Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Białymstoku Białystok ul. Ogrodowa 10 tel./fax (85) ,

Transkrypt

1 Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Białymstoku Białystok ul. Ogrodowa 10 tel./fax (85) , bialystok@schr.gov.pl Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach oraz realizacja podstawowych zadań w 2012 r. Białystok, luty 2013 r.

2 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Spis treści 2 I. WSTĘP 3 II. BADANIA ODCZYNU I ZASOBNOŚCI GLEB W SKŁADNIKI POKARMOWE W LATACH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO 4 1. Zakres prowadzonych badań 4 2. Wyniki badań agrochemicznych gleb badanych w latach na terenie woj. podlaskiego 7 1/ Odczyn gleb 7 2/ Potrzeby wapnowania 9 3/ Zasobność w fosfor 12 4/ Zasobność w potas 15 5/ Zasobność w magnez 18 III. BADANIA MONITORINGOWE REALIZOWANE W REJONIE DZIAŁANIA OSCHR 21 IV. BADANIA AGROCHEMICZNE WYKONANE PRZEZ OKRĘGOWĄ STACJĘ CHEMICZNO- ROLNICZĄ W BIAŁYMSTOKU W 2012 ROKU Badanie gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego Badania gleb i podłoży ogrodniczych Badanie składu chemicznego pasz i materiału roślinnego Badanie zasobności gleb użytków rolnych i podłoży ogrodniczych w mikroelementy Badania jakości nawozów i innych środków do użyźniania gleby Badania zawartości azotu mineralnego w glebie dla potrzeb doradztwa nawozowego Pozostałe badania realizowane przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Białymstoku w 2012 r. 29 V. CENNIK PODSTAWOWYCH USŁUG 31 VI. WNIOSKI Z BADAŃ PROWADZONYCH W LATACH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO 33

3 I. Wstęp Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Przekazujemy do dyspozycji Państwa wyniki badań agrochemicznych gleb w latach Analizy chemiczne gleb wykonane zostały w laboratorium naszej Stacji, która od 2007r. posiada Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego nadany przez Polskie Centrum Akredytacji w Warszawie. Wyniki badań przekazujemy na bieżąco zleceniodawcom. Niniejsze opracowanie zawiera syntezę wyników badań agrochemicznych gleb przeprowadzonych w woj. podlaskim w latach Zamiarem naszym jest dostarczenie producentom i doradcom rolnym, administracji rządowej i samorządowej, uczelniom i szkołom rolniczym oraz zainteresowanym instytucjom, niezbędnych informacji o stopniu zakwaszenia i zasobności gleb w podstawowe składniki pokarmowe, które w znacznym stopniu decydują o urodzajności gleby. Rolnikom, którzy z nami współpracują, życzę dobrego urodzaju w 2013 roku. Serdecznie dziękuję za pomoc i współpracę Panu Wojciechowi Dzierzgowskiemu Wicewojewodzie Podlaskiemu, pracownikom naukowym Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, Dyrekcji i pracownikom Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie oraz Powiatowych Zespołów Doradztwa Rolniczego, Zarządowi Podlaskiej Izby Rolniczej oraz Wojewódzkim Inspektorom: Ochrony Środowiska, Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Białymstoku. Bardzo wysoko cenimy współpracę z Wydziałem Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Białostockiej, Wydziałem Biologiczno-Chemicznym Uniwersytetu w Białymstoku i Zespołami Szkół Rolniczych. Każdego roku gościmy w Naszej Stacji wiele grup studentów i uczniów ZSR, którym przekazujemy informacje z zakresu prowadzonych badań agrochemicznych. Pragnę podziękować zespołowi autorskiemu za zaangażowanie w przygotowanie materiałów do opracowania tego raportu. Wszystkich zainteresowanych zachęcam do odwiedzenia naszej strony internetowej Białystok, luty 2013r. Jan Puczyński Dyrektor OSChR w Białymstoku

4 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach II. Badania odczynu i zasobności gleb w składniki pokarmowe w latach na terenie województwa podlaskiego 1. Zakres prowadzonych badań Fotografia 1. Pobieranie próbek gleby laską Egnera W latach na terenie województwa podlaskiego przebadano ponad 122,2 tys. ha użytków rolnych w około 8,6 tys. gospodarstwach, w których zorganizowano badania i wykonano analizy próbek gleb z użytków rolnych, w tym w 2012 r. na terenie województwa w 2103 gospodarstwach przebadano próbek z powierzchni ponad 29,9 tys. ha. Podstawowy zakres badań obejmował oznaczenie: odczynu (phkcl) gleb i ocenę potrzeb ich wapnowania oraz ustalenie zawartości podstawowych składników pokarmowych: fosforu, potasu i magnezu. Od szeregu lat, wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu części rolników, rozszerzono zakres badań gleb rolniczych i podłoży ogrodniczych o siarkę siarczanową (S-SO4), próchnicę i mikroelementy (bor, miedź, mangan, cynk i żelazo), a w ostatnich latach również o azot mineralny w glebie dla potrzeb ustalenia dawek azotu w okresie wiosny w uprawach rolniczych lub w okresie lata i jesieni do oceny skutków środowiskowych stosowanego nawożenia tym składnikiem. Badania są odpłatne i stanowią dochód budżetu państwa. Wysokość opłat za poszczególne prace terenowe i analizy laboratoryjne ustalona jest Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz. U nr 29 poz. 174). Ponadto, decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, z dniem r. wprowadzono 23% podatek VAT do usług i badań wykonywanych przez stacje chemiczno-rolnicze. Badania na terenie województwa podlaskiego organizuje służba terenowa naszej Stacji zgodnie z rocznymi planami badań na ogół w cyklu czteroletnim. Specjaliści Stacji odwiedzają poszczególnych rolników w ich gospodarstwach w celu zorganizowania badań. Zainteresowani nimi rolnicy otrzymują wtedy niezbędny instruktaż dotyczący techniki pobierania i dokumentowania próbek do badań oraz są zaopatrywani w sprzęt umożliwiający poprawne i reprezentatywne pobranie próbek.

