okupowanych Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej i w wielu nie ujawnionych dotąd innych miejscach.

Transkrypt

1 BIULETYN INFORMACYJNY Wydanie specjalne nr 1 (5 marca 2015 r.) REGIONU MAZOWSZE ˊ ZBRODNIA KATYŃSKA 5 marca 1940 r. Terminem Zbrodnia Katyńska określa się mord w Katyniu, Charkowie i Kalininie dokonany przez NKWD w kwietniu i maju 1940 r. na ponad 22 tys. polskich oficerów, podoficerów, funkcjonariuszy służb mundurowych, przetrzymywanych przez władze sowieckie po 17 września 1939 r. w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Dotyczy on także Polaków w i ę z i o n y c h i p o m o r d o w a n y c h n a okupowanych Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej i w wielu nie ujawnionych dotąd innych miejscach. Fot. Tomasz Gutry foto: Zbrodni dokonano na podstawie decyzji Józefa Stalina z dnia 5 MARCA 1940 r. zatwierdzonej przez Biuro Polityczne Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (BPWKPb) Przez prawie pół wieku wiedza o losach Polaków wziętych do niewoli, a następnie zamordowanych ograniczała się do informacji uzyskanych w 1943 r. po odkryciu przez Niemców w Katyniu zbiorowych grobów polskich oficerów. foto:

2 LOSY POLAKÓW PO 17 WRZEŚNIA 1939 r. Zgodnie z treścią paktu o nieagresji między III Rzeszą a Sowietami (pakt Ribbentrop-Mołotow z dn. 23 sierpnia 1939 r.) 17 września 1939 r. Armia Czerwona wkroczyła na wschodnie tereny terytorium II Rzeczypospolitej walczącej od 1 września z Niemcami. Według zapisu tajnego protokołu granicę wpływów ZSRR i III Rzeszy miała stanowić linia rzek Narew-Wisła-Bug. Wkrótce na zajętych terenach rozpoczęła się pacyfikacja: liczne aresztowania i mordy na ludności polskiej, rozstrzelania żołnierzy i cywilów, likwidacja polskich instytucji oraz niszczenie sieci radiowej i telefonicznej. Sowieci wzięli do niewoli ponad 230 tys. żołnierzy, oficerów i funkcjonariuszy polskich służb mundurowych. Żołnierzy oddzielono od oficerów, których wywieziono do obozów w Kozielsku i Starobielsku. Policjantów i funkcjonariuszy Korpusu Ochrony Pogranicza umieszczono w Ostaszkowie. Członkowie NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR - policja polityczna koncentrowała w swoich rękach wywiad polityczny, służby porządkowe i obozy pracy przymusowej), wydelegowani z Moskwy, już w październiku 1939 r. rozpoczęli przesłuchiwanie, uwięzionych oficerów w celu zebrania danych i przekonywania ich do współpracy, na którą zgodzili się nieliczni (grupa płk. Berlinga). ZBRODNIA KATYŃSKA Wysyłane do Moskwy informacje wyraźnie podkreślały wrogi stosunek Polaków do Sowietów. Jeńców uznano za zatwardziałych i nierokujących poprawy wrogów władzy radzieckiej. 5 MARCA 1940 ROKU Józef Stalin podpisał wniosek sporządzony przez szefa NKWD Ławrentija Berię o rozstrzelaniu jeńców polskich z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Wniosek Ł. Berii zawierał zapis dotyczący: byłych polskich oficerów... zawziętych wrogów władzy radzieckiej, pełnych nienawiści do ustroju sowieckiego, których sprawy należy rozpatrzyć w trybie specjalnym, z zastosowaniem wobec nich najwyższego wymiaru kary rozstrzelanie....rozpatrzyć bez wzywania aresztowanych i bez przedstawiania zarzutów, decyzji o zakończeniu śledztwa i aktu oskarżenia W Moskwie sporządzano listy jeńców ipodejmowano decyzję o kolejności ich rozstrzeliwania. Listy z nazwiskami były przekazywane telefonicznie bezpośrednio do komendantów obozów. Rozkaz wykonano. foto: wikipedia

