Regionalnie czy centralnie? Ocena efektywności i skuteczności wdrażania instrumentów wsparcia przedsiębiorczości na różnych szczeblach administracji

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Regionalnie czy centralnie? Ocena efektywności i skuteczności wdrażania instrumentów wsparcia przedsiębiorczości na różnych szczeblach administracji"

Transkrypt

1 Regionalnie czy centralnie? Ocena efektywności i skuteczności wdrażania instrumentów wsparcia przedsiębiorczości na różnych szczeblach administracji Fundacja Instytut Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego Autorzy raportu: Marta Borek Damian Dec Karolina Dobrowolska Paweł Czyż Ida Szczepocka Raport jest wynikiem badania przeprowadzonego w ramach projektu: Regionalnie czy centralnie? Ocena efektywności i skuteczności wdrażania instrumentów wsparcia przedsiębiorczości na różnych szczeblach administracji, Projekt realizowany przez: Fundację Instytut Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego Projekt współfinansowany ze środków UE, w ramach Konkursu Dotacji Fundusze strukturalne na poziomie NSS, POPT /07. 1

2 Spis treści: 1. Metodologia Cel badania Przedmiot badania Założenia metodologiczne Etapy badania Problemy w trakcie realizacji badania Wyniki badania Klasyfikacja instrumentów wsparcia Wsparcie informacyjne Profesjonalne usługi informacyjne Doradztwo specjalistyczne Prace badawczo-rozwojowe (B+R) Szkolenia Finansowanie zwrotne Finansowanie bezzwrotne Infrastruktura rozwoju biznesu Inne Źródła zawodności rynku Dobro publiczne Efekty zewnętrzne Asymetria informacji Koszty transakcyjne Zawodność rynku w badanych obszarach interwencji publicznej Wsparcie informacyjne Profesjonalne usługi informacyjne Doradztwo specjalistyczne Prace badawczo-rozwojowe Szkolenia Finansowanie zwrotne Finansowanie bezzwrotne Infrastruktura rozwoju biznesu Inne Wnioski i rekomendacje optymalny poziom wdrażania instrumentów wsparcia Wsparcie informacyjne Profesjonalne usługi informacyjne Doradztwo specjalistyczne Prace badawczo rozwojowe Szkolenia Finansowanie zwrotne Finansowanie bezzwrotne Infrastruktura rozwoju biznesu Inne

3 1. Metodologia 1.1.Cel badania Celem głównym badania było dostarczenie instytucjom odpowiedzialnym za programowanie instrumentów wsparcia w ramach funduszy strukturalnych UE wiedzy dotyczącej efektywnego podziału kompetencji pomiędzy szczeble administracji krajowej i regionalnej w zakresie wdrażania instrumentów wsparcia rozwoju przedsiębiorczości. Cele szczegółowe badania były następujące: Stworzenie klasyfikacji instrumentów wsparcia przedsiębiorczości Przygotowanie narzędzi badawczych na potrzeby badań jakościowych Zgromadzenie danych nt. źródeł niedoskonałości rynku i poziomu geograficznego ich występowania Opracowanie wniosków i rekomendacji dotyczących optymalnego wdrażania instrumentów wsparcia zgodnie z wcześniej opracowaną klasyfikacją Prezentacja wyników badań Każdemu celowi szczegółowemu odpowiada etap badania. Opis etapów badania przedstawiony został w dalszej części niniejszego rozdziału. 1.2.Przedmiot badania Przedmiotem badania był podział kompetencji między administrację krajową a regionalną w zakresie wdrażania instrumentów wsparcia rozwoju przedsiębiorczości. W związku z tym, zidentyfikowano i sklasyfikowano instrumenty wsparcia przedsiębiorczości, a dla każdego z instrumentów zdefiniowano 4 potencjalne obszary/czynniki determinujące źródła niedoskonałości rynku, które uzasadniają interwencję publiczną. Następnie podjęto próbę przyporządkowania konkretnych źródeł niedoskonałości rynkowych poszczególnym poziomom geograficznym: region kraj. Tam gdzie było to uzasadnione, wyróżniano szczebel pośredni o charakterze międzyregionalnym. Na tej podstawie dokonano wskazania właściwego poziomu wdrażania dla wcześniej zidentyfikowanych instrumentów wsparcia zgodnie z założeniem, że poziom wdrażania powinien odpowiadać poziomowi występowania źródeł niedoskonałości rynku uzasadniających interwencję publiczną. 1.3.Założenia metodologiczne Jako podstawę dla badania przyjęliśmy dwa założenia. Po pierwsze, interwencja publiczna powinna być podejmowana wyłącznie w odpowiedzi na zidentyfikowaną zawodność (niedoskonałość) rynku oraz po dokonaniu porównania z oczekiwaną skalą efektów zewnętrznych tej interwencji. Dlatego, identyfikacja przesłanek interwencji publicznej musi być poprzedzona identyfikacją przyczyn i rodzajów zawodności rynku, a także oczekiwaniami i celami instytucji odpowiedzialnych za kształtowanie polityki państwa w zakresie usług okołobiznesowych wspierających rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności. Po drugie, zakładamy, że zawodność rynku jest wynikiem występowania 1 : Efektów zewnętrznych Dóbr publicznych Asymetrii informacji Kosztów transakcyjnych Literatura naukowa często podaje szereg innych źródeł niedoskonałości (niewielka liczba rynków doskonałych, niemożność pełnego egzekwowania praw własności czy ułomność mechanizmów 1 Na podstawie: J.E. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa

4 zabezpieczających dotrzymywanie umów i inne) niemniej, co do zasady, przyczyny te maja swoją genezę w 4 wcześniej wymienionych. 1.4.Etapy badania Etapy badania wraz z opisem i uzasadnieniem, a także zastosowana metodyka pracy i osiągnięte rezultaty prezentuje Tabela 1. Tabela 1 Projekty objęte badaniem Etap Opis i uzasadnienie Metoda pracy Etap I: Identyfikacja i Etap niezbędny w celu Desk klasyfikacja usystematyzowania dalszych prac. research instrumentów Pozwolił w sposób praktyczny zastosować wsparcia opracowaną metodologię podziału przedsiębiorczości kompetencji pomiędzy poziom regionu i kraju na konkretnych instrumentach wsparcia. Etap II: Opracowanie metodologii badawczej wraz z narzędziami badawczymi. Etap III: Zgromadzenie danych Etap IV: Wnioski i rekomendacje Etap IV: Prezentacja wyników badań Metodologia badawcza opiera się na założeniu, że interwencja publiczna powinna mieć miejsce na tym ze szczebli administracji, na którym występuje źródło niedoskonałości rynkowych. W ramach etapu, uszczegółowiono wytyczne dla realizacji etapu III - identyfikacji źródeł niedoskonałości rynkowych. Wiedza w zakresie źródeł niedoskonałości rynku ma charakter rozproszony i obarczona jest dużym poziomem subiektywizmu. Zależy od doświadczenia, rodzaju wykształcenia czy obszaru działania respondenta. Dlatego, w ramach badania starano się przeprowadzić wywiady z możliwe dużą liczbą osób, w celu zgromadzenia jak najpełniejszego obrazu źródeł niedoskonałości rynku. Warto podkreślić, że celem badania nie było przesądzenie co do faktycznego istnienia tych niedoskonałości a raczej identyfikacja możliwych źródeł ich występowania. Zgromadzona wiedza została przeanalizowana przez ekspertów biorących udział w badaniu. Na tej podstawie wyciągnięte zostały wnioski i rekomendacje w zakresie wyboru optymalnego poziomu wdrażania instrumentów wsparcia zgodnie z klasyfikacją opracowaną na Etapie I. Wyniki badania zostały przedstawione na konferencji podsumowującej. Raport w wersji elektronicznej został udostępniony na stronie internetowej konferencji. Desk research, IDI IDI Panel ekspertów Działania promocyjne i organizacyjne Osiągnięte rezultaty Klasyfikacja instrumentów wsparcia. Uszczegółowione wytyczne dla identyfikacji źródeł niedoskonałości rynku wraz z narzędziami badawczymi. Zgromadzona wiedza w zakresie źródeł niedoskonałości rynku Wnioski i rekomendacje w zakresie optymalnego poziomu wdrażania instrumentów wsparcia zidentyfikowanych na Etapie I. Wzrost wiedzy osób zajmujących się programowaniem instrumentów wsparcia dla przedsiębiorczości. 1.5.Problemy w trakcie realizacji badania Definicja poziomu wdrażania W ramach badania uwzględnione zostały zarówno kwestie związane z miejscem podejmowania decyzji o dofinansowaniu i źródło pochodzenia środków (instytucje systemu wsparcia) jak i optymalnym zasięgiem geograficznym realizacji projektu. Najczęściej, poziom geograficzny 4

5 instytucji systemu wsparcia oraz lokalizacja projektów będą się pokrywać, ponieważ w interesie regionu nie jest finansowanie projektów, których beneficjenci zlokalizowani byliby w innych regionach, a władze centralne nie znają na tyle lokalnych problemów, aby efektywnie wyręczać władze samorządowe z wyboru projektów, których celem jest rozwiązanie lokalnych/regionalnych problemów. Jednakże, można sobie wyobrazić sytuację, w której chociaż program koncentruje się na rozwiązywaniu lokalnych/regionalnych problemów (realizacja na poziomie regionu), to wybór projektów nie może się dokonywać w oderwaniu od tego co się dzieje w innych regionach dlatego musi się odbywać na poziomie krajowym. Odwrotna sytuacja jest znacznie mniej prawdopodobna (realizacja projektów w skali kraju, a ich wybór i finansowanie w skali regionu) jednakże nie niemożliwa. Niedoskonałość rynku a niedoskonałość rynku usług wspierających przedsiębiorczość W trakcie badania, natrafiliśmy na problemy związane z prawidłowym rozumieniem przez respondentów definicji źródeł niedoskonałości rynku. Najwięcej trudności powodowało rozróżnienie na dwa typy niedoskonałości, w zależności od obszaru, na którym one występują. Obszary te to: Niedoskonałości na rynku dóbr/usług, na którym działają przedsiębiorstwa (niedoskonałości rynku - market failure); Niedoskonałości na rynku usług wspierających rozwój przedsiębiorczości (niedoskonałości państwa - government failure). O ile badaniu podlegały oba obszary, to należy podkreślić, że znacznie więcej miejsca poświęcono pierwszej z grup (market failure). Takie podejście uzasadnione jest faktem, że w pierwszej kolejności należy podjąć decyzję czy podjąć interwencję, a dopiero w drugiej kolejności należy zastanawiać się jaka konstrukcja instrumentu pozwoli realizować instrument w sposób najbardziej efektywny (minimalizacja zawodności państwa). 5

6 2. Wyniki badania 2.1.Klasyfikacja instrumentów wsparcia Wsparcie informacyjne Informacyjne serwisy internetowe Dzięki wzrastającemu dostępowi do internetu, bardzo duża część informacji może być dystrybuowana za pośrednictwem sieci. Źródłem przewagi ale jednocześnie największym problemem tego kanału informacyjnego jest fakt, że na stronę internetową może wejść każdy człowiek posiadający dostęp do sieci zarówno młodszy jak i starszy, o niskim jak i wysokim poziomie wykształcenia, pracownik instytucji publicznej lub firmy komercyjnej itd. Dlatego najważniejszym czynnikiem determinującym skuteczność i efektywność działań informacyjnych jest organizacja i sposób prezentacji treści zamieszczonych na stronie. Do kategorii serwisów internetowych należą również wszelkie bazy danych prowadzone na zasadach dobrowolności, prezentujące ofertę konkretnych osób, firm czy instytucji. Przykładem takiego serwisu może być baza firm-eksporterów dostępna na stronie czy lista kwater agroturystycznych na stronie internetowej konkretnej gminy, powiatu czy województwa Punkty pierwszego kontaktu pierwsza diagnoza i wskazanie źródeł informacji Instrumenty te mają rolę drogowskazów gdzie należy udać się w celu rozwiązania konkretnego problemu. Usługa ta polega na kierowaniu klienta do innej, specjalizującej się w danej kwestii instytucji. Przykładem takich usług jest część oferty Biur Porad Obywatelskich skupionych w Związku Biur Porad Obywatelskich. W praktyce, część usług świadczonych przez Punkty Konsultacyjne KSU ma również taki charakter Udostępnianie oficjalnych rejestrów i zbiorów Najważniejszymi instytucjami prowadzącymi i udostępniającymi tego typu narzędzie informacyjne są sądy rejestrowe (rejestr osób prawnych, rejestr dłużników, rejestr zastawów, centralna informacja ksiąg wieczystych). Ułatwiają one wymianę gospodarczą zwiększając przejrzystość i możliwość egzekwowania praw z zawartych kontraktów. Istnieje również szereg mniejszych rejestrów/zbiorów, które maja charakter niszowy i zawierają informacje o charakterze specjalistycznym. Przykładem takiego rejestru/zbioru była lista firm akredytowanych w ramach działania 2.1. SPO WKP prowadzona przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Parametrem wyróżniającym rejestry i zbiory jest fakt ich kompletności. Najczęściej, kompletność ta wynika z prawnego obowiązku rejestracji we wskazanym rejestrze/zbiorze. W związku z tym, koszty ich prowadzenia pokrywane są albo ze środków publicznych albo z tytułu opłat, których wysokość wynika z przepisów prawa. Zdarza się, że rejestry/zbiory mogą funkcjonować na zasadach samofinansowania, jednak w takich przypadkach, źródłem przychodów są opłaty z tytułu korzystania z informacji w nich zawartych Działania promocyjne Działania promocyjne mają na celu upowszechnienie konkretnej idei, zachowania czy postępowania. Przykładem działań promocyjnych jest kampania Postaw na swoim, Pij mleko, będziesz wielki, Oszczędzaj energię, itd. Dotyczą więc z reguły kwestii horyzontalnych i służą rozwiązywaniu problemów w skali kraju. Działania promocyjne mają najczęściej charakter reklamy (prasa, radio, telewizja). Mogą też być prowadzone w formie dystrybucji publikacji, pakietów informacyjnych i innych materiałów informacyjno-promocyjnych. 6

