INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA REWITALIZACJI TERENÓW ZDEGRADOWANYCH INNOVATIVE SOLUTIONS FOR REVITALISATION OF DEGRADED AREAS

Transkrypt

1

2 INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA REWITALIZACJI TERENÓW ZDEGRADOWANYCH INNOVATIVE SOLUTIONS FOR REVITALISATION OF DEGRADED AREAS Ustroń/Katowice, 6 8 października 2014r.

3

4 RADA NAUKOWO PROGRAMOWA prof. dr hab. inż. Stanisław BARAN Uniwersytet Przyrodniczy, Lublin prof. Jairo FALLA Universite de Lorraine, UIT Thionville-Yutz, Francja prof. dr hab. inż. arch. Krzysztof GASIDŁO Politechnika Śląska, Gliwice prof. dr hab. Barbara GWOREK Instytut Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa prof. dr hab. inż. Grzegorz MALINA AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków prof. dr inż. Piotr MAŁOSZEWSKI Helmholtz Center Munich, HMGU, Niemcy dr Tomáš OCELKA Instytut Zdrowia Publicznego, Ostrawa, Czechy dr Piotr POBORSKI WS Atkins Poland, Gliwice prof. dr hab. inż. Czesława ROSIK-DULEWSKA Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, Zabrze dr hab. Adam ROSTAŃSKI, prof. UŚ Uniwersytet Śląski, Katowice dr hab. inż. Jan SKOWRONEK Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Katowice KOMITET HONOROWY Bernard BŁASZCZYK Kazimierz GRZECHNIK Andrzej JAGUSIEWICZ Alicja KNAST Gabriela LENARTOWICZ Roman ŁÓJ Krzysztof MIJALSKI Jerzy SWATOŃ Mirosław TARAS Marek USZKO Piotr WOJTACHA Anna WRZEŚNIAK Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Katowice TAURON Wydobycie S.A., Jaworzno Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa Muzeum Śląskie, Katowice Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Katowice Katowicki Holding Węglowy S.A., Katowice Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego Sp. z o.o., Lędziny Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Warszawa Kompania Węglowa S.A., Katowice Kompania Węglowa S.A., Katowice Wyższy Urząd Górniczy, Katowice Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Katowice KOMITET ORGANIZACYJNY Czesław FILIPEK Wanda JAROSZ CBiDGP Sp. z o.o., Lędziny IETU, Katowice 3