5 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Dla zainteresowanych zleceniodawców wykonujemy również odpłatnie prace terenowe np. pobieranie próbek oraz kartograficzne, najczęściej jest to opracowywanie map odczynu i zasobności gleb w składniki pokarmowe. Rolnicy mają również możliwość osobistego dostarczenia próbek do badań do punktu przyjęć próbek w Stacji. Przekazywane rolnikom wyniki badań są sporządzane w postaci: Sprawozdań z badań, zawierających wyniki zleconych do badań: składników pokarmowych (w mg/100g gleby dla makroelementów i w mg/kg dla mikroelementów) i odczynu w poszczególnych próbkach gleby, oraz ocenę zasobności badanych pól w skali 5-stopniowej (zasobność bardzo niska, niska, średnia, wysoka lub bardzo wysoka) dla makroelementów i w skali 3-stopniowej (zasobność niska, średnia i wysoka) dla mikroelementów; wyliczonych dawek wapna nawozowego dla badanych użytków rolnych; do wyników badań dołączane są bezpłatne materiały informacyjne ułatwiające zastosowanie wyników badań w praktyce rolniczej; dla zainteresowanych przekazujemy również odpłatne zalecenia nawozowe; Ocena wyników badań dokonywana jest na podstawie liczb granicznych, opracowanych przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach oraz Instytut Melioracji i Użytków Zielonych (obecnie Instytut Technologiczno-Przyrodniczy), które przedstawiamy w załączniku nr 1 i nr 1a do raportu. Takie formy przekazywanych wyników badań (w mg/100g gleby w badaniach makro i w mg/kg w badaniach mikro oraz ocena zasobności gleby na badanych polach) umożliwiają ich wykorzystanie do ustalenia nawożenia poszczególnych upraw w gospodarstwie w oparciu o różne metody stosowane w tym zakresie: 1) Zalecenia tabelaryczne zawarte w publikacji Zalecenia nawozowe dla roślin uprawy polowej i trwałych użytków zielonych materiały szkoleniowe Nr 95 z 2010r. lub jako instrukcja upowszechnieniowa Nr 151 z 2008r. albo Nawożenie mineralne na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych instrukcja upowszechnieniowa nr 184 z 2012r. Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Warszawie i (ówczesny) IMUZ w Falentach. Są to dawki opłacalne ekonomicznie i bezpieczne dla środowiska oraz utrzymujące (przy niskich zawartościach składników poprawiające) stan zasobności gleby na poziomie średnim;

6 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach ) Różne programy komputerowe, bilansujące potrzeby nawożenia roślin z zasobnością gleby i wnoszonymi do niej składnikami pokarmowymi w różnych postaciach, takich jak - (różne programy uwzględniają część z nich): resztki pożniwne, przyorywane lub nie plony uboczne, nawozy zielone, opad azotu z powietrza, wiązanie azotu przez bakterie brodawkowe roślin bobowatych oraz stosowane nawożenie nawozami naturalnymi, organicznymi, organicznomineralnymi, składniki pokarmowe wnoszone w środkach poprawiających właściwości gleb i na tym tle wskazujące na potrzebę uzupełnienia niedoboru poszczególnych składników w nawozach mineralnych, dbając przy tym by zawartość składników pokarmowych w glebie utrzymywała się na poziomie zasobności średniej.

7 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Wyniki badań agrochemicznych gleb, badanych w latach na terenie woj. podlaskiego 1/ Odczyn gleb Mapa 1. Procentowy udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych w województwie podlaskim (na podstawie badań OSChR w Białymstoku w latach )

8 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Fotografia 2. Oznaczanie ph gleby metodą potencjometryczną Uzyskane wyniki badań (patrz załącznik nr 2 i mapa nr 1) wskazują, że zakwaszenie gleb na terenie województwa jest nadal bardzo duże. Średnio w województwie podlaskim 58% przebadanych użytków rolnych w tym okresie posiada odczyn bardzo kwaśny i kwaśny, 25% - odczyn lekko kwaśny i zaledwie 17% - odczyn obojętny i zasadowy. W stosunku do lat poprzednich ( ) udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych, średnio w województwie, uległ zmniejszeniu o 1%, przy czym postęp ten odnotowano w zakresie ograniczenia udziału gleb bardzo kwaśnych kosztem gleb lekko kwaśnych. Najwięcej gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych występuje w powiatach: Łomża 69% (poprawa o 3%), Kolno 68% (pogorszenie o 4%), Hajnówka 67% (poprawa o 2%) i Mońki 66% (poprawa o 1%). Natomiast najmniejszym zakwaszeniem charakteryzują się badane użytki rolne na terenie powiatu sejneńskiego 13% z tendencją do poprawy (w analizowanym okresie poprawa o 1%) oraz w pow. augustowskim 40% z tendencja pogarszania się (w tym okresie pogorszenie o 1%) odczynu tych gleb. 8

9 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach / Potrzeby wapnowania 9 Mapa 2. Procentowy udział gleb wymagających wapnowania (wapnowanie konieczne, potrzebne i wskazane) w województwie podlaskim (na podstawie badań OSChR w Białymstoku w latach )

