w Europie Prawa własności intelektualnej Analiza znaczenia tego narzędzia dla innowacyjności

Transkrypt

1 w Europie Prawa własności intelektualnej Analiza znaczenia tego narzędzia dla innowacyjności ISSN X Listopad 2005 Testy na zwierzętach innowacja pomaga znaleźć alternatywy dla testów Nowe wspólne podejście do badań i innowacji Biuletyn informacyjny IRC Komisja Europejska DYREKCJA GENERALNA DS. PRZEDSIĘBIORSTW I PRZEMYSŁU

2 Spis treści Plan działania Nowe trendy w polityce 3 Alternatywne sposoby ukryte korzyści 5 Prawa własności intelektualnej zachęta do innowacji? 9 Biuletyn informacyjny IRC Sieć IRC obchodzi dziesiątą rocznicę swojego powstania 14 Mała firma programistyczna wkracza na rynki światowe 16 Słodki smak sukcesu dzięki rentgenografii 17 Udany połów Grupy Tematycznej Rybołówstwa 19 Niemieckie oddziały sieci IRC organizują konferencję na temat innowacyjności 20 WIADOMOŚCI W SKRÓCIE 21 Europejczycy są przychylnie nastawieni do innowacji 22 Europe Innova Uruchomienie nowych projektów 23 Testowanie nowego prawodawstwa w dziedzinie substancji chemicznych 25 Internetowe szkolenie dla osób zarządzających inkubatorami 26 ARTYKUŁ GOŚCINNY: Jak nowopowstałe firmy korzystają na współpracy z uniwersytetami 27 Uzupełniające się umiejętności przynoszą korzyści 28 Od planu do działania Komisja przyjęła nowy wspólny plan działania w dziedzinie badań i innowacyjności, którego bezpośrednim celem jest wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy. Nowy plan ustala także kroki, które sama Komisja podejmie na poziomie unijnym. Zachęca on także państwa członkowskie i regiony do zapewnienia, aby działania uzupełniające były podejmowane na właściwym poziomie. Nowe programy odchodzą od poprzednich założeń polityki unijnej i wymagają lepszego wykorzystania istniejących zasobów oraz działań na poziomie regionalnym i krajowym. Przede wszystkim jednak ten plan działań ma na celu odnowienie zaangażowania polityków w rozwój gospodarki unijnej. W naszym pierwszym artykule podjęliśmy kontrowersyjny temat badań na zwierzętach. Obecnie istnieje poparcie dla poszukiwań i rozwoju alternatywnych metod testowania, które nie wykorzystują zwierząt. Tak samo ważnym, choć niedocenianym, czynnikiem zachęcającym firmy do wzrostu innowacyjności w poszczególnych branżach (między innymi kosmetycznej) jest opinia społeczna. Unia przewodzi w tworzeniu alternatywnych technologii, które po ich wdrożeniu znajdą zastosowanie na całym świecie, co przyniesie znaczące korzyści firmom zajmującym się tworzeniem nowych metod testowania. Nasz drugi artykuł redakcyjny omówi prawa własności intelektualnej. Mimo iż systemy własności intelektualnej odgrywają znaczącą rolę w tworzeniu nowych produktów w dzisiejszej gospodarce, niektórzy twierdzą, że udziela się zbyt wiele patentów, a system zaczyna tłamsić innowację zamiast ją promować. Przyjrzymy się argumentom obu stron. Endoskopia lekarska Spojrzenie od środka 29 KONFERENCJE 30 PUBLIKACJE 31 INNOWACJE W LICZBACH 32 Innowacje w Europie Innowacje w Europie (European Innovation) to pismo wydawane sześć razy do roku przez Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu przy Komisji Europejskiej w ramach Szóstego Ramowego Programu Badań. Publikacja ukazuje się w językach: angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim, polskim i hiszpańskim, a jej wcześniejszy tytuł to Innowacje i Transfer Technologii (Innovation and Technology Transfer). Kolejne wydanie ukaże się w styczniu 2006 roku. Wydawca: Dział Komunikacji i Informacji Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu, Komisja Europejska B-1049 Bruksela Faks: entr-itt@cec.eu.int Materiały i publikacja: ESN, Bruksela Zastrzeżenie prawne: Komisja Europejska ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania informacji zawartych w tej publikacji. Informacje te zostały przygotowane z należytą starannością, należy jednak potwierdzać dane cytowane w niniejszej publikacji korzystając z danych kontaktowych lub z materiałów podanych w poszczególnych artykułach. Komisja Europejska, 2005 Powielanie materiałów jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Wydrukowano w Belgii Innowacje w Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu Kształtowanie polityki w zakresie innowacji i wdrażanie środków należy do zadań Dyrekcji ds. Polityki w zakresie innowacji (Innovation Policy Directorate) w Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu przy Komisji Europejskiej. Kontakty Polityka w zakresie innowacji (D/1) Faks: entr-innovation-policy-development@cec.eu.int Wspieranie innowacji (D/2) Faks: entr-innovation-networks@cec.eu.int Finansowanie MŚP, przedsiębiorców i wynalazców (D/3) Faks: entr-finance-sme@cec.eu.int Technologia dla innowacji; informatyka i telekomunikacja oraz e-business (D/4) Faks: entr-ict-e-commerce@cec.eu.int innovation/index_en.htm Innowacje w Europie Listopad

3 Nowe trendy w polityce Komisja Europejska przyjęła nowy wspólny plan działania w zakresie badań i innowacji, który dąży do wykorzystania ich we wzroście gospodarczym i tworzeniu nowych miejsc pracy. Celem tego planu jest koordynacja polityki na poziomie unijnym, oraz zachęcanie państw członkowskich do uzupełniania swoich programów w tej dziedzinie. Podwoić wysiłki Odnosząc się do deklaracji zwiększenia poziomu rządowych i prywatnych inwestycji w badania do 3% PKB, Büscher zauważa Ten poziom 3% ma sens tylko wtedy, jeśli podejmie się uzupełniające działania na rzecz rozwoju innowacyjności. Dlatego też Komisja dąży do koordynacji działań w zakresie badań i innowacji. W tym celu przyjęła ona pojedynczy plan działania w miejsce dwóch osobnych dokumentów, które zostały przygotowane wcześniej. Nie oznacza to jednak, że europejska polityka innowacyjności skupia się wyłącznie na innowacjach technologicznych. Pragniemy promować wszystkie rodzaje innowacji, dlatego też używamy uniwersalnych instrumentów wspierających. Plan działania Reinhard Büscher. Sukces Strategii Lizbońskiej zależy od tego, czy państwa członkowskie wcielą słowa w czyny. Powolny postęp do tej pory wynika głównie z faktu, że państwa członkowskie nie wywiązały się odpowiednio ze swoich zobowiązań powziętych na forum unijnym. Czy ten plan działania coś zmieni? Myślę, że większość europejskich polityków zrozumiała, że innowacyjność stanowi ostatnią szansę na zwiększenie konkurencyjności europejskiej gospodarki uważa Büscher. Jeśli nie chcemy obniżać poziomu płac i stopy życiowej, musimy zdecydować się na innowacyjność. Pozostaje otwarte pytanie, jak to zrobić... W ciągu ostatnich kilku lat w polityce innowacyjności wiele się zmieniło. Innowacja i badania stanowią podstawy odnowionej Strategii Lizbońskiej, ogłoszonej w marcu 2005 roku. Z kolei Zintegrowane Wytyczne, ustanowione w celu wdrożenia Strategii Lizbońskiej i zachęcenia do wzrostu gospodarczego oraz tworzenia miejsc pracy, stworzyły nową płaszczyznę dla dialogu między państwami członkowskimi. Niedługo kończy się czas obowiązywania stworzonych przez Komisję programów takich jak Gate2Growth i Paxis, które ustępują miejsca nowym instrumentom: Europe Innova oraz Pro-Inno. Przejmą one zadania wdrażania innowacji i promowania wzrostu gospodarczego. Musimy się wiele nauczyć o sposobach tworzenia skutecznych krajowych systemów innowacyjności, szczególnie w nowych państwach członkowskich. Dlatego też wspieramy wymianę dobrych wzorców oraz międzynarodową współpracę, a także pomagamy państwom członkowskim we wzajemnym uczeniu się od siebie. Potrzebujemy też lepiej wykorzystywać fundusze strukturalne: niestety inwestycje w sprzęt i wyposażenie są ciągle preferowane od inwestycji w wartości niematerialne. Aby wzmocnić system innowacyjności można tworzyć skuteczne ośrodki transferu technologii, inwestować w inkubatory przedsiębiorczości, nowo powstające firmy i im podobne. Komisja przyjęła nowy wspólny plan działania Więcej badań i innowacji: inwestycje w rozwój gospodarczy i nowe miejsca pracy: wspólne podejście do zagadnienia 1. Został on uruchomiony w okresie ważnym dla wdrażania unijnej polityki innowacyjności w całej Unii Europejskiej. Jego głównym celem jest odnowienie zaangażowania władz w inwestycje, w badania i rozwój. Powinno się to odbywać na wszystkich poziomach mówi Reinhard Büscher, kierujący Działem Komisji ds. Rozwoju polityki innowacyjności. Musimy wysłać tu jasny sygnał, a powody ku temu są dosyć oczywiste. Nie uczyniliśmy wystarczająco, aby osiągnąć poziom 3% [czyli zwiększyć inwestycje w badania i rozwój do 3% PKB], a różnica w poziomie innowacyjności między Unią a Stanami się nie zmniejszyła. Dwutorowe podejście Do tej pory Strategia Lizbońska w znacznej mierze polegała na otwartej metodzie koordynacji, która łączy otwartość z wpływem otoczenia, w celu zachęcenia wszystkich państw członkowskich do zwiększenia wysiłków we wszystkich dziedzinach związanych z rozwojem gospodarczym i tworzeniem miejsc pracy. Podstawowym instrumentem jest tu Europejski Raport o Stanie Innowacji (Innovation Trend Chart) a także sieć Innowacyjnych Regionów w Europie (IRE). Wszystkie te narzędzia są przydatne, ale niewystarczająco skuteczne. Trzeba stworzyć lepsze twierdzi Büscher. Musimy ożywić otwartą metodę koordynacji. Staramy się to czynić na dwa sposoby. Listopad 2005 Innowacje w Europie 3

