Pierwsza pomoc. Rany, krwotoki, wstrząs przyczyny, objawy, postępowanie

Transkrypt

1 SZKOŁA POLICJI W KATOWICACH Pierwsza pomoc. Rany, krwotoki, wstrząs przyczyny, objawy, postępowanie Opracowanie: mł. asp. Bartosz Saczka ZAKŁAD OGÓLNOZAWODOWY Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach 2012

2 Wszelkie prawa zastrzeżone Szkoła Policji w Katowicach 2012 Druk i oprawa: Szkoła Policji w Katowicach

3 Spis treści Wstęp... 5 Rozdział 1. RANY Rodzaje ran Rana powłok brzusznych z wytrzewieniem Otwarta rana klatki piersiowej podejrzenie odmy urazowej Ciało obce w ranie Amputacja Postępowanie Opatrunek osłaniający Opatrunek uszczelniający Opatrunek stabilizująco-mocujący Opatrunek foliowy (wilgotny) Opatrunek uciskowy Opaska uciskowa Opatrunki specjalne (taktyczne) Rozdział 2. KRWOTOK Rodzaje i przyczyny Postępowanie Rozdzial 3. WSTRZĄS Objawy wstrząsu Postępowanie Rozdział 4. BEZPIECZEŃSTWO WŁASNE BIBLIOGRAFIA... 29

4

5 Wstęp Ciało człowieka podczas wypadku przy prędkości zaledwie 50 km/h gromadzi energię kinetyczną porównywalną do uderzenia o ziemię po upadku z trzeciego piętra 1. Nietrudno się domyślić, że w takiej sytuacji osoba poszkodowana będzie miała dużo obrażeń zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Mogą to być rany, krwotoki albo powikłanie krwotoku jakim jest wstrząs. Opracowanie to zawiera sposoby postępowania z osobami rannymi, które przeprowadzać będą ratownicy niemedyczni lub inne osoby przeszkolone w zakresie udzielania pierwszej pomocy zarówno w warunkach cywilnych, jak i w sytuacjach policyjnych np.: patroli, działań pododdziałów zwartych czy grup realizacyjnych. Każdy z policjantów może znaleźć się w sytuacji, w której będzie konieczne podjęcie czynności ratujących życie i zdrowie osób poszkodowanych czy to w wyniku przestępstwa, czy nieszczęśliwego wypadku losowego. Rozdział pierwszy zawiera informacje na temat ran, ich rodzajów oraz sposobów postępowania przy użyciu zarówno klasycznych materiałów opatrunkowych, jak i nowoczesnych, taktycznych środków opatrunkowych. Rozdział drugi zawiera informacje dotyczące problematyki krwotoków zewnętrznych i wewnętrznych, a także sposobów postępowania w takich przypadkach. Rozdział trzeci dotyczy wstrząsu czyli zaburzeń pracy organizmu spowodowanego różnymi czynnikami oraz metod reagowania w takich sytuacjach. Rozdział czwarty poświęcony jest problematyce zabezpieczania przed materiałem zakaźnym w czasie udzielania pierwszej pomocy. 1 Driving safety forward. Renault and safety. LAB (Laboratory for accident research, biomechanics and human behaviour studies) 2010, za: 5