10 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Uwzględniając kategorie agronomiczne badanych gleb oraz wymagania w stosunku do odczynu roślin zazwyczaj uprawianych na tych glebach ustalono, że w analizowanym okresie aż 60% przebadanych w województwie użytków rolnych wymaga systematycznego co ok. 4 lata wapnowania, w tym: wapnowanie konieczne 25% (poprawa o 1%), wapnowanie potrzebne 19% (stan bez zmian) i wapnowanie wskazane 16% (stan bez zmian). Wskaźnik ten, lekko zmniejszający się w latach poprzednich (poza brakiem poprawy w okresie lat ), w ostatnim okresie również uległ niewielkiemu zmniejszeniu o 1%. Wskazuje to że ilości stosowanego przez rolników wapna, średnio w województwie, są na lub poniżej granicy poziomu rekompensującego ujemny bieżący wpływ czynników środowiskowych oraz zakwaszające oddziaływanie części nawozów na badane użytkowane rolniczo gleby na terenie województwa. Największe potrzeby wapnowania występują na terenie powiatów: Łomża 68%, Hajnówka 67%, Sokółka i Siemiatycze po 66% oraz Kolno, Mońki i Zambrów po 65%, przy czym najbardziej negatywną tendencję (znaczny wzrost powierzchni badanych użytków rolnych wymagającej wapnowania) odnotowano na terenie pow. zambrowskiego, gdzie nastąpił wzrost udziału gleb wymagających zabiegu wapnowania o 3%. Gleby zakwaszone wymagają intensywnego i systematycznego wapnowania, które ma zasadniczy wpływ na poprawę ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych, a tym samym jest to podstawowy czynnik limitujący efektywność nawożenia i wysokość uzyskiwanych plonów roślin uprawnych i tym samym kształtujący opłacalność produkcji roślinnej i pośrednio produkcji zwierzęcej. Najmniej, wśród przebadanych, gleb wymagających wapnowania występuje na terenie powiatów: Sejny 14% i Augustów 39%, następnym powiatem jest Grajewo 50% badanych w tym okresie próbek gleby. Potrzeby wapnowania badanych w Stacji z terenu woj. podlaskiego użytków zielonych są znacznie niższe niż średnio na użytkach rolnych i wynoszą 42% badanych próbek, w tym: wapnowanie konieczne 13%, potrzebne 14% oraz wapnowanie wskazane 15%. Natomiast użytki zielone nie wymagające praktycznie wapnowania stanowią 58%, w tym: wapnowanie ograniczone występuje na 12% i wapnowanie zbędne na 46% badanych użytków zielonych. Niezależnie od skutków ekonomicznych zakwaszenia gleb, należy brać pod uwagę fakt, że na glebach o dużym zakwaszeniu następuje uruchamianie się metali ciężkich i jest możliwe włączanie ich do łańcucha żywieniowego gleba roślina zwierzę człowiek. Stan ten może pogarszać jakość produkcji rolniczej

11 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach w województwie, wartość spożywczą warzyw i może negatywnie oddziaływać na stan zdrowia mieszkańców. Szczegółowo, stan potrzeb wapnowania gleb na terenie poszczególnych powiatów województwa podlaskiego przedstawia mapa nr 2 i załącznik nr 2.

12 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach / Zasobność w fosfor 12 Mapa 3. Procentowy udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w fosfor w województwie podlaskim (na podstawie badań OSChR w Białymstoku w latach )

13 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Fosfor pełni w roślinach bardzo ważne, konieczne do właściwego wzrostu i rozwoju, funkcje fizjologiczne: reguluje większość procesów zachodzących w roślinach, w tym fotosyntezę, oddychanie, wytwarzanie tłuszczów oraz gospodarkę energetyczną. Wchodzi on w skład wielu enzymów. Ilość dostępnych dla roślin form fosforu w glebie zależy od nawożenia (nawozy naturalne i mineralne) tym składnikiem, odczynu gleby oraz od zawartości substancji organicznej. Niedobór fosforu w glebie osłabia rozwój systemu korzeniowego roślin, opóźnia i ogranicza ich wzrost oraz rozwój, powoduje słabe wykształcenie nasion oraz obniżanie ilości i jakości plonów. Deficyt fosforu uwidacznia się wzrokowo najczęściej u roślin młodych mających słabo jeszcze rozwinięty system korzeniowy w początkowych okresach ich wzrostu, zwłaszcza wczesną wiosną przy niskiej temperaturze gleby. Optymalne zaopatrzenie roślin w fosfor warunkuje dobre wykorzystanie innych, niezbędnych do właściwego funkcjonowania roślin, składników pokarmowych. Zjawisko niedoborów fosforu dotyczy w równym stopniu upraw polowych i upraw pod osłonami, jak i trwałych użytków zielonych, z których ilość i jakość pasz jest wtedy niższa, a przy dużym deficycie nawet mierna. Prowadzone systematyczne badania agrochemiczne gleb wskazują, że na terenie województwa podlaskiego gleby użytkowane rolniczo są dość ubogie w fosfor przyswajalny dla roślin. W badaniach prowadzonych w latach około 44% przebadanych próbek z użytków rolnych charakteryzuje się bardzo niską i niską zasobnością w ten składnik pokarmowy (w tym 14% - bardzo niską i 30% - niską). Zgodnie z zaleceniami IUNG PIB, gleby te wymagają zwiększonego nawożenia fosforem: przy zasobności bardzo niskiej o 40-60kg fosforu/ha, a przy zasobności niskiej o około 30kg fosforu na 1ha w stosunku do potrzeb pokarmowych uprawianych roślin. W stosunku do badań z lat poprzednich, udział gleb wymagających intensywnego nawożenia fosforem średnio w województwie (zasobność bardzo niska i niska) nie zmienił się. Jednak analizując rozkład wyników badań dla zasobności bardzo niskiej i niskiej, stwierdza się że następuje stopniowy wzrost udziału gleb o zasobności bardzo niskiej kosztem zasobności niskiej, czyli odnotowuje się tendencję dalszego pogarszania się zasobności gleb ubogich w fosfor przyswajalny. Największy udział gleb ubogich w fosfor występuje na terenie powiatów: Suwałki 73% (pogorszenie o 1%) i Augustów 56% (pogorszenie o 2%) badanych użytków rolnych. Zasobność średnią stwierdzono na 25% przebadanej powierzchni (poprawa o 1%). Na glebach tych stosowane nawożenie (nawozami naturalnymi i mineralnymi łącznie) powinno bilansować ilość składników pobieranych przez rośliny. Zasobność wysoka i bardzo wysoka występuje na 31% użytków