5 4

6 Mirosław BOBRZYŃSKI Euro-Centrum S.A. Katowice EURO-CENTRUM DROGA KU ENERGOOSZCZĘDNOŚCI EURO-CENTRUM THE WAY TO BE ENERGY EFFICIENT Streszczenie Jeszcze 8 lat temu teren, na którym obecnie mieści się Euro-Centrum był całkowicie zdegradowany. Nie małą szkodę dla środowiska wyrządziły tu działające wcześniej Zakłady Aparatury Chemicznej Wimach oraz fabryka farb. Działania Grupy Euro-Centrum zostały zainicjowane w 2004 roku. Na mocy porozumienia spółki z Urzędem Miasta Katowice na terenie przy ul. Ligockiej 103 w Katowicach miał zostać utworzony Euro-Centrum Park Przemysłowy. Pierwszym krokiem ku energooszczędności Euro-Centrum była rewitalizacja zdegradowanego obszaru. Przywracanie do życia opuszczonych terenów poprzemysłowych i podnoszenie standardu życia sąsiadującej społeczności lokalnej - to cele, które przyświecały intensywnym pracom budowlanym i modernizacyjnym prowadzonym w latach Ich efektem było 6 hektarów zrewitalizowanego terenu, 4 nowo wybudowane i 7 przebudowanych obiektów. Korzystając z energooszczędnych doświadczeń zachodnich partnerów, Euro-Centrum podjęło kolejny krok, decydując się na budowę innowacyjnego biurowca energooszczędnego. Inauguracja obiektu, zużywającego jedną trzecią tradycyjnie wykorzystywanej energii, nastąpiła w kwietniu 2009 roku. W międzyczasie w 2007 roku swoją działalność rozpoczął Park Naukowo-Technologiczny Euro-Centrum oraz koordynowany przez niego Klaster Technologii Energooszczędnych. Obserwując korzyści zarówno ekonomiczne, jak i środowiskowe, wynikające z użytkowania obiektów energooszczędnych, Park zdecydował się w następnym kroku na stworzenie niepowtarzalnego dotąd w Polsce budynku pasywnego o przeznaczeniu laboratoryjno-usługowym. W 2011 roku rozpoczęto budowę obiektu, o minimalnym zapotrzebowaniu na cele grzewcze, które rocznie nie przekracza 15 kwh na m kw. Powrócono też do kolejnych planów rewitalizacyjnych. W styczniu 2012 roku zakończono rewitalizację drugiego obiektu należącego do Parku Naukowo-Technologicznego. Obecnie mieści się tam Centrum Szkoleniowe Nowoczesnych Technik Grzewczych oraz Centrum Testowania Systemów Solarnych, wyposażone w symulator promieniowania słonecznego (tzw. sztuczne słońce) do badania jakości i wytrzymałości kolektorów słonecznych. W lutym 2014 roku nastąpiło uroczyste otwarcie budynku pasywnego, który otrzymał nagrodę Green Building 2013, przyznawaną przez Komisję Europejską dla najbardziej energooszczędnych obiektów w Europie. Sama jego bryła została zaprojektowana tak, aby wyeliminować niepotrzebne straty ciepła. Budynek pozbawiony jest też tradycyjnych systemów grzewczych i chłodzących zastępują je nowoczesne technologie energooszczędne. Energię geotermalną, przetwarzaną przez pompy ciepła, pozyskuje system sond geotermalnych. Kolektory 5

7 słoneczne wykorzystują energię promieniowania słonecznego, przetwarzając ją na ciepło użytkowe. Fotoogniwa z kolei zamieniają ją na energię elektryczną. Za odpowiednią jakość klimatu wewnątrz odpowiada wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Stropy grzewczo-chłodzące umieszczone w płytach żelbetowych, zapewniają komfort termiczny użytkownikom. System chłodzenia w upalne dni jest wspomagany przez instalację chłodu technologicznego. Okna pasywne w zimie chronią przed utratą ciepła, latem zaś, dzięki automatycznym żaluzjom fasadowym, zapobiegają przegrzaniu pomieszczeń. Uczestnictwo w programie Green Building jest nie tylko uwarunkowane posiadaniem obiektu o wysokich standardach energooszczędności, ale też opracowaniem i wdrożeniem planu zarządzania energią w przedsiębiorstwie, które zobowiązuje się do budowania kolejnych obiektów budowlanych w standardach niskoenergetycznych. Obecnie Park wciąż się powiększa, a w kolejnym roku na jego terenie stanie hala montażowo-magazynowa, spełniająca standardy niskoenergetyczne. W dotychczasowej działalności Grupy Euro-Centrum zrewitalizowano ponad 6 hektarów terenów poprzemysłowych, wybudowano 5 nowych obiektów (1 w trakcie budowy) i zmodernizowano 10, dając tym samym siedzibę dla ponad 100 firm i miejsce pracy dla ok pracowników. Słowa kluczowe: rewitalizacja, tereny poprzemysłowe, park przemysłowy, park naukowo-technologiczny, energooszczędność Abstract Barely 8 years ago the area, where now the Euro-Centrum Science and Technology Park & Industrial Park (hereinafter referred to as Euro-Centrum) is situated, was completely degraded. Environmental damages were caused by previously located there the works of chemical equipment "Wimach" and paints factory. It all started in According to the agreement concluded between Euro-Centrum ltd. and Katowice City Hall, Euro-Centrum ltd. was obliged to set up at 103 Ligocka Industrial Park. The first step towards energy efficiency was revitalization of degraded area. The intensive modernization and construction works that took place in where aimed at the restoration of degraded land and therefore raising standards of living local community. As the result 6 hectares of land were revitalized, with 4 new and 7 altered buildings. Using energy-saving experience of western partners, Euro-Centrum took next step by deciding to build innovative energy-efficient office building. Inauguration of the building, which consuming only the one-third of traditionally using energy, took place in April In the meantime, in 2007 we established Science and Technology Park Euro- Centrum and Cluster of Energy Saving Technologies. Observing economic and environmental benefits that arise from usage and maintenance energy efficient buildings, Science and Technology Park Euro-Centrum decided to build unique in Poland laboratory and service passive building. In 2011 Euro-Centrum started construction of building that was designed to consume energy in order to heat interior of the building not exceeding 15 kwh/sqm/year. 6