7 2.1.2.Profesjonalne usługi informacyjne Profesjonalne usługi informacyjne od wsparcia informacyjnego wyróżnia fakt, że ich zadaniem jest rozwiązanie konkretnego problemu klienta, a nie kierowanie klienta do innej instytucji. Niestety, wiele tego typu punktów informacyjnych, które ma za zadanie oferować bardziej zaawansowane usługi, ogranicza się do funkcjonowania w formie punktu pierwszego kontaktu, podając wyłącznie namiary teleadresowe na inne instytucje. Jest to największy problem zidentyfikowany w przez nas w trakcie wywiadów indywidualnych w obszarze tej formy wsparcia. Jeden z respondentów, korzystających z tego typu punktów, był trzykrotnie kierowany z jednego punktu do kolejnego, a za 4-tym razem zaproponowano mu odwiedzenie punktu, który odwiedził za pierwszym razem. Duża część instytucji, które powinny świadczyć usługi zaawansowane, ogranicza się w praktyce do realizacji zadań punktów pierwszego kontaktu. Powyższy problem przejawia się również w postaci niedostatecznego poziomu merytorycznego usług informacyjnych. Osoby świadczące usługi korzystają z materiałów informacyjnych dostępnych w Internecie, natrafiając na te same problemy, z którymi zwracają się klienci. Odpowiedzi uzyskiwane pocztą elektroniczną są powieleniem zapisów znajdujących się w wytycznych / regulaminach / przepisach prawa, jednak nie wyjaśniają wątpliwości klienta. Inny przykład braku rozróżnienia pomiędzy wsparciem informacyjnym, a zaawansowanymi usługami informacyjnymi są seminaria promocyjne/informacyjne organizowane przez Urzędy Marszałkowskie w ramach promocji RPO. Przedmiotem seminariów nie jest rzetelne przedstawienie szczegółowych aspektów aplikowania o środki czy realizacji i rozliczania projektów, a przedstawianie wyłącznie założeń programu i instrumentów wsparcia na podstawie aktualnych wersji uszczegółowień programów. Dlatego, tworzenie systemu profesjonalnych usług informacyjnych musi wiązać się z koniecznością wykształcenia odpowiedniej kadry oraz zapewnienia jej wsparcia merytorycznego Porady prawne Jednym z podstawowych rodzajów profesjonalnych usług informacyjnych są porady prawne. Już w chwili obecnej, istnieje możliwość świadczenia usług pomocy prawnej przez prawników, a nie tylko radców prawnych czy adwokatów. Dlatego obszar ten aktualnie bardzo dobrze się rozwija. Według danych CCBE (Council of Bars and Legal Societes of Europe) w 2006 roku w Polsce było adwokatów, w Bułgarii , w Rumunii , w Czechach , na Węgrzech 9.700, w Słowacji W większych krajach Europy Zachodniej prawników było znacznie więcej: Włochy , Francja , Niemcy , Hiszpania , Wielka Brytania , Szwajcaria Oznacza to, że w Polsce na milion mieszkańców przypada ok. 220 adwokatów, podczas gdy w innych krajach UE liczba ta jest znacznie większa: Niemcy 462, Francja 786, Rumunia 786, Słowacja 795, Węgry 963, Czechy 974, Bułgaria 1.485, Wielka Brytania prawie 2.500, Włochy i Hiszpania ponad Informacje rynkowe (w tym w zakresie rynków zagranicznych oraz informacji o aktualnych zamówieniach publicznych) Informacje rynkowe dotyczą wszelkich aspektów prowadzenia działalności gospodarczej na danym rynku. Mogą to być informacje o poziomie cłach, podatków, konkurencji, dostawców i inne, zarówno na rynku krajowym i zagranicznym. Również część usług w zakresie szeroko pojętego kojarzenia partnerów i transferu technologii, które w praktyce klasyfikowane są jako usługi doradcze, raczej powinny zostać uwzględnione w niniejszej kategorii. Dotyczy to np. usług związanych z przeszukiwaniem baz danych i zamieszczeniem w nich, informacją w zakresie imprez targowych czy zamieszczania ofert w bazach danych Źródła finansowania Usługa dotyczy udzielania pełnej i kompleksowej informacji o dostępnych źródłach finansowania zewnętrznego kredyt, leasing, fundusze europejskie, fundusze seed capital i venture capital. Różnica w stosunku do prostego wsparcia informacyjnego polega na tym, że udzielający informacji nie ogranicza się do przekazania ulotki czy danych teleadresowych instytucji finansowej. Po 2 7

8 zapoznaniu się z potrzebami klienta, aktywnie wyszukuje dla niego najatrakcyjniejszej oferty, pomaga klientowi zrozumieć różnice pomiędzy różnymi typami finansowania, ich zaletami i wadami, procedurą ubiegania się o nie itd Informacje techniczne Usługa dotyczy udzielania informacji technicznych w zakresie norm, certyfikatów, praw własności intelektualnej, systemów zarządzania środowiskowego, oznaczenia CE i innych informacji o charakterze sektorowym (np. rozporządzenie REACH dla chemikaliów) Doradztwo specjalistyczne Planowanie biznesu Usługi związane z rozpoczynaniem działalności gospodarczej świadczone osobom, które taką działalność podejmują. Od prostych usług informacyjnych, usługę planowania biznesu wyróżnia większy poziom specjalizacji. Usługa nie polega na wskazaniu procedury rejestracji firmy czy właściwych urzędów, ale m.in. na wsparciu w przygotowaniu biznes planu, opracowaniu niezbędnych analiz rynkowych, organizacji montażu finansowego itd. I nie chodzi tutaj o wsparcie dotyczące wyboru odpowiednich wykonawców takich usług ale realnym zaangażowaniu w ich świadczenie Doradztwo funkcjonalne o charakterze projektowym (marketing, wzornictwo, finanse, zarządzanie produkcją, jakość) Cechą szczególną tego typu usług jest ich projektowy (jednorazowy) charakter. Realizacja usługi pozwala osiągnąć konkretny cel w określonym czasie przy zaangażowaniu określonych zasobów. Przykładowymi rezultatami usług doradczych funkcjonalnych o charakterze projektowym są: Opracowana koncepcja strategii marketingowej Uzyskany patent na wynalazek, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo ochronne na wzór towarowy, prawo z rejestracji na wzór przemysłowy i inne Wdrożony system zarządzania jakością Wdrożony zintegrowany system informatyczny Uzyskanie niezbędnych dokumentów uprawniających do wprowadzenia towarów lub usług na wybrany rynek zagraniczny Doradztwo proinnowacyjne Ten rodzaj doradztwa obejmuje: wykonanie audytu technologicznego, wsparcie w procesie transferu technologii (np. negocjacje między dostawcą i nabywcą technologii), wsparcie w zakresie przygotowania i realizacji projektów B+R Doradztwo o charakterze ciągłym Usługi doradcze tego typu mają charakter umów długoterminowych ciągłych lub cyklicznych. Przykładem są usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych, stałego doradztwa kancelarii prawnych, bieżącego administrowania systemem informatycznymi firmy itd Kojarzenie partnerów usługi proeksportowe (towarzyszenie w kontaktach kooperacyjnych, pośrednictwo handlowe) Usługi kojarzenia partnerów mają na celu wsparcie przedsiębiorców w zdobyciu nowych klientów na rynkach zagranicznych. Przykładowe usługi to: wyszukiwanie i dobór partnerów na rynku docelowym, 8

9 organizacja misji gospodarczych za granicą, organizacja wyjazdów na zagraniczne imprezy targowo-wystawiennicze, reprezentowanie przedsiębiorców na rynkach zagranicznych, usługi agentów/dystrybutorów, inne Prace badawczo-rozwojowe (B+R) Zgodnie z ustawą o zasadach finansowania nauki z dnia 08 października 2004 r.: Badania podstawowe prace eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów, bez nastawienia na praktyczne zastosowania ani użytkowanie, Badania przemysłowe mają na celu pozyskanie nowej wiedzy oraz umiejętności, które mają posłużyć do opracowania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzenia znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów lub usług; badania te obejmują tworzenie elementów składowych systemów złożonych, szczególnie do oceny przydatności technologii rodzajowych, z wyjątkiem prototypów objętych zakresem prac rozwojowych. Prace rozwojowe nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług. Prace rozwojowe obejmują w szczególności: tworzenie projektów, rysunków, planów oraz innej dokumentacji do tworzenia nowych produktów, procesów i usług pod warunkiem, że nie są one przeznaczone do celów komercyjnych; opracowywanie prototypów o potencjalnym wykorzystaniu komercyjnym oraz projektów pilotażowych w przypadkach, gdy prototyp stanowi końcowy produkt komercyjny, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna; w przypadku, gdy projekty pilotażowe lub demonstracyjne mają być następnie wykorzystywane do celów komercyjnych, wszelkie przychody uzyskane z tego tytułu należy odjąć od kwoty kosztów kwalifikowanych pomocy publicznej; działalność związana z produkcją eksperymentalną oraz testowaniem produktów, procesów i usług pod warunkiem, że nie są one następnie wykorzystywane komercyjnie. Do prac rozwojowych nie zalicza się rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń. Przyporządkowanie danej usługi do badań podstawowych, przemysłowych lub prac rozwojowych zależy od zdolności do komercyjnego wykorzystania wyników tych badań oraz możliwości ochrony praw własności intelektualnych zgodnie z logiką przedstawioną poniżej. 9

10 Możliwość ochrony praw własności intelektualnych NISKA ŚREDNIA WYSOKA Badania przemysłowe Prace rozwojowe Badania podstawowe MAŁA ŚREDNIA DUŻA Zdolność do komercyjnego wykorzystania Szkolenia Szkolenia tradycyjne ogólne. Szkolenia tradycyjne ogólne to szkolenia, których tematyka ma charakter masowy, a liczba potencjalnych użytkowników jest stosunkowo duża. Mogą to być szkolenia dotyczące zarządzania, finansów, marketingu, jakości itd. Typowym przykładem szkoleń ogólnych są szkolenia językowe o różnym stopniu zaawansowania Szkolenia tradycyjne specjalistyczne 10

11 Szkolenia specjalistyczne to szkolenia niszowe, które ze względu na bardzo specjalistyczny charakter, przyciągają stosunkowo niewielu uczestników. Skrajną formą szkoleń tradycyjnych specjalistycznych są te, które realizowane są na potrzeby pracowników konkretnej firmy, i na których przekazywana wiedza jest na tyle specjalistyczna, że nie zostanie wykorzystywana u innego pracodawcy niż ten, u którego aktualnie pracuje osoba szkoląca się Szkolenia e-learningowe Szkolenia e-learningowe bazują na rozbudowanych aplikacjach informatycznych korzystających z multimediów (grafiki, animacji, dźwięku) i licznych funkcji interaktywnych czyli elementów reagujących na operacje użytkowników Szkolenia internetowe Szkolenia prowadzone on-line w formie wideokonferencji. Obraz i dźwięk z sali wykładowej transmitowany dostępny jest z na konkretnej stronie internetowej po uprzednim zalogowaniu się przez uczestnika szkolenia. W trakcie szkolenia istnieje możliwość interaktywnego udziału w szkoleniu przez zalogowanych uczestników za pośrednictwem komunikatora internetowego Szkolenia zawodowe Szkolenia, których celem jest zdobycie przez uczestnika nowego zawodu Szkolenia świadomościowe Obszar szkoleń, których tematyka dotyczy kwestii uznanych za społecznie pożyteczne. Przykładem mogą być szkolenia w zakresie równości płci, praw i obowiązków wynikających z zatrudniania osób niepełnosprawnych, warunków BHP, technologii przyjaznych środowisku, innowacji. Tematami, które naszym zdaniem powinny znaleźć się w tej kategorii są również Prawo zamówień publicznych oraz technologie społeczeństwa informacyjnego Finansowanie zwrotne Finansowanie typu equity Finansowanie equity występuje w sytuacji obejmowania udziałów w firmie w zamian za wniesienie wkładu, zazwyczaj w formie gotówki. W okresie programowanie , finansowanie tego typu oferowane jest w ramach działania 3.1. i 3.2. PO IG. Podobny instrument przewidziany jest również w ramach PO RPW Pożyczki, kredyty, leasing Pożyczka, kredyt i leasing to najpopularniejsze formy finansowania zewnętrznego. Z punktu widzenia niniejszego badania, instrumenty te możemy podzielić wg następujących kryteriów: wartości, przeznaczenia: inwestycyjne lub obrotowe, okresu: krótko- lub długoterminowe, rodzaju przedsięwzięć: tradycyjne/innowacyjne/celowe historii kredytowej kredyto-/pożyczkobiorcy: firmy długo działające na rynku / rozpoczynający działalność gospodarczą, kosztu obsługi zadłużenia (w tym uwzględniające pomoc publiczną wynikającą z obniżonych odsetek lub możliwości umorzenia części lub całości kapitału), celu działania kredyto-/pożyczkodawcy Poręczenia 11