14 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach rolnych, w tym: 14% zasobność wysoka i 17% zasobność bardzo wysoka (poprawa o 1%). Zgodnie z zaleceniami IUNG PIB na glebach tych można bez ujemnych skutków dla plonu obniżyć dawki fosforu: na glebach o wysokiej zawartości o 20kg/ha i na glebach o bardzo wysokiej zawartości o 30 40kg fosforu na 1ha. Szczegółowo, stan zasobności gleb w przyswajalny dla roślin fosfor na terenie poszczególnych powiatów województwa podlaskiego przedstawia mapa nr 3 i załącznik nr 3. W stosunku do wyników badań z lat poprzednich udział gleb o zasobności bardzo niskiej i niskiej w fosfor uległ pogorszeniu na terenie 9 powiatów. Jednocześnie badania wykazują, że stan zasobności gleb w fosfor na użytkach zielonych na terenie województwa jest znacznie gorszy niż przeciętnie na badanych użytkach rolnych. Zasobnością bardzo niską i niską charakteryzuje się 52,5% gleb (jest to więcej o 8,5% w stosunku do użytków rolnych), zasobność średnia występuje na 18,5%, a zasobność wysoka i bardzo wysoka na 29% tych użytków. Jest to zjawisko niepokojące, zwłaszcza na tle rozwijającej się produkcji bydlęcej, gdyż, poza ograniczaniem wysokości plonów siana i zielonki, może prowadzić do stopniowego pogarszania się jakości pasz produkowanych na użytkach zielonych i w konsekwencji do niższych efektów produkcyjnych, pogarszania się stanu zdrowotnego zwierząt i do spadku opłacalności produkcji zwierzęcej.

15 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach / Zasobność w potas 15 Mapa 4. Procentowy udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w potas na terenie województwa podlaskiego (na podstawie badań OSChR w Białymstoku w latach )

16 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Potas należy do składników pokarmowych pobieranych przez rośliny w dużych, a przez trawy nawet w bardzo dużych (przy zbyt wysokich dawkach w nadmiernych) ilościach. Jest on pierwiastkiem bardzo ruchliwym w środowisku glebowym, zwłaszcza w glebach, jakie mamy w dużej ilości na Podlasiu tj. bardzo lekkich i lekkich oraz ubogich w próchnicę. Gleby te charakteryzują się małą pojemnością kompleksu sorpcyjnego mogącego powodować okresowe związanie potasu w warstwie ornej gleby, co skutkuje wymywaniem potasu poza zasięg systemu korzeniowego uprawianych roślin. Z tych powodów bardzo ważne jest zbilansowane nawożenie tym składnikiem. Zbyt wysokie dawki potasu powodują nadmierne jego gromadzenie się w częściach zielonych i korzeniach roślin, pogarszając ich wartość paszową lub technologiczną. Występują wtedy również straty spowodowane wymywaniem tego składnika z gleby do wód, szczególnie z gleb lżejszych i ubogich w próchnicę lub z gleb przenawożonych zbyt wysokimi dawkami nawozów, nawet tych naturalnych (obornik, gnojówka i gnojowica). Ma to miejsce w naszym województwie w określonej liczbie gospodarstw, w których produkcja nawozów naturalnych jest zbyt wysoka w stosunku do posiadanej powierzchni użytków rolnych, np. w niektórych fermach trzody chlewnej i drobiowych. Z kolei niedobór potasu powoduje zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin, które wyglądają wtedy jak zwiędłe (tracą turgor). Potas jest bowiem regulatorem gospodarki wodnej roślin, zwiększa ich odporność na suszę, ogranicza wyleganie i porażenie przez choroby oraz zwiększa ich mrozoodporność, co jest bardzo istotne podczas zim w naszym województwie. Rośliny dobrze zaopatrzone w potas zawierają więcej białka, cukru, skrobi oraz tłuszczu. Z przeprowadzonych badań wynika, że znacznie ponad połowa (w ostatnich badaniach 60%) przebadanych w województwie próbek z użytków rolnych, w tym 82% (bez zmian w stosunku do poprzedniego okresu) użytków zielonych charakteryzuje się bardzo niską i niską zasobnością w przyswajalny potas. Na glebach tych zgodnie z zaleceniami IUNG PIB, należy zwiększyć nawożenie potasem: przy zasobności bardzo niskiej o 40-60kg potasu/ha, a przy zasobności niskiej o około 30kg potasu na 1ha w stosunku do potrzeb pokarmowych uprawianych roślin. Największy udział gleb ubogich w potas występuje na terenie powiatów: Suwałki 73% (pogorszenie o 2%), Sejny 67% (poprawa o 2%) oraz Grajewo 65% (pogorszenie o 1%) i Kolno 65% przebadanych użytków rolnych. 26% badanych gleb posiada zasobność średnią, na których bieżące nawożenie powinno bilansować się z ilością składników wynoszonych z pola (w plonie głównym i ubocznym). Ponadto 14% badanych gleb posiada zasobność

17 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach wysoką i bardzo wysoką, w tym 9% - wysoką i 5% - bardzo wysoką. Na glebach tych można ograniczyć dawki nawozów potasowych: w warunkach bardzo wysokiej zasobności o 30 40kg potasu/ha, a na glebach o wysokiej zasobności w potas o 20kg tego składnika na 1ha. W stosunku do badań z szeregu lat poprzednich udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w potas systematycznie wzrasta, przy czym w badaniach z ostatnich 4 lat uległ on dalszemu pogorszeniu nastąpił wzrost gleb ubogich w ten składnik pokarmowy o 3%. Szczegółowo zasobność gleb w potas na terenie woj. podlaskiego i poszczególnych powiatów w województwie przedstawia mapa nr 4 i załącznik nr 3.

