KRYTERIA OSIĄGNIĘĆ NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE JĘZYK POLSKI Kl. 3 LO i 4 TI

Transkrypt

1 KRYTERIA OSIĄGNIĘĆ NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE JĘZYK POLSKI Kl. 3 LO i 4 TI Na ocenę dopuszczającą uczeń potrafi: Przyporządkować epoce nazwiska pisarzy wskazanych w Podstawie programowej oraz wymienić ich dzieła, Przyporządkować autorowi tytuły i głównych bohaterów utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej, Podać dokładną datę rozpoczęcia i zakończenia II wojny światowej i określić znaczenie tego wydarzenia dla periodyzacji literatury XX wieku, Posługiwać się pojęciem totalitaryzm, Określić przybliżone ramy chronologiczne epok literackich: modernizm, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność, Objaśnić znaczenie nazw epok literackich: modernizm, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność, Odróżnić od siebie tekst liryczny, epicki, dramatyczny, Wskazać podstawowe cechy najważniejszych dla omawianych epok gatunków literackich i publicystycznych: opowiadanie, powieść parabola, dramat absurdu, reportaż, Nazwać najważniejsze prądy umysłowe i filozoficzne (np. dekadentyzm, katastrofizm, egzystencjalizm, franciszkanizm, neoklasycyzm) oraz kierunki artystyczne (impresjonizm, symbolizm, awangarda, groteska, behawioryzm, literatura faktu, poezja lingwistyczna) omawianych epok; wskazać ich cechy, Wskazać w dziełach literackich ujętych w Podstawie programowej realizację wymienionych wyżej haseł i prądów, Streścić główne wątki utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej Scharakteryzować głównych bohaterów literackich utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej Rozpoznać najważniejsze środki i zabiegi stylistyczne w utworach literackich omawianych epok (epitet, metafora, porównanie, apostrofa, pytanie retoryczne, wykrzyknienie, ironia), Zanalizować utwory wskazane w Podstawie programowej, uwzględniając najważniejsze kategorie opisu (podmiot/adresat liryczny, narrator, świat przedstawiony) i posługując się podstawową terminologią teoretycznoliteracką

2 Określić tematykę utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej. Rozpoznać tekst napisany w stylu potocznym, Odróżnić błąd językowy od innowacji językowej, Posługiwać się pojęciem frazeologizm, Wskazać frazeologizmy w wypowiedzi potocznej i tekście literackim, Dostrzec różnicę między ogólną a środowiskową i terytorialną odmianą polszczyzny, Dostrzec odmienność stylistyczną tekstu publicystycznego, potocznego i naukowego (popularnonaukowego), Rozpoznać intencję komunikacyjną wyrażoną wprost w tekście nieliterackim (w wypowiedziach potocznych), Posługiwać się pojęciem neologizm, Rozpoznać neologizm w tekście poetyckim, Odtworzyć informacje sformułowane wprost, Odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitów), Wyodrębnić główną myśl całego tekstu. Posługiwać się komunikatywnym językiem w mowie i piśmie, Wypowiadać się w mowie i w piśmie na zadany temat w sposób świadczący o zrozumieniu tematu, Wybrać teksty literackie służące realizacji zadanego tematu, Odnieść się w wypowiedzi do tekstów literackich, Skomponować wypowiedź składającą się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia, Samodzielnie prowadzić zeszyt przedmiotowy, Zrealizować przynajmniej połowę obowiązkowych zadań klasowych i domowych przewidzianych przez nauczyciela. Dopuszczalne: konieczność pomocy ze strony nauczyciela podczas realizacji zadań, ubogi komentarz, stereotypowość sądów, streszczanie utworu zamiast analizy i interpretacji, drobne błędy rzeczowe, błędy kompozycyjne (np. brak proporcji między poszczególnymi elementami pracy, brak logicznej spójności tekstu), błędy stylistyczne, składniowe, frazeologiczne, fleksyjne, interpunkcyjne i ortograficzne. 5. Samokształcenie: Samodzielnie zgromadzić i opracować podstawowy materiał (literacki, plastyczny, filmowy, teatralny) na zadany temat, Przygotować bibliografię podmiotową i przedmiotową. Na ocenę dostateczną uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, a ponadto: 1. Literatura i kultura wiedza i umiejętności Wskazać podstawowe cechy wszystkich omawianych gatunków literackich, Objaśnić, na czym polega synkretyczny charakter literatury romantycznej, Powiązać fakty literackie z istotnymi wydarzeniami historycznymi (np. rabacja galicyjska, agresja ZSRR na Polskę, Marzec '68), Rozpoznać cechy charakterystyczne sztuki impresjonistycznej, symbolicznej, ekspresjonistycznej, surrealistycznej i kubistycznej,

