Czy w tej sytuacji nasz ruch polityczny, oparty o fundamentalne zasady ideowe i moralne jest w stanie sprostać konfrontacji ideowej i politycznej?

Transkrypt

1 KoleŜanki i Koledzy! Przyjaciele! Wszyscy zdajemy sobie sprawę, Ŝe socjaldemokracja europejska przechodzi przez trudny okres konfrontacji z ofensywą nurtu konserwatywno-liberalnego, wspartego silną tendencją do uprawiania tzw. postpolityki, czyli preferowania formalnych sposobów kontaktowania się polityków z wyborcami kosztem idei i wartości. Czy w tej sytuacji nasz ruch polityczny, oparty o fundamentalne zasady ideowe i moralne jest w stanie sprostać konfrontacji ideowej i politycznej? Czy stan obecny jest stanem przejściowym, czy teŝ zapowiedzią trwałych zmian na europejskiej mapie ideowo-politycznej, oznaczających schyłek znaczenia naszej formacji - jak wieszczą niektórzy nasi przeciwnicy ideowi? Sądzę, Ŝe politycy socjaldemokratyczni, pisarze i publicyści polityczni sprzyjający naszej formacji winni podjąć próbę wypracowania odpowiedzi na pytanie o aktualność i atrakcyjność pierwotnych zasad naszego ruchu. W esencjonalnej formie ujął główną myśl przewodnią ideologii socjaldemokratycznej jeden z ojców załoŝycieli europejskiej socjaldemokracji Karol Kautsky w słynnym zdaniu: Socjalizm to chleb dla wszystkich i wolność dla wszystkich, a wolność nie jest mniej waŝna niŝ chleb. Jestem przekonany, Ŝe wartość i atrakcyjność postulatu połączenia maksymalnie daleko idącej zasady równych szans jednostkowego rozwoju z zasadą równieŝ maksymalnie daleko idącej wolności kaŝdej jednostki, o ile tylko jej działanie nie wyrządza szkody innym- nie straciła na sile i znaczeniu przez cały ponad stuletni okres działania partii socjaldemokratycznych. Dlatego uwaŝam, Ŝe przeanalizowanie przyczyn niezadowalającego nas stanu akceptacji europejskich społeczeństw dla ruchu socjaldemokratycznego, a takŝe próba sformułowania wniosków, które mogłyby zmienić ten stan rzeczy to pierwszoplanowe zadanie dla nas liderów partii socjaldemokratycznych. Swoje wystąpienie pragnę skoncentrować na trzech zasadniczych płaszczyznach tematycznych, zawierających ujęty powyŝej problem przyczyn obecnej kondycji europejskiej socjaldemokracji; charakterystykę specyfiki sytuacji polskiej socjaldemokracji na tle polskiej sceny politycznej; przedstawienie konkretnych działań programowych naszej partii, Socjaldemokracji Polskiej, zmierzających do zwiększenia zasięgu społecznego poparcia. Chciałbym wreszcie przedstawić postulat wypracowania wspólnej polityki socjaldemokratycznej dla państw Europy Środkowej, motywowany daleko idącą wspólnotą jej losów historycznych. Gdy idzie o określenie obecnego statusu europejskiej socjaldemokracji, przyjmuje się na ogół za jego wiarygodny sprawdzian ubiegłoroczny test wyborczy, test wyborów do Parlamentu Europejskiego. Warto jednak pamiętać, Ŝe- mówiąc przekornie- największym ich zwycięzcom Socjaldemokracja Polska Warszawa, ul. Mokotowska 29A, tel. (22) , fax. (22) sdpl@sdpl.pl

2 była partia nieuczestniczących: 57% obywateli Europy pozostało w domu podczas wyborów europejskich. Dlatego jako przejaw naszej pewnej słabości naleŝy uznać nie tylko wyniki wyborcze ugrupowań socjaldemokratycznych, ale i nieumiejętność zachęcenia do uczestnictwa w akcie głosowania większej liczby obywateli. Jakkolwiek zwycięzcą ubiegłorocznych wyborów okazała się tradycyjna, konserwatywna czy chadecka prawica, a zauwaŝalny wzrost wpływów odnotowała prawica skrajna, narodowo-populistyczna, reprezentanci partii socjaldemokratycznych i socjalistycznych wciąŝ stanowią znaczącą siłę w Parlamencie Europejskim. JednakŜe nie warto szukać iluzji łatwego pocieszenia. Przegraliśmy ubiegłoroczne wybory i to przegraliśmy je w sytuacji pogłębiającego się kryzysu gospodarczego. W sytuacji gdy w Europie mamy około 23 miliony