18 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach / Zasobność w magnez 18 Mapa 5. Procentowy udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w magnez na terenie województwa podlaskiego (na podstawie badań OSCHR w Białymstoku w latach )

19 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Magnez jest pierwiastkiem niezbędnym do życia wszystkich roślin. Stanowi w nich bardzo ważny (niemożliwy do zastąpienia innymi pierwiastkami) składnik chlorofilu, decydujący o przebiegu fotosyntezy. Aktywizuje on enzymy związane z pobieraniem i przemieszczaniem fosforu w roślinie. Wpływa na wzrost zawartości skrobi w ziarnie zbóż i w bulwach ziemniaków oraz cukru w burakach. Niedobór magnezu w glebie powoduje zahamowanie wiązania azotu przez bakterie brodawkowe (Rhizobium) współżyjące z roślinami motylkowymi co powoduje ograniczenie dopływu azotu dostępnego dla roślin. Objawy niedoboru magnezu w połączeniu z kwaśnym odczynem gleby oraz w wielu gospodarstwach, wsiach i gminach z niedoborem fosforu, można niestety nadal dość często zaobserwować na polach, zwłaszcza widoczne jest to na zbożach w okresie wczesnej wiosny. Niska temperatura gleby występująca na przedwiośniu, ogranicza pobieranie, i tak na ogół niewielkich ilości tych składników pokarmowych w glebie. Badania prowadzone w ostatnich czterech latach na terenie województwa podlaskiego potwierdzają wcześniejsze ustalenia i wskazują, że stan zasobności gleb w magnez jest znacznie lepszy niż w fosfor i potas. Około 23% badanych użytków rolnych, w tym 18% użytków zielonych charakteryzuje się zasobnością bardzo niską i niską i wymaga systematycznego uzupełniania magnezu najlepiej (z uwagi na koszty i ilość wnoszonego magnezu) poprzez stosowanie wapna magnezowego. Najwięcej gleb o zasobności bardzo niskiej i niskiej w magnez występuje na terenie powiatów: Sokółka 37%, Hajnówka 35% oraz Siemiatycze 30% badanych użytków rolnych. Ponadto 28% gleb charakteryzuje się zasobnością średnią. Zawierają one: gleby bardzo lekkie 2,1-4,0, gleby lekkie 3,1-5,0, a gleby średnie 5,1-7,0 mg magnezu w 100 gramach gleby. Są to gleby (zwłaszcza bardzo lekkie i lekkie), a tym samym i uprawiane na nich rośliny, również potencjalnie zagrożone występowaniem niedoborów magnezu w najbliższych latach. Natomiast zasobność wysoka i bardzo wysoka występuje na 49% badanych użytków rolnych, w tym wysoka 22% i bardzo wysoka 27%. W stosunku do badań z lat poprzednich udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zasobności w magnez w ostatnich badaniach nie pogarsza się. Zaczął się on nieznacznie obniżać i ostatnio nastąpiła poprawa w tym zakresie średnio w województwie spadek zasobności bardzo niskiej i niskiej o 1% badanych użytków rolnych. Tendencja ta spowodowana jest stopniowo zwiększającym się zainteresowaniem części rolników zabiegiem wapnowania gleb, w tym głównie wapnem magnezowym oraz stosowaniem innych nawozów zawierających magnez. Jednak trzeba mieć na uwadze, że niewielkie ilości magnezu

20 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach dostarczanego do gleby w innych nawozach mineralnych nie rekompensują jego ubytków z gleby, w tym zwłaszcza na glebach zakwaszonych. Zjawisko niedoborów magnezu na polach wielu gospodarstw w województwie zaczęło nasilać się (i jest jeszcze obserwowane nadal) po wstrzymaniu dotowania wapnowania gleb przez budżet państwa oraz w wyniku braku środków na ten cel w funduszach wojewódzkich, np. w funduszach związanych z ochroną środowiska. Szczegółowo stan zasobności gleb w magnez na terenie województwa podlaskiego oraz poszczególnych powiatów przedstawia mapa nr 5 i załącznik nr 3.

21 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach III. Badania monitoringowe realizowane w rejonie działania OSChR 21 Fotografia 3. Analiza Nmin na aparacie FIASTAR Okręgowa Stacja Chemiczno- Rolnicza w Białymstoku od wiosny 2008 r. realizuje zadania monitoringowe w 307 stałych punktach rozmieszczonych w rejonie działania Stacji. Lokalizacja punktów w terenie została dokonana zgodnie z kryteriami ilości i rozmieszczenia punktów ustalonymi przez IUNG-PIB dla gruntów ornych i IMUZ (obecnie Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach) dla użytków zielonych. Odzwierciedla ona stan pogłowia zwierząt w DJP na 100 ha użytków rolnych na terenie poszczególnych gmin. W ramach monitoringu na terenie działania Stacji w 2012 r. prowadzono następujące prace terenowe i badania laboratoryjne: 1) Monitoring azotu mineralnego w glebie: w 307 stałych punktach wiosną i jesienią 2012 r. pobrano po 3 próbki gleby z poziomów: 0-30, i cm w każdym punkcie oraz wykonano w każdej z nich badania laboratoryjne N-NO3 i N-NH4. Łącznie pobrano i wykonano badania laboratoryjne w 1842 próbach gleby; 2) Monitoring azotu i fosforu w wodach do głębokości 90 cm pod powierzchnią gleby: na gruntach ornych i użytkach zielonych lub w najbliższym ich otoczeniu, na których zlokalizowane są punkty monitoringu azotu mineralnego wiosną i jesienią 2012 r. pobrano łącznie 206 próbek wód ze studzienek, wylotów drenów do rowów lub z zamontowanych w punktach monitoringowych piezometrów. W pobranych próbkach wykonano następujące badania: 206 analiz N-NO3 i 206 analiz P-PO4; 3) Raz na 4 lata we wszystkich punktach monitoringowych pobierane są również próbki z warstwy ornej gleby, w których badany jest fosfor przyswajalny. Ostatnie prace w tym zakresie zostały wykonane jesienią 2012r, pobrano i przebadano 307 próbek. Wyniki badań monitoringowych oraz materiały informacyjne i doradcze są, w ramach współpracy z rolnikami, przekazywane do gospodarstw, na terenie których