8 Euro-Centrum also continued revitalizations activities. In January 2012 revitalization of second building belonging to the Science and Technology Park was ended. Currently the building mentioned above is the seat of Training Centre for Modern Heating Techniques and Centre for Solar Energy System Testing equipped with stationary solar simulator (artificial sun) to test the quality and strength of solar collectors. In February 2014, the opening ceremony of passive building took place. The building received the Green Building Award 2013 granted by the European Commission for the most energy efficient buildings in Europe. As the whole idea was to eliminate unnecessary heat loss. The building is devoid of traditional heating and cooling systems - they are replaced with modern technologies. Geothermal energy, that is processed by the heat pumps, is obtained by the system of geothermal probes. The solar panels utilize the solar energy by converting it into useful heat. Then photovoltaic cells turn it into electricity. The right quality of the indoor climate is provided by the mechanical ventilation with heat recovery. Heating and cooling ceilings, which are placed in reinforced concrete slabs, provide the thermal comfort to occupants. The cooling system in the hot days is supported by the installation of process cold. The passive windows protect against heat loss in the winter, and in the summer, thanks to the automatic front blinds, prevent from overheating the rooms. Participation in the Green Building Programme is conditioned not only by having the building with high energy saving standards but also by developing and implementing plan of energy management in a company that agrees to build future structures in low energy standards. Currently Park still expands. Next year new building - state assembly and storage hall with low-energy standards will be completed. Until now, the Euro-Centrum Group revitalized over 6 hectares of brownfields, built 5 new buildings (1 under construction) and modernized 10, being the seat for over 100 companies and place of work for about 1000 workers. Keywords: revitalization, brownfields, industrial park, science and technology park, energy efficiency 7