4 Plan działania Więcej badań i innowacji Plan działania obejmuje wiele inicjatyw wdrażanych na poziomie unijnym, stosowny harmonogram Komisji, a także działania uzupełniające podejmowane przez państwa członkowskie. Cztery obszary działania to: koncentrowanie unijnej polityki na badaniach i innowacyjności, koncentrowanie unijnej pomocy finansowej na badaniach i innowacyjności, koncentrowanie działalności gospodarczej na badaniach i innowacyjności, ulepszanie polityki badań i innowacyjności. Różnice w poziomach innowacyjności znikną jedynie wtedy, gdy wszystkie państwa członkowskie zajmą się tą sprawą. Oczekujemy od państw będących pod tym względem w tyle, że będą się jeszcze bardziej starać zauważa Büscher. Tak się składa, że są to państwa członkowskie, które najwięcej korzystają z funduszy strukturalnych. Dlatego oczekujemy, że w pełni wykorzystają one te fundusze do tworzenia skutecznych struktur badawczo-innowacyjnych. Jeżeli uda się to osiągnąć, będziemy świadkami znacznego postępu w tej dziedzinie: przyznawanych będzie więcej patentów, siła robocza stanie się lepiej wykwalifikowana, pojawią się nowe produkty na rynku podsumowuje. Wszystkie działania muszą przynosić widoczne skutki. Po pierwsze Komisja dąży do tworzenia uniwersalnych modeli, poprzez ustalenie rozwiązań wspólnych dla wielu systemów. Trzeba częściej organizować otwarte dyskusje, częściej zasięgać opinii zainteresowanych stron, częściej stosować kryterium uniwersalności przy ocenie programów tłumaczy Büscher. Musimy zapewnić doradztwo polityczne, pomagając i doradzając nie tylko przy wyborze najlepszych rozwiązań, lecz także przy wdrożeniu ich w danych warunkach. Po drugie, działania powinny przebiegać w ramach wspólnych programów, w celu wzajemnej wymiany wiedzy. Naszym ostatecznym celem jest zachęcenie do współpracy nad przydatnymi rozwiązaniami twierdzi Büscher. Oprócz poprawy efektywności finansów publicznych, staramy się obecnie bardziej zachęcić do dzielenia się zasobami, wychodzenia ze wspólnymi inicjatywami na wszystkich poziomach działalności. Sądzę, że istnieje wiele obszarów współpracy między rozmaitymi uczestnikami, takimi jak ośrodki innowacyjności, inkubatory przedsiębiorczości czy firmy doradcze. Już teraz tworzy się pilotażowe usługi, takie jak Eurobiuro (Euro Office) w ramach programu Paxis. Planowana inicjatywa Pro-Inno też powinna zapewnić większe wsparcie. Komisja liczy na większą współpracę na poziomie programów, a nie tylko w ramach poszczególnych projektów. Jeśli nie chcemy obniżać poziomu płac i stopy życiowej, musimy zdecydować się na innowacyjność. Brać sprawy w swoje ręce Pragniemy nie tylko zbliżyć regiony do siebie, lecz także nakłonić je do współpracy podkreśla Büscher. Powinniśmy wykorzystywać istniejące już instytucje i infrastrukturę, zamiast próbować wdrażać programy pilotażowe oraz usługi wspierające na poziomie unijnym. Takie podejście jest wyraźnie widoczne w najnowszym planie działania. Musimy jednak być elastyczni. Nie można wymagać, aby wszystkie państwa członkowskie brały udział w tych samych inicjatywach, ponieważ mają one różne priorytety i borykają się z innymi problemami. Jeśli chcemy przyspieszyć rozwój gospodarczy i stworzyć więcej miejsc pracy, to musimy inwestować w badania i innowacje: nie możemy pozwolić sobie na dalsze opóźnianie koniecznych decyzji nalega Büscher. Musimy przekonać państwa członkowskie do wspólnego działania, zamiast kompensowania na poziomie Komisji braku współpracy między państwami członkowskimi a regionami. (1) Kontakt Reinhard Büscher, Komisja Europejska, DG ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu, Dział ds. Rozwoju polityki innowacyjności Tel Faks reinhard.buescher@cec.eu.int Innowacje w Europie Listopad

5 Alternatywne sposoby ukryte korzyści Z powodu nacisków opinii publicznej oraz istniejącego prawodawstwa unijnego w tej dziedzinie, szuka się obecnie metod badania bezpieczeństwa kosmetyków bez wykonywania testów na zwierzętach. Jednak oprócz spełniania wymogów prawnych, nowe metody in vitro i in silico przynoszą także korzyści ekonomiczne i praktyczne. Zmuszona do innowacji branża kosmetyków osiąga korzyści z wdrażania nowych technologii. Wprowadzono również zakaz obrotu produktami testowanymi na zwierzętach, obowiązujący od 11 września 2004 roku lub od momentu walidacji i przyjęcia metod alternatywnych, a najpóźniej od 11 marca 2009 roku, nawet jeśli nie zostaną one przyjęte do tej pory. Wyjątek stanowią tu trzy obszary badań, w przypadku których tworzenie alternatywnych testów zajmie więcej czasu. Testy alternatywne dla toksyczności powtórnej dawki, toksyczności reprodukcyjnej oraz toksykokinetyki nie muszą być wprowadzane do 11 marca 2013 roku (lub dłużej, jeśli pojawią się problemy techniczne). Nowe alternatywy Walidacja Kto jednak decyduje, czy dana metoda alternatywna gwarantuje bezpieczeństwo produktu w taki samym stopniu, jaki zapewniają tradycyjne metody badań? Od producentów i dostawców kosmetyków na rynek unijny wymaga się udowodnienia, że ich produkty nie zaszkodzą zdrowiu ludzkiemu, gdy będą stosowane zgodnie z ich przeznaczeniem. Wymóg ten zawarto w dyrektywie o produktach kosmetycznych z 1976 roku, która jednak nie wymaga przeprowadzania w tym celu testów na zwierzętach. Jednakże do niedawna był to podstawowy sposób oceny, czy produkty oraz poszczególne ich składniki mogą powodować rozmaite niepożądane efekty, od ostrej toksyczności do negatywnych skutków dla przyszłych pokoleń. Przyjęta w 2003 roku siódma zmiana Dyrektywy o produktach kosmetycznych uwzględnia opinię społeczeństwa, że nie powinno się testować kosmetyków na zwierzętach, mimo że w przypadku środków farmaceutycznych oraz innych potencjalnie toksycznych substancji chemicznych testy takie wydają się uzasadnione. Dyrektywa wprowadza zakaz testów produktów końcowych na zwierzętach, obowiązujący od dnia 11 września 2004 roku, oraz całkowity zakaz testów substancji kosmetycznych na zwierzętach od momentu, gdy metody alternatywne zostaną zweryfikowane (walidowane) i przyjęte przez prawodawstwo unijne. Najpóźniej do 11 marca 2009 roku muszą ustać wszelkie testy substancji kosmetycznych na zwierzętach, nawet jeśli do tej pory nie będą dostępne testy alternatywne. W Unii Europejskiej zajmuje tym ECVAM, czyli Europejskie Centrum Walidacji Metod Alternatywnych, które jest częścią Wspólnego Centrum Badawczego we włoskim mieście Ispra. Od 1992 roku ECVAM zajmuje się rozwojem i walidacją alternatywnych metod badań, dążąc do zamiany, ograniczenia i poprawy sposobu wykorzystania zwierząt laboratoryjnych. Zajmuje się on metodami in vitro, opierającymi się na hodowlach komórkowych i tkankowych, a także metodami in silico polegającymi na modelowaniu komputerowym opartym na zależności między strukturą chemiczną związku a jego właściwościami biochemicznymi, fizjologicznymi i biokinetycznymi, znanym pod nazwą badania zależności między aktywnością a strukturą (QSAR). Alternatywne metody tworzone i walidowane przez ECVAM są następnie przyjmowane w prawodawstwie unijnym. Zajmuje się tym Dział Kosmetyków i Urządzeń Medycznych w Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu, który kieruje polityką w tym sektorze 1. Oprócz wdrożenia ich w prawo unijne, nowe metody są przedkładane organizacji OECD. Jeśli zostaną przez nią zaaprobowane, stają się międzynarodowymi zaleceniami dla 30 państw członkowskich OECD oraz wielu krajów niestowarzyszonych. Dr Thomas Hartung, pracujący w ECVAM, wyjaśnia: Naszym ostatecznym celem jest włączenie naszych testów, które przeszły walidację, do metodologii akceptowanej przez OECD. Dlatego też ostatniego roku świętowaliśmy dzień, gdy pierwsze w pełni równorzędne testy zastępujące testy na zwierzętach zostały zaaprobowane na poziomie OECD 2. Wyniki testów przeprowadzanych zgodnie ze wskazówkami i zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej ustalonymi przez OECD muszą być uznawane przez pozostałe kraje. To wzajemne uznawanie wyników pozwala firmom uniknąć powtarzania testów potrzebnych do uzyskania zezwolenia na obrót ich środkami w innych krajach. Listopad 2005 Innowacje w Europie 5