22 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach zlokalizowane są punkty monitoringowe. Wszystkie wyniki badań gleb z 307 punktów monitoringowych azotu i z 103 punktów wód uzyskiwane corocznie, w tym i w 2012 r, przekazywane są do dysponenta krajowego, który dysponuje bazą tych danych. 4) Monitoring na rzecz Obszaru Szczególnie Narażonego na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego. W ramach siatki monitoringu, jeden punkt z Nmin w glebie na gruncie ornym i z wodą pobieraną ze studzienki zlokalizowano w Obszarze Szczególnie Narażonym na zanieczyszczenie azotanami pochodzenia rolniczego w m. Doba (na obszarze OSN występuje jedno Przedsiębiorstwo DOBROL) na terenie powiatów i gmin Giżycko i Węgorzewo w woj. warmińsko-mazurskim. Wyniki badań są, w odpowiednich okresach sprawozdawczych, przekazywane do gospodarstwa i do bazy ogólnokrajowej.

23 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach IV. Badania agrochemiczne wykonane przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Białymstoku w 2012 roku 1. Badanie gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego Łącznie pracownicy naszej Stacji zorganizowali badania gleb, następnie wykonano analizy w laboratorium, opracowano kartograficznie i przekazano wyniki dla 2669 gospodarstw, w których przebadano próbek gleby na zawartość fosforu, potasu i magnezu, oznaczono ich ph oraz opracowano zapotrzebowanie na wapno nawozowe dla większości (zależnie od decyzji zleceniodawców) badanych pól na gruntach ornych i na użytkach zielonych, to jest dla 2428 zainteresowanych gospodarstw rolnych, co stanowi ok. 91% badanych gospodarstw. Przebadana powierzchnia wynosiła około 73,1 tys. ha, w tym w województwie podlaskim: z powierzchni ponad 29,9 tys. ha pobrano i przebadano próbek gleb rolniczych. W powyższym działaniu zabezpieczono również zgłaszane, bardzo duże wiosną minionego roku, potrzeby organizacji badań oraz badania laboratoryjne dla wszystkich gospodarstw zamierzających uczestniczyć lub już uczestniczących w programach rolno-środowiskowych, głównie w rolnictwie zrównoważonym i rolnictwie ekologicznym. 2. Badania gleb i podłoży ogrodniczych W 2012 roku, dla potrzeb produkcji ogrodniczej, wykonano analizy 1058 próbek gleb, pożywek, wód oraz podłoży ogrodniczych i sadowniczych, w tym: metodą uniwersalną 690 próbek podłoży, wód i pożywek oraz 368 próbek gleb metodą Egnera - Riehma (sady, krzewy i plantacje jagodowe). Badania ogrodnicze wykonywane w rejonie działania naszej Stacji od szeregu lat, Fotografia 4. Badanie podłoży ogrodniczych stanowią formę doradztwa specjalistycznego dla gospodarstw prowadzących produkcję ogrodniczą, w tym szczególnie uprawę warzyw pod osłonami wysokimi (folie i szklarnie) i niskimi, towarową produkcję warzyw w uprawie polowej do

24 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach bezpośredniego spożycia i do przetwórstwa. Coraz częściej badania te są wykonywane dla potrzeb produkcji rozsad i następnie uprawy roślin ozdobnych. Ponadto obserwujemy wzrost zainteresowania badaniami i doradztwem z terenów zieleni miejskiej. Jednak nadal znacząca część terenów zielonych, zwłaszcza w miastach, zakładana jest na zasadzie prób i błędów, co powoduje konieczność radykalnych działań naprawczych już po założeniu terenów zielonych: głównie na trawnikach oraz w nasadzeniach krzewów i drzew ozdobnych. Zakres proponowanych przez stację badań dla tej grupy zleceniodawców obejmuje: oznaczanie zawartości makroelementów (azot azotanowy, fosfor, potas, wapń i magnez), oznaczanie odczynu (phh2o), zasolenia podłoża i zawartości chloru oraz na życzenie zleceniodawców badanie zawartości mikroelementów, ph wód stosowanych w ogrodnictwie oraz krzywą neutralizacji lub zakwaszania podłoży. Jest to zakres analiz laboratoryjnych pozwalający na zapewnienie optymalnych parametrów chemicznych podłoża, które zapewniają poprawne zabezpieczenie potrzeb pokarmowych roślin, a tym samym przy poprawnej pielęgnacji istotnie wpływają na stan zieleni w miastach. Na podstawie uzyskanych wyników analiz zgodnie z zapotrzebowaniem zleceniodawców opracowano 365 zaleceń dotyczących nawożenia badanych upraw lub przygotowania (uzupełnienie składników pokarmowych i uregulowanie odczynu) gleb i podłoży pod ich uprawę. Do najczęściej badanych podłoży ogrodniczych w ostatnim roku należały: w grupie upraw warzywnych pomidory, ogórki, sałata i coraz mniej papryka uprawiane w szklarniach lub w foliach wysokich, polowe uprawy towarowe, takie jak: kapustne (kapusta głowiasta biała, kalafior, brokuł, kapusta pekińska) oraz warzywa cebulowe i korzeniowe uprawiane w polu bez osłon; w grupie roślin ozdobnych podłoża do siewu i do pikowania rozsad, głównie upraw roślin rabatowych i balkonowych, oraz upraw specjalistycznych; znaczącą grupą są uprawy iglaków oraz nasadzenia innych drzew i krzewów ozdobnych; w grupie upraw sadowniczych pola przed założeniem i w trakcie prowadzenia produkcji, głównie sadów jabłoniowych, śliwowych i wiśniowych, szkółek drzew i krzewów, porzeczek, malin i truskawek oraz, coraz częściej, borówki wysokiej (amerykańskiej); coraz częściej badane są podłoża z planowanych do założenia nasadzeń drzew i krzewów ozdobnych oraz z planowanych i z eksploatowanych