bezrobotnych, gdy 80 milionów osób Ŝyje poniŝej progu ubóstwa. Przegraliśmy ubiegłoroczne wybory, bo głosujący nie byli przekonani, Ŝe kryzys powstał za przyczyną prawicowej neoliberalnej ideologii. Kilka miesięcy temu, w grudniu ubiegłego roku, z zainteresowaniem słuchałem w Pradze wystąpienia przewodniczącego Partii Europejskich Socjalistów Poula Nyrupa Rasmussena. Sądzę, Ŝe bardzo trafnie ujął on zasadniczą przyczynę poraŝki europejskiej socjaldemokracji: Ludzie mają w stosunku do nas większe oczekiwania niŝ w odniesieniu do prawicy. Obiecujemy zmienić społeczeństwo. Dokonać fundamentalnej poprawy Ŝycia ludzi. Ochronić ich przed kryzysem. Gdzie konserwatyści obniŝają oczekiwania- ze swoimi obietnicami ograniczenia rządu- my je zwiększamy. I dlatego teŝ jeŝeli nie spełniamy tych obietnic, jesteśmy karani jeszcze surowiej.. Chciałbym takŝe zwrócić uwagę na czynnik moŝe bardziej prozaiczny, ale w mojej opinii nie mniej istotny. Słusznie- uwaŝam- powiada się, Ŝe poraŝki i sukcesy wielkich formacji politycznych przychodzą i odchodzą falami. Reguła politycznego wahadła jest niejako obowiązującą zasadą systemu demokratycznego, a stosunkowo nieliczne odstępstwa od niej mogą być traktowane jako wyjątki potwierdzające regułę, i to teŝ ograniczone czasowo, by podać przykłady kilkudziesięcioletniej dominacji naszych socjaldemokratycznych kolegów w Szwecji- czy z drugiej ideowej strony- chadecji we Włoszech. Wszelkie odtrąbywania ostatecznego ideowego zwycięstwa, wiecznotrwałego rozstrzygnięcia politycznego sporu, są moim zdaniem, chybione. Przypomnijmy, Ŝe kiedy po dekadzie socjaldemokratycznej, jak historycy i publicyści określają lata 70-te ubiegłego wieku, kiedy działali tacy charyzmatyczni przywódcy jak Brandt, Kreisky czy Palme, przyszedł przełom lat 70-tych i 80-tych, pamiętny w polityce światowej dojściem do władzy w Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher i w USA Ronalda Reagana, a w Polsce wybuchem Solidarności, i rozpoczął się czas triumfu idei konserwatywnych i neoliberalnych- wielu polityków i publicystów wieszczyło kres wpływów lewicy. Tymczasem minęło 20 lat i oto w 1999r. partie socjaldemokratyczne uczestniczą w rządach w 13 z 15 państw członkowskich ówczesnej UE! I wtedy z kolei niektórzy publicyści o lewicowych sympatiach w pewnej euforii uznali- jak dalece przedwcześnie!- Ŝe socjaldemokracja jest ruchem i doktryną powszechnie akceptowalną. Ze znajduje bezwzględnie najlepszą odpowiedź na wyzwania przełomu wieków i tysiącleci i czeka ją długi, błogi okres niezakłóconych niepowodzeniami rządów. Albowiem jest jedyna partią

3 zdolną harmonijnie połączyć wzrost gospodarczy z moŝliwie pełnym zatrudnieniem i sprawiedliwością społeczną wdraŝaną przez sprawne państwo. Od czasów tamtych triumfów i nadziei- jak się okazało na wyrost- minęło zaledwie 10 lat i przyszło nam przełykać gorycz wyborczej poraŝki. Bez poszukiwania próby odpowiedzi na pytanie o jej przyczyny, nie będziemy w stanie wypracować wizji i programu przyszłości. Warto sięgnąć po przemyślenia wybitnych pisarzy politycznych czy publicystów, krytycznych ale zarazem Ŝyczliwych demokratycznej lewicy. Jednym z nich jest znakomity francuski filozof i socjolog Marcel Gauchet. W czasie, gdy nieustannie mówiąc o powaŝnym kryzysie lewicy część obserwatorów, nawet tych wywodzących się z jej kręgów przepowiada Ŝe lewica jest definitywnie skazana na zejście z politycznej sceny, albowiem nie pomógł jej kryzys a dobija ją ostatecznie wspomniana juŝ przeze mnie postpolityczna atmosfera panująca w rozwiniętych społeczeństwach, Marcel Gauchet wierzy w odrodzenie lewicy. Ale stawia warunek konieczny tego politycznego odrodzenia- głęboką intelektualna odnowę. Jego zdaniem prostodusznym i naiwnym twierdzeniem typu przyszłość naleŝy do nas nie zdobędzie się juŝ względów wyborców. Podzielam