6 Nowe alternatywy Sama organizacja OECD przeprowadza niewiele badań w celu walidacji metod alternatywnych, jednak ściśle współpracuje w tej dziedzinie z ECVAM oraz z ICCVAM jej amerykańskim odpowiednikiem. Także Japonia jest w trakcie tworzenia krajowego centrum walidacji. Przewiduje się, że wstępne prace podejmowane przez japońskich badaczy w tej dziedzinie pomogą lepiej skoordynować międzynarodowe działania. naukowców, reprezentantów UE oraz OECD, której zadaniem jest podsumowanie dotychczasowego rozwoju alternatywnych metod w 11 podstawowych obszarach toksykologii, oraz oszacowanie, kiedy testowanie kosmetyków na zwierzętach nie będzie już potrzebne 3 : toksyczność ostra, podrażnienie skóry i działanie żrące, podrażnienie oczu, uczulanie skóry, wchłanianie i penetracja przez skórę, toksyczność podostra i subchroniczna, genotoksyczność i mutagenność, toksyczność wywołana promieniowaniem ultrafioletowym, toksykokinetyka i metabolizm, rakotwórczość, toksyczność reprodukcyjna i rozwojowa. Już obecnie można ocenić za pomocą alternatywnych metod in vitro wpływ preparatów na zdrowie ludzkie w takich obszarach, jak wchłanianie przez skórę, działanie żrące na skórę i ostra fototoksyczność. Obecnie trwa walidacja alternatywnych testów na podrażnienia skóry oraz oczu. Ustalenie nowych metod badań z zakresu toksykokinetyki i metabolizmu zajmie jednak więcej czasu. Udział branży Centrum ECVAM koordynuje prace nad tworzeniem metod alternatywnych w celu dotrzymania ustalonych przez Unię terminów zastąpienia testów na zwierzętach testami alternatywnymi. Testy przedłożone przez swych twórców do walidacji są porządkowane według ważności. W niektórych przypadkach ECVAM uczestniczy w takich badaniach walidacyjnych. Zwykle walidacja nowej metody testowej zajmuje trzy lata i kosztuje około 300 tysięcy dolarów. Duży udział mają w tym procesie firmy kosmetyczne zrzeszone w stowarzyszeniu COLIPA dodaje Hartung. Wiele z nich jest zainteresowanych uczestnictwem na wczesnych etapach, gdyż wtedy mogą wykorzystywać innowacyjne metody do badań prognostycznych, odkrywania nowych substancji aktywnych i opracowywania ich profilu, zanim jeszcze badania te staną się obowiązkowe. Obiecują one wyższą wydajność, niższe koszty, oraz łatwiejszą akceptację przez opinię publiczną co stanowi rzeczywiste zalety gospodarcze Po konsultacjach z przedsiębiorstwami, ECVAM za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu składa coroczne raporty Radzie Ministrów i Parlamentowi Europejskiemu, co pozwala ostrzegać na czas o opóźnieniach w stosunku do planu. Wiara w nowe technologie Utworzono doraźną grupę złożoną z przedstawicieli branży kosmetyków, obrońców praw zwierząt, organizacji konsumenckich, Metody in silico są wielce obiecujące w innych obszarach, takich jak testy na uczulenia skóry (patrz ramka). Jest to nowa metoda badawcza, wykorzystująca szybki rozwój informatyki komentuje Hartung. Nadchodzi czas, gdy komputery nie będą wykorzystywane już tylko do obliczania prognozowanej toksyczności na podstawie struktury chemicznej. Jednakże pierwsze metody dopiero przechodzą walidację. Bardzo praktycznym skutkiem wprowadzania alternatywnych metod testowania jest utworzenie całkowicie nowej usługi, polegającej na wykonywaniu badań lub sprzedaży zestawów do testów in vitro na podrażnienia oczu czy uczulenia skóry. Testy oraz materiały powstałe dzięki inżynierii tkankowej, które zostały wcześniej stworzone do celów leczniczych, są teraz wykorzystywane do testów prognostycznych. Walidacja przeprowadzana przez ECVAM ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa produktów poprzez wykazanie skuteczności nowych metod: in vitro, in silico czy też ulepszonych eksperymentów na zwierzętach. Zwykle za punkt odniesienia przyjmuje się dane Stopień podrażnienia oczu zwykle jest oceniany w badaniu tolerancji błony śluzowej (test Draize a), polegającym na wprowadzaniu badanej substancji do oka królika. Obecnie trwa opracowywanie lub wstępna walidacja 14 testów in vitro wykorzystujących na przykład rogówki bydlęce lub jaja kurze. Sześć najbardziej obiecujących testów powinno uzyskać walidację za cztery lata. Niektóre z nich zostały już zaaprobowane przez władze unijne do klasyfikacji substancji silnie drażniących dla oczu. W ciągu sześciu lat może nastąpić całkowite zaprzestanie testów na podrażnienia oczu przeprowadzanych na zwierzętach. Innowacje w Europie Listopad

7 z wcześniejszych badań na zwierzętach. Z tego względu metody alternatywne poddane walidacji w pewnym sensie zasługują na większe zaufanie niż dotychczasowe (niewalidowane) testy na zwierzętach, mimo iż skuteczność tych drugich została ogólnie potwierdzona w praktyce. Opinia branży Produkcja kosmetyków, perfum i przyborów toaletowych stanowi ważną część przemysłu chemicznego. Roczny przychód ze sprzedaży w tej branży zbliża się do 60 miliardów euro w Europie Zachodniej i 190 miliardów euro na całym świecie 4. COLIPA, czyli Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego, Toaletowego i Perfumeryjnego, z 30 członkowskimi lub stowarzyszonymi krajowymi stowarzyszeniami producentów kosmetyków, oraz 23 dużymi międzynarodowymi firmami, mocno wspiera tworzenie i wykorzystywanie alternatywnych metod testowania. Działając w ramach komitetu sterującego COLIPA ds. alternatyw dla testów na zwierzętach (SCAAT), wiele firm członkowskich znacząco pomogło w badaniach i testowaniu. Wśród tych firm znajduje się Procter and Gamble drugi na świecie pod względem wielkości producent chemii gospodarczej, kosmetyków, produktów do czyszczenia i produktów dla zwierząt domowych. Taka szeroka gama produktów powoduje, że firma P&G zainteresowana jest wykorzystaniem metod alternatywnych nie tylko w stosunku do kosmetyków lecz także do innych produktów chemicznych, które musiałyby być testowane w ramach proponowanego unijnego systemu rejestracji, oceny i dopuszczania substancji chemicznych do użytku (REACH) 5. System ten będzie wymagać danych o ocenie bezpieczeństwa 30 tysięcy substancji chemicznych produkowanych w ilości powyżej jednej tony na rok. Ocena bezpieczeństwa większości z nich nastąpi za pomocą metod alternatywnych. Opłacalność Alternatywne metody testów przynoszą znaczne korzyści dodaje Bansil. My naukowcy oczywiście wolimy nie wykonywać testów na zwierzętach. W dodatku ich alternatywy są o wiele bardziej powtarzalne oraz szybsze i tańsze w stosowaniu. Ponieważ tworzenie i wdrażanie wielu naszych produktów zajmuje tyle samo czasu, jak w przypadku leków, opłaca się nam skracać ten czas na wszelkie sposoby. Sama firma Procter and Gamble zainwestowała 190 milionów dolarów w rozwój ponad 50 metod alternatywnych. Firmy w tej branży aktywnie współpracują ze sobą w celu zapewnienia praktycznych metod alternatywnych. Żadna z większych firm nie rości sobie wyłączności do wyników początkowych etapów badań. Po walidacji tych metod przez ECVAM pozostaną one powszechnie dostępne. Samo uczestnictwo w pracach nad tworzeniem tych metod daje firmie przewagę nad konkurencją. Wszyscy stoimy przed tymi samymi wyzwaniami. Nie ma więc sensu, by w pojedynkę zajmować się danym problemem. Jest to bardzo dobry przykład współpracy firm z tej samej branży mówi Bansil. Zaangażowanie się na wczesnym etapie daje szansę na uzyskanie dobrego wglądu w to zagadnienie. Można dostosować metody do używanych substancji chemicznych, dzięki czemu naukowcy pracujący w danej firmie stają się ekspertami w ich wykorzystywaniu. Dostosowanie i wykorzystanie analizy QSAR lub technik in vitro do wstępnej oceny przydatności substancji 6, która jest bardzo zróżnicowana w zależności od specyfiki danej firmy, może przyśpieszyć opracowywanie produktu o wiele miesięcy. Metody takie pozwalają także szybko i precyzyjnie wyszukać cząsteczkę o określonych cechach lub działaniu. Zmiana procedur Nowe alternatywy Wielką zaletą metod alternatywnych mówi Dr Lee Bansil, zatrudniony w Procter and Gamble jest ich uniwersalność. Metody te są tworzone i walidowane przez ECVAM w taki sposób, by mogły być wykorzystywane we wszystkich tych branżach. Uniwersalne metody są bardzo pomocne. Wdrożenie alternatywnych metod testowania w danej firmie wymaga zmiany procedur roboczych a być może także inwestycji w personel i sprzęt. Pierwsze wyzwanie przy tworzeniu nowych metod stanowi zrozumienie mechanizmu toksyczności. Następnie musimy znaleźć taki test in vitro, który będzie powtarzalny i który precyzyjnie określi toksyczność produktu dla zwierząt, a ostatecznie dla ludzi mówi dr Robert Lindenschmidt, pracujący dla firmy Procter and Gamble. Wymagane tu doświadczenie dotyczy wszystkich grup produktów. Po uzyskaniu walidacji tych metod staramy się je wdrożyć jak najszybciej, aby zacząć na tym zarabiać. Testy oceniające uczulenie skóry wykorzystują modele in vitro oraz modelowanie w systemie QSAR. Testy in silico są bardziej zaawansowane technologicznie, a ich walidacja powinna nastąpić w ciągu pięciu do sześciu lat. Wykazano, że niektóre hodowle komórkowe in vitro reagują na środki uczulające skórę, ale potrzebne są jeszcze dalsze badania i doskonalenie tych metod. Reakcja in vivo na alergen ma złożony charakter. Aby uwzględnić wszystkie etapy reakcji uczuleniowej, trzeba opracować co najmniej kilka testów alternatywnych, żeby móc zastąpić testy na zwierzętach. W pewien sposób europejskie firmy mają w tej dziedzinie przewagę, ponieważ mogą liczyć na pomoc Komisji w sprawdzaniu i akceptacji wynalezionych metod nie tylko w Europie lecz także na całym świecie za pośrednictwem OECD dodaje Bansil. Stanowi to duże ułatwienie dla firm z naszej branży, ponieważ nie musimy dwukrotnie przeprowadzać tych samych testów. Listopad 2005 Innowacje w Europie 7