9 NOTATKI 8

10 NOTATKI 9

11 Bernard BEDNORZ Starostwo Powiatowe Bieruń INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA WYKORZYSTANIA OBIEKTÓW I TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH PRZYWRÓCONYCH W RAMACH REWITALIZACJI W POWIECIE BIERUŃSKO-LĘDZIŃSKIM INNOVATIVE SOLUTION FOR REUSE OF POST-INDUSTRIAL FACILITIES AND AREAS RECOVERED WITHIN THE REVITALIZATION PROGRAM IN THE BIERUŃ-LĘDZINY COUNTY Streszczenie Powiat bieruńsko-lędziński na terenie którego działalność wydobywczą prowadzą dwie największe w Europie kopalnie węgla kamiennego Piast Ziemowit, jako jednostka samorządu terytorialnego od kilku lat prowadzi na szeroko zakrojoną skalę porządkowanie struktury własnościowej zbędnej i niechcianej substancji poprzemysłowej w tym miedzy innymi terenów i majątku pogórniczego po byłej kopalni Piast w Lędzinach (obecnie kopalnia Ziemowit ). W referacie przedstawiono innowacyjne, nowatorskie i proekologiczne rozwiązania przywrócenia wartości użytkowej i możliwości ponownego zagospodarowania przejętego przez samorząd zdegradowanego terenu pogórniczego z przeznaczeniem na obiekty użyteczności publicznej, obiekty na potrzeby realizacji zadań z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych i pomocy społecznej oraz ogólnodostępne tereny rekreacyjno-sportowe i cele dydaktyczne. Referat jest kontynuacją rozpoczętego w 2006 roku procesu adaptacji budynku byłej dyrekcji kopalni Piast w Lędzinach na cele inkubatora organizacji pozarządowych w ramach rewitalizacji majątku pogórniczego (referat prezentowany był podczas I-szej Międzynarodowej Konferencji w dniach 8-10 października 2007 roku w Ustroniu). Obecnie na tym samym terenie realizowany jest kolejny drugi etap rewitalizacji terenu jakim jest budowa placówki opiekuńczo-wychowawczej Lepszy Start w innowacyjnej technologii budynku pasywnego. Pozostała substancja pogórnicza realizowana jako etap III-ci to adaptacja budynku maszyny wyciągowej na Dom Pomocy Społecznej ze strefą wejściową do Parku Sensorycznego parku wrażeń i doznań. Uzupełniającymi elementami tego terenu docelowo będą place zabaw, ogrody sensoryczne i parki: górniczy, linowy i fitness. Wybór formy i celu rewitalizacji nie jest przypadkowy bo obwarowany zapisami przekazanego powiatowi przez Skarb Państwa terenu z przeznaczeniem na cele szeroko pojętej pomocy społecznej. Samorząd powiatowy podejmując wyzwanie zagospodarowania tego terenu poszedł dalej wszystko realizowane jest ponadto w technologiach pro-eko. Abstract For several years the Bieruń-Lędziny county office as the unit of local government has been running a broad-scale operation with the aim to put order in 10

12 the ownership structure of redundant and abandoned post-industrial facilities. Since the territory of the county comprises two coal mines that are rated among the largest ones in Europe, i.e. Piast and Ziemowit Hard Coal Mines, the actions are chiefly focused on post-mining areas and assets that are left after the former Piast coal mine in Lędziny (currently merged with the Ziemowit coal mine). The paper outlines innovative, future-oriented and environmental-friendly solution aimed at recovery of deteriorated post-mining areas, restoration of their usability and full utility value to allocate them for future use as public buildings and facilities with the purposes of tasks related to rehabilitation and therapy of disabled persons and social welfare, leisure and sport facilities for common use and education organizations. The study is the follow-up of the project that was launched in 2006 and assumed conversion of the former office building left after the Piast coal mine in Lędziny into an incubator of non-governmental organizations (NGO) within the program for revitalization of post-mining assets, where the project assumptions and initial achievements were presented during the 1 st International Conference from 8 th to 10 th October 2007 in Ustroń. Currently the second phase of restoration is being implemented on the same area assumes erection of a social care and educational facility Lepszy Start ( Better Start ), where the building itself is designed as a passive one. The remaining post-mining assets are covered by the 3 rd phase of the project that include adaptation of the hoisting machine building for needs of the Social Care Building with the entrance area to the Sensory Park a park of impressions and sensations. The auxiliary components of that area shall finally comprise playgrounds and theme parks: a mining open-air display, rope climbing area and fitness facilities. Forms and objectives of the revitalization programs had to be selected really wisely and purposefully since they are conditioned by terms of the ownership transfer act that handed over the area owned by State Treasury to the County Office with the purpose of widely understood needs of social welfare. The county government undertook the challenge to develop and transform the areas and made even a step beyond all projects are carried out with use of environment friendly technologies. 11