3 Kozielsk - Katyń 3 kwietnia 1940 r. z obozu w Kozielsku wyruszył pierwszy transport w bydlęcych wagonach do Gniezdowa, skąd więziennymi samochodami przewieziono ich na uroczysko Kozie Góry w Lesie Katyńskim. Tam, funkcjonariusze NKWD każdego oficera zabijali strzałem w tył głowy i wrzucali do dołu. Do 11 maja 1940 r. zamordowano 4421 polskich oficerów. Część z nich prawdopodobnie zginęła w Smoleńsku. Starobielsk Charków 5 kwietnia 1940 r. wywieziono pierwszą grupę jeńców ze Starobielska do siedziby NKWD w Charkowie, nocą w piwnicy kaci rozstrzeliwali jeńców strzałem w tył głowy, a potem ciała wywozili do dołów w Parku Leśnym w Charkowie. Do 13 maja zabili 3820 oficerów. Ostaszków Kalinin (Twer) 4 kwietnia 1940 r. zaczęto wywozić jeńców z Ostaszkowa do siedziby NKWD w Kalininie (obecnie Twer). Egzekucje odbywały się w podziemiach siedziby NKWD strzałem w tył głowy. Następnie wywożono ich do wsi Miednoje. Do 22 maja 1940 r. w Kalininie zamordowano 6311 polskich policjantów. Zbrodnia dokonana wiosną 1940 r. była dokładnie przemyślana i zorganizowana. Jej głównym celem była eksterminacja tych polskich grup społecznych, które po odzyskaniu niepodległości Polski w 1918 roku stworzyły struktury niezawisłego i samodzielnego państwa. Dokonując tego mordu sowieci pozbyli się elit, które mogły zagrażać ich planom podboju Polski. Starali się wziąć odwet za klęskę poniesioną w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.

4 IV KALENDARIUM 23 sierpnia 1939 r. Podpisanie paktu Ribbentrop-Mołotow o nieagresji między III Rzeszą a ZSRR, wraz z tajnym protokołem. 1 września 1939 r. Agresja niemiecka na Polskę, wybuch II wojny światowej. 17 września 1939 r. Najazd sowiecki na Polskę. 22 września 1939 r. Ogłoszenie w Moskwie sowiecko-niemieckiego komunikatu o ustanowieniu tymczasowej linii demarkacyjnej. Wspólna defilada wojsk sowieckich i niemieckich w Brześciu nad Bugiem. 28 września 1939 r. Niemiecko sowiecki układ o przyjaźni i granicy (IV rozbiór Polski). 5 marca 1940 r. Stalin podpisał decyzję o wymordowaniu około Polaków przetrzymywanych w więzieniach i obozach jenieckich. 3 kwietnia do 11 maja 1940 r. Transporty jeńców z obozu w Kozielsku do siedziby NKWD w Smoleńsku i zamordowanie ich w katyńskim lesie. 5 kwietnia do 12 maja 1940 r. Wywiezienie jeńców z obozu w Starobielsku do siedziby NKWD w Charkowie, wymordowanie ich w piwnicach i zakopanie ciał na przedmieściach Charkowa (Piatichatki) 4 kwietnia do 22 maja 1940 r. Transport jeńców z obozu w Ostaszkowie do siedziby NKWD w Kalininie (obecnie Twer), wymordowanie ich w piwnicach i wywiezienie zwłok w okolice wsi Miednoje. maj czerwiec 1940 r. Wywiezienie pozostałych oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku do Griazowca. 22 czerwca 1941 r. Atak Niemców na Związek Sowiecki. 30 lipca 1941 r. Podpisanie w Londynie układu Sikorski Majski. 14 sierpnia 1941 r. Podpisanie w Moskwie polsko-sowieckiej umowy wojskowej. Początek tworzenia Polskich Sił Zbrojnych na terenie ZSRR. Powołanie przy sztabie Referatu d/s Poszukiwań Zaginionych Oficerów, którego kierownikiem został rtm. Józef Czapski. wrzesień - grudzień 1941 r. Bezskuteczne poszukiwania oficerów i liczne interwencje w Moskwie w ich sprawie, rozmowa gen. W. Sikorskiego i gen. W. Andersa na Kremlu ze Stalinem.