25 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach trawników miejskich, rekreacyjnych oraz boisk i stadionów sportowych; 25 Szczegółową ilość badanych prób i zaleceń dla poszczególnych upraw przedstawiono w poniższej tabeli: Plantacja Gleba, podłoże, woda, pożywka Ilość próbek Ilość zaleceń Warzywa w uprawie polowej Warzywa pod osłonami Kwiaty Sady Krzewy Inne / /1 trawniki, boiska sportowe, plantacje jagodowe, wody do celów ogrodniczych, pożywki, podłoża do siewu nasion i do produkcji rozsad różnych grup roślin. 3. Badanie składu chemicznego pasz i materiału roślinnego Usługi Okręgowej Stacji w tym zakresie dotyczyły głównie badań na rzecz produkcji zwierzęcej, w tym sporadycznie dla potrzeb firm produkujących pasze lub handlujących nimi w obsługiwanym przez Stację terenie. Istotną grupą zleceniodawców były również zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego. Szczegółowy rozmiar i zakres badań z obsługiwanego terenu przedstawia się następująco: Fotografia 5. Analiza pasz gospodarskich Badanie pasz Inny materiał roślinny: makroelementy + mikroelementy Badanie azotanów i azotynów w owocach i warzywach Badanie metali ciężkich w owocach i warzywach - 4 próbki; próbki; - 1 próbka; - 8 próbek; 4. Badanie zasobności gleb użytków rolnych i podłoży ogrodniczych w mikroelementy W 2012 roku w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Białymstoku przebadano 670 próbek gleby na zawartość mikroelementów: cynku, manganu, miedzi, 672 próbki na zawartość żelaza oraz 490 próbek na zawartość boru. Łącznie, zgodnie z dyspozycjami zleceniodawców, wykonano oznaczenia 3172 mikroelementów, dokonano ich oceny zgodnie z liczbami granicznymi zawartymi w zał. nr 1a oraz przekazano rolnikom, wraz z wynikami badań, materiały

26 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach informujące o zasadach nawożenia upraw mikroelementami. Badaniami tymi zainteresowani są głównie rolnicy osiągający wysokie plony upraw polowych lub prowadzący uprawy specjalistyczne pod osłonami. Ponadto część z tych badań są to tzw. badania interwencyjne w gospodarstwach mających problemy z wzrostem, rozwojem i z plonowaniem roślin. Natomiast ilość próbek i wyniki ich badań za ostatnie 4 lata zawiera poniższa tabela. Szczegółowe rozliczenie badań w tym zakresie w 2012r. przedstawia tabela: Składnik Ilość próbek objętych badaniami Ilość zaleceń nawozowych płatnych B Zn Mn Cu Fe Analiza uzyskanych wyników badań za lata wskazuje, że: generalnie gleby województwa charakteryzują się: niską zasobnością w bor: 90% badanych gleb (10% zasobność średnia); średnią zasobnością w mangan: 93% badanych gleb (4% zasobność niska i 3% zasobność wysoka); niską i średnią zasobnością w miedź: odpowiednio 60% i 38% gleb (2% zasobność wysoka); niską i średnią zasobnością w żelazo: odpowiednio 59% i 28% badanych gleb (13% zasobność wysoka); średnią zasobnością w cynk: 65% badanych gleb (11% zasobność niska i 24% zasobność wysoka). Szczegółowe wyniki badań zasobności gleb rolniczych i sadowniczych oraz podłoży ogrodniczych w mikroelementy, przebadanych w 2012r. i w latach przedstawiają poniższe tabele:

27 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach ZASOBNOŚĆ GLEB W MIKROELEMENTY W 2012 R. BOR MANGAN MIEDŹ ŻELAZO CYNK WOJEWÓDZTWO Ilość próbek niska średnia Wysoka Ilość próbek niska średnia wysoka Ilość próbek niska średnia wysoka Ilość próbek niska średnia wysoka Ilość próbek niska średnia wysoka % % % % % PODLASKIE POZOSTAŁY TEREN OGÓŁEM: ZASOBNOŚĆ GLEB W MIKROELEMENTY W LATACH BOR MANGAN MIEDŹ ŻELAZO CYNK WOJEWÓDZTWO PODLASKIE POZOSTAŁY TEREN OGÓŁEM: Ilość Ilość Ilość Ilość próbek niska średnia Wysoka próbek niska średnia wysoka próbek niska średnia wysoka próbek niska średnia wysoka Ilość próbek niska średnia wysoka % % % % %