13 NOTATKI 12

14 NOTATKI 13

15 Piotr GERBER Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska Wrocław; Politechnika Wrocławska FORMY OCHRONY DZIEDZICTWA PRZEMYSŁOWEGO METHODS OF INDUSTRIAL HERITAGE CONSERVATION Szybki rozwój gospodarczy Polski po 1990 roku, doprowadził do znacznych zmian w gospodarce. W wyniku transformacji oraz poddaniu polskiej gospodarki procesom konkurencji i wolnego rynku nastąpił upadek całych dziedzin przemysłu. Prawie całkowicie zniknął, o wiekowej tradycji, przemysł włókienniczy. Podobnie stało się z górnictwem, hutnictwem, a po części z przemysłem maszynowym. Po odległych tradycjach produkcyjnych pozostały obiekty i zespoły dawnych fabryk. Te materialne świadectwa dawnego rozwoju zostały zniszczone, przebudowane lub zlikwidowane, ustępując nowym funkcjom. Tempo likwidacji, nie tylko pojedynczych zakładów ale całych branż było tak szybkie, że nie pozostawiono nawet pojedynczych śladów dawnych tradycji przemysłowych. Na Dolnym Śląsku, gdzie włókiennictwo było przez ostatnie trzy wieki dominująca dziedzina gospodarki, nie powstało choć jedno muzeum dokumentujące dzieje tej branży. Podobnie sytuacja wygląda z górnośląskim hutnictwem cynku, które zapisało się w światowej historii techniki. Tymczasem przez kilkanaście lat niepowodzeniem kończyły się próby powołania odpowiedniego muzeum, a wytypowane dla zachowania obiekty ulegały systematycznej degradacji. Niewiele powstało placówek dokumentujących rozwój hutnictwa żelaza, przemysłu maszynowego, rolno przemysłowego etc. Dopiero ostatnie lata przyniosły szereg projektów, których celem była ochrona, a szczególnie adaptacja do nowych celów obiektów poprzemysłowych. Tematem wystąpienia jest sposób i jakość przygotowywania projektów ochrony, konserwacji i adaptacji obiektów przemysłowych. Na przykładach zagranicznych oraz krajowych, zaprezentowane będą różne sposoby ochrony i reimpretacji zabytków techniki. Zamiarem prelegenta jest rozpowszechnienie idei ochrony dziedzictwa przemysłowego poprzez prezentację i analizę najlepszych rozwiązań. Abstract Rapid economic growth in Poland after the year 1990 caused significant changes in its economy. As a result of transformation and subjecting it to competition and free market rules a decline of the entire industries was observed. Textile industry, for example, having a very long tradition, disappeared completely. The same happened to mining, metallurgical and partially engineering industry. What has remained from long production traditions are facilities and premises of the former plants. This tangible evidence of the past development has been destroyed, reconstructed or liquidated, giving way to new functions. 14

16 Factories and entire industrial sectors were liquidated so quickly that not even a single trace of the former industrial traditions has been left. In the Lower Silesia, where the textile industry has been the dominant branch of economy for the last three centuries, no museum documenting the history of this branch has been established. A similar situation can be observed in the case of Upper Silesian zinc smelting, which has signed up in the global history of technology. In the meantime, however, attempts to organise a suitable museum, being made for over a dozen years, have ended with a failure and facilities selected for conservation have been gradually degrading. The number of institutions that have been established to document the development of steel, engineering or agricultural industry is rather scarce. It was not until the recent years that a number of projects aimed at protection and adaptation of industrial facilities to new functions have been developed. The delivered presentation will focus on methods and standards of preparing projects in the field of protection, conservation and adaptation of industrial buildings. Different methods for protection and reinterpretation of industrial monuments will be demonstrated using both national and foreign examples. The aim of the presentation is to promote the idea of cultural heritage conservation by demonstration and analysis of the best solutions in this field. 15