8 Nowe alternatywy Badania toksykokinetyki i metabolizmu ustalają sposób wchłaniania substancji, jej dystrybucję w organizmie, metabolizm i wydalanie. Grupa robocza zajmująca się metodami alternatywnymi zaproponowała trzyetapowy system łączący metody in vitro i in silico. Etap pierwszy ocenia stopień wchłaniania przez usta, skórę i układ oddechowy, etap drugi to zestaw testów oceniających metabolizm i gromadzenie się substancji, a etap trzeci ocenia ich toksyczność. Przejście do kolejnego etapu testów zależy od pozytywnych wyników na etapie poprzednim. Testy oceniające metabolizm mogą być dostępne za pięć, a testy oceniające wchłanianie za osiem lat, jednak pełne zastąpienie testów na zwierzętach prawdopodobnie zajmie ponad dziesięć lat. Lekcja dla pozostałych gałęzi przemysłu Metody alternatywne zapewnią wyższą wydajność, niższe koszty, oraz łatwiejszą akceptację przez opinię publiczną. Przyczyn zmian w branży chemicznej a szczególnie kosmetycznej jest wiele: polityczne cele w dziedzinie zdrowia publicznego, bezpieczeństwa i ochrony środowiska, naciski ze strony obrońców praw zwierząt oraz opinii publicznej, a także dążenie przemysłu do projektowania produktów lepszych, wydajniejszych i bardziej popularnych. Czy zdobyte tu doświadczenie może przydać się w innych branżach, które stoją przed podobnymi wyzwaniami? Jak uważa Bansil Potrzebujemy nowych alternatywnych metod, aby spełniać oczekiwania społeczeństwa. Podobne inicjatywy często otwierają nieoczekiwane drogi rozwoju. Na przykład program mapowania genomu ludzkiego oraz związane z nim modelowanie komputerowe doprowadziły do przełomu w przemyśle farmaceutycznym, który jeszcze dziesięć lat temu był uznawany za niemożliwy. (1) (2) Tymi zaaprobowanymi metodami były dwie metody badania działania żrącego na skórę (jej trwałego uszkodzenia). Obecnie istnieją trzy testy in vitro, które uzyskały walidację, oparte na tych dwóch metodach, jeden oceniający zdolność do fototoksycznego uszkodzenia skóry, i jeszcze jeden badający wchłanianie i penetrację substancji chemicznych przez skórę. (3) Eskes, C. & Zuang, V. (2005), Alternative (Non-animal) Methods for Cosmetics Testing: Current Status and Future Prospects. ATLA Vol. 33, Supplement 1. (4) Źródło danych: COLIPA, Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego, Toaletowego i Perfumeryjnego. (5) (6) Przeprowadzana na wczesnym etapie ocena przydatności substancji chemicznych do planowanego stosowania lub ich działań niepożądanych. Komisja Europejska, 2005 Kontakt Thomas Hartung, Komisja Europejska, Wspólne Centrum Badawcze, Europejskie Centrum Walidacji Metod Alternatywnych Tel Faks thomas.hartung@cec.eu.int Procter & Gamble pgmedia.m@pg.com Komórki nabłonkowe in vitro - pokrywają całą powierzchnię ciała (m.in. skórę) oraz pokrywają lub wyścielają wszystkie narządy wewnętrzne. Innowacje w Europie Listopad

9 Prawa własności intelektualnej zachęta do innowacji? Często słychać głosy polityków nawołujących europejskie firmy do lepszej ochrony własności intelektualnej. Jednakże rzadko zastanawiają się oni, czy europejski system ochrony praw własności intelektualnej rzeczywiście wspiera innowacyjność zgodnie ze swoimi założeniami. Innowacje w Europie zapytały ekonomistę, prawnika i polityka o ich opinię na ten temat. Zgodnie z tym poglądem, prawa własności intelektualnej mają na celu skorygowanie niedoskonałości rynku polegających na tym, że bez istnienia stosownych zabezpieczeń działania naśladowców pomniejszają zachętę, jaką stanowi dla wynalazców możliwość handlowego wykorzystania ich wynalazku. Aby powstrzymać takie nadużycia, prawo własności intelektualnej powinno zwiększyć innowacyjność, która sprzyja dobru publicznemu. Wszystko ma swoją cenę Jednakże jest druga strona tego medalu. Prawa własności intelektualnej są czasowym monopolem, który ogranicza swobodę działania w gospodarce rynkowej, której normą powinna być uczciwa konkurencja. Praktyki monopolistyczne ograniczają konkurencję i dlatego są zwykle nielegalne. Prawa własności intelektualnej W tym miesiącu w Budapeszcie odbyła się konferencja Patinnova Ta odbywająca się co dwa lata i organizowana wspólnie przez Komisję Europejską i Europejski Urząd Patentowy konferencja stanowi znakomitą okazję dla specjalistów od patentów i podmiotów zainteresowanych innowacją do rozmów o wpływie praw własności intelektualnej na innowację. Wiara w prawo własności intelektualnej Jeremy Bentham Po miesiącach spędzonych w laboratorium na pracy w pocie czoła, nareszcie widać efekty Twoich pomysłów i wysiłków. Udało Ci się stworzyć prototyp: urządzenie, które pozwala Ci znacząco wyprzedzić konkurencję. Wyobrażasz już sobie, jaką fortunę można zarobić na sprzedaży nowatorskiego urządzenia na rynku całkowicie wolnym od interwencji ze strony rządu. Jest tylko podstawowy problem: Twój wynalazek łatwo powielić. Zasada zachęty Jest to przykład, który posłużył Jeremy emu Benthamowi, twórcy koncepcji utylitaryzmu, do wysuwania zasady zachęty jako argumentu dla ochrony praw własności intelektualnej. Pozostaje ona podstawowym jej uzasadnieniem do dnia dzisiejszego. W 1793 roku pisał on: Bez ochrony prawnej, wynalazca prawie zawsze zostałby wyparty z rynku przez konkurenta, który bez nakładów wchodząc w posiadanie wynalazku... byłby w stanie pozbawić wynalazcę wszelkich godziwych zysków, poprzez sprzedaż wyrobu po niższej cenie. Konferencja rozpoczęła się od określenia stopnia realizacji inicjatyw Komisji dotyczących praw intelektualnych. Pozostałe sesje zajmowały się kwestią ochrony wzorów przemysłowych przez prawodawstwo unijne 2, sposobem wyodrębniania majątku intelektualnego instytutów badawczych, licencjonowaniem dorobku intelektualnego uniwersytetów oraz sposobem wykorzystania majątku intelektualnego do uzyskiwania pożyczek bankowych i dostępu do kapitału wysokiego ryzyka. Pobieżny rzut oka na program konferencji lub na dowolną z rad udzielonych przez rządy państw członkowskich Unii lub tematycznego ośrodka doradczego finansowanego przez Unię 3, zachęcających firmy do pełniejszego korzystania z systemu ochrony własności intelektualnej, może prowadzić do wniosku, że społeczeństwo dawno temu przyjęło argumenty Benthama i wdrożyło odpowiedni system ochrony własności intelektualnej, który zachęca potencjalnych wynalazców do innowacyjności, zapobiegając jednocześnie praktykom monopolistycznym stosowanym przez właścicieli takich praw. Czy tak jest w istocie w przypadku obecnego europejskiego systemu? Listopad 2005 Innowacje w Europie 9

10 Prawa własności intelektualnej Opinia ekonomisty Jonathan Cave jest specjalistą w zakresie ekonomii regulacji, pracującym na Wydziale Gospodarki Uniwersytetu w Warwick. Uważa on, że należy uwzględnić złożoność zjawiska innowacyjności. Prawo własności intelektualnej może stanowić narzędzie zachęcające do najlepszego wykorzystania innowacji formalnych. Istnieje jednak podstawowe pytanie: czy formalne innowacje są najbardziej przydatne, szczególnie do realizacji strategicznych, politycznych celów mówi Cave. Innowacje nieformalne mogą częściej powstawać przy wdrażaniu danego produktu, w wyniku współpracy wielu osób, nie tylko samych inżynierów i naukowców. Źródłem innowacji mogą być klienci, sprzedawcy i uczenie się na wszystkich etapach wdrażania. Wiele z najbardziej rewolucyjnych innowacji powstało w ten sposób. Dzisiejsze przepisy chroniące prawa własności intelektualnej ich nie dotyczą, a formalna, chroniona innowacja może je nawet uniemożliwić. Tracą wszyscy Wykorzystanie systemu praw własności intelektualnej jako bodźca do innowacji pociąga za sobą globalną stratę. System ten tworzy tymczasowy, miejscowy, ale mimo wszystko wyłączny monopol. Patenty i prawa autorskie Patenty i prawa autorskie stanowią dwie podstawowe formy ochrony własności intelektualnej. Prawa autorskie obejmują rozmaite oryginalne dzieła: literaturę, przedstawienia, muzykę, filmy itp. Powstają one samoistnie w momencie stworzenia danego dzieła, a twórca nie musi podejmować szczególnych zabiegów w celu ich ochrony: trwa ona przez 70 lat od jego śmierci. Udzielana ochrona obejmuje dzieło w ustalonej formie czyli na przykład tekst książki ale nie sam pomysł. Ochrona taka może zostać naruszona jedynie w drodze kopiowania dzieła. Patenty są przyznawane na dokonane wynalazki. Wynalazca musi zwrócić się o patent przez złożenie wniosku do krajowego urzędu patentowego lub do europejskiego urzędu patentowego. Patent jest udzielany jeśli wynalazek jest nowy, nie jest oczywisty i może zostać wdrożony. Urzędy patentowe publikują wnioski patentowe, aby pozostali wynalazcy mogli się z nimi zapoznać. Właściciel patentu zachowuje do niego prawa przez dwadzieścia lat. Monopol na patent jest zależny od zgłoszonych zastrzeżeń patentowych. Im większa liczba zastrzeżeń, tym większą dany patent ma wartość. Jeśli dane urządzenie jest objęte cudzym patentem, to każda osoba, która używa, sprzedaje lub importuje to urządzenie bez licencji udzielonej przez właściciela patentu, narusza jego prawa, niezależnie od tego, czy twórca urządzenia naśladował opatentowaną ideę. Oznacza to sprzedaż po cenie, w której krańcowa skłonność do nabycia produktu jest o wiele wyższa niż krańcowy koszt jego produkcji mówi Cave. Koszt krańcowy jest ceną, którą by produkt ten osiągnął w warunkach wolnej konkurencji. W przypadku wielu produktów i usług informacyjnych koszt ten wynosi praktycznie zero: tyle kosztują na przykład masowo wytwarzane płyty CD. Tak więc wiele osób skłonnych dokonać zakupu po koszcie produkcji nie może nabyć danego wyrobu. Nie uwzględniono tu kosztu innowacji. Jednak koszt ten ponosi się tylko raz i można go łatwo pokryć nawet niższym zyskiem. Ważne jest też, że znaczne zyski z takiego monopolu mogą zachęcić konkurencyjne firmy do większych ogólnych inwestycji w dany wynalazek niż jest to opłacalne. W rezultacie niektóre z nich mogą zbankrutować. Jonathan Cave wskazuje na częściowe rozwiązanie. Jeśli można by sprzedawać produkt konsumentom po cenie, którą są gotowi zapłacić, to zarówno nabywcy, jak i sprzedawcy by na tym skorzystali. Więc jednym ze społecznie użytecznych sposobów wykorzystania innowacji jest segmentacja rynku według dochodów. Sprzedawcy oprogramowania postępują w poniekąd podobny sposób, gdy sprzedają programy użytkowe po różnych cenach w wersji edukacyjnej, standardowej i zawodowej. Sposoby obejścia systemu Jednakże zróżnicowanie cenowe jest kontrowersyjne dla osób, które najbardziej cenią dane dobro: uważają one za niesprawiedliwy fakt, że muszą płacić więcej niż osoby, które dane dobro mniej cenią. Ponadto osoby, które go zakupiły po niższej cenie mogą odsprzedawać je po cenie wyższej. Jednakże przedsiębiorczy właściciele praw mogą czasami zastosować sprytne i niekonwencjonalne rozwiązania. Cave podaje przykład Zespół The Grateful Dead grał wiele koncertów w San Francisco. Organizator tych wszystkich koncertów sprzedawał także bardzo drogie oryginalne koszulki z nazwą zespołu. Konkurencją dla niego byli nieautoryzowani sprzedawcy handlujący nimi przed wejściem do sal koncertowych. Organizator wpadł na pomysł: kupił najtańsze czyste koszulki, jakie mógł znaleźć, i wyprodukował własne podróbki, które następnie zbył na rynku wtórnym. I tak prawdopodobnie na tym więcej zarobił niż gdyby zrezygnował z rynku wtórnego i utrzymywał wysoką cenę. Opinia prawnika Geertrui Van Overwalle jest profesorem prawa w Ośrodku Praw Własności Intelektualnej przy Uniwersytecie Katolickim w Leuven. W trakcie kilku niedawnych międzynarodowych konferencji wyraziła ona zaniepokojenie w związku z kilkoma aspektami międzynarodowej sytuacji w zakresie praw autorskich. Szczególnie martwi ją szybko rosnący poziom ochrony praw własności intelektualnej. Van Overwalle oraz pozostali specjaliści twierdzą, że jest on za wysoki. Nie tylko patenty obejmują o wiele większą liczbę nowości niż miało to miejsce 50 lat temu, lecz Innowacje w Europie Listopad