12 Poręczenia poprawiają zdolność kredytową przedsiębiorstw zwiększając dostępność do zewnętrznych źródeł finansowania o charakterze zwrotnym. Rozpatrując rodzaje poręczeń z punktu widzenia klasyfikacji instrumentów wsparcia, warto uwzględnić następujące kryteria podziału: sposobu funkcjonowania funduszu poręczeń: bezpośrednie/wzajemne, rodzaju poręczanych przedsięwzięć: tradycyjne/innowacyjne/celowe, kosztu poręczenia (w tym uwzględniając pomoc publiczną dla funduszu poręczeniowego lub korzystającego z poręczenia), celu działania funduszu poręczeniowego Finansowanie bezzwrotne Finansowanie bezzwrotne występuje najczęściej w formie dotacji. Podstawowymi wyróżnikami instrumentów finansowania bezzwrotnego są: cel finansowanego przedsięwzięcia, oraz rodzaje kosztów podlegających zwrotowi. Uwzględniając te dwa kryteria, dotacje możemy podzielić na 3 rodzaje: inwestycyjne, na pokrycie kosztów zatrudnienia oraz zakup usług. Oczywiście, konkretny instrument wsparcia może składać się z wszystkich trzech typów dotacji Dotacje inwestycyjne Dotacja inwestycyjna polega na bezzwrotnym przekazaniu środków finansowych na pokrycie części lub całości kosztów nabycia lub wytworzenia majątku trwałego, w tym wartości niematerialnych i prawnych beneficjenta pomocy. Dotację inwestycyjną należy rozpatrywać pod kątem następujących kryteriów: wielkości przedsiębiorstwa otrzymującego dotację, wielkości i poziomu wsparcia, stopnia innowacyjności przedmiotu projektu, celu przedsięwzięcia (tworzenie nowych miejsc pracy, ochrona środowiska, wprowadzenie na rynek nowego produktu/usługi, wdrożenie nowego procesu produkcji/świadczenia usług i inne) Dotacje na pokrycie kosztów zatrudnienia W niektórych sektorach, np. usług informatycznych, koszty inwestycji w aktywa trwałe mają mniejsze znaczenie w porównaniu do kosztów związany z wynagrodzeniami pracowników. Co więcej, problem ten pogłębia się, jeśli zatrudniony pracownik wymaga przyuczenia lub czas osiąganie pełnej wydajności jest długi, ze względu na niskie kwalifikacje zatrudnianej osoby lub stopień skomplikowania wymagań na danym stanowisku pracy. Dlatego, dofinansowaniu powinny podlegać nie tylko koszty związane z nabyciem lub wytworzeniem aktywów trwałych ale również, a może przede wszystkim, koszty bezpośrednio związane z utworzeniem miejsca pracy (wynagrodzenia w początkowym okresie istnienie nowego miejsca pracy oraz jego wyposażenia technicznego) Infrastruktura rozwoju biznesu Inkubatory Cechą wyróżniającą inkubatory jest grupa docelowa, którą powinny stanowić firmy typu start-up. Regulamin inkubatora określa przewidywaną długość czasu przebywania na terenie inkubatora. Co więcej, wraz z czasem przebywania w inkubatorze, wzrastać powinny koszty usług świadczonych przez inkubator firmom ulokowanym w nim. Najczęściej, głównym elementem przyciągającym firmy do inkubatora są atrakcyjne stawki za wynajem powierzchni biurowej/produkcyjnej, jednak inkubator powinien mieć w swojej ofercie również inne usługi (szkoleniowe, doradcze, finansowe i inne). 12

13 Parki przemysłowe Parki przemysłowe przyciągają przede wszystkim atrakcyjnymi pod względem wyposażenia w media czy lokalizacji. Lokują się w nich przede wszystkim firmy produkcyjne. Idealny park powinien dysponować znaczącą powierzchnią działek zarówno zabudowanych (po wynajem) jak i niezabudowanych (inwestor buduje samodzielnie). W związku z tym, okres pozostawania w parku nie powinien być ograniczany inwestor lokujący się w parku nie przewiduje zmiany lokalizacji wraz z rozwojem. Czynsz wynajmu nieruchomości powinien odpowiadać stawkom rynkowym. Infrastruktura towarzysząca dotyczy przede wszystkim tradycyjnych udogodnień wymaganych przez firmy produkcyjne wysokie hale, rampy, dostęp do linii kolejowej i/lub drogi o nośności 11 kn/oś itd. Parki przemysłowe mają duże znaczenie z punktu widzenia prowadzonej polityki przestrzennej na terenie danej gminy. Skupiając działalność produkcyjną w konkretnym miejscu, zaplanowanym w planie zagospodarowania pod inwestycje przemysłowe, istotnie ułatwiona jest realizacja procesu inwestycyjnego. Chociaż specyficzność oferowanej infrastruktury ma poziom zaledwie lokalny lub regionalny to jednak parki mogą skutecznie i z korzyścią dla lokatorów specjalizować się w konkretnych branżach lub łańcuchach dostaw Parki technologiczne i naukowo-technologiczne Na przewagę parków technologicznych i naukowo-technologicznych składają się: dostępność infrastruktury pozwalającej na prowadzenie działalności B+R (laboratoria wyposażone w specjalistyczny sprzęt), wysokokwalifikowani pracownicy świadczący usługi związane z transferem technologii, zaplecze naukowe wynikające ze współpracy z jednostką/jednostkami naukowymi. Również w przypadku parków technologicznych i naukowo-technologicznych, lokowanie firm ma charakter długoterminowy, a ich rozwój powinien być ściśle związanych z parkiem. Ważnym wyróżnikiem tego typu infrastruktury jest specjalizacja. Parki technologiczne i naukowotechnologiczne powinny specjalizować się w konkretnej branży, co oznacza, że skala ich oddziaływania powinna być ogólnokrajowa Dostęp do infrastruktury wspólnej Infrastruktura wspólna to wszelka ogólnodostępna infrastruktura oddawana do dyspozycji przedsiębiorców w celu prowadzanie działalności gospodarczej. Może ona mieć charakter specjalistyczny (np. laboratorium), jak i standardowy (np. rampa do załadunku towarów, wspólna sala konferencyjna, biurowe urządzenie wielofunkcyjne itd.). Infrastruktura ta może być dostarczana na dwa sposoby poprzez podmioty całkowicie niezależne od użytkowników infrastruktury (np. centra transferu technologii udostępniające wyposażenie laboratorium) lub za pośrednictwem podmiotu, który został utworzony i który jest kontrolowany przez użytkowników infrastruktury Udostępnianie infrastruktury wideokonferencyjnej Usługa polega na udostępnianiu sal wideokonferencyjnych w różnych lokalizacjach kraju. Mikro i małym firmom, które na co dzień nie korzystają z tego typu narzędzi i nie posiadają odpowiednich zasobów, usługa pozwala obniżyć koszty przeprowadzenia spotkań Inne Organizacja targów/wystaw oraz misji handlowych Chociaż rozwój technologii informacyjnych przyczynił się do zmniejszenia skłonności do uczestnictwa w imprezach targowo-wystawienniczych, to jednak ta forma promocji produktów i usług pozostaje ważnym elementem działań wspierających sprzedaż nie tylko dużych firm ale również MSP. Dodatkowo, organizacja takich imprez zwiększa liczbę osób odwiedzających dany 13

14 region (w roli wystawcy lub zwiedzających imprezę targową lub wystawienniczą) przyczyniając się do rozwoju turystyki regionu/kraju. Misja handlowa polega na wizycie grupy przedsiębiorstw z jednego kraju w instytucjach i przedsiębiorstwach innego kraju. Ważnym elementem zwiększającym efektywność misji może być organizacja rozmów bilateralnych z przedsiębiorstwami odwiedzanego regionu. Głównymi beneficjentami misji handlowych są przedsiębiorstwa i organizacje biorące udział w misji. To one nawiążą kontakty handlowe, które w przyszłości mogą skutkować eksportem produktów lub usług Inne wspólne przedsięwzięcia promocyjne Przykładem takich działań może być reklama regionu/kraju, sektora, sieci firm, grupy produktów, produktu regionalnego i innych w środkach masowego przekazu, w szczególności zagranicznych. Najważniejszym wyznacznikiem tego typu instrumentu jest wspólny charakter przedsięwzięcia. Nawet jeśli formalnie akcję promocyjną realizuje instytucja publiczna, to przekaz reklamowy nie może powstać w oderwaniu od potrzeb interesariuszy tych działań (przedsiębiorstw reprezentowanych najczęściej przez organizacje otoczenia biznesu) Promocja kooperacji i networking u Pytanie o to czy zinternalizować dany proces czy raczej go oddawać na zewnętrz nurtuje na co dzień kadrę zarządzającą oraz naukowców badających teorie, które legły u podstaw powstania przedsiębiorstw. Można sobie zadać pytanie: Dlaczego powstaje firma? Czy nie byłoby lepiej, gdyby wszyscy byli na samozatrudnieniu, a do wykonania konkretnych zadań poszczególne osoby negocjowałyby warunki współpracy i indywidualnie podpisywałyby porozumienia o współpracy? Oczywiście, takie rozwiązanie jest teoretycznie możliwe ale rodziłoby szereg problemów organizacyjnych, zwiększających koszty transakcyjne. Stąd pewne procesy, w celu zmniejszenia kosztów transakcyjnych, internalizowane są przez firmę, co skutkuje korzyściami skali. Nie mniej ważne są tzw. korzyści zakresu (economies of scope), które wynikają z faktu dzielenia się wiedzą wewnątrz organizacji, wykorzystywania wspólnych zasobów niematerialnych. Czynniki te skutkują koncentracją produkcji, która (za wyjątkiem ekonomii klasycznej) do pewnego stopnia uważana jest za zjawisko pozytywne w gospodarce. Efektywność działania wielu rynków, pomimo rosnącej koncentracji kapitału i produkcji, nadal jest poniżej wartości optymalnej, ponieważ wielkość przeciętnej firmy w sektorze jest zbyt mała by wykorzystać wszystkie możliwe korzyści skali i zakresu. Co więcej, optymalna wielkości przedsiębiorstwa będzie różna w zależności od badanego obszaru np. optymalna wielkość produkcji może wynosić 100 ton (zwiększanie wielkości produkcji nie skutkuje już obniżką kosztu jednostkowego), natomiast niezbędne nakłady na B+R, których celem jest stworzenie nowego produktu uzasadnione są dopiero przy produkcji 300 ton. Stąd, nowoczesne przedsiębiorstwo w niektórych obszarach konkuruje z innymi firmami z branży, a w niektórych obszarach decyduje się na współpracę. Szczególnym rodzajem kooperacji jest kooperacja wewnątrz klastra. Ma ona charakter w znacznym stopniu zamknięty, obejmując wyłącznie członków klastra, jednak co do zasady, klastry powinny mieć charakter otwarty i przyjmować kolejnych członków jeśli działają oni na obszarze geograficznym i w branży, w których funkcjonuje klaster. Efektywna współpraca pomiędzy firmami wymaga zaangażowania wspólnych systemów informatycznych. Dlatego jednym z obszarów wsparcia kooperacji i networking u powinien być rozwój i promocja narzędzi zarządzania łańcuchem dostaw. 14