17 NOTATKI 16

18 NOTATKI 17

19 Bogdan PŁANETA Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Warszawa NAJLEPSZE METODY WSPARCIA PROJEKTÓW REKULTYWACYJNYCH W KONTEKŚCIE DĄŻENIA DO ICH ZOPTYMALIZOWANIA Z OGÓLNOSPOŁECZNEGO PUNKTU WIDZENIA I UZYSKIWANIA DŁUGOFALOWYCH KORZYŚCI Z WPROWADZANIA INNOWACYJNYCH ROZWIĄZAŃ THE BEST METHODS OF SUPPORT OF ENVIRONMENTAL REMEDIATION PROJECTS IN THE CONTEXT OF EFFORTS TO OPTIMIZE FROM THE GENERAL SOCIAL POINT OF VIEW AND OBTAINING LONG TERM BENEFITS FROM THE INTRODUCTION OF INNOVATIVE SOLUTIONS Streszczenie Głównym celem artykułu jest wskazanie pakietu efektywnych działań, które strona publiczna może podjąć dla spowodowania przeprowadzenia remediacji, rekultywacji i zagospodarowywania terenów zdegradowanych oraz uzyskania długofalowych korzyści wynikających ze stosowania innowacyjnych rozwiązań technicznych i technologicznych dotyczących remediacji lub innych prac dotyczących rekultywacji. W artykule wymieniono stosowane w Polsce metody wsparcia projektów rekultywacyjnych oraz wymieniono przykładowe projekty rekultywacyjne, podając koszty zasadniczych prac stanowiących części wykonanych lub planowanych projektów. Dla potrzeby wyciągnięcia końcowych wniosków w artykule przeanalizowano możliwe do praktycznego zastosowania: techniki szacowania efektów zewnętrznych, w tym dotyczących wpływu zanieczyszczeń na środowisko, sposoby szacowania kosztów remediacji i prac rekultywacyjnych, metody optymalizacji zakresu rzeczowego projektów i rozwiązań technicznych, metody wyceny rozwiązań innowacyjnych z ogólnospołecznego punktu widzenia. Za szczególnie ważne uznano omówienie potencjalnych możliwościach uzyskiwania korzyści ogólnospołecznych z wdrażania rozwiązań innowacyjnych, które zdaniem autora mogą wykraczać poza korzyści dotyczące rekultywacji lub zagospodarowywania terenów zdegradowanych. Przedstawiono techniki szacowania wartości rozwiązań innowacyjnych, bez których trudno byłoby włączyć innowacje do procesu optymalizacji projektów rekultywacyjnych. Krótko omówiono metody eksperckie (lub mieszane), których stosowanie dla potrzeb szacowania wartości lub podejmowania decyzji wydaje się niezbędne wobec trudności z dostępem do danych liczbowych. Ze względu na to, że zasadniczym celem artykułu jest wskazanie efektywnych sposobów wsparcia udzielonego przez stronę publiczną, przyjęto określenie punktu 18

20 widzenia optymalizacji projektów rekultywacyjnych jako punkt zbliżony do ogólnospołecznego punktu widzenia, aczkolwiek uwzględniono także interes czysto środowiskowy oraz finansowy potencjalnego inwestora. W artykule przedstawiono poglądy autora w kwestii najlepszych modeli instytucjonalnych projektu rekultywacyjnego, w tym niektórych modeli PPP oraz sposobu zamawiania projektów technicznych i robót. Omówiono także sposoby zwiększające dążenie inwestorów do przeprowadzenia rekultywacji i zagospodarowania terenów zdegradowanych poprzez zaplanowanie budowy infrastruktury zwiększającej wartości nieruchomości. W zakończeniu artykułu podano potencjalnie najlepsze sposoby wspierania działań rekultywacyjnych w zależności od uwarunkowań środowiskowych i dostępności środków wsparcia zalecenia do optymalizacji projektów Słowa kluczowe: remediacja, optymalizacja, innowacje, efekty zewnętrzne Abstract The main objective of this paper is to identify a package of effective measures that can be taken by public party for conducting remediation, reclamation and development of land degradatio and achieve long-term benefits resulting from the application of innovative technical and technological solutions for the remediation or other work on the reclamation. The article lists the methods used in Poland to support reclamation projects and lists examples of land reclamation projects, giving the cost of essential works forming part of the completed or planned projects. In the need to draw final conclusions the article examines the possible practical applications: techniques for estimating external effects, including the effects of pollution on the environment, ways of estimating the costs of remediation and reclamation work, methods to optimize the material scope of projects and technical solutions, methods of valuation of innovative solutions with the general social view. Of particular importance was a discussion of the potential of obtaining social benefits from the implementation of innovative solutions, which according to the author may go beyond the benefits for the rehabilitation or development of land degraded. The paper presents techniques for estimating the value of innovative solutions, without which it would be difficult to enable innovation in the optimization process of reclamation projects. The article briefly discusses expert methods (or mixed), the use of which for the purposes of estimating the value or decision-making seems to be necessary because of the difficulty with the access to the figures. Due to the fact that the main aim of this article is to identify effective ways of support provided by the public, determining the point of view of optimizing the reclamation projects as a point close to the general social point of view was adopted, but it also takes into account the interests of a purely environmental and financial potential investor. The article presents the author's views on the best models of institutional design of remediation projects, including some PPP models and ordering of technical projects and works. It also discussed ways to increase the desire of investors to carry out the rehabilitation and management of degraded areas by planning the construction of infrastructure for the property value. The ending of the article contains the best potential ways to support the efforts of 19