3 Porównać: obraz rzeczywistości lagrowej i łagrowej, sposób przedstawienia dramatu pokolenia Kolumbów w liryce K. K. Baczyńskiego i T. Różewicza, obraz powstania w getcie z perspektywy uczestnika i obserwatora, Zinterpretować metaforyczne tytuły (i podtytuły) następujących utworów: Proces, Inny świat, Zdążyć przed Panem Bogiem, Dżuma, Tango, Opisać następujące motywy i tematy literackie, odwołując się do omówionych utworów: obraz społeczeństwa polskiego, Forma, rewolucja, śmierć, obóz zagłady/pracy, Holokaust, władza, cierpienie, bunt, Scharakteryzować wzorce osobowe i postawy bohaterów, odwołując się do omówionych utworów literackich (dekadent, społecznik, everyman, Kolumb, człowiek zlagrowany/złagrowany, opozycjonista), Scharakteryzować wizję świata i człowieka w literaturze modernistycznej, awangardowej, wojennej i powojennej, odwołując się do omówionych utworów literackich, Wykorzystać podstawowe konteksty do analizy i interpretacji utworów literackich (np. kontekst biograficzny dla Innego świata G. Herlinga Grudzińskiego, historyczno- polityczny dla Przesłania Pana Cogito Z. Herberta lub filozoficzny dla Dżumy A. Camusa), Określić tematykę wszystkich omawianych utworów literackich. Określić funkcję środków językowych w tekście retorycznym, Wskazać kilka charakterystycznych cech języka wybranej grupy środowiskowej (np. młodzieży), dostrzegając jego swoistość w stosunku do odmiany ogólnej, Odróżnić tekst publicystyczny od potocznego i naukowego (popularnonaukowego), Wskazać działania komunikacyjne, w jakich wyraża się agresja językowa, Posługiwać się pojęciem neosemantyzm, Rozpoznać neosemantyzm w tekście poetyckim, Rozpoznać w konkretnym tekście leksykalne i składniowe cechy stylu potocznego, Dokonać klasyfikacji błędów językowych, Określić istotę frazeologizmu jako połączenia wyrazowego (z odwołaniem do przykładów), Objaśnić znaczenie przykładowych zwrotów i wyrażeń idiomatycznych zastosowanych w wypowiedzi potocznej i tekście literackim, Sformułować tezę tekstu bądź fragmentu tekstu, Podać argumenty na rzecz tezy, Odróżnić argumenty od przykładów oraz tezę od hipotezy, Rozpoznać relacje kompozycyjne między poszczególnymi fragmentami (akapitami) tekstu, Oddzielić informacje od opinii, Wskazać przyczyny i skutki. Zastosować czytelny podział akapitowy w pracy pisemnej, Ułożyć szkicowy plan oraz przygotować na jego podstawie wypowiedź ustną bądź pisemną, Formułować wnioski interpretacyjne oparte na samodzielnej analizie tekstu, Posługiwać się cytatami w funkcji argumentacyjnej, Posługiwać się na ogół poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni),