5 KATYŃSKIE V marzec - kwiecień i sierpień 1942 r. Ewakuacja polskiej armii z ZSRR do Iranu. luty - marzec 1943 r. Pierwsze niemieckie badania po odkryciu grobów w Katyniu i rozpoczęcie prac ekshumacyjnych. 13 kwietnia 1943 r. Ogłoszenie przez Niemców odkrycia masowych grobów polskich oficerów w Katyniu pod Smoleńskiem. 15 kwietnia 1943 r. Prośba Rządu RP na Uchodźstwie do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o przeprowadzenie śledztwa i odmowa MCK ze względu na protest strony sowieckiej. 16 kwietnia do 3 czerwca 1943 r. Prace Komisji Technicznej PCK w Katyniu i przekazanie pod nadzorem Niemców znalezionych przedmiotów i dokumentów do Krakowa do Zakładu Lekarskiego UJ kwietnia 1943 r. Prace Międzynarodowej Komisji Lekarskiej (powołanej przez Niemców) na terenie lasu katyńskiego. W protokole Komisja wskazała czas egzekucji na wiosnę 1940 r. wrzesień 1943 r. Las katyński w rękach sowietów. styczeń 1944 r. Powołanie sowieckiej komisji do zbadania zbrodni katyńskiej pod przewodnictwem Nikołaja Budrenki. 24 stycznia 1944 r. Komunikat komisji N. Budrenki wskazujący winę Niemców. 18 stycznia 1945 r. Armia Czerwona wkracza do Krakowa. NKWD rozpoczęła poszukiwania i aresztowania Polaków pracujących w Komisji Technicznej PCK w Katyniu. 20 września 1945 r. października 1946 r. w trakcie prac Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze Sowieci dołączają akt oskarżający Niemców o zamordowanie polskich oficerów w Katyniu. Trybunał nie uznał winy Niemców. sierpień 1980 r. W 21 postulatach Solidarności znalazł się punkt dotyczący wymazywania białych plam z historii Polski r. Likwidacja PRL-owskiej cenzury umożliwiła publikacje o zbrodni katyńskiej. 13 kwietnia 1990 r. Komunikat sowieckiej agencji TASS o odpowiedzialności NKWD za Zbrodnię Katyńską. lipiec-sierpień 2000 r. Uroczyste otwarcie polskich cmentarzy wojennych w Katyniu, Charkowie, Miednoje. wrzesień 2012 r. Uroczyste otwarcie polskiego cmentarza wojennego w Kijowie - Bykowni.

6 VI Po uderzeniu III Rzeszy na Rosję, w lipcu 1941 r. został zawarty układ Sikorski-Majski, którego celem było przyjęcie postanowienia o wspólnej walce z Niemcami w ramach koalicji antyhitlerowskiej. Przywrócono stosunki dyplomatyczne pomiędzy Polskim Rządem na Uchodźstwie a ZSRR i ogłoszono amnestię dla wszystkich obywateli Rzeczypospolitej pozbawionych wolności przebywających na terenie ZSRR jako jeńcy wojenni lub na innych podstawach. Dowódcą Sił Zbrojnych na terenie ZSRR, został uwolniony z moskiewskiego więzienia na Łubiance, generał Władysław Anders. Wycieńczeni jeńcy wojenni, zesłańcy, więźniowie NKWD z łagrów i obozów w niezwykle ciężkich warunkach szli setki i tysiące kilometrów do Buzułuku, SZUKANIE... foto: wikipedia W lipcu 1942 r., polscy robotnicy przymusowo zatrudnieni przez Niemców do pracy przy torach kolejowych w okolicach Smoleńska, przypadkowo odkryli w Katyńskim Lesie fragmenty zakopanych polskich mundurów i odznaczeń wojskowych. Znalezione miejsce oznaczyli brzozowym krzyżem. O znalezisku poinformowali Niemców, którzy w lutym i marcu następnego roku na terenie Katynia przeprowadzili pierwsze badania grobów. 13 kwietnia 1943 r. radio berlińskie poinformowało o odkryciu masowych dołów w Katyniu, w których zakopane były ciała polskich oficerów. Ujawniając ten mord Niemcy liczyli na osłabienie koalicji antyhitlerowskiej i kompromitację Stalina. Niemieckie gazety wydawane w języku polskim z a c z ę ł y p u b l i k o w a ć l i s t y z n a z w i s k a m i zidentyfikowanych ofiar. Stalin natychmiast obciążył winą Niemców. Dementując oskarżenia sowietów, Niemcy zaprosili Tatiszczewa... tam gdzie zbierali się chętni do armii Andersa. Było to bardzo dziwne wojsko, składające się z uwolnionych jeńców, więźniów NKWD a ich dowódcami zostawali także jeńcy, zesłańcy i więźniowie. Dla nich wszystkich najważniejszą sprawą było bić się o wolność Polski. Generał Anders szybko podjął poszukiwania oficerów, których mimo napływających do armii tysięcy Polaków, wciąż brakowało. Stalin, z którym rozmawiał na ten temat, odpowiedział: uciekli do Mandżurii. Józef Czapski pisarz i malarz, jeniec Starobielska, mianowany na Pełnomocnika Dowódcy Polskich Sił Zbrojnych do sprawy zaginionych oficerów, zbierał informacje o zaginionych jeńcach, którzy w 1939 r. zostali wzięci do sowieckiej niewoli, szukał ich śladów. Wielokrotnie starał się uzyskać informacje od władz sowieckich. (Relacje z bezskutecznych poszukiwań opisał w 1949 r. w książce Na nieludzkiej ziemi ) Dowódca Armii Polskiej na Wschodzie gen. dyw. Władysław Anders pisał do Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego: Wszystkie interwencje i starania w tej sprawie rozbiły się i nadal rozbijają się o grobowe milczenie rządu sowieckiego i odmowę udzielenia informacji. PRAWDA foto: wikipedia Międzynarodowy Czerwony Krzyż do prac przy ekshumacji. Równocześnie Polski Rząd zwrócił się do MCK o wyjaśnienie sprawy. Te działania gen. Sikorskiego posłużyły Stalinowi jako pretekst do oskarżenia Rządu RP o współpracę z III Rzeszą.