6 Rozdział 1. RANY Rana to uszkodzenie ciągłości skóry, a często również głębszych tkanek lub narządów na skutek urazu mechanicznego. Istnieją także pewne rodzaje ran, które powstają w wyniku innych procesów chorobowych np. owrzodzenie żylakowe, owrzodzenie troficzne (odleżyna), owrzodzenie neuropatyczne, rana powstała w wyniku niedokrwienia lub zakażenia tkanek. Rany czyli obrażenia tkanek miękkich powstają wskutek działania różnych czynników zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Ranami nazywamy różnego rodzaju uszkodzenia skóry lub błon śluzowych (rany otwarte) bądź obrażenia tkanek podskórnych bez naruszenia ciągłości skóry (rany zamknięte) Rodzaje ran Ze względu na sposób powstania możemy podzielić rany na różne rodzaje, m.in.: rany cięte powstają, gdy skóra ma kontakt z ostrymi krawędziami, mogą dość głęboko penetrować, uszkadzając tkanki i narządy głębiej położone, krwawienie jest z reguły dość obfite; rany kłute powstają, gdy następuje kontakt z cienkim, ostrym i długim przedmiotem, często uszkodzeniu ulegają narządy głębiej położone, istnieje również duże ryzyko zakażenia rany; rany postrzałowe powstające w wyniku działania pocisku z broni miotającej (broń palna, kusza, łuk itp.), w wyniku działania pocisku może powstać kilka ran (wlotowa i wylotowa); rany tłuczone powstają, gdy następuje uderzenie tępym narzędziem, z reguły krwawienie jest nieznaczne z uwagi na brak przerwania lub niewielkie przerwanie ciągłości skóry; rany szarpane powstają w wyniku rozdarcia ze znacznym uszkodzeniem skóry, towarzyszy im często obfite krwawienie (np. pogryzienie przez zwierzę); 6

7 otarcia naskórka uszkodzenie powierzchownych warstw naskórka, krwawienie jest niewielkie; amputacje jeśli dochodzi do oderwania, odrąbania części ciała; rany miażdżone w przypadku ran miażdżonych dochodzi do zniszczenia struktur tkankowych na dużą głębokość. Ze względu na miejsce wystąpienia rany możemy podzielić na obrażenia: głowy, szyi, klatki piersiowej, brzucha, kończyn. Szczególnego rodzaju opatrzenia wymagają rany: wytrzewienia w obrębie jamy brzusznej, odmy urazowej (przebicia ściany klatki piersiowej i opłucnej), z obecnym ciałem obcym, amputacji, z towarzyszącym krwotokiem (patrz rozdz. 2.) Rana powłok brzusznych z wytrzewieniem Jest to obrażenie polegające na wypadnięciu na zewnątrz ciała narządów wewnętrznych, np. żołądka lub jelit, w następstwie rozległej rany brzucha. Fot Wytrzewienie w obrębie jamy brzusznej 7

8 Otwarta rana klatki piersiowej podejrzenie odmy urazowej Rys Odma Powstaje, gdy dochodzi do przebicia ściany klatki piersiowej oraz opłucnej. Powietrze atmosferyczne z uwagi na różnicę ciśnienia w opłucnej i w atmosferze dostaje się do wnętrza worka opłucnowego powodując zapadanie się płuca. Towarzyszą temu objawy, takie jak: pęcherzyki powietrza widoczne w obrębie rany, specyficzny świst przy wdechu, pokasływanie, ból w klatce piersiowej o nagłym początku, ostry, nasilający się przy oddychaniu, kaszlu lub ruchach klatki piersiowej, asymetria ruchów oddechowych klatki piersiowej, duszność, sinica (w niektórych przypadkach), wstrząs, niewydolność krążeniowa Ciało obce w ranie Gdy przedmiot wbije się w ciało i w nim pozostaje wystając poza obrys ciała. Fot Ciało obce w ranie 8

9 Amputacja Jeżeli w wyniku urazu dochodzi do oderwania, odrąbania lub odcięcia fragmentu ciała (np. kończyny, nosa, ucha). W takim przypadku może nastąpić amputacja całkowita lub częściowa. Fot Amputacja całkowita Fot Amputacja częściowa 1.2. Postępowanie Ogólne zasady opatrywania ran to: zadbaj o bezpieczeństwo własne zabezpiecz poszkodowanego przed upadkiem, posadź, połóż odsłoń miejsce rany, rozcinając bądź rozrywając odzież dokonaj oceny rany celem ustalenia dalszego postępowania odpowiednio zabezpiecz obrażenie rany nie oczyszczaj, nie stosuj żadnych środków dezynfekujących Fot.1.6. Materiały opatrunkowe Na rany stosuje się opatrunki. Najczęściej stosowanym opatrunkiem jest tzw. opatrunek osłaniający. Na niektóre miejsca jednak trzeba w pewnych okolicznościach zakładać specjalne rodzaje opatrunków. Do opatrunków stosowanych w nietypowych okolicznościach zaliczamy opatrunki: uszczelniający, stabilizująco-mocujący, wilgotny (foliowy), uciskowy, opaskę uciskową. 9