21 rehabilitation depending on environmental conditions and availability of support recommendations for design optimization. Keywords: remediation, optimization, innovation, externalities 20

22 NOTATKI 21

23 NOTATKI 22

24 Janusz KRUPANEK Beata MICHALISZYN Mariusz KALISZ Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Katowice Michael FINKEL University of Tübingen Niemcy ZINTEGROWANE PODEJŚCIE DO PLANOWANIA NOWYCH FUNKCJI W PROCESIE ZARZĄDZANIA PRZEKSZTAŁCANIEM TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH I POWOJSKOWYCH INTEGRATED APPROACH TO PLANNING OF NEW FUNCTIONS IN THE MANAGEMENT OF REDEVELOPMENT OF POSTINDUSTRIAL AND POSTMILITARY SITES Streszczenie Zrównoważony proces przekształcania i planowania nowych funkcji dla megaobiektów takich jak tereny poprzemysłowe, powojskowe, czy tereny zdegradowane, wymaga uwzględnienia szeregu kluczowych aspektów które w decydujący sposób wpływają na osiągnięcie celu prowadzonej rewitalizacji. Rozwój dobrej praktyki w tym zakresie jest przedmiotem projektu naukowo-badawczego: Racjonalne usprawnianie przekształcania terenów zdegradowanych w Europie (Tailored Improvement of Brownfield Regeneration in Europe - akronim TIMBRE, realizowanego w latach w ramach 7 Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technologicznego Unii Europejskiej. W projekcie rozwinięto i zastosowano, na przykładzie dawnej bazy wojskowej w Szprotawie, narzędzie zintegrowanego planowania przekształcania megaobiektów (Megasite Management Tool-suite MMT) opracowane przez Helmholtz Centre for Environmental Research - UFZ oraz Uniwersytet w Tubingen. Narzędzie to pozwoliło na opracowanie i ocenę scenariuszy przyszłego zagospodarowania tego terenu z uwzględnieniem kluczowych aspektów remediacji i rewitalizacji ukierunkowanej na zrównoważoność jego rozwoju. W ocenie scenariuszy przekształcania terenu wykorzystano rezultaty rozpoznania stanu środowiska oraz wyniki konsultacji społecznych w zakresie potrzeb i możliwości rewitalizacji. Jednocześnie uwzględniono kryteria ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. Wykorzystane narzędzie pozwoliło na zintegrowanie przestrzenne tych kryteriów a tym samym na określenie najbardziej pożądanych ze społecznego punktu widzenia opcji rewitalizacyjnych. Uzyskane efekty pokazują, że zintegrowane podejście stwarza duże możliwości usprawnienia procesów rewitalizacji i zagwarantowania, zrównoważonego rozwoju na tym terenie w długiej perspektywie jak również lepszego dostosowania planów rewitalizacji do potencjału danego terenu. 23