ten pogląd i chciałbym w tym miejscu przedstawić własna tezę co do źródła intelektualnego kryzysu współczesnej lewicy. Oto niezaleŝnie od zmian odchyleń politycznego wahadła wyborczego, o czym mówiłem wcześniej, warto zwrócić uwagę na pewna głębszą tendencje intelektualną widoczną w europejskiej kulturze duchowej i politycznej. Od czasów Oświecenia i Rewolucji Francuskiej gdzieś do lat 70-tych ubiegłego stulecia to lewicowe idee nadawały bieg głównemu nurtowi historii. Powszechnie przyjmowano, a wszystko zdawało się potwierdzać tę diagnozę, Ŝe historia zmierza droga postępu, Ŝe społeczeństwa będą z czasem funkcjonować w sposób coraz bardziej racjonalny, jednostki będą cieszyć się większą wolnością i równością, a nade wszystko zapewni im się pomyślność, dobrobyt i większą sprawiedliwość. Nurty prawicowe mogły tylko dostosowywać się do sytuacji, hamować rwący potok postępu. Wszak nieprzypadkowo klasyk europejskiego konserwatyzmu, wybitny angielski filozof i publicysta współczesny Rewolucji Francuskiej Edmund Burke godził się z ideą ewolucyjnych zmian społecznych, gorąco protestował jedynie przeciwko zmianom rewolucyjnym jak nienaturalnie przerywającym ciągłość dziejowego procesu. Sto lat później, gdy papieŝ Leon XIII, reformator Kościoła, twórca programu uwspółcześnienia tej instytucji w słynnej encyklice Rerum novarum z roku 1891, będącej reakcją papieską na ówczesne sukcesy rodzącego się ruchu socjalistycznego, gorąco przeciwstawił się nowym ideom zarazem nie szczędził ustrojowi kapitalistycznemu krytyki. Krytykował egoizm garści moŝnych i bogaczy, którzy nałoŝyli jarzmo prawie niewolnicze niezmiernej liczbie proletariuszy. Zapewne miło było czytać takie słowa ówczesnym zwolennikom lewicy i to oni nadawali wtedy ton debacie ideowej. Marcel Gauchet ujmuje to w ten sposób: Od XIX w. europejska lewica Ŝyła z procentu od sytuacji. Bieg historii był po jej myśli.

4 Tak, to prawda. Lewica, stronnictwo o oświeceniowym rodowodzie, skoncentrowała nadzieje wokół idei, wedle której historia zmierza ku coraz pełniejszemu, świadomemu panowaniu nad mechanizmami funkcjonowania społeczeństw, które pozwoli osiągać większy stopień sprawiedliwości w ich urządzaniu. Warto tu zauwaŝyć, Ŝe patrząc z tej perspektywy moŝna w sposób uzasadniony mówić o historycznym zwycięstwie lewicy. Bo czyŝ nie Ŝyjemy w społeczeństwach lewicowych? Nasze społeczeństwa są z gruntu nowoczesne. Wiele reakcyjnych i tradycjonalistycznych pryncypiów i przesądów przestało po prostu istnieć. MoŜna powiedzieć, Ŝe paradoksalnie natrafiamy tu na źródło kłopotów współczesnej lewicy- niektórzy mówią, Ŝe niczego juŝ nie zapowiada, bo to, co niegdyś zapowiadała w znacznej mierze juŝ się zrealizowało. Na bardziej praktyczny, stricte polityczny wymiar tej historyczno-ideowej ewolucji zwrócił niedawno uwagę Adam Krzemiński, publicysta najwaŝniejszego polskiego tygodnika opinii, Polityki, nota bene szczególny znawca spraw niemieckich, biorący często udział w debatach przeprowadzanych w Niemczech. Kilka tygodni temu w artykule właśnie o kryzysie europejskiej socjaldemokracji i on zwrócił uwagę, Ŝe dzisiaj niemal wszystkie ugrupowania- nie tylko centrowe, ale nawet i prawicowe - ogłaszają socjaldemokratyczne dawniej idee za swoje! Zdaniem Adama Krzemińskiego bawarska CSU wyprzedziła w Ŝądaniach interwencjonizmu państwowego i gwarancji socjalnych SPD z czasów kanclerza Schroedera. A we Francji dochodzi do tego, Ŝe prezydent Sarkozy cytuje Marksa i bierze do swego rządu na ministra spraw zagranicznych byłego trockistę (a dziś socjalistę)! Socjaldemokraci mają dziś zasadniczy kłopot, uwaŝa publicysta, poniewaŝ obecnie wszystkie znaczące ugrupowania twierdzą, Ŝe zabiegają o równość szans i tworzenie miejsc pracy. Nim przejdę do próby zarysowania strategii zmierzającej do zmiany obecnego stanu