10 Poniżej opisane zostaną poszczególne rodzaje opatrunków. Należy jednak pamiętać, że opatrywanie ran jest tylko jednym z elementów udzielania pierwszej pomocy. Całość akcji ratowniczej opiera się na algorytmie postępowania (patrz str. 28), który warunkuje prawidłowe przeprowadzenie czynności zmierzających do uratowania czyjegoś życia lub zdrowia Opatrunek osłaniający Składa się z dwóch elementów. Części osłaniającej (jałowej gazy opatrunkowej) oraz części mocującej (bandaż dziany lub elastyczny albo plaster). Zadaniem elementu osłaniającego jest zabezpieczenie rany przed wtórnym zabrudzeniem oraz infekcją, czasem również zakładany jest w celu zatamowania krwawienia. Zadaniem elementu mocującego jest natomiast trzymanie opatrunku w miejscu urazu. Opatrunek ten jest stosowany na większość ran. Przykładem takiego opatrunku jest opatrunek osobisty stosowany przez wojsko czy policję. Fot Gaza jałowa i bandaż Fot Na ranę przykładamy gazę Fot Owijamy całość bandażem 10

11 Opatrunek uszczelniający Głównym elementem budującym taki rodzaj opatrunku jest materiał nieprzepuszczający powietrza np. folia. Materiał ten musi być szczelnie przymocowany do skóry, gdyż ma nie dopuścić do przedostania się powietrza do jamy opłucnej przy urazie penetrującym klatki piersiowej (podejrzenie odmy patrz str. 8). Folię oklejamy plastrem lub taśmą samoprzylepną na krawędziach ze wszystkich stron (opatrunek szczelny) lub pozostawiając nieprzyklejony jeden narożnik (opatrunek wentylowy). Fot Opatrunek wentylowy z opatrunku osobistego i plastra Po założeniu opatrunku, poszkodowanego układamy w pozycji półsiedzącej stosowanej u osób przytomnych w przypadku obrażeń w obrębie klatki piersiowej, duszności, a także przy urazach czaszkowo-mózgowych. Fot Pozycja półsiedząca Jeśli osoba poszkodowana jest nieprzytomna, wtedy układamy ją w pozycji bezpiecznej (bocznej ustalonej na boku rannym!). Pozycja ta zapewnia drożność dróg oddechowych, możliwość wypływania płynów z jamy ustnej oraz zapewnia stabilne, bezpieczne położenie ciała. Przed przystąpieniem do układania poszkodowanego zdejmujemy mu okulary, wyciągamy z kieszeni duże, twarde przedmioty oraz prostujemy kończyny dolne. 11

12 Aby ułożyć osobę w pozycji bezpiecznej należy: Przyklęknąć z boku osoby poszkodowanej. Kończynę górną znajdującą się bliżej nas ugiąć w stawie łokciowym około 90 º i położyć z boku. Naszą drugą ręką chwycić okolice kolana nogi dalszej poszkodowanego i unieść kolano do góry. Rękę bliższą głowy zapleść palcami o rękę dalszą poszkodowanego. Następnie umieścić ją pod policzkiem poszkodowanego stroną grzbietową dłoni. Fot Pozycja bezpieczna układanie 12

13 Ciągnąc za kolano obrócić osobę na bok kontrolując ułożenie dłoni pod policzkiem. Ułożyć górną nogę tak, aby była zgięta w stawie biodrowym i kolanowym pod kątem około 90º stabilizując pozycję ciała. Na koniec odchylamy głowę, aby zapewnić drożność dróg oddechowych. Pozycja bezpieczna (boczna ustalona). Fot Pozycja bezpieczna układanie 13