15 2.2.Źródła zawodności rynku Interwencja publiczna powinna być podejmowana wyłącznie w odpowiedzi na zidentyfikowaną zawodność rynku oraz po dokonaniu porównania z oczekiwaną skalą efektów zewnętrznych tej interwencji. Dlatego, identyfikacja przesłanek interwencji publicznej musi być poprzedzona identyfikacją przyczyn i rodzajów zawodności rynku. Z różnych powodów, o których piszemy w kolejnych podrozdziałach (dobro publiczne, efekty zewnętrzne, asymetria informacji, koszty transakcyjne) istnieje ryzyko, że równowaga rynkowa nie odpowiada równowadze społecznej. Dlatego, wszędzie tam, gdzie skutkiem zawodności rynku jest zbyt duża lub zbyt mała konsumpcja konkretnego dobra, interwencja publiczna jest uzasadniona. Należy jednak pamiętać, interwencja ta z reguły może dotyczyć tylko tych odbiorców, których zawodność rynku dotyczy i w wymiarze, który pozwala wyłącznie na likwidację skutków zawodności rynku. W tym miejscu warto również podkreślić bardzo istotną różnicę pomiędzy likwidowaniem skutków zawodności rynku a likwidowaniem ich przyczyn. Jeżeli mieszkania są drogie, to państwo może podjąć dwa rodzaje interwencji: Instrumenty popytowe w postaci dofinansowania kosztów zakupu mieszkania (dopłaty do kredytów, ulgi podatkowe itd.). Instrument ten zachęci kolejne osoby do podjęcia decyzji o zakupie mieszkania. Instrumenty podażowe w postaci ograniczenia barier organizacyjno-prawnych związanych z rozwojem budownictwa mieszkaniowego. Uruchomić należy ten z instrumentów, który odpowiada na zidentyfikowane rodzaje zawodności rynku. Wydaje się, że zawodność rynku mieszkaniowego w Polsce wynika głównie z niewystarczającej podaży mieszkań. 3 Ta znów ma swoją przyczynę w braku odpowiedniej liczby działek budowlanych, które miałyby w pełni rozwiązane kwestie własnościowe oraz skomplikowanych procedurach administracyjnych związanych z uzyskaniem pozwolenia na budowę. Są to przyczyny, które podnoszą koszty transakcyjne tego sektora, zwiększając niestety nie tylko bezpośrednie koszty organizacji procesu budowlanego ale również zwiększając ryzyko tej działalności. Rozwiązanie tych barier skutkowałoby spadkiem cen nieruchomości, a w konsekwencji zwiększeniem liczby oddanych do użytku mieszkań. Zgodnie z metodologią przyjętą w niniejszym badaniu przesłanki, które powinny decydować o wsparciu przedsiębiorczości mają swoją przyczynę w poniższych źródłach zawodności rynku 4 : Istnienia dóbr publicznych Istnienia efektów zewnętrznych Niekompletności rynków, które wywoływane są istnieniem asymetrii informacji oraz kosztów transakcyjnych. Fakt występowania tych czynników stanowi podstawę do założeń metodologicznych niniejszego projektu. Poniżej przedstawiamy wstępny zarys najważniejszych z nich Dobro publiczne Dobro publiczne, to takie dobro, którego konsumpcji nie można ani wyłączyć, ani ograniczyć innym osobom (brak lub bardzo niska konkurencyjność w konsumpcji). W celu określenia, czy dobro ma charakter dobra publicznego, należy rozpatrzyć dwa kryteria: Konkurencyjność w konsumpcji, która oznacza, że używanie danego dobra przez jedną osobę zmniejsza jego ilość dostępną dla innych konsumentów. Możliwość wyłączenia z konsumpcji, która oznacza, że dobro można dzielić, porcjować, a 3 Analiza liczby i wartości kredytów udzielonych na cele mieszkaniowe w ostatnich latach wskazuje, że strona popytowa charakteryzuje się znaczną tendencją wzrostową i tworzenie instrumentów popytowych nie wydaje się zasadne. 4 Na podstawie: J.E. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa

16 przez to konsumować indywidualnie. Dobro publiczne to dobro, w dostępie do którego nie istnieje konkurencja pomiędzy obywatelami/firmami, a fakt korzystania jednego podmiotu z danego dobra nie ogranicza korzystania z tego dobra przez inny podmiot. Przykładem idealnego dobra publicznego jest latarnia morska. Za dobro publiczne uznaje się również w dużym stopniu infrastrukturę publiczną (parki, jeziora, drogi), które jednak ze względu na istotną konkurencyjność, wynikającą z ograniczoności zasobów naturalnych, tylko w specyficznych warunkach mogą uchodzić za dobra publiczne. Wydaje się, że dużą liczba jezior na Mazurach, powinna skutkować obniżeniem ceny za działki położone wzdłuż linii brzegowej dla amatorów wędkowania. Tak się jednak nie dzieje, ponieważ fakt występowania znacznej ilości jezior wykreował dodatkowe korzyści (np. markę regionu turystycznego) zwiększając popyt na ziemię wśród innych osób, które korzystają z niej na inne sposoby. Podobnie z lasami Amazonii dopóki traktujemy ją jako miejsce zamieszkania i polowań dla lokalnych plemion możemy ją traktować jako dobro publiczne. Niestety, w momencie kiedy rozpoczęto z niej korzystać na inny sposób, poprzez rabunkową eksploatację w celu pozyskania drewna, dobro stało się konkurencyjne w konsumpcji. Dlatego w praktyce, bardzo duża liczba dóbr ma charakter dóbr publicznych o charakterze pośrednim, które charakteryzują się występowaniem jednego z kryterium, lub których intensywność wstępowania obu kryteriów jest zróżnicowana. Przykładowo, oglądanie konkretnego programu telewizyjnego (a właściwie korzystanie z sygnału telewizyjnego) nie prowadzi do konkurencyjności w konsumpcji dla innej osoby każdy kolejny właściciel telewizora może korzystać z sygnały telewizyjnego. W takim przypadku mówimy o zerowym koszcie krańcowym korzystania z dobra. Kwestia możliwości wyłączenia z konsumpcji konkretnych osób jest jednak sprawą prostą technicznie i w praktyce stosowaną sygnał telewizyjny można dość niskim kosztem zakodować, a dostęp do sygnału umożliwić wyłącznie osobom, które wykupią dekoder i ponosić będą opłaty z tytułu korzystania z sygnału. Widzimy więc, że dobro można dowolnie dzielić czy porcjować (chociaż trzeba podkreślić, że nie wynika to bezpośrednio ze specyfiki tego dobra a świadomych działań jego dostawców). Nieco inaczej jest w sytuacji imprezy plenerowej, w ramach której na telebimie wyświetlany jest film. Nie ma możliwości wyłączenia z konsumpcji (oglądania filmu) osób, które znalazły się przed telebimem, natomiast każdy kolejny widz zmniejsza ilość dostępną dla innych konsumentów i co ważniejsze, częściowo ogranicza komfort oglądania filmu przez pozostałych widzów. Teoretycznie, istnieje możliwość wyłączenia z konsumpcji poprzez celowe zniekształcenie obrazu, a osobom, które poniosą opłatę, rozdawanie specjalnych okularów, które będą przeciwdziałać zniekształceniom. Rozwiązanie to jednak byłoby dość trudne w praktycznym zastosowaniu i zbyt drogie w stosunku do osiągniętych korzyści. Konkurencyjności w konsumpcji można przeciwdziałać poprzez odpowiedni dobór placu na imprezę np. poprzez wcześniej przeprowadzone badania marketingowe, których celem jest oszacowanie liczby potencjalnych chętnych do obejrzenia filmu. Fakt zróżnicowania na czyste dobra publiczne oraz dobra o charakterze pośrednim rodzi dwa rodzaje skutków dla gospodarki. Po pierwsze, jeżeli nie występuje konkurencja w konsumpcji (koszt krańcowy przyłączenia kolejnego konsumenta jest równy lub bliski 0), a działa mechanizm wyłączania z konsumpcji poprzez wprowadzanie opłat z tytułu jego korzystania występuje zjawisko konsumpcji poniżej poziomu optymalnego. Część osób nie skorzysta z dobra, chociaż dla dostawcy tego dobra, kolejny konsument nie zwiększa kosztu jego dostarczania. Po drugie, jeżeli dobro charakteryzować się będzie brakiem możliwości wyłączania z konsumpcji (każdy będzie mógł dowolnie korzystać z niego, ponieważ dostawca dobra nie będzie mógł mu tego w żaden sposób zabronić), istnieje zagrożenie, że pojawią się osoby, które będą w sposób nieuprawniony korzystać z dobra bez ponoszenia opłaty (tzw. problem gapowicza). W konsekwencji, żaden prywatny podmiot nie zdecyduje się na ich świadczenie. I nie chodzi tutaj o podmiot prywatny, którego celem jest zysk, ale każdy podmiot, w tym ten, który przeznacza zysk na cele statutowe, ale dąży do racjonalnego wydatkowania zasobów (czyli takiego, który kontroluje, kto i jak wykorzystuje zasoby udostępniane przez tę instytucję). Klasyfikację dóbr na dobra publiczne, mieszane i prywatne prezentuje Tabela 2. Tabela 2 Dobra publiczne a dobra prywatne na wybranych przykładach 16

17 Możliwość wykluczenia z konsumpcji NIE TAK NIE Czyste dobra publiczne: Działalność informacyjna poprzez ogólnodostępne, bezpłatne kanały informacji (strona www) Działania promocyjne i kampanie społeczne (np. w zakresie e-usług) B+R o charakterze badań podstawowych, których wyniki maja charakter ogólnodostępny Dobra o charakterze pośrednim: Działalność informacyjna poprzez odpłatne kanały informacji o charakterze masowym Szkolenia i doradztwo świadczone za pośrednictwem internetu (np. e-learning) Licencje na użytkowanie oprogramowania Inne Konkurencja w konsumpcji TAK Dobra o charakterze pośrednim: Ogólnodostępny punkt konsultacyjny Bezpłatne publikacje Inne Dobra o charakterze prywatnym: B+R o charakterze badań przemysłowych i prac rozwojowych Szkolenia i doradztwo świadczone w sposób tradycyjny Komercyjne instrumenty finansowe Inne Warto podkreślić, że klasyfikacja ta koncentruje się na parametrach konkretnego dobra, w oderwaniu od tego, kto jest jego konsumentem dobra. Dlatego występowanie zjawiska dobra publicznego nie wyjaśnia nam przyczyn braku komercyjnego rynku np. usług doradczych dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Analiza, czy usługa doradcza ma charakter dobra publicznego koncentruje się na jej parametrach i specyfice, w oderwaniu od tego, komu jest świadczona. Rolą środków publicznych w zakresie wspierania przedsiębiorczości jest: Finansowanie lub samodzielna realizacja tych usług, które należą do grupy czystych dóbr publicznych. Bezpośrednie lub pośrednie finansowanie tych usług, które należą do grupy dóbr o charakterze pośrednim lub prywatnych, jednak interwencja publiczna uzasadniona jest pozytywnymi efektami zewnętrznymi i/lub zmniejszeniem negatywnych skutków asymetrii i informacji i kosztów transakcyjnych (o których mowa dalej). Sektor prywatny, dążący do równowagi rynkowej, preferować będzie te obszary funkcjonowania, które charakteryzują się duża konkurencją w konsumpcji oraz szerokimi możliwościami wykluczania z konsumpcji, które wynikają zarówno ze specyfiki dobra jak i możliwości technicznych, organizacyjnych czy prawnych. Dlaczego sektor farmaceutyczny przyciąga duże wydatki sektora prywatnego na B+R? Ponieważ w sektorze tym najlepiej działają prawa ochrony własności intelektualnej, a okres ochrony jest wystarczająco długi, aby odzyskać z nawiązką inwestycje w B+R. Wydatki sektora prywatnego nie są kierowane na badania podstawowe, których wyniki znacznie trudniej chronić (odkrycia co do zasady nie podlegają prawu ochrony własności intelektualnej). Co więcej, nawet jeśli sektor prywatny włączałby się w finansowanie badań podstawowych, należy ostrożnie podchodzić do tego typu zjawisk i nie zaprzestawać finansowania publicznego, ponieważ mogą one skutkować bardzo dużą nieefektywnością społeczną w korzystaniu z ich wyników. Jak wynika z części badań, bezwzględna i szeroka ochrona dla własności intelektualnej może niestety prowadzić do równowagi rynkowej poniżej oczekiwanej społecznej równowagi część osób nie będzie miała możliwości skorzystać z osiągnięć nauki, ponieważ nie będzie w stanie za nią zapłacić kwoty oczekiwanej przez właściciela tych praw. Dlatego równolegle z systemem ochrony własności intelektualnej, powinien być budowany system upowszechniania i transferu technologii, tak by korzyści skali wynikające z zastosowania innowacji skutkowały obniżeniem jednostkowego kosztu dostępu do efektów tych innowacji w postaci ulepszonych produktów i usług. Przykładowo, jeżeli dofinansowane prace B+R doprowadzą do pozytywnych wyników badań nad chorobami nowotworowymi, to intuicyjne wolelibyśmy, żeby autorem i właścicielem wyników tych badań była publiczna jednostka naukowa prowadząca badania nad nowymi lekami niż prywatny koncern farmaceutyczny, bowiem będziemy się spodziewać, że celem publicznej jednostki 17