rzeczy, kryzysu europejskiej lewicy- podkreślam: europejskiej, bo przecieŝ za Oceanem, tak w Ameryce Łacińskiej jak i w USA mamy do czynienia z triumfem idei socjaldemokratycznych i bliskich- casus prezydenta Obamy- socjaldemokracji- kilka uwag chciałbym poświęcić polskiej specyfice politycznej i sytuacji nurtu socjaldemokratycznego w naszym kraju. Mówiąc o sytuacji ideowej i politycznej, w jakiej znajduje się współczesna europejska socjaldemokracja nie mogę nie odnieść się do polskiej sceny politycznej. Ma ona dość szczególne oblicze, bowiem od kilku lat, dokładnie od wyborów parlamentarnych i prezydenckich w 2005 roku, charakteryzuje się silną dominacją prawicy. Dwa największe ugrupowania mające znaczna przewagę nad pozostałymi w sondaŝach poparcia społecznego to konserwatywno-liberalna Platforma Obywatelska i konserwatywno-narodowe Prawo i Sprawiedliwość. Z kolei lewica jest rozbita organizacyjnie, tworzona przez postkomunistyczny Sojusz Lewicy Demokratycznej i moją partię Socjaldemokrację Polską, nawiązującą do tradycji demokratycznego nurtu polskiej lewicy. Funkcjonuje takŝe kilka drobnych ugrupowań lewicowych pozaparlamentarnych, nie odgrywających samodzielnej roli politycznej. Ten stan raŝącej nierównowagi politycznej jest unikalny w Europie kontynentalnej, jedyne europejskie odniesienie zrobić moŝna tu do Irlandii.

5 Co spowodowało taką sytuację? Bezpośrednią przyczyną było niepowodzenie polityczne rządów SLD w pierwszej połowie obecnej dekady. Nie wchodząc w zbyt szczegółową analizę wydarzeń, moŝna ująć rzecz syntetycznie w ten sposób, Ŝe ówczesna ekipa rządząca skompromitowała się na dwa sposoby: moralnie, poprzez naganne postępowanie niektórych jej przedstawicieli, co zostało Siln nie rozdmuchane przez media w zdecydowanej większości niechętne lewicy oraz- politycznie. Ówczesny szef partii i premier rządu wolał fraternizować się z tzw. oligarchami, przedstawicielami wielkiego biznesu działającymi niekiedy na styku państwa i gospodarki prywatnej, a niŝeli utrzymywać systematyczne kontakty ze związkami zawodowymi. Właśnie w proteście przeciwko takim praktykom w 2004 roku powstała moja partia Socjaldemokracja Polska. Ale moim zdaniem przyczyny obecnego stanu rzeczy na polskiej scenie politycznej są głębsze, są efektem długiego procesu przemian po 1989 roku i wynikają ze specyfiki polskiej sceny politycznej. Oto tylko w Polsce mieliśmy do czynienia z tym niezwykłym fenomenem politycznym jakim było powstanie w 1980 roku w efekcie masowych robotniczych protestów Solidarności związku zawodowego, który w swoim ideowym sztafaŝu odwoływał się do tradycji konserwatywno narodowej, mocno klerykalnej i łączył juŝ w momencie swoich narodzin konserwatyzm ideowy z socjalnym populizmem. Tendencje te umocniły się w okresie transformacji ustrojowej. Dzisiejsza polska lewica ma ogromne trudności z akceptacją swojego programu właśnie w środowisku robotniczym, które albo jest bierne politycznie albo popiera konserwatywno-narodowych populistów. Moim zdaniem trafną analizę przemian na polskiej scenie politycznej dał w ksiąŝce zatytułowanej Klęska Solidarności. Gniew i polityka w postkomunistycznej Europie wybitny amerykański socjolog i politolog David Ost. W jego opinii narzucenie społeczeństwu polskiemu tuŝ po przełomie 1989 roku radykalnie liberalnych reform gospodarczych, spowodowało, Ŝe to właśnie robotnicy, dzięki którym powstała Solidarność stali się wielkimi przegranymi procesu transformacji. A ich gniew i poczucie krzywdy zostały umiejętnie zagospodarowane przez prawicowy populizm. Ost dostrzegł, Ŝe juŝ na początku lat 90 sformułowany został przez polityków populistycznej prawicy, takich jak Jarosław Kaczyński czy Jan Olszewski program polityczny kierujący ów polityczny gniew nie w kierunku dopominania się o lewicowe rozwiązania społeczne, lecz w stronę poszukiwania rzekomych wrogów narodu, lewicowców i liberałów. Ost tak to ujmuje: Robotnikom miał pozostać system, w którym karę ponosiliby wyimaginowani wrogowie, natomiast zasadniczy powód gniewu - nieinkluzywna gospodarka rynkowa i pozostające w jej ramach słabe związki zawodowe, pozostałby nietknięty. MoŜna zauwaŝyć, Ŝe z procesem przechodzenia środowisk robotniczych spod wpływów tradycyjnej lewicy w zasięg oddziaływania populistycznej prawicy mamy do czynienia choć nie w tak dramatycznym wymiarze jak w Polsce takŝe w innych krajach dawnego bloku