14 Opatrunek stabilizująco-mocujący Stosowany w przypadku ciała obcego wbitego w ciało. Zbudowany jest z kilku elementów: poza gazą jałową przykładamy koło przedmiotu wbitego dwa sztywne elementy (klocki lub zwinięte bandaże) w celu ustabilizowania ciała obcego. Następnie bandażem owijamy te elementy mocując do ciała tak, aby cały opatrunek ograniczał ruchomość wbitego przedmiotu. Fot Opatrunek stabilizująco-mocujący Po założeniu opatrunku staramy się, aby osoba nie wykonywała żadnych ruchów z uwagi na ryzyko przemieszczania się ciała obcego Opatrunek foliowy (wilgotny) Stosowany w przypadku wytrzewienia. Główną częścią tego opatrunku jest folia lub wilgotna gaza, które mają zabezpieczyć np. jelita przed wyschnięciem. Folię lub gazę należy oczywiście zamocować na ciele tak, aby się nie zsunęły i nie uciskały wytrzewionych narządów. Można to zrobić chustą trójkątną, bandażem albo plastrem. Fot Opatrunek wilgotny 14

15 Fot Opatrunek foliowy Pozycją stosowaną u poszkodowanych z obrażeniami w obrębie jamy brzusznej (rany, krwotok do jamy brzusznej) oraz przy bólu brzucha, jest pozycja z ugięciem biodrowo-kolanowym. Fot Pozycja z ugięciem biodrowo-kolanowym Opatrunek uciskowy Stosowany przy krwotoku. Składa się z trzech elementów: jałowej gazy, elementu dociskającego (klocka, zwiniętego bandaża) oraz elementu mocującego (bandaża). Fot Opatrunek uciskowy gaza Fot Opatrunek uciskowy element dociskający 15

16 Fot Opatrunek uciskowy mocowanie Fot Uniesienie kończyny do góry Po opatrzeniu rany krwotocznej unosimy kończynę do góry w celu ograniczenia napływu krwi do miejsca urazu i stosujemy pozycje przeciwwstrząsową (patrz str. 26) Opaska uciskowa Stosowana w przypadku amputacji w celu ograniczenia krwawienia z kikuta. Zakładamy ją co najmniej 3 do 5 cm od miejsca odcięcia / oderwania na szerokość minimum 5 cm. Na opasce należy zapisać czas jej założenia. Raz założonej opaski nie zdejmujemy i nie luzujemy (zrobi to dopiero wykwalifikowany personel medyczny). Można zastosować opaskę profesjonalną (np. typu MAT lub CAT) lub improwizowaną np. chustę trójkątną. W ostateczności dopuszczalne jest zastosowanie opaski uciskowej przy masywnym krwotoku, ale tylko jeśli pozostałe sposoby jego zatamowania zawiodły! Dalsze posterowanie jest identyczne jak w przypadku krwotoku. Fot Opaska uciskowa typu MAT Fot Opaska uciskowa typu CAT 16

17 Fot Opaska uciskowa typu CAT - zakładanie Fot Blokada krępulca Po założeniu opaski i zastosowaniu postępowania przeciwwstrząsowego należy również prawidłowo zabezpieczyć odciętą część. W tym celu należy: zapakować ją do szczelnego foliowego worka, następnie tak zapakowany worek włożyć do pojemnika z zimną wodą lub wodą z dodatkiem lodu. Pamiętaj! Nie wkładamy do lodu (nie wolno zamrażać)! Nie wkładamy bezpośrednio do wody! Opatrunki specjalne (taktyczne) Są to elementy wyposażenia używane przez policję, wojsko i inne formacje. Oczywiście nie każdy policjant czy żołnierz ma zawsze przy sobie taki rodzaj ekwipunku. Opatrunki te, z wyjątkiem opatrunku osobistego, są najczęściej na wyposażeniu jednostek specjalnych lub na wyposażeniu kontyngentów na misjach zagranicznych. Fot Opatrunki taktyczne 17