11 także prawodawcy uzupełnili klasyczny trójkąt praw autorskich, patentów oraz znaków handlowych o wiele nowych specyficznych praw własności intelektualnej, takich jak prawa do baz danych. Wynikiem tych zmian jest znaczące zwiększenie liczby zgłaszanych i przyjmowanych wniosków patentowych. Problem wyłączności Dla Van Overwalle tak zwana tragedia wyłączności (tragedy of the anti-commons) jest obecnie bardziej palącą kwestią niż kiedykolwiek. Tragedia wyłączności ma miejsce wtedy, gdy liczne prawa własności o względnie małym zakresie mogą ograniczyć pole działania potencjalnych wynalazców tak, że zasoby gospodarcze nie będą w pełni wykorzystywane. Van Overwalle podaje przykład układów scalonych diagnozujących choroby genetyczne. Niektóre firmy powiedziały mi, że nie zakodują testu na daną chorobę w układzie scalonym, ponieważ wiedzą, że zastrzeżono już wiele praw własności intelektualnej w danej dziedzinie. Dlatego też nawet nie rozpoczynają badań na ten temat. Gąszcz patentów Alternatywą dla takich firm jest wejście w daną dziedzinę. Jeśli się na to zdecydują, to muszą ustalić wszystkich właścicieli praw do technologii mających zastosowanie w danej dziedzinie i mogących okazać się przydatnymi, a następnie rozpocząć negocjacje w sprawie licencji. Ponieważ licencje te są nawzajem powiązane, eksperci od praw własności intelektualnej nazywają je gąszczem patentów. Van Overwalle podaje też przykład grupy badawczej, która chciała wykorzystać technologię złotego ryżu do rozwoju gospodarczego. Ponieważ badacze oczekiwali zwykłego w tej sytuacji gąszczu patentów, zaczęli od przeglądania dotychczasowych dokonań i, zgodnie ze swoimi oczekiwaniami, ustalili na początek 90 patentów, które dotyczyły tej dziedziny. Jednakże gdy dokładniej się przyjrzeli sytuacji prawnej, ograniczyli ich ilość do sześciu naprawdę ważnych patentów. Van Overwalle uważa, że jest to typowa sytuacja. Sami wielokrotnie badaliśmy patenty dotyczące niektórych genów i nie jest tak źle, jak się spodziewaliśmy. Uważam więc, że opowieści o gąszczu patentów mogą być przesadzone. Kwestie etyczne Van Overwalle podaje działania amerykańskiej firmy Myriad Genetics jako przykład negatywnych tendencji w ochronie praw własności intelektualnej. Firma ta uzyskała patent na sekwencje DNA charakterystyczne dla dziedzicznych form raka piersi. Gdy laboratoria diagnostyczne w Europie, Kanadzie i pozostałych krajach zwróciły się do firmy Myriad Genetics o licencje, aby mogły oferować pacjentom diagnostyczne testy na raka, wysoka cena, której zażądała ta firma, wywołała powszechne oburzenie. Wiele osób było zaniepokojonych faktem, że działalność tej firmy ogranicza powszechny dostęp do opieki medycznej, zaś głosy potępienia takiej postawy, rozlegające się w wielu państwach Unii Europejskiej, nadszarpnęły reputację Myriad Genetics. Reakcja ta dowodzi również wzrastającej wagi argumentów etycznych w debacie nad prawami własności intelektualnej. Czasami słyszy się, że kwestie etyczne mogą obniżyć poziom konkurencyjności w Europie mówi Van Overwalle. Osobiście wierzę, że nie możemy pominąć kwestii moralności. Musimy ją uwzględnić: stanowi ona ważny składnik naszej tożsamości kulturowej. Opinia polityka Erik Nooteboom jest szefem Działu Własności Przemysłowej w DG ds. Rynku Wewnętrznego. Jego praca polega na zapewnianiu sprawiedliwych warunków dla własności przemysłowej na rynku wewnętrznym. Oznacza to dwie rzeczy. Po pierwsze, harmonizację prawodawstwa dotyczącego własności intelektualnej. Drugą sprawą jest ujednolicanie narzędzi ochrony tej własności mówi Nooteboom. Polega to na dostarczeniu przedsiębiorstwom narzędzi ochrony ich praw własności intelektualnej na terenie całej Unii Europejskiej za pomocą jednego wniosku składanego do jednego urzędu. Fala krytycznych głosów Nie zgadza się on w pełni z częstą opinią obserwatorów branży naukowej, że zbyt wzrosło znaczenie i zakres praw własności intelektualnej w ostatnich kilkudziesięciu latach. W ciągu ostatnich pięciu do dziesięciu lat byłem świadkiem bardziej krytycznego podejścia do systemu własności intelektualnej, z powodu kreowania przez niego monopoli. Nooteboom uważa, że w przeszłości za tworzenie stosownych przepisów odpowiedzialne było wąskie grono prawodawców, z których większość uważała, że ochrona własności intelektualnej z samej swojej natury sprzyja dobru publicznemu. Wszelkie propozycje prawodawcze były automatycznie zatwierdzane przez Radę i Parlament. Także poza tym zamkniętym kręgiem osób przeważająca większość uważała, że są to tylko kwestie techniczne ustalane przez kompetentnych specjalistów. Sytuacja uległa zmianie. Obecnie jesteśmy o wiele bardziej zaangażowani w publiczną debatę, aby zapewnić właściwe rozłożenie praw i obowiązków. Podchodzimy do tematu z większą ostrożnością twierdzi Nooteboom. Prawa własności intelektualnej Listopad 2005 Innowacje w Europie 11

12 Prawa własności intelektualnej Ponowna analiza roli Komisji Prognoza Nootebooma dotycząca unijnej polityki ochrony praw własności intelektualnej uwzględnia też trzy niespodziewane wydarzenia. Pierwszym z nich jest proponowany patent wspólnotowy jednolite narzędzie, które obniżyłoby koszty badań patentowych oraz spraw sądowych. Problem ten nie jest dalej rozwiązany z powodu braku zgody między państwami członkowskimi w sprawie wymogów tłumaczeniowych. Prawa własności intelektualnej są czasowym monopolem, który ogranicza swobodę działania w gospodarce rynkowej. Po drugie, propozycja dyrektywy o patentach na wynalazki realizowane przy pomocy komputera została w lipcu zdecydowanie odrzucona przez Parlament Europejski. Po trzecie, państwa członkowskie dalej mają odmienne podejścia do kwestii patentowania kodu DNA człowieka. W 1998 roku została uchwalona Dyrektywa Biotechnologiczna, która zezwala na patentowanie DNA. Pięć lat temu minął termin jej wdrożenia w krajowych systemach prawnych we wszystkich państwach członkowskich, lecz parlamenty czterech z nich jeszcze nie wprowadziły wymaganego prawodawstwa. W odpowiedzi na te wydarzenia Komisja podejmuje stosowne działania. Przede wszystkim musimy ponownie rozpatrzyć rolę Komisji, a nawet całej Unii Europejskiej, w regulacji kwestii praw własności intelektualnej mówi Nooteboom. Jesteśmy świadomi, że poszczególne stolice nie chcą podejmować w tych sprawach kroków. Obecnie zastanawiamy się, co należy czynić dalej. (1) (2) Unijne wzory przemysłowe oraz znaki handlowe są chronione w całej Unii przez Biuro Harmonizacji Rynku Wewnętrznego: (3) Kontakt Jonathan Cave, University of Warwick Tel Faks j.a.k.cave@warwick.ac.uk faculty/cave/ Geertrui Van Overwalle, Uniwersytet Katolicki w Leuven Ośrodek Praw Własności Intelektualnej Tel Faks geertrui.vanoverwalle@law.kuleuven.ac.be Erik Nooteboom, Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego i Usług, Dział Własności Przemysłowej Tel Faks erik.nooteboom@cec.eu.int Innowacje w Europie Listopad