18 naukowej nie jest wyłącznie maksymalizacja zysku, ale również poprawa stanu zdrowia mieszkańców kraju. Prawdopodobnie w tym pierwszym przypadku, finalna cena leku dla indywidualnego konsumenta może być mniejsza. Jednakże, odpowiedź ta zależy nie tylko od tego jakimi celami kieruje się właściciel praw własności intelektualnej, ale również od tego, w jakim stopniu uda się upowszechnić nową technologię/produkt. Jeśli uda się sprzedać ja na wielu rynkach, to i oczekiwana cena za nią będzie mogła ulec obniżeniu. Dlatego działania w zakresie transferu technologii mogą być czynnikiem zmniejszającym cenę tych technologii i powinny być wspierane ze środków publicznych. Skuteczne egzekwowanie podobnych regulacji np. na rynku praw autorskich skutkowałoby powstawaniem i rozwojem małych firm fonograficznych, których nie stać na samodzielną walkę z piractwem i egzekwowaniem swoich praw na drodze sądowej. Takie działanie jednak ograniczałoby nieco dostępność do utworów dla mniej zamożnych klientów. Warto podkreślić, że każdy rynek ma swoją specyfikę. Na rynku farmaceutycznym, ograniczony do 20 lub 25 lat okres ochrony praw własności intelektualnej umożliwia produkcję leków generycznych (odtwórczych) co pozwala zapewnić dostęp do podstawowych leków po niskiej cenie dla większej liczby konsumentów w porównaniu do momentu, w którym dany lek chroniły prawa patentowe. Niestety, takie rozwiązania nie skutkują pozytywnie na rozwój rynku fonograficznego, ponieważ znacznie częściej na rynku tym funkcjonuje strategia szybkiej komercjalizacji i zebrania śmietanki w pierwszym okresie wejścia utworu na rynek. Nabywcy znacznie mniej chętnie niż w przypadku rynku farmaceutycznego, zadowalają się produktami (utworami), do których autorskie prawa majątkowe wygasły. Podsumowując, im bardziej dany produkt/usługa ma charakter dobra publicznego i jednocześnie jego konsumpcja zwiększa użyteczność firm i konsumentów, w tym większym stopniu państwo powinno interweniować w celu zwiększenia zarówno popytu jak i podaży tego dobra. Warto jednak podkreślić, że charakter dobra (prywatny / publiczny) ma ścisły związek z zasięgiem geograficznym rozpatrywanego rynku. Przykładowo, potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa ma co najmniej dwa wymiary w skali otoczenia dalszego, która zaspokajana jest przez służby państwowe (wojsko, policja), oraz w skali mikro (otoczenia bliższego), gdzie oprócz służb państwowych pojawiają się firmy prywatne, specjalizujące się w usługach ochrony osób i mienia. Konkretne dobro (produkt/usługa) może mieć zarówno charakter prywatny jak i publiczny, zależnie od poziomu geograficznego jest dostarczania. Dlatego, klasyfikując dobro jako prywatne lub publiczne, musimy brać pod uwagę poziom geograficzny, na którym dokonujemy oceny (lokalny / regionalny / krajowy). Zdarza się jednak, że chociaż nie występują przesłanki zawodności rynku dobro ma charakter w pełni prywatny to jednak rynek komercyjny nie tworzy się. Jednym z głównych powodów może być wielkość i co jeszcze ważniejsze, mobilność rynku. Jeśli rynek charakteryzuje się niewielką liczbą potencjalnych klientów, to dostawca nie zapewni podaży, ponieważ skala zapotrzebowania nie uzasadnia podjęcia kosztów inwestycyjnych niezbędnych do uruchomienia podaży. W związku z tym, kolejnym krokiem powinno być sprawdzenie, w jakim stopniu usługi/dobra są przemieszczalne. Jeśli nie ma barier geograficznych, to prawdopodobnie rynek samodzielnie zapewni właściwą alokację zasobów (np. aniołowie biznesu z Berlina znajdą szczecińskie startup u). Niemniej, mogą wystąpić takie produkty/usługi, których przemieszczanie nie jest możliwe. I w takie sytuacji należy zastanowić się nad interwencją publiczną (instrumentem zachęcającym do uruchomienia podaży i zwiększenia popytu na usługi/dobra, dla których rynek się nie wytworzył). W kontekście celu głównego niniejszego badania, jakim jest kwestia geograficznego poziomu wdrażania poszczególnych rodzajów interwencji publicznej, w obszarze dobra publicznego, kluczową kwestią jest odpowiedź na następujące pytanie szczegółowe: W jakim stopniu charakter dobra publicznego dostarczanego zależy od lokalizacji geograficznej danego rynku? 18

19 2.2.2.Efekty zewnętrzne Efekty zewnętrzne 5, to korzyści dla osób trzecich niezaangażowanych bezpośrednio w realizację projektu (ang. stakeholder, pol. interesariusz), które są efektem projektu. Efekty zewnętrzne mogą wynikać przykładowo ze znacznej poprawy jakości usług/produktów wytwarzanych dzięki wykorzystaniu nowych technologii (np. bezbolesne badania medyczne, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń będących efektem produkcji itd.). W praktyce, jest to przeniesienie części kosztów lub korzyści (efekty negatywne lub pozytywne) wynikające z działalności Beneficjenta projektu na inne podmioty, które bezpośrednio nie były zaangażowane w realizację projektu (interesariuszy projektu). Efekty zewnętrzne (pozytywne lub negatywne) mogą skutkować ustaleniem się równowagi rynkowej na poziomie innym niż oczekiwany poziom równowagi społecznej. Przykładem takie zjawiska może być doradztwo w zakresie planowania biznesu dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Z reguły, osoba taka niedoszacowuje wartości doradztwa i poziomu ryzyka, które wiąże się z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Skutkiem takiego podejścia jest niechęć do ponoszenia wydatków związanych z korzystaniem z usług doradczych w obszarze planowania biznesu. Konsekwencją takiej sytuacji jest fakt, że krańcowa wartość korzyści z dodatkowego doradztwa jest znacząco większa niż krańcowa cena, po której kolejna osoba rozpoczynająca działalność jest gotowa z tej usługi skorzystać. Dlatego dofinansowanie części kosztów powoduje zwiększenie liczby dostarczonych usług i łącznych korzyści generowanych przez te osoby. Ważne jest jednak, aby dofinansowanie obejmowały wyłącznie te osoby, które nie są skłonne zapłacić ceny rynkowej i aby dofinansowanie obejmowało jedynie różnicę pomiędzy ceną rynkową a ceną akceptowaną przez daną osobę (lub w praktyce konkretną grupę). W ten sposób, maksymalizujemy wskaźnik wzrostu sumy korzyści generowanych przez usługi doradcze do wartości wydatkowanych środków publicznych (nie ma efektu zastępowania). Wiedza o występujących efektach zewnętrznych pozwala, poprzez realizację usług wspierających, zachęcać podmioty do zachowań generujących pozytywne efekty zewnętrzne (np. stosowania Polskich Norm w produkowanych wyrobach) oraz zniechęcać do tych, które skutkują negatywnymi efektami społecznymi (np. rabunkowej, społecznie nieefektywnej eksploatacji jeziora tak, jak w powyższym przykładzie). Widzimy więc, że efekty zewnętrzne interwencji publicznej mogą wystąpić zarówno u beneficjenta jak i u interesariuszy projektu. W przypadku interesariuszy, każda zmiana będąca efektem projektu będzie miała charakter efektu zewnętrznego. Jeżeli zmiana ma charakter pozytywny (np. dostęp do nowego leku, źródło tańszej energii czy poprawa jakości wody pitnej) to możemy mówić o efektach zewnętrznych pozytywnych. Jednak, interwencja publiczna może skutkować kosztami społecznymi dla interesariuszy, np. zwiększenie hałasu w najbliższym otoczeniu i wtedy efekty zewnętrzne będą miały charakter negatywny. Kwestia występowania efektów zewnętrznych u beneficjenta jest nieco bardziej skomplikowana. Co do zasady, korzyści generowane przez bezpośrednich beneficjentów nie maja charakteru efektów zewnętrznych. Jednakże, z perspektywy instytucji dokonującej interwencji, fakt przesunięcia punktu równowagi rynkowej jest efektem zewnętrznym interwencji, a przesunięcie to z reguły wynosi tyle ile wynoszą korzyści beneficjentów realizujących projekty (chyba, że występują efekty mnożnikowe, ale wtedy mamy już do czynienia z korzyściami interesariuszy projektu). 6 Przesunięcie punktu równowagi również należałoby uznać za efekt zewnętrzny pod warunkiem, że: Wystąpi efekt zachęty - zmiana punktu równowagi nie byłaby możliwa bez interwencji publicznej lub brak wsparcia ze środków publicznych skutkowałaby zmianą charakteru lub terminu realizacji działań. Środki publiczne skutkują zwiększeniem wydatków sektora prywatnego w danym obszarze (co pośrednio wynika z efektu zachęty) beneficjent wnosząc wkład własny do projektu zwiększa swoje nakłady w danym obszarze, ponieważ brak dofinansowania skutkowałby brakiem działania czyli nie pociągałby wydatków związanych z wkładem własnym. 5 Za autora pojęcia efektów zewnętrznych uważa się Arthur a Pigou, twórcę teorii ekonomii dobrobytu. 6 Przykładem efektu mnożnika instrumentu wsparcia w zakresie wdrażania systemu zarządzania jakością ISO, są wdrożone systemy u tych firm, które decyzję o wdrożeniu podjęły wskutek obserwacji tendencji na rynku, które wskazują na upowszechnienie się tej normy. Pośrednio, upowszechnienie się pewnego standardu zachęca innych do podjęcia podobnych działań, nawet bez dofinansowania. 19

20 Trzeba jednak podkreślić, że interwencja publiczna, w której nie występuje efekt zachęty i która skutkuje zmniejszeniem wydatków sektora prywatnego, będzie charakteryzować się negatywnymi efektami zewnętrznymi, których wartość równa się co najmniej wartości, o którą zmniejszą się wydatki prywatne. Efekty zewnętrzne najczęściej nie mają charakteru stricte finansowego, a raczej ujawniają się w postaci korzyści materialnych lub niematerialnych. Korzyści materialne to możliwość użytkowania konkretnej infrastruktury, w tym efektów jej działania (np. bezpłatny dostęp do internetu bezprzewodowego). Korzyści materialne stosunkowo łatwo przeliczyć na wartości pieniężne w oparciu o metody stosowane w analizach kosztów i korzyści (cost-benefits analysis) projektów infrastrukturalnych. Znacznie trudniej oszacować w sposób wymierny efekty zewnętrzne niematerialne. Dotyczy to zarówno efektów, które nie mogą podlegać ocenie finansowej, jak również tych, których pomiar wzbudza społeczne kontrowersje (np. wartość życia ludzkiego, ból). Jednym z przykładów efektów niematerialnych są efekty zewnętrzne klubowe, które występują w sytuacji, kiedy korzystającymi z efektów zewnętrznych są z góry określone podmioty, należące do konkretnej struktury, a korzyści wynikają z funkcjonowania tej struktury. Przykładowo, korzyści wynikające z lepszego przepływu informacji między członkami klastra są ograniczone do członków klastra. Aby móc korzystać z wymiany informacji w ramach klastra, trzeba być jego członkiem. Co więcej, warto zauważyć, że pozytywne efekty zewnętrzne klubowe dla instytucji należącej do sieci, mogą skutkować negatywnymi efektami zewnętrznymi dla instytucji pozostających poza siecią. Im większą rolę odgrywa dana sieć powiązań w danym sektorze, tym większe negatywne skutki dla instytucji pozostających poza siecią. Instytucje te mogą natrafiać na trudności w dopasowaniu się do standardów i norm narzucanych przez sieć, dostępie do informacji o charakterze publicznym (nadawcy informacji zadowalają się dotarciem do instytucji skupionych w sieci, ponieważ stanowią one znaczący udział w rynku) i inne. Istnienie pozytywnych efektów zewnętrznych usprawiedliwia interwencję publiczną. Jednak ostateczna odpowiedź czy i w jakim stopniu wspierać ze środków publicznych projekt generujący konkretne efekty zewnętrzne, powinien być poprzedzony oceną następujących kwestii: W jakim stopniu efekty zewnętrzne są akceptowalne społecznie? Na jakiej podstawie zakładamy, że efekty zewnętrzne mają charakter pozytywny i powinny być generowane? W kontekście celu głównego niniejszego badania, jakim jest kwestia geograficznego poziomu wdrażania poszczególnych rodzajów interwencji publicznej, najważniejszą kwestią jest odpowiedź na następujące pytania szczegółowe: 1. Jak i na ile interesariusze projektu szacują wartość tych efektów? 2. Kto i w jakiej skali geograficznej uzyskuje efekty zewnętrzne? 3. Czy efekty zewnętrzne są ściśle związane z lokalizacją interwencji publicznej? Asymetria informacji Asymetria informacji 7 występuje wtedy, kiedy jedna ze stron gry rynkowej posiada dostęp do większej ilości i/lub lepszej jakości informacji. Asymetria informacji prowadzi do: tzw. negatywnej selekcji (dokonujemy nieprawidłowych wyborów, nie posiadając pełnej informacji) oraz ryzyka nadużycia (tzw. problem motywacji). Problem negatywnej selekcji w praktyce oznacza, że firmy i konsumenci dokonują nieprawidłowych wyborów ponieważ nie posiadają pełnej informacji o oferowanych im produktach i usługach. Klasycznym przykładem jest rynek samochodów używanych. Ponieważ potencjalny nabywca nie 7 Za analizę rynków cechujących się asymetrią informacji, M. Spence, J. Stiglitz oraz G.A. Akerlof w 2001 roku otrzymali nagrodę Nobla. 20

FUNDUSZE UE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA Działania realizowane przez PARP

FUNDUSZE UE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA Działania realizowane przez PARP FUNDUSZE UE DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA Działania realizowane przez PARP Iwona Szendel Dyrektor Zespołu Instrumentów Inwestycyjnych Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Zarys wybranych programów form wsparcia MSP w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw Paweł Czyż, PARP, 2004 1. Sektorowy

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel główny: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności

Bardziej szczegółowo

Finansowanie innowacji. Adrian Lis

Finansowanie innowacji. Adrian Lis 2011 Finansowanie innowacji Adrian Lis Plan prezentacji Część teoretyczna Wewnętrzne i zewnętrzne źródła finansowania innowacji Programy wspierające innowacyjność Część praktyczna Główne problemy i najlepsze

Bardziej szczegółowo

Stan i kierunki rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim

Stan i kierunki rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim Stan i kierunki rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim Seminarium konsultacyjne III Wrocław, 10 grudnia 2010 r. Plan prezentacji I. Cele i zakres badania II. Metodologia i przebieg

Bardziej szczegółowo

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo?

Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo? Czy ochrona środowiska i odnawialne źródła energii są efektywne finansowo? Dariusz Lipka, Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Kraków, 11.12.2013 r. Specyfika projektów energetyki odnawialnej -

Bardziej szczegółowo

PROJEKTY WSPIERAJĄCE ROZWÓJ EKSPORTU MIKRO-, MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW PASZPORT DO EKSPORTU 1

PROJEKTY WSPIERAJĄCE ROZWÓJ EKSPORTU MIKRO-, MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW PASZPORT DO EKSPORTU 1 Informacja nt. możliwości otrzymania dofinansowania ze środków Unii Europejskiej na: PROJEKTY WSPIERAJĄCE ROZWÓJ EKSPORTU MIKRO-, MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW PASZPORT DO EKSPORTU 1 Szanowni Państwo,

Bardziej szczegółowo

Paszport do eksportu - działanie 6.1 PO IG

Paszport do eksportu - działanie 6.1 PO IG Paszport do eksportu - działanie 6.1 PO IG Instytucja odpowiedzialna za nabór wniosków projektowych: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości PARP ul. Pańska 81/83, 00-834 Warszawa tel.: (22) 432 80 80,

Bardziej szczegółowo

CO NOWEGO W RPO WK-P dla PRZEDSIĘBIORCÓW? Opracował: Lech Światły

CO NOWEGO W RPO WK-P dla PRZEDSIĘBIORCÓW? Opracował: Lech Światły CO NOWEGO W RPO WK-P dla PRZEDSIĘBIORCÓW? Opracował: Lech Światły URZĄD MARSZAŁKOWSKI WK-P zamierza uruchomić wsparcie m.in. na następujące projekty w ramach osi priorytetowej 1 Wzmocnienie innowacyjności

Bardziej szczegółowo

WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY

WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej SEKTOROWY PROGRAM OPERACYJNY WZROST KONKURENCYJNOŚCI KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW 2004-2006 Krzysztof Gulda p.o. Dyrektora Departament Innowacyjności

Bardziej szczegółowo

Punkt Konsultacyjny KSU- usługi informacyjne i doradcze dla przedsiębiorców i osób zamierzających założyć działalność gospodarczą

Punkt Konsultacyjny KSU- usługi informacyjne i doradcze dla przedsiębiorców i osób zamierzających założyć działalność gospodarczą 2012 Punkt Konsultacyjny KSU- usługi informacyjne i doradcze dla przedsiębiorców i osób zamierzających założyć działalność gospodarczą Usługi PK KSU jako pierwowzór nowych usług PK DIAGNOZA POTRZEB KLIENTA

Bardziej szczegółowo

Fundusze unijne dla przedsiębiorców wdrażane przez PARP, ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na tworzenie i świadczenie e-usług

Fundusze unijne dla przedsiębiorców wdrażane przez PARP, ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na tworzenie i świadczenie e-usług 2009 Fundusze unijne dla przedsiębiorców wdrażane przez PARP, ze szczególnym uwzględnieniem dofinansowania na tworzenie i świadczenie e-usług Tomasz Czerwoniak Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

Unia Europejska wspiera eksport mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw z województwa wielkopolskiego

Unia Europejska wspiera eksport mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw z województwa wielkopolskiego Unia Europejska wspiera eksport mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw z województwa wielkopolskiego Dnia 20.08.2015 r. został ogłoszony konkurs w ramach poddziałania 1.4.1 Kompleksowe wsparcie działalności

Bardziej szczegółowo

Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A.

Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A. Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A. powstała w 1997 r. w ramach Kontraktu Regionalnego dla województwa śląskiego. W 2000 r. Agencja została włączona w Krajowy System Usług dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Bardziej szczegółowo

Potencjał i działalność Instytucji Otoczenia Biznesu w województwie podkarpackim. Prezentacja wstępnego raportu z badania

Potencjał i działalność Instytucji Otoczenia Biznesu w województwie podkarpackim. Prezentacja wstępnego raportu z badania Potencjał i działalność Instytucji Otoczenia Biznesu w województwie podkarpackim Prezentacja wstępnego raportu z badania Rzeszów, 14 grudnia 2017 r. 1. Cele badania 2. Zakres badania 3. Metody 4. Zdiagnozowane

Bardziej szczegółowo

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO OŚ PRIORYTETOWA 1.Inteligentna gospodarka Warmii i Mazur PODDZIAŁANIE 1.2.1. Działalność B+R przedsiębiorstw Rodzaje projektów: Czynniki sukcesu: Poziom wsparcia: Terminy naboru: Alokacja środków: programie

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla mikroprzedsiębiorstw

Wsparcie dla mikroprzedsiębiorstw Wsparcie dla mikroprzedsiębiorstw Portal finansowy IPO.pl Każde mikroprzedsiębiorstwo powinno skorzystać ze wsparcia funduszy unijnych. Fundusze te mają bardzo wiele zalet, które wpływają pozytywnie na

Bardziej szczegółowo

Programowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

Programowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 1 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 w Wielkopolsce Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 2 Alokacja środków na WRPO 2014+ WRPO 2014+ 2 450,2 mln euro (EFRR 1 760,9 mln

Bardziej szczegółowo

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Mirosław Marek PARP, Prezes Zarządu Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)

Bardziej szczegółowo

WIELKOPOLSKI REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY NA LATA Oś Priorytetowa I Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

WIELKOPOLSKI REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY NA LATA Oś Priorytetowa I Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka WIELKOPOLSKI REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY NA LATA 2014-2020 Oś Priorytetowa I Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka Alokacja środków na WRPO 2014+ WRPO 2014+ 2 450,2 mln euro (EFRR 1 760,9 mln euro;

Bardziej szczegółowo

Dofinansowanie na rozwój działalności i wdrożenie innowacji

Dofinansowanie na rozwój działalności i wdrożenie innowacji RPO Lubuskie 2020 Oś Priorytetowa 1 Gospodarka i innowacje PI 3 c Zwiększone zastosowanie innowacji w przedsiębiorstwach sektora MŚP W ramach PI mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie

Bardziej szczegółowo

2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw. Dr Barbara Grzybowska. Warszawa, maj 2010

2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw. Dr Barbara Grzybowska. Warszawa, maj 2010 2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności j mikroprzedsiębiorstw Dr Barbara Grzybowska Warszawa, maj 2010 PLAN WYSTĄPIENIA 1. Współpraca mikroprzedsiębiorstw z innymi podmiotami w zakresie realizacji

Bardziej szczegółowo

Wsparcie na inwestycje i wzornictwo. Izabela Banaś Warszawa, 8 czerwca 2015r.

Wsparcie na inwestycje i wzornictwo. Izabela Banaś Warszawa, 8 czerwca 2015r. 2015 Wsparcie na inwestycje i wzornictwo Izabela Banaś Warszawa, 8 czerwca 2015r. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Działanie 3.2.1 Badania na rynek Badania na rynek: podstawowe informacje Alokacja

Bardziej szczegółowo

Możliwości finansowania ze środków europejskich w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020

Możliwości finansowania ze środków europejskich w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 Możliwości finansowania ze środków europejskich w perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 I. Poddziałanie 1.1.1 PO Inteligentny Rozwój Szybka Ścieżka". Ocenie podlega, czy projekt ma charakter projektu

Bardziej szczegółowo

Informatyzacja przedsiębiorstwa z dotacji unijnej

Informatyzacja przedsiębiorstwa z dotacji unijnej Wrocław, 02.06.2010 Materiał prasowy Informatyzacja przedsiębiorstwa z dotacji unijnej W sprawnym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa coraz większego znaczenia nabierają zintegrowane systemy informatyczne.

Bardziej szczegółowo

Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego

Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Urząd d Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 - Ostrowiec Świętokrzyski,

Bardziej szczegółowo

Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego. na lata 2014-2020. Kraków, 15 czerwca 2015 r.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego. na lata 2014-2020. Kraków, 15 czerwca 2015 r. Kraków, 15 czerwca 2015 r. Tomasz Sokół Zastępca Dyrektora Małopolskiego Centrum Przedsiębiorczości Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego 1 na lata 2014-2020 2 Środki na wsparcie przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

I oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020. Szczecinek, 24 września 2015r.

I oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020. Szczecinek, 24 września 2015r. I oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 Szczecinek, 24 września 2015r. GOSPODARKA- INNOWACJE- NOWOCZESNE TECHNOLOGIE Celem głównym OP 1 jest podniesienie

Bardziej szczegółowo

Priorytet II. Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwach i wzmocnienie potencjału innowacyjnego

Priorytet II. Stymulowanie wzrostu inwestycji w przedsiębiorstwach i wzmocnienie potencjału innowacyjnego Priorytet II. Stymulowanie wzrostu inwestycji Beneficjenci: Mikroprzedsiębiorstwa, Małe i średnie przedsiębiorstwa, Spółki prawa handlowego, Jednostki samorządu terytorialnego oraz związki, porozumienia

Bardziej szczegółowo

Rozróżnienie pomiędzy pojęciami:

Rozróżnienie pomiędzy pojęciami: JAK SKOMERCJALIZOWAĆ INNOWACJĘ? Instrumenty i ich finansowanie w Programie Innowacyjna Gospodarka 1 Komercjalizacja wyników prac B+R to: Całokształt działań związanych z odpłatnym przenoszeniem wyników

Bardziej szczegółowo

1 Przygotowanie wniosku do PUP doposażenie stanowiska pracy, bony

1 Przygotowanie wniosku do PUP doposażenie stanowiska pracy, bony Oferta dla firm Oferta skierowana do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz innych podmiotów gospodarczych. Świadczymy usługi doradcze w zakresie finansów, pozwalające skutecznie zaplanować i zrealizować

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014

Bardziej szczegółowo

Finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej

Finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej Finansowanie przedsiębiorstw ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w perspektywie finansowej 2014-2020 Regionalny Program Operacyjny Program regionalny to jeden z programów, który umożliwi

Bardziej szczegółowo

Określenie indywidualnych oraz partnerskich inicjatyw [wyzwania dla biznesu]

Określenie indywidualnych oraz partnerskich inicjatyw [wyzwania dla biznesu] Określenie indywidualnych oraz partnerskich inicjatyw [wyzwania dla biznesu] Tomasz Bogdan Ekspert Strategiczny Miasta Chełmek Prezes Zarządu Certus Partnerzy Sp. z o.o. Urząd Miasta i Gminy Chełmek /

Bardziej szczegółowo

Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. www.marr.pl

Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. www.marr.pl Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. MARR SA: Założona w 1993 Główny udziałowiec Województwo Małopolskie 88,8% 170 pracowników Kapitał założycielski: 87 675 000 PLN (~20 mln EUR) Oferta MARR SA

Bardziej szczegółowo

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014

Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 Anna Ober Aleksandra Szcześniak 09.05.2014 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/2014_2020/strony/ glowna.aspx 2 I Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowoprzemysłowe

Bardziej szczegółowo

Warsztaty dla początkujących czyli o co chodzi w Funduszach Europejskich?

Warsztaty dla początkujących czyli o co chodzi w Funduszach Europejskich? Warsztaty dla początkujących czyli o co chodzi w Funduszach Europejskich? Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Irena Romańczuk Departament Programów Regionalnych Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich

Bardziej szczegółowo

Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw

Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw 2012 Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw Centrum Rozwoju Przedsiębiorczości Punkt Konsultacyjny KSU- usługi informacyjne i doradcze dla przedsiębiorców i osób zamierzających założyć działalność

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość i przedsiębiorczość społeczna.