6 radzieckiego, jak równieŝ w niektórych państwa tzw. starej Europy, np. we Francji lub Włoszech. Stawia to przed całym europejskim ruchem socjalistycznym nowe wyzwanie. I tu pora na następny wątek: jakie remedium zastosować na zdiagnozowany stan rzeczy, czyli jak winniśmy kształtować program socjaldemokracji, aby mogła ona odzyskać naleŝną jej pozycję na europejskiej scenie politycznej. Kluczową sprawą dla właściwego znalezienia rozwiązania tego problemu wydaje się być poszukanie odpowiedzi na pytanie o zasadność głoszonej w ostatniej dekadzie koncepcji Nowej Trzeciej Drogi, zaproponowanej 1999 roku przez ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii Tony ego Blaira, rozwiniętej przez socjologa Anthony ego Giddensa uchodzącego za guru rządu i Labour Party. Zwróćmy uwagę na charakterystyczny zbieg dat: roku 1999 to jak przypomniałem wcześniej, czas szczytowego triumfu naszego ruchu, czas rządzenia lub współrządzenia w trzynastu krajach ówczesnej Unii Europejskiej. Sądzę, Ŝe upragniony będzie więc wniosek, Ŝe to nie ta koncepcja i jej realizacja przyczyniły się do sukcesu socjaldemokracji. A wręcz przeciwnie, po jej sformułowaniu i praktycznym wdroŝeniu w niektórych państwach jak choćby w Niemczech w okresie rządów kanclerza Schroedera rozpoczął się proces spadku wpływów socjaldemokracji. Giddens wyszedł z załoŝenia, Ŝe neoliberalizm triumfuje, Ŝe w przeciwieństwie do socjaldemokracji potrafił lepiej odpowiedzieć na pojawiające się problemy w sferze społeczno-gospodarczej. Dlatego jego zdaniem partie socjaldemokratyczne powinny wypracować koncepcję Nowej Trzeciej Drogi, będącej czymś pośrednim między neoliberalizmem a tradycyjną socjaldemokracją, czy jak mówili zwolennicy tejŝe Trzeciej Drogi socjaldemokracją w starym stylu. Sam Giddens uŝywał tu terminów klasyczna socjaldemokracja bądź stara lewica. Za najwaŝniejsze punkty programowe tejŝe starej lewicy Giddens i jego adherenci uwaŝali: silne zaangaŝowanie państwa w Zycie społeczne i gospodarcze, supremację państwa nad społeczeństwem obywatelskim, ograniczoną rolę rynku w gospodarce mieszanej lub społecznej, pełne zatrudnienie, społeczny egalitaryzm, wreszcie tzw. linearna modernizację, uznającą iŝ państwo opiekuńcze to szczytowy punkt długiego okresu ewolucji praw obywatelskich. Giddens uwaŝał, Ŝe socjaldemokracja musi zaakceptować część krytyki pojęcia państwa opiekuńczego, formułowanej przez prawicę. Czy jednak państwo opiekuńcze nie jest rzeczywiście szczytowym problemem rozwoju społecznego, najdoskonalszą formą ustrojową, harmonijnie łączącą wolności obywatelskie z bezpieczeństwem socjalnym, ze zrównywaniem szans społecznego awansu? CzyŜ najlepszym, praktycznym potwierdzeniem atrakcyjności tego wypracowanego w Europie modelu socjalnego nie jest podąŝanie obecnie drogą prowadzącą w tym kierunku w zdecydowanej większości państw Ameryki Łacińskiej, a takŝe wprowadzanie pewnych jego załoŝeń nawet w liberalnych gospodarczo Stanach Zjednoczonych (mam oczywiście na myśli przeforsowaną niedawno przez prezydenta Obamę reformę amerykańskiego systemu ochrony zdrowia)? Nie od rzeczy będzie takŝe przywołać tu wspomnianą wcześniej praktykę adoptowania idei i rozwiązań socjaldemokratycznych przez partie centrowe, a nawet prawicowe.