4 Zabrać głos w dyskusji, Wykonać bez pomocy nauczyciela większość ćwiczeń i zadań realizowanych na zajęciach. 5. Samokształcenie: Samodzielnie zgromadzić materiał (literacki, plastyczny, filmowy, teatralny) na zadany temat oraz dokonać jego selekcji i problematyzacji, Korzystać z tradycyjnych (np. encyklopedie, słowniki, leksykony) i nowoczesnych (np. internet) źródeł informacji, Opracować ramowy plan wypowiedzi. Na ocenę dobrą uczeń potrafi, to, co na dostateczną, a ponadto: Wskazać związki literatury z wydarzeniami historycznymi, kulturą i sztuką oraz filozofią omawianych epok, Wymienić głównych twórców kultury (nauki, sztuki, filozofii) i ich dzieła w omawianych epokach, Dokonać periodyzacji literatury powojennej, Porównać awangardowe formy literackie w liryce, epice i dramacie, Porównać wzorce osobowe, kreacje bohaterów oraz wizję świata i człowieka w literaturze modernistycznej, awangardowej, wojennej i powojennej, odwołując się do utworów literackich, Omówić Witkacowską wizję historii i rewolucji, Scharakteryzować język i styl Witkacego i Schulza, Objaśnić pojęcie postmodernizm, odwołując się do sposobów kreacji świata przedstawionego w Madame A. Libery, Rozpoznać fonetyczne, leksykalne, składniowe semantyczne środki artystycznego wyrazu w tekstach literackich oraz określić ich funkcję, Rozpoznać fonetyczne, leksykalne, składniowe i semantyczne środki wyrazu artystycznego w tekstach literackich oraz określić ich funkcje, Wskazać dominantę kompozycyjną i stylistyczną oraz dokonać analizy typowego dla epoki i autora utworu literackiego, Określić przynależność utworu lirycznego do określonego typu liryki (liryka pośrednia/bezpośrednia/zwrotu do adresata/inwokacyjna/roli), Zdefiniować tragizm, komizm i groteskę jako kategorie estetyczne, odwołując się do omówionych utworów, Scharakteryzować program ideowy i artystyczny poszczególnych pokoleń i ugrupowań literackich oraz nurtów artystycznych (kaskaderzy literatury, Nowa Fala, neoklasycyzm, franciszkanizm, poezja lingwistyczna), odwołując się do konkretnych utworów lirycznych, Wskazać nawiązania do światopoglądu i estetyki romantyzmu w Młodej Polsce oraz objaśnić przyczynę ich występowania, Rozpoznać nawiązania kulturowe i intertekstualne w utworach literackich oraz określić ich funkcje, Ocenić postawy bohaterów literackich.

5 Wskazać najważniejsze cechy leksykalne i składniowe tekstów potocznych, publicystycznych i naukowych (popularnonaukowych), Wskazać funkcje archaizacji, dialektyzacji, stylizacji biblijnej i kolokwializacji w tekście literackim, Wyrazić tę samą intencję komunikacyjną na różne sposoby, Objaśnić znaczenie i opisać budowę słowotwórczą neologizmów w tekście poetyckim, Podać przykład różnych typów błędów językowych, Rozpoznać naruszenie normy gramatycznej w tekście literackim oraz określić funkcje tego zabiegu, Określić najczęstsze przyczyny powstawania błędów frazeologicznych, Na dowolnym przykładzie objaśnić mechanizm defrazeologizacji, Rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu, Rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, Nazwać środki językowe i określić ich funkcje w tekście, Wskazać cechy gatunkowe tekstu. Selekcjonować materiał, przywoływać tylko informacje istotne z punktu widzenia tematu, Posługiwać się terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką oraz językoznawczą, Sformułować hipotezę badawczą w odniesieniu do tematu, Podsumować rozważania (uogólnić wnioski wynikające z analizy i interpretacji tekstu), Łączyć akapity, używając wskaźników zespolenia, Posługiwać się poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni), Posługiwać się stylem stosownym do sytuacji wypowiedzi, Przestrzegać zasad etykiety językowej podczas rozmowy, dyskusji, negocjacji, Zająć i uzasadnić stanowisko w dyskusji z odwołaniem się do utworu, cytatu, kontekstu lub wiedzy o epoce, Aktywnie uczestniczyć w większości lekcji. Na ocenę bardzo dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, a ponadto: Omówić przemiany gatunkowe w obrębie dramatu i powieści, Scharakteryzować różne systemy wersyfikacyjne stosowane w poezji polskiej XIX i XX wieku, Scharakteryzować różne wzorce wiersza wolne (nienumerycznego) w polskiej poezji XX wieku, Wskazać i opisać charakterystyczne cechy językowe i stylistyczne w tekstach literatury modernistycznej, awangardowej, wojennej i powojennej, Porównać sposoby osiągania efektu groteskowości w literaturze XX wieku, Wskazać zależność między językiem omawianych utworów a zawartą w nich interpretacją świata,