18 Opatrunek typu Quikclot (Quikclot ACS +) jest to opatrunek proszkowy służący do tamowania masywnych krwotoków. Działa w ten sposób, że po wsypaniu proszku do rany następuje gwałtowna reakcja chemiczna absorpcji wody, w wyniku czego dochodzi do koagulacji tkanek i zatrzymania krwawienia. Niestety skutkiem ubocznym jest powstanie wysokiej temperatury powodującej sparzenie rejonu działania proszku. Powstała również nowsza wersja Quikclot ACS +, w której zamiast proszku występują granulki schowane w worku z gazy, na skutek czego ograniczono nieco działanie skutków ubocznych. Fot Opatrunek Quikclot Fot Opatrunek Quikclot ACS + Opatrunek CELOX podobnie jak opatrunek Quikclot jest opatrunkiem hemostatycznym służącym do tamowania krwotoków, nie powoduje jednak przy tym poparzeń. Fot Opatrunek CELOX 18

19 Opatrunek Ashermana (ACS) opatrunek na ranę klatki piersiowej z podejrzeniem odmy urazowej. Służy do uszczelnienia rany w celu powstrzymania narastania odmy. Jednocześnie dzięki wentylowi powietrze już nagromadzone może wypływać na zewnątrz. Fot Opatrunek Ashermana (ACS) Opatrunek osobisty używany powszechnie w zasadzie przez wszystkie służby. Ten rodzaj opatrunku istnieje już kilkadziesiąt lat bez większych zmian. Mimo tego za jego pomocą można opatrzyć prawie każdy rodzaj rany. Opatrunek ten jest wodoodporny i jałowy. Składa się z dwóch jałowych gaz przymocowanych do bandaża (dawniej dzianego, obecnie również w wersji z bandażem elastycznym) umieszczonych w foliowym opakowaniu. Fot Opatrunek osobisty zapakowany Fot Opatrunek osobisty miejsce nacięcie początkowe Fot Opatrunek osobisty rozerwanie Fot Opatrunek osobisty zawartość 19

20 Rozdział 2. KRWOTOK Krwawienie utrata krwi na skutek choroby (na przykład gorączki krwotocznej) lub urazu naczyń krwionośnych. Krwotok gwałtowna, duża i szybka utrata krwi najczęściej na skutek urazu Rodzaje i przyczyny Krwawienie występuje przy prawie każdym urazie uszkadzającym skórę, natomiast krwotok następuje przy uszkodzeniu dużych naczyń krwionośnych (tętnic lub żył). Groźne dla życia krwotoki mogą wystąpić w przebiegu następujących chorób: gruźlica płuc, rak, żylaki przełyku, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy czy hemofilia. Krwotoki, które pociągają za sobą szybką utratę znacznej ilości krwi, mogą doprowadzić do wstrząsu krwotocznego, a nawet śmierci. Krwotoki można podzielić na: tętnicze charakteryzują się silnym pulsującym wypływem krwi, trudnym do zatamowania, są najgroźniejsze, ponieważ szybko doprowadzają do wstrząsu, a nawet zgonu; żylne krew wypływa ze stałą prędkością, jest ciemnoczerwona, wypływ krwi nie jest tak dynamiczny jak przy krwotoku tętniczym, jednak przy uszkodzeniu dużej żyły również może doprowadzić do wstrząsu i zgonu; włośniczkowe przy powierzchownych uszkodzeniach skóry, krew przesiąka przez skórę, powstaje również przy oparzeniach, wypływ krwi jest znacznie wolniejszy niż przy krwotoku tętniczym czy żylnym. Innym rozróżnieniem jest podział krwotoków na: zewnętrzny gdy krew z naczyń krwionośnych wylewa się poza obrys ciała; wewnętrzny krew wylewa się do jam ciała poza naczynia krwionośne bez wypływu na zewnątrz; mieszany gdy część krwi wylewa się do jam ciała, a pewna ilość wypływa na zewnątrz. 20