7 Moim zdaniem dowodzi to w sposób niewątpliwy wartości i atrakcyjności modelu państwa opiekuńczego. My, socjaldemokraci europejscy, powinniśmy więc nie wycofywać się chyłkiem z głoszenia jego zalet, ale przeciwnie, stale je podnosić. A nade wszystko musimy starać się przekonać wyborców, Ŝe to właśnie socjaldemokracja jest nie tylko twórcą tej koncepcji ustrojowej ale i najlepszym jej wykonawcą. Cieszę się, Ŝe tego typu postawa dochodzi do głosu w europejskim ruchu socjaldemokratycznym w tym w tak znaczącej partii jak SPD. Moim zdaniem szczególne znaczenie winniśmy nadać w naszym socjaldemokratycznym programie promowaniu silnych, sprawiedliwych i skutecznych systemów pomocy społecznej. Obecny wciąŝ trwający, kryzys oznacza zwiększone niebezpieczeństwo powstania trwałych podziałów i nierówności społecznych. Musimy jako socjaldemokraci walczyć o gwarantowanie w relacjach pracodawca-pracobiorca prymatu prawa pracy w tym umów zbiorowych oraz praw pracowników takich jak np. prawo do równego wynagrodzenia za porównywalną pracę, a takŝe- zasad jednolitego rynku wewnętrznego w ramach UE. Innym waŝnym postulatem naszego ruchu musi być wizja społeczeństwa realizującego zasady równości płci. To przecieŝ nic więcej jak powrót do naszych ideowych korzeni, by powołać się na znaną broszurę poświęconą kwestii kobiecej autorstwa jeszcze jednego ojca załoŝyciela XIX-wiecznej socjaldemokracji Augusta Bebla. Nie ulega wątpliwości, Ŝe nierówność płci wciąŝ wpływa negatywnie na gospodarkę sprawiedliwość społeczną i demokrację. Jeszcze obecnie kobiety zarabiają średnio 17,4% mniej niŝ męŝczyźni za wykonywanie tej samej pracy i są rzadziej zatrudniane. To co winno być priorytetem w omawianej materii, to polepszenie prawa do płatnych i dzielonych urlopów macierzyńskich, a takŝe zapewnienie powszechnej opieki przedszkolnej i edukacji. Niewątpliwie poskutkowałoby to zwiększeniem uczestnictwa kobiet w rynku pracy oraz zwiększeniem wydajności gospodarki, zmniejszeniem ubóstwa, a przez to zmniejszeniem wydatków socjalnych. Moim zdaniem te właśnie postulaty z przyjętego na Kongresie PES w Pradze stanowiska Po pierwsze człowiek: Postępowa agenda europejska powinny być głoszone i realizowane przez partie socjaldemokratyczne, zwłaszcza w Europie Środkowo-Wschodniej, która tak wiele ma do odrobienia wobec równościowych rozwiązań w krajach dawnej 15. Pamiętając o zaletach ideowych i moralnych naszego programu nie wolno nam pogrąŝyć się w rutynie politycznej praktyki. Jestem politykiem, który przywiązuje wielkie, nadrzędne znaczenie dla katalogu idei i wartości, które konstruują socjaldemokratyczna wizję społeczeństwa i polityki. Ale zarazem jestem politykiem, który zauwaŝa zmianę, jaka zaszła w ostatnich dekadach i wciąŝ zachodzi na naszych oczach w sposobach społecznej komunikacji. W tym przypadku w komunikacji między politykami a wyborcami. Dawno juŝ minął czas, Ŝe moŝna było pokładać nadzieję w werbalnym przekazie swoich racji. śe wystarczy mieć słowny kontakt z wyborcą, czy to bezpośrednio podczas wieców i spotkań, czy poprzez publikacje tekstów promujących słuszny naszym zdaniem program. Dzisiaj czy nam się to podoba, czy nie wraŝliwość percepcyjna wyborcy, i to nie tylko młodego, jest kształtowana przez media audiowizualne, przez przekaz zwięzły i uderzeniowy,