25 Abstract Revitalisation of postindustrial, postmilitary and degraded areas in a sustainable way requires good planning from the very beginning in all key aspects. Development of good practices in this matter is the subject of scientific project Tailored Improvement of Brown-field Regeneration in Europe - acronim TIMBRE, carried out in and funded by the 7th European Union Framework Program for Research and Technology Development. In TIMBRE project an integrated tool (Megasite Management Tool-suite MMT) for planning of megasite revitalization, developed by Helmholtz Centre for Environmental Research - UFZ and University in Tubingen was modified and tested in the case of former military base in Szprotawa. The planning tool allowed for development and assessment of future site revitalization scenarios at very early stage of planning process integrating key remediation and revitalisation aspects towards sustainability of mega-site development. In the assessment of redevelopment scenarios the results of site characterisation and stakeholders consultations on the needs and opportunities were incorporated. In integration of the revitalisation solutions. 24

26 NOTATKI 25

27 NOTATKI 26

28 Anna OSTRĘGA AGH Akademia Górniczo-Hutnicza Kraków Krzysztof LENARTOWICZ Anna SZEWCZYK-ŚWIĄTEK Wojciech ŚWIĄTEK Politechnika Krakowska Sylwia CYGAN AGH Akademia Górniczo-Hutnicza Kraków REWITALIZACJA WYROBISK PO EKSPLOATACJI PIASKÓW I ŻWIRKÓW Z WYKORZYSTANIEM DZIEDZICTWA PRZEMYSŁOWEGO I KULTUROWEGO PRZYKŁAD BORZĘCINA I DOŁĘGI REVITALISATION OF OPEN PITS AFTER THE EXPOLATATAION OF NATURAL SAND AND GRAVEL BY USING POST-INDUSTRIAL AND CULTURAL HERITAGE THE CASE OF BORZĘCIN AND DOŁĘGA Streszczenie W artykule przedstawiona została koncepcja rewitalizacji zespołu zbiorników związanych z eksploatacją kruszyw naturalnych zlokalizowanych w miejscowościach Dołęga i Borzęcin (województwo małopolskie). Dla znajdujących się w różnej fazie eksploatacji i rekultywacji zbiorników nakreślona została wizja docelowego zagospodarowania wykorzystująca zasoby kulturowe, zarówno w postaci infrastruktury przemysłowej jak i historii obu miejscowości. Pokazano wykorzystanie zbędnych już dla eksploatacji i przeróbki maszyn i urządzeń dla zbudowania Industrialnego Parku Wodnego, punktu widokowego oraz Groteskowego Szlaku Sławomira Mrożka (urodzonego w Borzęcinie) poprowadzonego wśród borzęcińskich jezior poeksploatacyjnych. Dziedzictwo kulturowe Dołęgi wykorzystane zostało natomiast dla utworzenia Szlaku Poetów poprowadzonego od najważniejszego zabytku Dołęgi jakim jest drewniany dwór, w którym bywali m.in. Adam Asnyk, Stanisław Wyspiański, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel czy Tadeusz Boy-Żeleński, do zespołu jezior poeksploatacyjnych. Każdy przystanek Szlaku poprzez atrakcyjną formę przedstawienia kolejnych artystów, bawi i edukuje. Każda ze sławnych postaci reprezentowana jest na Szlaku poprzez struktury i inscenizacje przestrzenne edukując i zmuszając do interakcji. Wykorzystanie dziedzictwa przemysłowego w połączeniu z zasobami kultury lokalnej pozwala na stworzenie atrakcyjnego miejsca wypoczynku dla mieszkańców, jak również wykreowanie produktu turystycznego o wielu wątkach tematycznych. Słowa kluczowe: kruszywa naturalne, wyrobiska, rewitalizacja, kultura lokalna, architektura 27