6 Rozpoznać nawiązania do poetyki romantyzmu, realizmu i modernizmu w literaturze współczesnej, Porównać sposoby realizacji tego samego motywu (toposu) w dwóch tekstach literackich, Zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranym kontekście (np. filozoficznym, historycznym, historycznoliterackim, kulturowym), Dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła literackiego, posługując się biegle terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką, Rozpoznać przenośne znaczenia dzieła (metaforyczne, symboliczne, alegoryczne, paraboliczne), Dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła sztuki, ze wskazaniem funkcji środków wyrazu specyficznych dla danej dziedziny sztuki. Rozpoznać elementy różnych wzorców stylistycznych w obrębie stylu publicystycznego oraz określić funkcje ich połączenia, Wskazać gatunki tekstów właściwe dla stylu publicystycznego, potocznego i naukowego (popularnonaukowego), Określić funkcję neologizmów w kreowaniu świata w tekście poetyckim, Objaśnić zależność między stylem potocznym a innymi odmianami języka, Wyszukać i poprawić błędy językowe w wybranej wypowiedzi medialnej, Dokonać klasyfikacji związków frazeologicznych ze względu na budowę składniową oraz łączliwość elementów, Zastosować wszystkie wymienione wyżej umiejętności w analizie tekstów naukowych i filozoficznych, Podporządkować kompozycję wypowiedzi własnemu zamysłowi interpretacyjnemu, Skutecznie unikać szablonów i schematów językowych, Posługiwać się bogatym słownictwem i urozmaiconą składnią, Samodzielnie gromadzić, porządkować i wykorzystywać w wypowiedziach ustnych i pisemnych materiały z różnych źródeł dotyczące literatury, filmu i innych dziedzin sztuki. Na ocenę celującą uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, a ponadto: Wnikliwie interpretować teksty literackie, Określić problematykę utworów literackich przewidzianych programem dla poziomu rozszerzonego oraz/lub poznanych w trakcie lektury własnej, Prześledzić przemiany światopoglądowe w kolejnych epokach historycznoliterackich; określić rodzaj zależności pomiędzy ich programami ideowymi oraz artystycznymi (polemika, kontynuacja), Omówić ewolucję poznanych gatunków literackich, Określić wyróżniki gatunkowe analizy porównawczej oraz eseju (jako szkolnej wypowiedzi pisemnej), Integrować informacje z różnych dziedzin wiedzy (np. filozofii, psychologii, socjologii) i wykorzystać je w interpretacji dzieła literackiego,

7 Samodzielnie dobrać kryteria porównania dwóch utworów literackich, uwzględniając ich przynależność rodzajową, Dostrzegać powiązania pomiędzy stylami artystycznymi w różnych dziedzinach sztuki, Dostrzec związki miedzy kształtem językowo stylistycznym oraz formą gatunkową a światopoglądem epoki i prądami artystycznymi, Wartościować dzieła literackie z punktu widzenia ich wartości estetycznej, Wykazać się wiedzą o ważnych wydarzeniach kulturalnych (np. premierach filmowych, spektaklach teatralnych, wystawach, konkursach literackich, nowościach wydawniczych) oraz uczestniczyć w nich zgodnie ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami. Swobodnie posługiwać się bogatym i pięknym słownictwem, Rozwiązywać problemy badawcze, Wykazywać się rozległą znajomością omawianego tematu, Stosować właściwą argumentację, hierarchizację argumentów, Właściwie wykorzystywać i selekcjonować materiał pomocniczy, Biegle posługiwać się aparatem pojęciowym w zakresie terminologii związanej z rodzajami i gatunkami literackimi, środkami artystycznego wyrazu, kategoriami estetycznymi, konwencjami stylistycznymi i prądami artystycznymi, rodzajami stylizacji, rodzajami relacji intertekstualnych, zjawiskami kulturowymi. Opracowała Joanna Pokrywka