8 odwołujący się często nie do percepcji semantycznej, lecz wręcz podświadomej. Dlatego nie ma dzisiaj sukcesu politycznego bez skutecznego stosowania rozwiniętych form politycznego marketingu. Dlatego reasumując ten wątek uwaŝam, Ŝe współczesna socjaldemokracja europejska powinna być wierna swoim podstawowym, klasycznym wartościom i ideom, a zarazem maksymalnie nowoczesna w formach politycznej agitacji. Innymi słowy musimy podawać stare, dobre wino, w nowym, atrakcyjnym wizualnie dzbanie. Takie są wymogi czasu. Chciałbym teraz przedstawić przykładowe załoŝenia programowe i inicjatywy polityczno -prawne, którymi moja partia, Socjaldemokracja Polska stara się uzyskać uznanie wyborców i w trudnej, jak juŝ mówiłem, sytuacji lewicy na polskiej scenie politycznej, zwiększyć zasięg swojego oddziaływania. Socjaldemokracja Polska szczególną wagę przykłada w związku ze wspomnianymi wcześniej zapóźnieniami w tej materii wobec spraw równego statusu kobiet i męŝczyzn oraz realizowania nowoczesnej polityki rodzinnej. JuŜ na pierwszym Kongresie Socjaldemokracji Polskiej w maju 2006 roku przyjęliśmy stanowisko Równość kobiet i męŝczyzn, które w swoim pierwszym punkcie deklarowało: Równość kobiet i męŝczyzn to nie tylko podstawowa zasada praw człowieka i obywatela. To gwarancja zrównowaŝonego rozwoju gospodarczego i ładu społecznego. Proponowaliśmy konkretne działania sprzyjające wyrównywaniu szans kobiet na rynku pracy: edukacyjne i informacyjne z zakresu prawa pracy, jasne i łatwe procedury dochodzenia tych praw, powoływanie instytucji zajmujących się tymi problemami i pomagającymi w formułowaniu skarg, zwiększenie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie egzekwowania prawa zakazującego dyskryminacji, wprowadzenie programu Firma Równych Szans oraz aktywne wspieranie przez instytucje państwowe inicjatyw realizowanych w ramach środków unijnych. Niezmiennym załoŝeniem naszej partii jest tworzenie warunków do większego udziału kobiet w polityce, np. przez zapewnienie odpowiedniej liczby kobiet na listach wyborczych do Sejmu i organów samorządu terytorialnego, a takŝe w wewnętrznych organach partii. Na tymŝe kongresie przyjęliśmy takŝe stanowisko o nowoczesnej polityce rodzinnej, którego centralnym przesłaniem był punkt mówiący, Ŝe zdaniem Socjaldemokracji Polskiej nowoczesna i zachęcająca do posiadania dzieci polityka rodzinna powinna uwzględniać następujące fakty: Nieodwracalną obecność kobiet na rynku pracy. Równe traktowanie kobiet i męŝczyzn w konkretnych rozwiązaniach. Przemienność ról w rodzinie, wynikającą z jednakowego zagroŝenia utratą pracy. Nadreprezentację dzieci i młodzieŝy do 19 roku Ŝycia w grupie osób biednych. DuŜą zaleŝność między biedą a wielodzietnością Brak moŝliwości zdobycia dobrego wykształcenia przez dzieci z biednych rodzin Zaproponowaliśmy takŝe konkretne rozwiązania umoŝliwiające godzenie obowiązków rodzinnych z zawodowymi, a zwłaszcza co do: wsparcia rozwoju tanich instytucji opieki nad dziećmi, włączania tych instytucji do systemu edukacji,