Przedsiębiorczość i przedsiębiorczość społeczna. Przedsiębiorczość i przedsiębiorczość społeczna. ekspert: Szymon Medalion prowadząca: Marzena Szewczyk-Nelson Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc

Bardziej szczegółowo

Działalność B+R Oferta Prowadzenie działalności B+R Wdrażanie wyników prac B+R Zarządzanie projektami B+R

Działalność B+R Oferta Prowadzenie działalności B+R Wdrażanie wyników prac B+R Zarządzanie projektami B+R Działalność B+R Oferta Prowadzenie działalności B+R Wdrażanie wyników prac B+R Zarządzanie projektami B+R DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZA I ROZWOJOWA (B+R) Oferta Szkolenie z zakresu uruchomienia i korzyści prowadzenia

Bardziej szczegółowo

Rozwój przedsiębiorczości w województwie śląskim w kontekście CSR Działania GARR S.A. na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w województwie śląskim

Rozwój przedsiębiorczości w województwie śląskim w kontekście CSR Działania GARR S.A. na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w województwie śląskim Rozwój przedsiębiorczości w województwie śląskim w kontekście CSR Działania GARR S.A. na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w województwie śląskim Katowice, 22.11.2013 r. Główne obszary działalności DOTACJE

Bardziej szczegółowo

ŚRODA Z FUNDUSZAMI 2015-09-03 FUNDUSZE EUROPEJSKIE NA LATA 2014-2020 DLA PRZEDSIĘBIORCÓW. EFRR 8,6 mld euro. Cel szczegółowy:

ŚRODA Z FUNDUSZAMI 2015-09-03 FUNDUSZE EUROPEJSKIE NA LATA 2014-2020 DLA PRZEDSIĘBIORCÓW. EFRR 8,6 mld euro. Cel szczegółowy: ŚRODA Z FUNDUSZAMI FUNDUSZE EUROPEJSKIE NA LATA 2014-2020 DLA PRZEDSIĘBIORCÓW Rzeszów, 02.09.2015 r. PO IR PODZIAŁ ALOKACJI PO IR STRUKTURA DLA PRZEDSIĘBIORCÓW EFRR 8,6 mld euro Nr i nazwa osi priorytetowej

Bardziej szczegółowo

Wsparcie działalności innowacyjnej przedsiębiorców i współpracy nauki z biznesem w ramach RPO WKP

Wsparcie działalności innowacyjnej przedsiębiorców i współpracy nauki z biznesem w ramach RPO WKP Wsparcie działalności innowacyjnej przedsiębiorców i współpracy nauki z biznesem w ramach RPO WKP 2014-2020 Bydgoszcz, 28.09.2015 r. Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego

Bardziej szczegółowo

Instrumenty II i III osi priorytetowej Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020

Instrumenty II i III osi priorytetowej Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 Instrumenty II i III osi priorytetowej Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 Założeniem POIR jest wsparcie realizacji całego procesu powstawania

Bardziej szczegółowo

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 KONKURS Zgłoszenie pomysłu do Konkursu należy przysłać do 17 listopada, e-mailem na adres konkurs@uni.lodz.pl Rozstrzygnięcie Konkursu do 12 grudnia

Bardziej szczegółowo

FUNDUSZ POŻYCZKOWY DLA KOBIET. Ministerstwo Gospodarki Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Jelenia Góra, grudzień 2014 r.

FUNDUSZ POŻYCZKOWY DLA KOBIET. Ministerstwo Gospodarki Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Jelenia Góra, grudzień 2014 r. FUNDUSZ POŻYCZKOWY DLA KOBIET Ministerstwo Gospodarki Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Jelenia Góra, grudzień 2014 r. I. Fundusz pożyczkowy dla kobiet... 3 1. Termin przyjmowania wniosków... 3 2. Limity

Bardziej szczegółowo

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych Fiszka oferty usług proinnowacyjnych I. Akredytowany wykonawca 1. Nazwa wykonawcy "MERITUM" LUBELSKA GRUPA DORADCZA SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 2. Forma prawna prowadzonej działalności Spółka

Bardziej szczegółowo

Przegląd dostępnych środków finansowych wspomagających rozwój inicjatywy. Bogdan Kępka

Przegląd dostępnych środków finansowych wspomagających rozwój inicjatywy. Bogdan Kępka Przegląd dostępnych środków finansowych wspomagających rozwój inicjatywy Bogdan Kępka Plan Prezentacji Wstęp Finansowanie w obszarze zarządzania Finansowanie w obszarze marketingu Finansowanie w obszarze

Bardziej szczegółowo

Możliwości wsparcia lubuskich przedsiębiorstw w Krajowych Programach Operacyjnych - aktualne nabory wniosków

Możliwości wsparcia lubuskich przedsiębiorstw w Krajowych Programach Operacyjnych - aktualne nabory wniosków Możliwości wsparcia lubuskich przedsiębiorstw w Krajowych Programach Operacyjnych - aktualne nabory wniosków Główny Punkt Informacyjnych Funduszy Europejskich w Zielonej Górze Lubuska Akademia Rozwoju,

Bardziej szczegółowo

PO IG 6.1. Paszport do eksportu

PO IG 6.1. Paszport do eksportu PO IG 6.1. Paszport do eksportu Nabór wniosków: 15-31 lipca 2013 Wsparcie na wdrożenie planu rozwoju eksportu Beneficjenci: - mikroprzedsiębiorcy, mali lub średni przedsiębiorcy, spełniający łącznie następujące

Bardziej szczegółowo

Oferta na wynajem przestrzeni biurowej w ECDF Inkubator

Oferta na wynajem przestrzeni biurowej w ECDF Inkubator Oferta na wynajem przestrzeni biurowej w Przez: Karolina Kłobucka Partner Zarządzający T. +48 507 106 807 E. inkubator@ecdf.pl Dotyczy: wynajmu przestrzeni biurowej w, usługi doradztwa biznesowego i prawnego,

Bardziej szczegółowo

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF

WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF ZARZĄDZANIE SIECIĄ WSPÓŁPRACY MŚP Łukasz Pytliński CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Wrzesień 2010 1 WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU

Bardziej szczegółowo

Zwrotne formy finansowania INWESTYCJI

Zwrotne formy finansowania INWESTYCJI Zwrotne formy finansowania INWESTYCJI grudzień 2012 r. MARR - oferta dla przedsiębiorczych Wspieranie starterów - projekty edukacyjne, szkolenia, punkty informacyjne, doradztwo, dotacje na start Ośrodek

Bardziej szczegółowo

Screening i ranking technologii

Screening i ranking technologii Screening i ranking technologii Maciej Psarski Uniwersytet Łódzki Centrum Transferu Technologii Screening i ranking Selekcja idei, technologii, opcji, możliwości, rynków, Na wczesnych etapach rozwoju przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Dr Bogusław Klimczuk 1

Dr Bogusław Klimczuk 1 Dr Bogusław Klimczuk 1 2 3 4 RPO Województwo Lubelskie 2014-2020 5 6 Forma wsparcia Dotacje bezzwrotne Instrumenty zwrotne Instrumenty mieszane 7 Zasada koncentracji tematycznej środków w RPO WL 2014-2020

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2: Informacja dla wnioskodawców

Załącznik nr 2: Informacja dla wnioskodawców Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach programów ERA-NET i ERA-NET PLUS oraz programów podejmowanych na mocy Artykułów 185 oraz 187 Traktatu o funkcjonowaniu

Bardziej szczegółowo

Wspieranie projektów innowacyjnych w regionie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata

Wspieranie projektów innowacyjnych w regionie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata Wspieranie projektów innowacyjnych w regionie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 2013 Gliwice, 27 luty 2009r. Plan prezentacji 1. RPO WSL - informacje ogólne

Bardziej szczegółowo

liwości finansowania branży y IT z funduszy UE

liwości finansowania branży y IT z funduszy UE Możliwo liwości finansowania branży y IT z funduszy UE CO TO JEST DOTACJA? Dotacja jest bezzwrotną pomocą finansową W wielu przypadkach jest to refundacja kosztów, które przedsiębiorca poniósł. Dlatego

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG)

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG) Priorytet 1 - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Działanie1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Identyfikacja kierunków prac B+R mających na celu zdynamizowanie rozwoju

Bardziej szczegółowo

Rozwój z Funduszami wsparcie dla małopolskich firm

Rozwój z Funduszami wsparcie dla małopolskich firm Rozwój z Funduszami wsparcie dla małopolskich firm 2,878 mld euro Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego www.rpo.malopolska.pl Oś priorytetowa I: Gospodarka wiedzy Oś priorytetowa II:

Bardziej szczegółowo

Projekty proinnowacyjne inicjatywy instytucji otoczenia biznesu wspierające innowacyjność firm

Projekty proinnowacyjne inicjatywy instytucji otoczenia biznesu wspierające innowacyjność firm Projekty proinnowacyjne inicjatywy instytucji otoczenia biznesu wspierające innowacyjność firm Bydgoszcz, 14.05.2014 Pracodawcy Pomorza i Kujaw Związek Pracodawców Pracodawcy Pomorza i Kujaw to regionalny

Bardziej szczegółowo

NSS. Programy pomocowe (operacyjne)

NSS. Programy pomocowe (operacyjne) Możliwości wsparcia Startup-ów z funduszy Unii Europejskiej Anna Widelska Maciej Wiśniewski Branżowy Punkt Kontaktowy dla IT NSS Narodowa Strategia Spójności Programy pomocowe (operacyjne) Program Infrastruktura

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny

Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, 2014-2020 Marcin Łata Departament Konkurencyjności i Innowacyjności Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Katowice, 16 maja

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość na wsi współczesne wyzwania i koncepcja rozwoju

Przedsiębiorczość na wsi współczesne wyzwania i koncepcja rozwoju Przedsiębiorczość na wsi współczesne wyzwania i koncepcja rozwoju Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 Marcin Twardokus Departament Programów Regionalnych Główny Punkt

Bardziej szczegółowo

PLAN WYKORZYSTANIA INFRASTRUKTURY OŚRODKA INNOWACJI. Część I Katalog usług

PLAN WYKORZYSTANIA INFRASTRUKTURY OŚRODKA INNOWACJI. Część I Katalog usług Załącznik nr 11 do Regulaminu Konkursu nr RPMP.01.03.00-IP.01-12-041/18 PLAN WYKORZYSTANIA INFRASTRUKTURY OŚRODKA INNOWACJI Dokument prezentuje wytyczne - instrukcję przygotowania Planu wykorzystania infrastruktury

Bardziej szczegółowo

Krajowy System Usług. oferta perspektywy rozwoju współpraca z regionami. Agata Wieruszewska 14 czerwiec 2011

Krajowy System Usług. oferta perspektywy rozwoju współpraca z regionami. Agata Wieruszewska 14 czerwiec 2011 2011 Krajowy System Usług oferta perspektywy rozwoju współpraca z regionami Agata Wieruszewska 14 czerwiec 2011 Krajowy System Usług (KSU) to oferta usług dla osób przedsiębiorczych w kraju - firm z sektora

Bardziej szczegółowo

KSU - usługi dla firm i osób pragnących je założyć

KSU - usługi dla firm i osób pragnących je założyć KSU - usługi dla firm i osób pragnących je założyć Opracowano w CIiPKZ w Tarnowie na podstawie: 1 SPIS TREŚCI: KSU usługi dla firmy i osób pragnących je założyć O KSU 3 Rodzaje usług 4 Charakterystyka

Bardziej szczegółowo

PARP przyjmuje wnioski związane z dofinansowaniem innowacyjnych projektów dla firm.

PARP przyjmuje wnioski związane z dofinansowaniem innowacyjnych projektów dla firm. PARP przyjmuje wnioski związane z dofinansowaniem innowacyjnych projektów dla firm. W poprzednim wydaniu biuletynu BDO informowaliśmy, że od 12 maja br. PARP przyjmuje wnioski związane z dofinansowanie

Bardziej szczegółowo

Kwestionariusz. dla potrzeb realizacji benchmarkingu klastrów w Polsce edycja 2012. 1. Nazwa klastra...