13 Biuletyn informacyjny IRC Listopad 2005 Coroczne spotkanie sieci IRC Nagrody sieci dla najlepszych przykładów transferu technologii Udany połów Grupy Tematycznej Rybołówstwa Niemieckie oddziały IRC zaczynają współpracę między sobą

14 Sieć IRC obchodzi dziesiątą rocznicę swojego powstania Coroczne spotkanie sieci IRC W czerwcu przedstawiciele 71 ośrodków przekazu innowacji spotkali się na corocznym spotkaniu w Brukseli, obchodząc dziesiąty jubileusz powstania unijnej sieci IRC. Podczas spotkania zorganizowanego przez brukselską sieć IRC przy współpracy z Regionem Stołecznym Brukseli, uczestnicy mieli okazję do refleksji nad rozwojem sieci, mogli spotkać znajomych z całej Europy oraz bezpośrednio dowiedzieć się o bieżącej sytuacji i planach dla europejskiej polityki innowacyjności. działalności IRC. Podczas sesji innowacje i regiony mówiono o tym, że sieć IRC może w dużym stopniu wpłynąć na innowację w regionach i że powinna ona ściślej współpracować z grupami powiązanych przedsiębiorstw. Jednakże regionalna polityka innowacyjności musi być bardziej dostosowana do potrzeb firm i ich klientów. W opinii uczestników sesji innowacje a uniwersytety, nawiązywanie ściślejszej współpracy między siecią IRC a uniwersyteckimi ośrodkami transferu technologii będzie korzystne dla obu stron, przy czym sieć IRC będzie w stanie zainteresować naukowców wieloma praktycznymi problemami. IRC mogłaby także pomóc przy tworzeniu firm wyodrębnianych z jednostek naukowych. Końcowa sesja na temat innowacji i przemysłu podkreśliła znaczenie innowacji i nowych technologii dla długofalowego rozwoju firm. Firmy o różnych rozmiarach i z różnych branż działają samodzielnie, ale wszystkie mają takie samo podejście do innowacji. Komisarz Verheugen przemawia podczas spotkania Sieć IRC już od dziesięciu lat skutecznie wspiera innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach powiedziała uczestnikom Renate Weissenhorn, która kieruje Działem Wspierania Innowacji w Komisji Europejskiej i jest odpowiedzialna za rozwój tej sieci. Dwie trzecie z 850 klientów, którzy w zeszłym roku zawarli międzynarodowe umowy o współpracę za pomocą IRC, zatrudnia mniej niż 50 pracowników. A prawie jedna trzecia, 32%, ma ich mniej niż dziesięć. Sieć IRC zakończyła niedawno wstępne badanie efektywności działania. Badania te dowodzą, że korzyści gospodarcze dla klientów IRC były około 1,8 razy większe niż koszty finansowania ośrodków. Jednakże według Wessenhorn wskaźniki ilościowe uzyskane w tym badaniu uzasadniają sens istnienia sieci. Transfer technologii jest prostszy i trwa krócej niż przeprowadzanie prac badawczo rozwojowych. A dla potencjalnych klientów, usługi sieci IRC stanowią alternatywę dla trudnego zadania samodzielnego nawiązywania kontaktów z innymi europejskimi firmami. Przyszłe wyzwania Oprócz wewnętrznych dyskusji i raportów grupy roboczej na temat rozmaitych aspektów działania sieci, podczas corocznego spotkania odbyły się trzy publiczne debaty na temat podstawowych dziedzin Stanowi to podstawę proponowanego przez Komisję Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP), planowanego na lata W swoim przemówieniu podczas tego spotkania, Günter Verheugen, wiceprzewodniczący Komisji odpowiedzialny za DG ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu, przedstawił główne założenia proponowanego programu. Nie możemy osiągnąć wzrostu gospodarczego i zwiększenia liczby miejsc pracy bez korzystania z dobrych wzorców i innowacyjności podkreślił Verheugen. Zwiększa się dystans między Europą a Stanami Zjednoczonymi pod względem dynamiki innowacji. Musimy odwrócić tę tendencję. Może nam w tym pomóc odnowiona Strategia Lizbońska, koncentrująca się na zwiększeniu skuteczności naszych wysiłków. Pomocna dłoń Przyszłość firm zależy od innowacji. Rzadko jednak pojawia się ona przez przypadek. Wręcz przeciwnie: innowacja wymaga odpowiednich warunków, wiedzy, umiejętności oraz otoczenia gospodarczego podkreślił Verheugen. Podkreślił też znaczenie małych i średnich firm, na które przypada dwie trzecie miejsc pracy w Europie: Ich zdolność do innowacji ma rzeczywiste znaczenie dla gospodarki. Program Ramowy CIP podporządkowuje istniejące instrumenty jednemu celowi. Publiczna konsultacja w sprawie naszych propozycji, która miała miejsce zeszłej jesieni, ukazała ogólne poparcie dla naszych założeń i celów. Zaproponowaliśmy budżet w wysokości 4,2 miliardów euro na okres siedmiu lat. Jest to mała kwota zważywszy na problemy, z którymi musimy się zmierzyć. Powinna jednak wystarczyć, by uczynić krok do przodu. Innowacje w Europie Listopad

15 Brukselskie firmy spotykają się z członkami sieci IRC Duże zainteresowanie spotkaniem B2IRC Komisarz podkreślił te dwa elementy proponowanego programu, które uważa za najważniejsze. Pierwszym z nich jest ekoinnowacja, ogólnoświatowa branża warta 500 miliardów euro w 2003 roku, z którą bezpośrednio powiązane są dwa miliony miejsc pracy w Europie. Europa przewodzi w produkcji ekologicznych produktów i usług. Ta właśnie branża może mieć duży wpływ na rozwój gospodarczy i miejsca pracy stwierdził Verheugen. Drugim elementem programu jest instrument finansowy dla firm o wysokim potencjale rozwojowym, który by angażował kapitał prywatny. Narzędzie takie pomogłoby małym firmom przekroczyć martwy punkt między dostępnym finansowaniem do 250 tysięcy dolarów a powyżej 2,5 miliona dolarów, czyli etap, na którym najtrudniej pozyskać inwestycje. Zwracając się do członków sieci IRC, Verheugen podziękował członkom za dotychczasowe osiągnięcia. Jednakże powinniśmy być bardziej ambitni i dążyć do osiągania lepszych wyników podkreślił komisarz. Oczekuję także, że sieci IRC jeszcze bardziej pomogą we wdrażaniu zmodyfikowanej Strategii Lizbońskiej. Przyszłość sieci Jesteśmy przekonani, że regiony odgrywają ważną rolę we wspieraniu innowacji. Sieci IRC udostępniają regionom ogólnoeuropejską wiedzę i doświadczenie. Współpraca z regionalnymi partnerami jest podstawą pracy IRC. Zachęcił on sieci IRC do ściślejszej współpracy z uniwersytetami oraz do skuteczniejszego wspierania firm wyodrębnianych z uniwersytetów. Komisja także chciałaby, aby sieci IRC pomagały większej liczbie małych i średnich przedsiębiorstw brać udział w Programie Ramowym na rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji. Wiele trzeba zrobić w tej dziedzinie, a sieci IRC mogą w tym bardzo pomóc. Nowym elementem corocznej konferencji sieci IRC była impreza B2IRC, podczas której klienci brukselskiej sieci IRC mogli spotkać się z przedstawicielami sieci z całej Europy. Jak to ma miejsce w przypadku tradycyjnych spotkań w celu nawiązania kontaktów, spotkania zostały zaplanowane, a profile firm rozesłane przed samym wydarzeniem. Jednakże zamiast bezpośredniego spotkania z potencjalnymi partnerami, firmy brukselskie spotkały się z ekspertami IRC z danego regionu, którzy dobrze znali poszczególne firmy. Pomysł na imprezę B2IRC podsunęła nam grupa doradcza złożona z klientów, którzy entuzjastycznie podeszli do możliwości spotkania się z przedsiębiorstwami z całej Europy mówi Barbara Andreani z brukselskiego oddziału IRC. Ta formuła jest atrakcyjna zarówno dla naszych klientów, jak i dla naszych kolegów z IRC. W odróżnieniu od tradycyjnych spotkań z potencjalnymi partnerami, obejmuje ona wiele sektorów. Chcieliśmy także pokazać znaczący potencjał przemysłowy i doświadczenie Brukseli: miasto to jest czymś więcej niż tylko administracyjną stolicą Unii Europejskiej. W imprezie uczestniczyło około 19 firm, klientów brukselskiego oddziału IRC, którzy odbyli w sumie 49 osobnych spotkań. W ciągu trzydziestominutowych spotkań zarówno firmy jak i przedstawiciele IRC mogli się dobrze nawzajem poznać oraz ustalić możliwości współpracy z firmami w poszczególnych regionach sieci IRC podkreśla Andreani. Ponadto coroczne spotkanie dało naszym klientom bezpośredni dostęp do 400 ekspertów z dziedziny transferu technologii. Przede wszystkim pokazało im to, w ramach sieci IRC mogą liczyć na profesjonalną pomoc oraz że sieć jest czymś więcej niż bazą danych ofert oraz zapytań o potrzebne technologie. Barbara Andreani, brukselski oddział IRC Tel Faks ban@abe.irisnet.be Coroczne spotkanie sieci IRC (1) Patrz Działanie w sieci to oszczędność czasu i większa efektywność, Innowacje w Europie, lipiec 2005 r. Kontakt Listopad 2005 Innowacje w Europie 15