7 VII 25 kwietnia 1943 r. Stalin podjął decyzję o zerwaniu stosunków dyplomatycznych między ZSRR a Polską. W Katyniu pracowała międzynarodowa komisja zwołana przez Niemców, którzy przywieźli tam dwunastu specjalistów medycyny sądowej. Orzeczenie tej komisji bezsprzecznie wykazało, że zbrodni dokonano, w czasie gdy na Smoleńszczyźnie byli Sowieci. Niemcy powołali również Komisję Techniczną Polskiego Czerwonego Krzyża w skład której weszli m.in.: sekretarz generalny PCK Kazimierz Skarżyński, ekspert medycyny sądowej z Uniwersytetu Jagiellońskiego dr Marian Wodzińśki wraz z kilkoma współpracownikami, ks. Stanisław Jasiński, oraz pisarze Józef Mackiewicz i Ferdynand Goetel. Do 3 czerwca wydobyto ponad 4100 ciał i zidentyfikowano 2800 osób. W czerwcu przedmioty i dokumenty znalezione w trakcie prac przez Komisję Techniczną zostały przewiezione do Krakowa. Sporządzone potajemnie kopie dokumentów przez Komisję stały się w późniejszym czasie podstawowym źródłem informacji o losach zamordowanych oficerów. Niemiecką wersję wydarzeń potwierdziły badania ciał. Ich stan pozwolił określić, że leżą w grobach od 1940 r. Także wiek drzew zasadzonych na tym terenie potwierdził te ustalenia czasu. Winni byli Sowieci. Fragment sprawozdania Międzynarodowej Komisji Lekarskiej z maja 1943 r.: Komisja zbadała w Lesie Katyńskim wspólne groby zawierające zwłoki polskich oficerów... Przyczyną śmierci były wyłącznie postrzały karku. Z zeznań świadków, dalej z listów, notatek, gazet znalezionych przy zwłokach wynika, że egzekucje odbyły się w ciągu miesiąca marca i kwietnia 1940 r. foto: W styczniu 1944 r. Stalin wysłał do Katynia niezależną komisję, w której prace prowadził N. Budrenko. Ta komisja orzekła, że zbrodni dokonali Niemcy. Wersję N. Budrenki rozpowszechniali polscy komuniści m.in. Wanda Wasilewska, Jerzy Borejsza a także gen. Zygmunt Berling, były jeniec Kozielska, dowódca I Armii Wojska Polskiego. Gdy Armia Czerwona weszła do Krakowa w marcu 1945 r. NKWD rozpoczęło poszukiwania i aresztowania Polaków biorących udział w ekshumacji w Katyniu - oskarżono ich o współpracę z Niemcami. W czasie trwania procesu w Norymberdze ( ) Sowieci do aktu oskarżenia niemieckich z b r o d n i a r z y w o j e n n y c h w ł ą c z y l i z a r z u t wymordowania polskich oficerów w Katyniu. Ten zarzut odrzucono, ale prawdziwych sprawców nie szukano... foto: wikipedia