21 2.2. Postępowanie W przypadku stwierdzenia krwotoku zewnętrznego należy jak najszybciej ucisnąć ranę w miejscu które krwawi. Można tego dokonać nawet ręką (uwaga na zakażenie), najlepiej poprzez rękawiczkę. Następnie jak najszybciej stosujemy opatrunek uciskowy (patrz str. 15). Jeśli nie ma przeciwwskazań, np. urazu kręgosłupa, poszkodowanego układamy w pozycji przeciwwstrząsowej (patrz str. 26). Jeżeli krwotok występuje na kończynie, to należy unieść ją do góry. Należy pamiętać, tak jak w przypadku ran, że tamowanie krwotoku jest tylko jednym z elementów udzielania pierwszej pomocy, a całość czynności ratowniczych opiera się na algorytmie postępowania (patrz str. 28). W przypadku stwierdzenia krwotoku wewnętrznego sytuacja jest znacznie trudniejsza ponieważ w ramach pierwszej pomocy nie mamy możliwości powstrzymania krwotoku. Postępowanie ogranicza się właściwie do próby ograniczenia krwotoku. W tym celu należy jak najszybciej wezwać pomoc, określić miejsce krwotoku, obłożyć okolice krwotoku lodem, zastosować odpowiednią pozycję ułożeniową (przeciwwstrząsowa lub z ugięciem biodrowo-kolanowym w przypadku krwotoku wewnętrznego w obrębie jamy brzusznej), ponadto cały czas monitorować czynności życiowe utrzymywać drożność dróg oddechowych. Fot Udrożnienie dróg oddechowych 21

22 POSTĘPOWANIE PRZY KRWOTOKU Bezpieczeństwo własne załóż rękawiczki Poszkodowanego posadź albo połóż Ranę zabezpiecz opatrunkiem uciskowym, jeżeli gwałtownie nasiąka krwią nałóż kolejną warstwę opatrunku Jeżeli krwotok znajduje się na kończynie unieś ją wyżej Zastosuj pozycję przeciwwstrząsową Chroń przed utratą ciepła załóż koc termiczny 22

23 Rozdzial 3. WSTRZĄS Wstrząs jest to stan, w którym na skutek dysproporcji między zapotrzebowaniem a dostarczeniem odpowiedniej ilości tlenu do komórek organizmu, dochodzi do upośledzenia funkcji i niewydolności ważnych dla życia narządów. Wstrząs możemy podzielić na: wstrząs hipowolemiczny spowodowany zmniejszeniem objętości krwi krążącej. Najczęstszą przyczyną jest obfity krwotok w wyniku urazu lub utrata płynu pozakomórkowego w przebiegu oparzeń; wstrząs kardiogenny spowodowany niewydolnością mięśnia sercowego, na przykład zawałem. Jego przyczyną mogą być także inne wady serca i arytmie; wstrząs septyczny uwarunkowany wieloczynnikowo, spowodowany uszkodzeniem wielu narządów. Inne rodzaje wstrząsu należą do jednej z wyżej wymienionych grup lub nie spełniają definicji wstrząsu jako takiego. Są to: wstrząs normowolemiczny spadek ciśnienia krwi, nie jest spowodowany jej fizyczną utratą; toksyczny spowodowany kontaktem z substancją wywołującą nagły spadek ciśnienia; anafilaktyczny jego przyczyną jest anafilaksja, czyli reakcja alergiczna polegająca na nagłym wyrzucie histaminy spowodowanym kontaktem z alergenem. Najbardziej znanymi przypadkami tego rodzaju wstrząsu jest reakcja na jad pszczeli. W przypadku braku szybkiej pomocy wstrząs anafilaktyczny prowadzi do śmierci; hemolityczny jest skutkiem przetoczenia niezgodnej grupowo krwi; pourazowy może wystąpić po urazach głowy lub innych miejsc wstrząsorodnych; 23