9 skuteczniejszego wykorzystania środków unijnych dla tworzenia róŝnorodnych form opieki nad dziećmi, uszczelnienia przepisów gwarantujących powrót do pracy po okresie opieki nad dzieckiem, zwiększenia dostępności do zasiłku wychowawczego, zwiększenia składki emerytalnej, płaconej przez budŝet państwa za osobę na urlopie wychowawczym. Te zmiany mogłyby zwiększyć zainteresowanie ojców urlopem wychowawczym. Dotkliwym problemem dla polskiego społeczeństwa jest trudna sytuacja mieszkaniowa jedna z najgorszych w krajach europejskiej wspólnoty. Dlatego Socjaldemokracja Polska od momentu swojego powstania składa konkretne propozycje rozwiązania tego problemu. W szczególności uwaŝamy za pilne i konieczne: Przygotowanie 10-letniego Narodowego Programu Budownictwa Mieszkaniowego ze wskazaniem priorytetów, środków i moŝliwości rozwoju; Radykalne przyspieszenie prac nad nowelizacją ustaw dotyczących budownictwa mieszkaniowego, a w szczególności o prawie budowlanym i zagospodarowaniu przestrzennym. Opracowanie w krótkim czasie miejscowych planów zagospodarowywania przestrzennego jest podstawowym warunkiem rozwoju budownictwa mieszkaniowego; Przygotowanie wieloletnich gminnych programów rozwoju budownictwa mieszkaniowego ze szczególnym uwzględnieniem budowy noclegowni, mieszkań socjalnych i komunalnych oraz wyznaczenie tanich terenów pod budownictwo mieszkaniowe dla poprawy sytuacji mieszkaniowej rodzin niezamoŝnych; Uruchomienie na wzór innych krajów europejskich kas budowlanych dla mało i średnio zarabiających rodzin; Upowszechnienie w Polsce działalności organizacji realizujących mieszkania w systemie non-profit. Między innymi dotyczy to spółdzielni socjalnych, które budują mieszkania z udziałem własnej robocizny przyszłych właścicieli oraz przy pomocy wolontariuszy (we Włoszech działa 800 takich spółdzielni). W ostatnich miesiącach koło poselskie naszej partii zgłosiło w parlamencie projekty ustawy o Rzeczniku Praw śołnierza oraz projekt ustawy o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej. Przedstawiliśmy takŝe Pakiet drogowy Stop śmierci na drogach oraz Pakiet studencki. Jakkolwiek jako partia opozycyjna nie mamy wielkiego wpływu na stanowienie prawa przez parlament, tym niemniej w miarę moŝliwości staramy się monitorować całość społecznych problemów mających znaczenie polityczne. Chciałbym, zbliŝając się do końca swojego wystąpienia, zauwaŝyć Ŝe dzisiaj polityka prowadzona w ramach poszczególnych państw jest skazana na poraŝkę. W dobie globalizacji nie tylko środki komunikacji róŝnego rodzaju nas zbliŝają ale i wspólnota problemów. Dlatego chciałbym zaproponować nie tylko zacieśnienie kontaktów między partiami socjaldemokratycznymi Europy Środkowej i Środkowo-Wschodniej, ale i wypracowanie przez te partie wspólnego programu. Mamy wspólne doświadczenia historyczne, podobne problemy społeczne związane z kosztami transformacji ustrojowej. A poza tym: kto jeŝeli nie lewica predestynowana jest do przekraczania granic i barier, tworząc nie tylko wizję, ale i praktykę wspólnej, ponadregionalnej Europy.

10 KoleŜanki i koledzy! Przyjaciele! Wierzę, Ŝe mimo obecnych kłopotów przyszłość naleŝy do autentycznej, demokratycznej lewicy. Wierzę Ŝe partie socjaldemokratyczne są tymi, które nie tylko ukształtowały współczesną Europę, ale które teŝ będą kierować jej rozwojem w przyszłości. Wierzę, Ŝe nasze idee i wartości zostaną docenione i zaakceptowane przez wyborców. Bo czyŝ nie słuszna jest zasada sformułowana przez wybitnego amerykańskiego filozofa, teoretyka sprawiedliwości społecznej Johna Rawlsa: Wszystkie pierwotne dobra społeczne wolność i szanse, dochód i bogactwo oraz podstawy szacunku dla samego siebie powinny być rozdzielane na zasadzie równości, chyba Ŝe nierówny podział któregokolwiek z tych dóbr jest korzystny dla osób znajdujących się w najgorszej sytuacji?