8 VIII PAMIĘĆ... Władze PRLu dopuszczały tylko wersję sowiecką, a za rozpuszczanie prawdziwej stosowano represje. Rodzinom zabroniono cokolwiek mówić na ten temat. Niepokornych surowo karano. Pamięć o przeszłości jest tworzywem tożsamości narodowej. A tożsamość narodowa to poczucie i zdolność odpowiedzi na pytanie kim jestem. Dzisiaj kwestia tożsamości narodowej, podobnie jak patriotyzmu jest kwestią w mediach dyskutowaną. Żyjemy w czasach, w których tożsamość wydaje się być kategorią płynną. Ale bez tożsamości narodowej nie jest się uprawnionym w Europie do posiadania suwerennego państwa. Barbara Fedyszak - Radziejowska Również ja codziennie modlę się za tych, którzy zginęli w Katyniu ( ) Jesteście świadkami śmierci, która nie powinna ulec zapomnieniu. Tragiczne wydarzenia, które miały miejsce na wiosnę 1940 roku w Katyniu, Charkowie i Miednoje, są rozdziałem w martyrologium polskim, który nie może być zapomniany. Ta żywa pamięć powinna być zachowana jako przestroga dla przyszłych pokoleń Jan Paweł II NSZZ Solidarność od czasów powstania zajmuje się nie tylko sprawami pracowniczymi. Jednym z 21 postulatów sformułowanych w 1980 roku było wymazanie białych plam zafałszowanej historii. Tylko prawdziwa historia daje ludziom poczucie tożsamości narodowej z której mamy prawo być dumni. Uroczystości dla młodzieży szkolnej upamiętniające śmierć setek tysięcy Polaków skrytobójczo zamordowanych na Wschodzie od kilkunastu już lat organizuje Warszawska Solidarność Oświatowa. Działania są efektem współpracy z Księdzem Prałatem śp. Zdzisławem Jastrzębiec Peszkowskim, jeńcem Kozielska, oficerem armii gen. Andersa, Kapelanem Rodzin Katyńskich i wielkim przyjacielem warszawskiej młodzieży. Jednym z zadań Solidarności jest dołożenie wszelkich starań, aby prawda o żołnierzach i bohaterach, która jest też prawdą o Polsce, nie musiała przebijać się przez dawne i współczesne kłamstwa. Chcemy, aby przyszłość naszego narodu, Europy i świata wyrastała z pamięci i opierała się na prawdzie. Aby pamięć o Tych, którzy zginęli tylko dlatego, że byli Polakami, a niepodległa Polska była dla nich niezmiernie ważna, była w każdym z nas. Uroczystości organizowane przez Warszawską Solidarność Oświatową: Konferencje KATYŃ. 5 MARCA DZIEŃ PAMIĘCI - dotyczące zbrodni katyńskiej organizowane są od 2003 r. W prelekcjach prowadzonych przez pracowników IPN i wykładowców warszawskich uczelni uczestniczy rocznie ok. 300 uczniów szkół licealnych. Konferencje połączone są z programem artystycznym przygotowanym przez młodzież. Od 8 lat odbywają się w Sali Kolumnowej Sejmu RP. Pielgrzymki Młodzieży Warszawskiej na Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu są formą nagrody dla laureatów konkursów historycznych o tematyce katyńskiej. Głównym celem każdej Pielgrzymki do Katynia jest złożenie hołdu polskim oficerom zamordowanym przez sowietów w 1940 r. Od 2001 r. z nauczycielami Warszawskiej Solidarności Oświatowej Cmentarz w Katyniu odwiedziło ok. 600 uczniów. Uroczystości w dniu 17 września - w rocznicę napaści wojsk sowieckich na Polskę, uczniowie warszawskich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych spotykają się na wspólnej modlitwie przy Pomniku Poległym i Pomordowanym Na Wschodzie już od 1996 roku. Na zakończenie uroczystości składają kwiaty i zapalają znicze na podkładach kolejowych symbolizujących miejsca kaźni i łagrów na nieludzkiej ziemi.