24 neurogenny powoduje go nagła dysfunkcja rdzenia kręgowego i zanik regulacji nerwowej. Brak kontroli nerwowej nad ciśnieniem krwi powoduje rozkurcz naczyń i niedokrwienie; endokrynologiczny czyli hormonalny (np. zaburzenia pracy tarczycy tzw. przełom tarczycowy); z niedotlenienia niedobór lub brak tlenu w tkankach. Jeszcze inny podział wstrząsu rozróżnia przyczyny jego powstania: wstrząs hipowolemiczny zmniejszenie objętości krwi krążącej w naczyniach spowodowany krwotokiem lub znaczną utratą płynów ustrojowych; wstrząs względnie hipowolemiczny dystrybucyjny (poszerzenie łożyska naczyniowego czyli nadmierne rozszerzenie naczyń krwionośnych), występuje przy uszkodzeniu rdzenia kręgowego, posocznicy (sepsie), przedawkowaniu niektórych leków; wstrząs mechaniczny utrudnienie przepływu krwi do serca lub wypływania krwi z serca, występuje przy stłuczeniu serca, odmie prężnej czy tamponadzie serca. Utrata już 15 % krążącej w organizmie krwi (ok. 750 ml) może powodować objawy wstrząsu! 3.1. Objawy wstrząsu Kluczowe w prawidłowym postępowaniu jest jak najszybsze rozpoznanie wstrząsu. Jest to bardzo istotne choć, w początkowej fazie po urazie, trudne. Do objawów wstrząsu zaliczamy zaburzenia, które są wynikiem niedostatecznego dopływu tlenu i innych składników niezbędnych do prawidłowego działania komórek. Podstawowe objawy wstrząsu to: bladość skóry (spowodowana skurczem naczyń podskórnych); przyspieszony oddech (wynikający z niedotlenienia); 24

25 ogólne osłabienie (niedotlenienie oraz zakwaszenie mięśni wynikające z beztlenowych procesów komórkowych); zaburzenia świadomości splątanie, agresja, senność, a nawet śpiączka (niedotlenienie mózgu); wzmożone pragnienie (niedobór płynów w organizmie); pocenie się (reakcja gruczołów potowych); zatrzymanie krążenia (jest efektem krytycznej niewydolności serca po utracie dużej ilości krwi i płynów oraz niedotlenienia mięśnia sercowego) Postępowanie Przy rozpoznaniu lub podejrzeniu wstrząsu należy jak najszybciej rozpocząć postępowanie przeciwwstrząsowe. W takim przypadku konieczne jest jak najszybsze wezwanie pogotowia ratunkowego. Postępowanie w zakresie pierwszej pomocy nie jest w stanie odwrócić postępującego wstrząsu i trudno nawet mówić o zatrzymaniu jego rozwoju. Walka ogranicza się do spowolnienia jego postępów i próby wyeliminowania przyczyny, co nie zawsze jest możliwe. Główne czynności postępowania przeciwwstrząsowego: zatamować krwawienie (najczęstszy jest wstrząs hipowolemiczny); ułożyć osobę we wstrząsie w pozycji leżącej, a jeśli to możliwe przeciwwstrząsowej (z nogami uniesionymi 30 cm nad podłoże); utrzymywać drożność dróg oddechowych; często monitorować oddech u osoby nieprzytomnej (co 2 min.); krwawiącą kończynę unieść do góry; okryć osobę we wstrząsie kocem termicznym. 25

26 Pozycja przeciwwstrząsowa stosowana u osób we wstrząsie oraz ewentualnie przy omdleniu. WYJĄTEK urazy głowy, jamy brzusznej, kończyn dolnych, kręgosłupa lub miednicy 2 Fot Pozycja przeciwwstrząsowa Jeśli stwierdzimy, że osoba poszkodowana jest nieprzytomna i nie oddycha natychmiast należy podjąć czynności resuscytacyjne (RKO)! Fot Resuscytacja 26