16 Mała firma programistyczna wkracza na rynki światowe Oprogramowanie do odlewania metali Sieć IRC pomogła małej fińskiej firmie wyodrębnionej z VTT, największej krajowej instytucji badawczej, w znalezieniu włoskiego partnera, który jej pomoże w podboju międzynarodowego rynku. Simtech Systems w całej Europie i na świecie zdobywa klientów na swoje oprogramowanie symulujące odlewanie metali. Na tym partnerstwie, nagrodzonym podczas corocznej konferencji IRC, skorzystają firmy, klienci oraz środowisko. Usługi oferowane przez IRC są bardzo przydatne. Wiele małych firm takich jak moja powinno zastanowić się nad zaletami współpracy z tą siecią mówi Matti Sirviö, dyrektor fińskiego oddziału Simtech Systems. Jest on wdzięczny sieci IRC za możliwość zwiększenia zysków jego małej firmy oraz za rozszerzenie działalności na rynek międzynarodowy. Nagrodzone porozumienie o międzynarodowym transferze technologii, któremu patronowała sieć IRC, może stanowić podstawę międzynarodowego sukcesu firmy Simtech. Modelowanie stopionego metalu Firma Simtech tworzy oprogramowanie przewidujące zachowanie się stopionego metalu pompowanego do formy. Prawie każda branża produkcyjna korzysta z odlewów metalu do produkcji precyzyjnych części urządzeń takich jak samochody, samoloty czy pralki. Oprogramowanie przewidujące płynięcie i chłodzenie stopionego metalu zwiększa wydajność oraz uniwersalność projektowania układów odlewniczych. Pozwala ono także na znaczące zmniejszenie ilości odpadów powstających w wyniku użycia niewłaściwych form odlewniczych i przy stosowaniu tradycyjnej metody prób i błędów. Firma, w której pracuje Sirviö, stworzyła jeden z najlepszych programów symulacyjnych do odlewania, jednakże bez pomocy z zewnątrz miałaby problemy z rynkowym wykorzystaniem swojego rozwiązania. Nasz system ConiferCast może symulować wysokociśnieniowe odlewanie kokilowe o wiele lepiej niż systemy naszych konkurentów twierdzi Sirviö. Jednakże Finlandia jest nieco oddalona od międzynarodowych rynków. Nawet podróże służbowe promujące nasz wynalazek wśród klientów w całej Europie bardzo drogo by nas kosztowały. Do Włoch i całego świata Fiński oddział IRC 1 zaangażował się w poszukiwanie przedstawicieli, którzy by licencjonowali i rozpowszechniali to oprogramowanie w pozostałych krajach. We współpracy z oddziałem IRC w regionie Lombardii 2, udało im się skontaktować fiński Simtech Systems z włoską firmą XC Engineering, w celu wyszukania włoskich firm zainteresowanych tą nowatorską technologią. Dzięki swojej znajomości lokalnego rynku XC Engineering ustalił, że może istnieć zapotrzebowanie na oprogramowanie firmy Simtech szczególnie ze strony małych odlewni, które chciałby z niego skorzystać bez ponoszenia znacznych nakładów na szkolenia. Przekonaliśmy się, że ich oprogramowanie jest uniwersalne i łatwe w użyciu mówi Alessandro Incognito, dyrektor XC Engineering. Sprzedaliśmy już kilka licencji i sądzę, że wkrótce poziom ten zacznie gwałtownie rosnąć. Przy cenie 48 tysięcy euro za licencję, ta międzynarodowa współpraca jest bardzo korzystna dla Simtech Systems oraz XC Engineering. BROMOPRESS SRL, Italie Oprogramowanie symulacyjne przewiduje zachowanie się stopionego metalu przy odlewaniu. Innowacje w Europie Listopad

17 Nagroda pokazuje kierunki rozwoju W trakcie corocznej konferencji sieci IRC firmy Simtech Systems oraz XC Engineering otrzymały Nagrodę za pomyślny transfer technologii wykorzystujący wyniki badań naukowych za oprogramowanie ConiferCast 3. System ten został stworzony w ramach programu CipCap finansowanego przez Unię Europejską 4. Jednym z partnerów w ramach tego projektu był VTT, fiński instytut badań technologicznych, będący zarazem największą instytucją badawczą w państwach nordyckich, w której Sirviö pracował przez 14 lat. Firma Simtech Systems wyodrębniła się z VTT w celu wykorzystania handlowego potencjału systemu ConiferCast. Obie firmy: Simtech Systems oraz XC Engineering, potwierdziły że osiągnęły znaczne korzyści handlowe z nawiązania współpracy za pośrednictwem sieci IRC. Sirviö podkreśla, że długofalowe powodzenie jego rozwijającej się firmy zależało od znalezienia partnerów przez sieć IRC. Obecnie współpracujemy z fińskim oddziałem sieci IRC nad nowymi drogami rozwoju mówi szef Simtech Systems. Alessandro Incognito, dyrektor firmy XC, ze swojej strony dodaje Obecnie szukamy dodatkowego inżyniera, z powodu zwiększonej liczby zleceń na konsultacje dotyczące ConiferCast. Wkrótce będziemy musieli także zwiększyć liczbę dostępnych komputerów, aby zapewnić większą moc przetwarzania dla rosnącej liczby symulacji. Nasz przykład dowodzi, że małe i średnie przedsiębiorstwa powinny korzystać z oferty sieci IRC w celu wspierania swojego rozwoju. (1) (2) (3) (4) Projekt bezwzorcowego procesu odlewania wspomaganego komputerowo (CipCap), finansowany przez program wspierania innowacyjności w ramach Czwartego Ramowego Programu Badawczego. Kontakt Matti Sirviö, Simtech Systems Tel Faks matti.sirvio@fonet.fi Alessandro Incognito, XC Engineering Tel Faks Słodki smak sukcesu dzięki rentgenografii Międzynarodowa firma Chupa Chups z siedzibą w Hiszpanii wykorzystała sieć IRC do znalezienia nowej technologii prześwietlania, której potrzebuje w celu sprzedaży swoich lizaków na japońskim rynku. W tym celu mała włoska firma Raytec Vision stworzyła system rentgenoskopii dostosowany do tej linii produkcyjnej. Dzięki nawiązania współpracy z dużą międzynarodową firmą, Raytec Vision przewiduje zdobycie większej liczby klientów na swoje skanery. Sieć IRC uznała wartość tego transferu przyznając nagrodę podczas ostatniej corocznej konferencji. Hiszpańska firma Chupa Chups sprzedaje swoje popularne lizaki na całym świecie, jednakże miała trudności z wejściem na specyficzny rynek japoński, na którym panują bardzo wysokie wymogi jakościowe. W Japonii obowiązują bardzo ścisłe normy zabraniające sprzedaży lizaków zawierających pęcherzyki powietrza, aby zapobiec skaleczeniu języka o ostre brzegi wyjaśnia Ricardo Pons, kierownik działu technicznego Chupa Chups. Dlatego też musieliśmy znaleźć sposób wykrywania i odrzucania wszystkich lizaków z bańkami powietrza. Lizaki bez tajemnic Poszukiwania przywiodły firmę Chupa Chups na spotkanie ułatwiające nawiązanie kontaktów przez firmy, które zorganizowała sieć IRC. Tam nawiązała ona kontakt z przedstawicielami małej włoskiej firmy Raytec Vision, która specjalizuje się w rentgenografii produktów żywnościowych w celu wykrywania ciał obcych lub ustalenia zgodności z normami. Przy współpracy lokalnych oddziałów sieci: IRC Galactea 1 w Hiszpanii oraz IRC Alpy 2 we Włoszech, ponadnarodowa firma oraz małe włoskie przedsiębiorstwo rozpoczęły współpracę nad rozwiązaniem problemu firmy Chupa Chups. Raytec Vision zdecydował się wykrywać bańki powietrza za pomocą promieni Rentgena. W tym celu lizaki musiały być precyzyjnie ustawione przy przechodzeniu przez strumień promieni X. Pracując na prototypach, Raytec Vision był w stanie dowieść, że system rentgenografii faktycznie może wykryć wewnętrzne bańki powietrza, które są niedopuszczalne na japońskim rynku. Rentgenem po lizakach Listopad 2005 Innowacje w Europie 17

18 po stworzeniu systemu prześwietlania lizaków w celu wykrywania pęcherzyków powietrza, będą mogli oferować podobne rozwiązania także innym firmom w branży spożywczej. Nagroda IRC Rentgenem po lizakach Chupa Chups Lizaki Chupa Chups są prześwietlane przez prototypowy system Przyśpieszając obroty Podstawowym składnikiem technologii jest inteligentne oprogramowanie, które firma Raytec Vision stworzyła w celu analizy rentgenowskiego obrazowania lizaków. Obecnie prowadzone są prace nad dostosowaniem systemu do szybkiego ruchu taśm produkcyjnych w zakładach Chupa Chups o przerobie ponad 2000 lizaków na minutę. Firma Raytec oraz dział projektowy Chupa Chups wspólnie szukają sposobu szybkiego wykrywania i odrzucania uszkodzonych lizaków, by nie zakłócać procesu produkcyjnego. Raytec Vision koncentruje się na ulepszaniu oprogramowania, podczas gdy hiszpańscy specjaliści zajmują się aspektami technicznymi. Jestem bardzo zadowolony ze stworzenia nowego systemu mówi Pons. Bez wątpienia przyczyni się on do rozwiązania naszego problemu. Dodatkowym wyzwaniem dla małej włoskiej firmy Raytec Vision było negocjowanie umowy z dużą zagraniczną międzynarodową firmą. Pomoc ze strony IRC Alpy była nieodzowna w tym przypadku mówi Maria Luisa Piatti, dyrektor marketingowy w Raytec Vision. Bardzo jesteśmy szczęśliwi, że mieliśmy możliwość współpracy z takimi dużymi firmami, jak Chupa Chups. Jednym z czynników, który pomoże Raytec Vision w dalszym rozwoju, będą artykuły prasowe na temat tego międzynarodowego transferu technologii komentujące nagrodę sieci IRC. Podczas corocznego czerwcowego spotkania w Brukseli, firmy Raytec Vision oraz Chupa Chups zostały nagrodzone za najbardziej udany transfer technologii 3. Nagroda ta ma na celu promocję międzynarodowej współpracy w celu zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich. Oficjalne uznanie jest rezultatem już pierwszego kontaktu firmy Chupa Chups z siecią IRC. Pons potwierdził, że z pewnością ponownie zwróci się do sieci, jeśli pojawi się problem wymagający zewnętrznych konsultacji. Z drugiej strony firma Raytec Vision współpracowała wcześniej z miejscowym oddziałem IRC, odpowiadając na zapytania innych firm o technologie oraz oferując swoje usługi w sieci IRC ewentualnym klientom. Działamy w tej branży od ponad 20 lat. Jest nam miło, że możemy skorzystać z międzynarodowej reklamy, którą niesie ze sobą ta nagroda podsumowuje Piatti. Pomoc ze strony IRC Alpy była nieodzowna. Piatti ma nadzieję, że partnerstwo z Chupa Chups pozwoli na oferowanie urządzenia obecnie testowanego w Hiszpanii innym zakładom Chupa Chups na całym świecie. Ma ona nadzieję, że (1) (2) (3) O sieci IRC w skrócie Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu przy Komisji Europejskiej wspiera sieć 240 lokalnych Ośrodków Przekazu Innowacji w 33 krajach, w tym we wszystkich państwach członkowskich Unii i w kilku krajach stowarzyszonych. Każdy IRC pośredniczy w transferze ogólnoeuropejskich innowacji oraz pomaga firmom i ośrodkom badawczym w nawiązaniu skutecznej ponadnarodowej współpracy przy tworzeniu nowych technologii. Kontakt Ricardo Pons, Chupa Chups Tel wew. 511 Faks rpons@chupachups.com Maria Luisa Piatti, Raytec Vision Tel Faks marialuisa.piatti@raytecvision.com Innowacje w Europie Listopad