Kwestionariusz. dla potrzeb realizacji benchmarkingu klastrów w Polsce edycja 2012. 1. Nazwa klastra... Załącznik nr 2 do ZZW Kwestionariusz dla potrzeb realizacji benchmarkingu klastrów w Polsce edycja 2012 A. CHARAKTERYSTYKA KLASTRA 1. Nazwa klastra... 2. Rok utworzenia klastra (podjęcia inicjatywy lub

Bardziej szczegółowo

LIWOŚCI FINANSOWANIA ROZWOJU INNOWACJI W LATACH 2008-2013

LIWOŚCI FINANSOWANIA ROZWOJU INNOWACJI W LATACH 2008-2013 MOśLIWO LIWOŚCI FINANSOWANIA ROZWOJU INNOWACJI W LATACH 2008-2013 2013 Działalno alność PARP na rzecz wspierania rozwoju i innowacyjności ci polskich przedsiębiorstw Izabela WójtowiczW Dyrektor Zespołu

Bardziej szczegółowo

PARP WSPARCIE KLASTRÓW. W PROGRAMIE OPERACYJNYM INNOWACYJNA GODPODARKA oraz w PROGRAMIE PILOTAŻOWYM PARP. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości

PARP WSPARCIE KLASTRÓW. W PROGRAMIE OPERACYJNYM INNOWACYJNA GODPODARKA oraz w PROGRAMIE PILOTAŻOWYM PARP. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości WSPARCIE KLASTRÓW W PROGRAMIE OPERACYJNYM INNOWACYJNA GODPODARKA oraz w PROGRAMIE PILOTAŻOWYM PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości 1 WSPARCIE NA ROZWÓJ KLASTRA PROGRAM PILOTAŻOWY PARP 2 Wsparcie

Bardziej szczegółowo

Strefa Młodych Przedsiębiorczych, nr POKL.06.02.00-30-036/12 JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPRACIE POMOSTOWE

Strefa Młodych Przedsiębiorczych, nr POKL.06.02.00-30-036/12 JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPRACIE POMOSTOWE Załącznik nr 7 BIZNES PLAN Strefa Młodych Przedsiębiorczych, nr POKL.06.0.00-30-036/ JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPRACIE POMOSTOWE Nr wniosku Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich

Bardziej szczegółowo

Wsparcie na innowacje dla przedsiębiorców - PARP perspektywie finansowej 2014-2020

Wsparcie na innowacje dla przedsiębiorców - PARP perspektywie finansowej 2014-2020 2015 Paulina Zadura-Lichota Dyrektor Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Wsparcie na innowacje dla przedsiębiorców - PARP perspektywie finansowej 2014-2020 Józefów, 17 marca 2015

Bardziej szczegółowo

REGIONALNY PUNKT KONSULTACYJNY KSU kompleksowe usługi informacyjne oraz doradcze

REGIONALNY PUNKT KONSULTACYJNY KSU kompleksowe usługi informacyjne oraz doradcze REGIONALNY PUNKT KONSULTACYJNY KSU kompleksowe usługi informacyjne oraz doradcze Potrzebujesz wsparcia eksperckiego w pierwszym okresie funkcjonowania firmy? Chciałbyś rozwiać wątpliwości dotyczące prawa,

Bardziej szczegółowo

Nazwa przedsięwzięcia: BIZNES PLAN

Nazwa przedsięwzięcia: BIZNES PLAN Nazwa przedsięwzięcia: BIZNES PLAN SPIS TREŚCI SEKCJA A DANE WNIOSKODAWCY... 3 A-1 Dane przedsiębiorstwa... 3 A-2 Życiorys zawodowy wnioskodawcy... 3 SEKCJA B OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA... 4 SEKCJA

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY W PROCEDURZE KONKURSOWEJ W RAMACH PROJEKTU INKUBATOR INNOWACYJNOŚCI+

FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY W PROCEDURZE KONKURSOWEJ W RAMACH PROJEKTU INKUBATOR INNOWACYJNOŚCI+ FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY W PROCEDURZE KONKURSOWEJ W RAMACH PROJEKTU INKUBATOR INNOWACYJNOŚCI+ Załącznik nr 1 do Regulaminu Tytuł projektu (przedmiot zgłoszenia 1 ): A. Dane Uczestników Projektu / Kierownika

Bardziej szczegółowo

Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego 2014-2020: założenia wsparcia na rozpoczęcie i rozwój działalności

Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego 2014-2020: założenia wsparcia na rozpoczęcie i rozwój działalności Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego : założenia wsparcia na rozpoczęcie i rozwój działalności Łukasz Tur Główny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich Wsparcie na rozpoczęcie działalności

Bardziej szczegółowo

RPO Województwa Lubelskiego na lata Działanie 1.2 Badania celowe CZERWIEC 2017

RPO Województwa Lubelskiego na lata Działanie 1.2 Badania celowe CZERWIEC 2017 RPO Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 Działanie 1.2 Badania celowe CZERWIEC 2017 Definicje Badania przemysłowe - badania planowane lub badania krytyczne mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla przedsiębiorców. Warszawa, 16 maja 2014 r.

Wsparcie dla przedsiębiorców. Warszawa, 16 maja 2014 r. Wsparcie dla przedsiębiorców w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2014-20202020 Warszawa, 16 maja 2014 r. Projekt Umowy Partnerstwa Założenia dla EFS 2014-2020 EFS w latach 2014-2020 PO WER 2 Podział

Bardziej szczegółowo

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych

Fiszka oferty usług proinnowacyjnych Fiszka oferty usług proinnowacyjnych I. Akredytowany wykonawca 1. Nazwa wykonawcy Pracodawcy Pomorza i Kujaw Związek Pracodawców 2. Forma prawna prowadzonej działalności Związek pracodawców 3. Status Wnioskodawcy

Bardziej szczegółowo

BIZNES PLAN JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPRACIE POMOSTOWE. Nr wniosku

BIZNES PLAN JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPRACIE POMOSTOWE. Nr wniosku BIZNES PLAN Załóż własną firmę, POKL.06.02.00-30-146/12 JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPRACIE POMOSTOWE Nr wniosku Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich Działanie 6.2 Wsparcie

Bardziej szczegółowo

Wnioski z Raportu NIK o działaniu Parków Technologicznych

Wnioski z Raportu NIK o działaniu Parków Technologicznych Wnioski z Raportu NIK o działaniu Parków Technologicznych Badane ośrodki Badaniu zostało poddanych 26 ośrodków innowacji: 16 parków technologicznych 5 samodzielnych inkubatorów 2 akceleratory 1 Centrum

Bardziej szczegółowo

A. Opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracje, testowanie i walidację nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w

A. Opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracje, testowanie i walidację nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w Strategiczny program badań naukowych i prac rozwojowych BIOSTRATEG Termin naboru wniosków: 16 sierpnia 30 września 2016 Typy projektów mogące uzyskać dofinansowanie: Wzrost innowacyjności i konkurencyjności

Bardziej szczegółowo

PLAN WYKORZYSTANIA INFRASTRUKTURY OŚRODKA INNOWACJI. Część I Katalog usług

PLAN WYKORZYSTANIA INFRASTRUKTURY OŚRODKA INNOWACJI. Część I Katalog usług Załącznik nr 12 do Regulaminu Konkursu nr RPMP.01.03.00-IP.01-12-029/17 PLAN WYKORZYSTANIA INFRASTRUKTURY OŚRODKA INNOWACJI Plan wykorzystania infrastruktury składa się z 3 części: katalog usług, regulamin

Bardziej szczegółowo

Działanie 1.1 Projekty badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw

Działanie 1.1 Projekty badawczo-rozwojowe przedsiębiorstw Szanowni Państwo, Poniżej przedstawiamy szczegółowe informacje dotyczące dostępnych w 2018 roku działań w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014 2020. Działanie

Bardziej szczegółowo

Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw

Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw 2011 Oferta KSU oraz PK dla nowopowstałych firm Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw Jak zostać i pozostać przedsiębiorcą? Iwona Pietruszewska-Cetkowska Czym jest Krajowy System Usług? Krajowy System

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW DLA POSZCZEGÓLNYCH OSI PRIORYTETOWYCH, DZIAŁAŃ I PODDZIAŁAŃ RPO WO 2014-2020 zakres: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW DLA POSZCZEGÓLNYCH OSI PRIORYTETOWYCH, DZIAŁAŃ I PODDZIAŁAŃ RPO WO 2014-2020 zakres: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW DLA POSZCZEGÓLNYCH OSI PRIORYTETOWYCH, DZIAŁAŃ I PODDZIAŁAŃ RPO WO 2014-2020 zakres: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego OŚ PRIORYTETOWA II RPO WO 2014-2020 KONKURENCYJNA

Bardziej szczegółowo

Żabia Wola, 19 maja 2016 r. Beata Ostrowska.

Żabia Wola, 19 maja 2016 r. Beata Ostrowska. Żabia Wola, 19 maja 2016 r. Beata Ostrowska Fundacja Małych i Średnich Przedsiębiorstw została powołana przez Mazowiecką Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorczości w 1992 roku. MISJA FUNDACJI MSP: Propagowanie

Bardziej szczegółowo

Wsparcie dla projektów innowacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego

Wsparcie dla projektów innowacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego Wsparcie dla projektów innowacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014-2020 Edyta Łydka Zator, 7 czerwca 2016 r. Zastępca Dyrektora Małopolskiego Centrum Przedsiębiorczości

Bardziej szczegółowo

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r.

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r. Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 marca 2012 r. Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do RSI WM 2012-2020) Synteza diagnozy część 2 dokumentu RSI Analiza

Bardziej szczegółowo

Strategia dla Klastra IT. Styczeń 2015

Strategia dla Klastra IT. Styczeń 2015 Strategia dla Klastra IT Styczeń 2015 Sytuacja wyjściowa Leszczyńskie Klaster firm branży Informatycznej został utworzony w 4 kwartale 2014 r. z inicjatywy 12 firm działających w branży IT i posiadających

Bardziej szczegółowo

KOMPLEKSOWE DORADZTWO UNIJNE Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego Działanie 1.2 Badania i innowacje w przedsiębiorstwach Poddziałan

KOMPLEKSOWE DORADZTWO UNIJNE Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego Działanie 1.2 Badania i innowacje w przedsiębiorstwach Poddziałan Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego Działanie 1.2 Badania i innowacje w przedsiębiorstwach Poddziałanie 1.2.2 Infrastruktura badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw Termin naboru wniosków:

Bardziej szczegółowo

Wydatki inwestycyjne, usługi doradcze lub eksperymentalne prace rozwojowe

Wydatki inwestycyjne, usługi doradcze lub eksperymentalne prace rozwojowe Program Operacyjny Innowacyjny Rozwój Działania 3.2 Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R Poddziałania 3.2.1 Badania na rynek PARP Ogłoszenie o konkursie: 8 lutego 2017 Nabór wniosków: od 13 marca do 26 kwietnia

Bardziej szczegółowo

Oferta na wynajem przestrzeni biurowej w ECDF Inkubator

Oferta na wynajem przestrzeni biurowej w ECDF Inkubator Oferta na wynajem przestrzeni biurowej w Przez: Karolina Kłobucka Partner Zarządzający T. +48 507 106 807 E. inkubator@ecdf.pl Dotyczy: wynajmu przestrzeni biurowej w, usługi doradztwa biznesowego i prawnego,

Bardziej szczegółowo

Harmonogram naborów wniosków wybranych konkursów w ramach funduszy strukturalnych

Harmonogram naborów wniosków wybranych konkursów w ramach funduszy strukturalnych Harmonogram naborów wniosków wybranych konkursów w ramach funduszy strukturalnych Program operacyjny Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Numer działania 2.1 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 Nazwa działania Wsparcie

Bardziej szczegółowo

Wsparcie sektora MŚP w Regionalnych Programach Operacyjnych 2014-2020

Wsparcie sektora MŚP w Regionalnych Programach Operacyjnych 2014-2020 Wsparcie sektora MŚP w Regionalnych Programach Operacyjnych 2014-2020 Agnieszka Dawydzik Dyrektor Departamentu Koordynacji Strategii i Polityk Rozwoju Warszawa, 23 stycznia 2014 r. Wsparcie dla przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

W porównaniu z poprzednimi w obecnej edycji Phare zmienił się zakres przedmiotowy inwestycji. Firmy produkcyjne i usługowe

W porównaniu z poprzednimi w obecnej edycji Phare zmienił się zakres przedmiotowy inwestycji. Firmy produkcyjne i usługowe Pierwsze wnioski o dotacje z Phare 2002 Znane są terminy składania wniosków przez firmy z sektora MŚP o dofinansowanie działań w ramach programów Phare 2002. Już w lipcu 2004 r. małe i średnie przedsiębiorstwa

Bardziej szczegółowo

Projekt Europejski Wymiar Łodzi Wsparcie przedsiębiorców z Łodzi środkami Unii Europejskiej

Projekt Europejski Wymiar Łodzi Wsparcie przedsiębiorców z Łodzi środkami Unii Europejskiej Projekt Europejski Wymiar Łodzi Wsparcie przedsiębiorców z Łodzi środkami Unii Europejskiej Towarzystwo Inicjatyw Europejskich ul. Próchnika 1 lok. 303 90-408 Maj 2013 Operator Programu Wolontariatu Długoterminowego

Bardziej szczegółowo

BIZNES PLAN (WZÓR) JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPARCIE POMOSTOWE PRZEDŁUŻONE WSPARCIE POMOSTOWE

BIZNES PLAN (WZÓR) JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPARCIE POMOSTOWE PRZEDŁUŻONE WSPARCIE POMOSTOWE Załącznik nr 8.6 Wzór biznes planu BIZNES PLAN (WZÓR) JEDNORAZOWA DOTACJA INWESTYCYJNA PODSTAWOWE WSPARCIE POMOSTOWE PRZEDŁUŻONE WSPARCIE POMOSTOWE NR WNIOSKU:. Priorytet VI Działanie 6.2 Rynek pracy otwarty

Bardziej szczegółowo

Uczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R

Uczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R Uczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R Oczekiwania i bariery Paweł Kaczmarek Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacji UAM w Poznaniu Projekt MAPEER SME MŚP a Programy wsparcia B+R Analiza

Bardziej szczegółowo