27 Rozdział 4. BEZPIECZEŃSTWO WŁASNE Podczas działań ratowniczych trzeba mieć cały czas na uwadze bezpieczeństwo własne. Aby móc skutecznie pomagać i jednocześnie nie narażać się na utratę zdrowia lub nawet życia, ratownik musi stosować środki ochrony osobistej. Należą do nich rękawiczki lateksowe (lub inne np. winylowe) oraz odzież ochronna: okulary ochronne, maska, maseczka do sztucznego oddychania, rękawice robocze zabezpieczające przed zranieniem o ostre krawędzie, np. blach lub szkła. Środki te mają za zadanie zabezpieczyć ratującego przed materiałem zakaźnym. Za potencjalnie niebezpieczne uważa się: krew tkanki płyny ustrojowe wydzieliny. Fot Maseczki do sztucznego oddychania Fot Zabezpieczenie siebie poprzez rękawiczki lateksowe Kontakt z tego typu materiałem jest groźny zarówno dla ratującego, jak i dla innych poszkodowanych z uwagi na możliwość przeniesienia materiału zakaźnego przez udzielającego pomocy. W związku z tym należy zmieniać rękawiczki przy przechodzeniu od jednego poszkodowanego do drugiego. Za najgroźniejszy uważa się powszechnie wirus HIV, jednak o wiele bardziej zakaźne są wirusy Wirusowego Zapalenia Wątroby (WZW) typu B oraz C. Drogi przenoszenia się wirusów są takie same w przypadku HIV oraz WZW, jednak te ostatnie są nawet stukrotnie bardziej zakaźne od HIV. 27

28 ALGORYTM POSTĘPOWANIA Z OSOBĄ POSZKODOWANĄ Wrażenie ogólne Oceń mechanizm urazu Oceń świadomość Stabilizuj kręgosłup szyjny Airway usuń ciała obce, odchyl głowę do tyłu Breathing sprawdź oddech Circulation krążenie (jeśli jest oddech, to jest zachowane krążenie) Wezwij karetkę Tamuj krwawienia, stabilizuj złamania, opatrz rany, zastosuj odpowiednią pozycję ułożeniową Zadbaj o komfort cieplny przykryj kocem (folią termiczną), sprawdzaj oddech co 2-3 min Algorytm 1 28

29 BIBLIOGRAFIA Postępowanie w urazach, red. J. Jakubaszko, Wrocław: Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Ratownik medyczny, red. J. Jakubaszko., Wrocław: Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Medycyna ratunkowa i katastrof, red. A.Zawadzki, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006 / Wytyczne 2005 resuscytacji krążeniowo-oddechowej, Kraków: Polska Rada Resuscytacji, Bass. D., Baker. R.: Pierwsza pomoc i opieka domowa, Warszawa: Oficyna Wydawnicza READ ME, Ratownictwo Medyczne w wypadkach masowych, red. J. Ciećkiewicz, Wrocław: Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Mikłaszewicz. P., Załupka. G.: Pierwsza pomoc przedmedyczna, Gdańsk: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Basic Trauma Life Support dla paramedyków i ratowników medycznych red. J. E. Campbell, Kraków: Medycyna praktyczna, Międzynarodowe wytyczne w zakresie HIV / AIDS i praw człowieka. ONZ, Warszawa: Krajowe Centrum ds. AIDS, Przydatne strony internetowe:

30 Wykaz źródeł fotografii przedstawionych w publikacji: Fot. 1.1 i 1.22 źródło: Fot. 1.2 źródło: Fot. 1.3 źródło: Fot. 1.4 źródło: Fot. 1.5 źródło: alaptopswap.com/calculations-transradial-amputation/ Fot. 2.1 źródło: Pozostałe fotografie przedstawione w publikacji są własnością Szkoły Policji w Katowicach. 30