19 Udany połów Grupy Tematycznej Rybołówstwa Grupa Tematyczna Technologii Rybołówstwa jest pierwszą z tematycznych grup IRC, dzięki czemu ma wiele doświadczenia w pomaganiu swoim członkom w nawiązywaniu ścisłej współpracy z ich klientami. Poprzez uczestnictwo w największych imprezach branży akwakultury oraz rybołówstwa, promuje ona transfer technologii oraz umożliwia kontakt z decydentami zajmującymi się tą dziedziną. Obecnie pomaga ona MŚP w ich wspólnych projektach badawczych. Odwiedzający targi Seafood 2005 delektują się europejskimi ostrygami. Grupa Tematyczna Technologii Rybołówstwa 1 zajmuje się wszystkimi aspektami akwakultury i rybołówstwa, w tym hodowlą, wyposażeniem, przetwarzaniem i biotechnologią. Od momentu jej założenia w 1998 roku, corocznie organizuje ona dwa spotkania w celu nawiązania kontaktów. Naszym głównym celem jest skuteczna pomoc przy transferze technologii mówi Argyro Karahaliou z greckiego oddziału IRC, który przewodzi grupie już od trzech lat. Zajmujemy się trudnym sektorem, w którym główną działalnością jest hodowla ryb. Jest to branża, w której firmy lubią mieć swoje sekrety. Znieśliśmy te bariery przez uzupełnienie spotkań wzajemnymi odwiedzinami w firmach oraz kontaktami ze środowiskiem akademickim. Obecnie istnieje zaufanie w stosunkach między naszymi członkami i klientami. Aquanor to następne targi branży akwakultury, które odbyły się w norweskim mieście Trondheim w sierpniu 2005 r. Grupa zorganizowała wizyty w dziale akwakultury instytutu badawczego SINTEF, zakładzie hodowli dorsza, w siedzibie producenta sieci oraz w innowacyjnej firmie produkującej materiały budowlane i kosze na ryby z surowca wtórnego: pianki polistyrenowej. Współpraca w praktyce Grupa Tematyczna Rybołówstwa patronuje stowarzyszeniom małych przedsiębiorstw połowowych z regionu śródziemnomorskiego. Na początek Grupa pomogła w nawiązaniu współpracy między greckimi i maltańskimi spółdzielniami rybackimi. Obecnym jej celem jest współpraca między przedsiębiorstwami z całego obszaru Morza Śródziemnego, łącznie z Hiszpanią, Włochami, Francją, Cyprem i ostatecznie Turcją. Oprócz wspierania współpracy gospodarczej, Grupa Tematyczna pomogła branży rybołówstwa w tych krajach w zgłaszaniu wniosków do Komisji, aby poinformować ją o wspólnych problemach. Niedawno Grupa zajęła się też badaniami naukowymi. Grupa pomaga w programach Wiedza techniczno-ekonomiczna (ETI) oraz Wspieranie innowacji dla długofalowego zarządzania rybołówstwem i zasobami morskimi 2, którym przewodzi SINTEF. Ich celem jest zachęcenie MŚP do uwzględnienia wyników prac badawczo rozwojowych w swojej działalności oraz do skorzystania z oferty Szóstego Programu Ramowego. Pozostałymi sukcesami jest zawarcie w zeszłym roku sześciu umów o międzynarodowym transferze technologii, prezentacja zintegrowanego projektu Seafoodplus w ramach 6PR 3 oraz tworzenie przemysłowych grup powiązanych przedsiębiorstw w regionach członkowskich. 300 klientów naszych firm członkowskich może liczyć na porady i wsparcie z naszej strony podsumowuje Karahaliou. Grupa Tematyczna Rybołówstwa Wydarzenia w 2005 roku W kwietniu 2005 roku Grupa Tematyczna Rybołówstwa po raz trzeci uczestniczyła w corocznych targach branżowych Seafood. Tym razem otrzymali ofertę miejsca na spotkanie przy stanowisku DG ds. Rybołówstwa i Gospodarki Morskiej. Nasi klienci mieli okazję promować własne firmy. Odbyli 165 spotkań z potencjalnymi partnerami oraz badaczami, w wyniku których przeprowadzono wiele negocjacji handlowych. Przyniosło to naszym klientom dodatkowe korzyści, gdyż mogli porozmawiać z przedstawicielami Komisji a także zapoznać się z ostatnimi trendami w branży. Docenione zostało także zaangażowanie Grupy przy organizacji targów branżowych Seafood, co zostało potwierdzone zaproszeniem Grupy do zorganizowania spotkania w celu nawiązania kontaktów przy stanowisku Szkocji. (1) (2) (3) Kontakt Argyro Karahaliou, IRC Hellenic Tel akarah@ekt.gr Listopad 2005 Innowacje w Europie 19

20 Niemieckie oddziały sieci IRC organizują konferencję na temat innowacyjności Innowacyjność poprzez współpracę Rola współpracy w procesie innowacyjności była tematem ogólnokrajowej konferencji zorganizowanej w maju przez niemieckie oddziały IRC w ramach obchodów dziesiątego jubileuszu tej sieci. Została ona zorganizowana we współpracy z niemieckim federalnym ministerstwem edukacji i rozwoju oraz jego regionalną siecią innowacji działającą w nowych landach. Zaprezentowano wiele przykładów przydatności niestereotypowego podejścia do zagadnień. Warunki powodzenia W konferencji uczestniczyło 280 przedstawicieli świata przemysłu, instytucji badawczych oraz sektora publicznego, w tym 100 firm, przy dużym udziale małych i średnich przedsiębiorstw. Petra Püchner ze stuttgarckiego oddziału IRC uważa, że dowodzi to wysokiego poziomu zainteresowania tematem oraz chęci do zdobywania kwalifikacji w tej dziedzinie. Podczas konferencji zaprezentowano wiele przykładów przydatności działań IRC dla klientów tej sieci. Warsztaty tematyczne stanowiły forum dla otwartej dyskusji i pozwoliły lepiej ustalić warunki potrzebne do skutecznego działania. Jedną z innowacji na samym kongresie było wykorzystanie bezprzewodowego systemu do liczenia głosów, który umożliwił właściwą ocenę najważniejszych czynników. Należą do nich potrzeba strategicznego zarządzania oraz dopasowanie innowacji do konkretnej strategii. Petra Püchner Innowacje najczęściej pojawiają się na styku dyscyplin, dzięki współpracy między organizacjami, które łączą swoje wysiłki, aby pomóc wszystkim uczestnikom programu. Analiza stymulowania innowacji przez współpracę oraz roli sieci takich jak IRC w promowaniu współpracy były głównymi tematami dwudniowej konferencji Innowacyjność poprzez współpracę, zorganizowanej przez niemieckie oddziały IRC 1 w maju 2005 roku, we współpracy z regionalną siecią innowacyjności w nowych niemieckich landach, która działa przy federalnym ministerstwie edukacji i rozwoju. Wymiana doświadczeń Referaty niemieckich oddziałów IRC przedstawiały niemieckim politykom, przedsiębiorcom oraz publiczności, w jaki sposób międzynarodowe transfery technologii mogą przydać się krajowym firmom. Przedstawiciele niemieckiej sieci IRC byli liczącą się stroną dialogu z rządem federalnym. Dowodem tego było wyznaczenie sieci IRC jako Krajowego Punktu Kontaktowego dla Horyzontalnych programów badawczych z udziałem MŚP w ramach 6PM, a także zaangażowanie organizacji członkowskich niemieckiej sieci IRC w wiele programów federalnych. Należy posiadać jasną wizję oraz dostosować do niej politykę innowacyjności, aby móc odnieść prawdziwy sukces komentuje Püchner. Jednym z przedstawionych przypadków była firma Francke, klient sieci, która znacząco zmieniła swój plan działalności w wyniku wewnętrznego warsztatu innowacyjności przygotowanego przez IRC. Nowa strategia firmy Francke pozwoliła jej zająć się podstawową dziedziną działalności: łożyskami kulkowymi, w której to branży ma ona dużą szansę stać się międzynarodowym liderem, oraz znaleźć partnerów zewnętrznych zajmujących się pokrewnymi dziedzinami. Wsparcie dla sieci regionalnych Podczas konferencji podkreślono także wagę tworzenia i zarządzania regionalnymi sieciami przedsiębiorstw, a także łączenia badań naukowych z działalnością gospodarczą w ramach jasno określonych projektów regionalnych, jako sposobów zachęcania do innowacyjności. Wydaje się, że sieci IRC powinny także obejmować swoim działaniem sieci regionalne lub tworzyć je, o ile takowe jeszcze nie istnieją mówi Püchner. Pozostałe przytaczane czynniki to dostępność funduszy oraz potrzebne szkolenia, szczególnie w kwestii prawnych aspektów współpracy. (1) Kontakt Petra Püchner, IRC Stuttgart-Erfurt-Zürich Tel Faks puechner@steinbeis-europa.de Innowacje w Europie Listopad