, że ruiny kościoła pochodzą z końca XIV wieku. Odkopane fragmenty budowli pod kościołem nie zostały uznane za pozostałości świątyni jedenastowiecznej. Odkopany pochówek o specjalnym wystroju ze złotymi nićmi pochodzi z XIV wieku. Kościół pod wezwanie św. Wawrzyńca w I połowie XVIII wieku był już bardzo zniszczony, że za zezwoleniem biskupa płockiego w 1765 roku został rozebrany, a część materiału

3 została wykorzystana do budowy klasztoru kapucynów. Opracowano na podstawie: Donata Godlewska Dzieje omy od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej XI w. 1795r. - oraz Oto zestawienie Witolda Jemielity'ego: Nieznany autor w 1883 r.: Pozostała deska z następującym napisem: Ecclesia Lomzensis, erecta in Stara Łomża circa annum 1000, crescente fide in Mazovia. Deska ta znajduje się w łomżyńskim kościele L. Rzeczniowski w 1861 r.: Początek i założenie Łomży bardzo dawnych sięga czasów. Księgi kościelne i zgodne z nimi podania świadczą, że około 1000 roku istniał tu już kościół farny, w miejscu zwanym dziś Starą Łomżą. Na tablicy, w kościele zawieszonej, czytamy: Ecclesia Lomzensis erecta in Stara Łomża circa annum 1000, crescente fide in Mazovia. (Ze wzrostem wiary na Mazowszu około roku 1000 powstał kościół w Starej Łomży). Podług podania, już około 1000 roku miała Łomża kościół Farny pod wezwaniem św. Wawrzyńca, w miejscu, dziś zwanym Stara Łomża. Kościół św. Wawrzyńca podanie poczytywało za pierwszą parafialną świątynię w Łomży, początkiem swoim sięgającą czasów Bolesława Chrobrego. Słownik Geograficzny z 1884 r.: Podania i niektóre ślady piśmienne, jak na przykład napis na tablicy u fary, założenie pierwotnego kościoła farnego w Starej Łomży odnoszący do 1000 roku i wspomnienie w Kronice Spangenberga o Brunonie, mnichu benedyktyńskim, który po św. Wojciechu nawracając Prusaków miał przybyć na Mazowsze i założyć kościół św. Wawrzyńca, nakazują odnieść początek Łomży do czasów Bolesława Chrobrego. G. J. Worobijew w 1900 r.: Na desce w farnym kościele był napis: Ecclesia Lomzensis erecta in Stara Łomża circa annum 1000, crescente fide in Mazovia. Deska ta znajdowała się poza głównym ołtarzem. Widział ją autor opracowania Dawna i teraźniejsza Łomża. Dwadzieścia lat temu zdjęto deskę, była zniszczona, stara. Ja (Worobiew) czytałem w kronice Spangenberga, że podążając z działalnością apostolska ku Prusom, przybył do Łomży mnichbenedyktyn Brunon i założył tutaj kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca. M. N(apierkowski) w 1915 r.: Brunon z Kwerfurtu, duchowny ze szkolny magdeburskiej, zaproszony przez króla Bolesława I, wyruszył na Mazowsze głosić nauki Jezusa Chrystusa. Na lewym, pagórkowatym brzegu Narwi Brunon wzniósł świątynię pod wezwaniem św. Wawrzyńca. Wokół niej, na wschód od dzisiejszego miasta, powstała pierwsza osada Łomża. Brunon głosił słowo Boże na Mazowszu od 998 do 1008 r. W roku 1009 wraz z 18 współtowarzyszami został zamordowany na granicy mazowiecko-litewskiej. Do tego własne okresu należy założenie Łomży. W. Świderski w 1925 r.: Założenie pierwotnego kościoła pod wezwaniem św. Wawrzyńca, jak

4 świadczy napis na tablicy znajdującej się do niedawna u Fary, przypada na rok Napis po łacinie brzmi: Ecclesia Lomzensis erecta in Stara Łomża circa annum 1000, crescente fide in Maziovia. Kościół ten, według Kroniki Spangenberga, został pobudowany przez Brunona, mnicha benedyktyńskiego, który w ślad za św. Wojciechem, nawracając Prusaków, przybył na Mazowsze. Zatem historycznie początek Łomży sięga czasów Bolesława Chrobrego. I jest to jedno z najstarożytniejszych miast w Rzeczypospolitej, powstałe jednocześnie z wprowadzeniem chrześcijaństwa w Polsce D. Godlewska w 1962 r.: W Starej Łomży położona jest obok grodziska i związana z początkiem Łomży Góra świętego Wawrzyńca, miejsce, gdzie według tradycji i późnych odpisów z akt kościelnych miał istnieć kościół parafialny po raz pierwszy około roku Pańskiego 1000, na początku religii chrześcijańskiej w Królestwie Polskim. Wypis z tablicy erekcyjnej kościoła parafialnego brzmi: Kościół łomżyński ufundowany w Starej Łomży około roku 1000 przy wzroście wiary na Mazowszu, później przeniesiony do kościoła Panny Maryi, gdzie obecnie klasztor kapucynów się znajduje. Informacje powyższe uzupełnia Słownik geograficzny ziem polskich następująco: Napis na tablicy u fary założenie pierwotnego kościoła farnego w Starej Łomży odnoszący do 1000 r. wspomnienie w kronice Spangenberga o Brunonie mnichu benedyktyńskim, który po św. Wojciechu nawracając Prusaków miał przybyć na Mazowsze i założyć kościół św. Wawrzyńca, nakazują odnieść początek Łomży do czasów Bolesława Chrobrego. opr. A. Fularz na podst. Wikipedii oraz wg Kult św. Brunona z Kwerfurtu w Łomży i okolicy Ks. prof. dr. hab. Witold Jemielity, fragment literatury autora: 22 J. Wiśniewski, Początek i rozwój osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku, Studia Łomżyńskie, Warszawa 1989, t. I, s L. Rzeczniowski, Dawna i teraźniejsza Łomża, Warszawa 1861, s. 11, 34, Pamiatnyja kniżka łomżyskoj guberni, Łomża 1883, s. 86. Pamiatnyja kniżka, wydawana co roku, składała się z części zasadniczej i z dodatku. W pierwszej części wymieniano wszystkie osoby pracujące w instytucjach guberni, w dodatku były różne informacje, m. in. historia Łomży. 25 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1884, t. V, s G. J. Worobijew, Łomża, 1900, s M. N(apierkowski), Łomża i gubernia łomżyńska, zarys historyczny. Tłumaczenie z języka rosyjskiego w Kalendarzu Łomżyński na rok 2004, Łomża 2003, s W. Świderski, Łomża, Łomża 1925, s D. Godlewska, Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej, Warszawa 1962, s. 30.

5 30 D. Godlewska, Powstanie Łomży, Łomża i województwo, krajobraz i architektura, Warszawa 1984, s W. Jemielity, Katedra Łomżyńska, Łomża 1976, s J. Wiśniewski, Początek i rozwój osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIX i XV wieku, Studia Łomżyńskie, Warszawa 1989, t. I, s. 24.