28 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Badania jakości nawozów i innych środków do użyźniania gleby W 2012 roku zainteresowanym zleceniodawcom z terenu działania Okręgowej Stacji wykonywano badania dotyczące składu chemicznego nawozów: naturalnych (obornik, gnojówka i gnojowica) - 20 próbek; nawozów mineralnych i wapna nawozowego - 17 próbek; Ponadto wykonywano badania nawozów organicznych oraz innych środków do użyźniania gleby (głównie osadów ściekowych) w ilości - 15 próbek. W ostatnich latach w ślad za tendencją wzrostu cen nawozów mineralnych odnotowujemy zainteresowanie rolników badaniem składu chemicznego nawozów naturalnych, zwłaszcza gnojowicy. 6. Badania zawartości azotu mineralnego w glebie dla potrzeb doradztwa nawozowego W 2012 r. na zlecenia producentów rolnych i innych zleceniodawców (w następujących celach: większość badań do ustalenia potrzeb nawożenia azotem w okresie wiosny oraz sporadycznie inne, takie jak: kontrole w gospodarstwach prowadzone przez ARiMR oraz w celu oceny stanu nawożenia w fermach i w gospodarstwach nabywających nawozy naturalne z tych ferm zlecających opiniowanie planów nawożenia) na 332 polach pobrano lub zorganizowano badanie (w tym pobrano odpłatnie na 169 polach) 853 próbki gleby zależnie od celu badań z dwóch (0-30 i 31-60cm) lub z trzech (0-30, i 61-90cm) poziomów. Wykonano badania laboratoryjne oraz wyliczono zawartość azotu mineralnego w glebie. Wyniki badań przekazywano na bieżąco (w ciągu kilku dni od dostarczenia próbek do Stacji) zleceniodawcom. Ponadto, zgodnie z dyspozycjami zleceniodawców, opracowano i przekazano zalecane dawki azotu dla 42 upraw zbóż ozimych i jarych oraz rzepaku ozimego i pól pod uprawę kukurydzy, z których badano azot mineralny wczesną wiosną 2012 roku. Dla pozostałych zleceniodawców przekazywano broszurę Ustalenie potrzeb nawożenia azotem na gruntach ornych, opracowaną przez specjalistów naszej Stacji na podstawie materiałów IUNG - PIB i Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Analiza wyników badań azotu mineralnego w glebie wykazuje znaczne zróżnicowanie jego zawartości i wynikające z tego faktu bardzo zróżnicowane potrzeby nawożenia azotem planowanych lub już prowadzonych upraw (oziminy) na tych polach. Natomiast badanie zawartości azotu mineralnego w glebie w okresie lata u podmiotów zobowiązanych do opracowania planów nawożenia na podstawie

29 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach art. 18 ustawy o nawozach i nawożeniu, od szeregu lat wykazują bardzo wysokie zawartości azotu mineralnego na części pól. Zawartości te dochodzą w pojedynczych przypadkach do 300 kg N/ha. Tak wysokie zawartości azotu w tym okresie wskazują na występowanie punktowych zagrożeń skażenia azotanami wód na badanych polach. 7. Pozostałe badania i prace realizowane przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Białymstoku w 2012 r. Poza zakresem i ilością wyżej wymienionych prac terenowych i badań laboratoryjnych nasza Stacja wykonuje szereg innych prac i badań na rzecz rolnictwa, ogrodnictwa i innych zleceniodawców, takie jak: badanie odczynu (ph) gleb, wód i podłoży 84 badań; badanie zawartości siarki (S-SO4) w glebie, zlecane głównie przez producentów rzepaku, upraw kapustnych oraz coraz częściej przy wysokich dawkach azotu w uprawach polowych, zwłaszcza kukurydzy i zbóż 175 próbek; badanie zawartości próchnicy, substancji organicznej w glebach organicznych lub węgla organicznego, zlecane głównie przez rolników wdrażających technologie poprawy właściwości fizycznych, biologicznych i chemicznych gleb, w tym przy udziale mikroorganizmów (EM i inne) oraz przez rolników dążących do poprawy stanu gleby w tym zakresie 250 próbek; oznaczenie składu granulometrycznego laserowym miernikiem cząstek 4 próbki; badania międzylaboratoryjne gleb, podłoży ogrodniczych, materiału roślinnego, nawozów i wód; w 37 próbkach dokonano 468 oznaczeń; badanie jakości miodów 24 próbki; oznaczenie innych parametrów podłoży ogrodniczych i gleb rolniczych, takich jak: azot amonowy, azot ogólny w glebie, HCO3, ciężar objętościowy, zasolenie, wapń, krzywa neutralizacji, badanie gleb na zawartość metali ciężkich i inne; inne oznaczenia w materiale roślinnym, takie jak: azotyny w warzywach, sucha masa itp.; opiniowanie i na życzenie zleceniodawcy opracowywanie, planów nawożenia dla podmiotów zobowiązanych zgodnie z art. 18 Ustawy z dnia 10 lipca 2007r. o nawozach i nawożeniu do opracowania i uzyskania pozytywnej opinii stacji chemiczno-rolniczej do tego planu. W 2012r. stacja opracowała plany nawożenia dla 667 pól w 7 podmiotach gospodarczych. Wydano 7 pozytywnych opinii dla 667 pól, w tym dla 6 podmiotów z województwa podlaskiego;

30 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach w ramach prowadzonej działalności organizacyjnej z zakresu badań gleb oraz przy przekazywaniu wyników tych badań zleceniodawcom prowadzono, na ogół indywidualne, instruktaże. W 2012r. w 826 wsiach przeprowadzono instruktaże dla 3769 rolników; Ponadto prowadzono szkolenia z zakresu badań agrochemicznych, metod wykorzystania ich wyników oraz z zakresu nawożenia i wapnowania dla: ogrodników, rolników, działkowców, członków izb rolniczych oraz uczniów i studentów odwiedzających grupowo naszą stację. W 2012r. przeprowadzono 47 tego rodzaju szkoleń dla 1088 uczestników.

31 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach V. Cennik podstawowych usług 1. Badania laboratoryjne oraz prace terenowe wykonywane przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Białymstoku są odpłatne. Opłaty wnoszone przez zleceniodawców są dochodami budżetu państwa. Ich wysokość ustala Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Aktualnie obowiązuje Rozporządzenie MRiRW z dnia 30 stycznia 2008 r. w sprawie wysokości i sposobu uiszczania opłat za zadania wykonywane przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze (Dz. U. nr 29 z 2008 r. poz. 174). Od dnia 19 czerwca 2012r. decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, do badań laboratoryjnych i innych usług wykonywanych przez okręgowe stacje chemiczno-rolnicze, wprowadzony został podatek VAT w wysokości 23%, który doliczany jest do niżej podanych cen poszczególnych usług. 2. Ceny opłat za podstawowe usługi w 2012r. (w tym od r. z doliczaniem do tych cen 23% podatku VAT) oraz obowiązujące nadal - według stanu na r. wynoszą: Badanie odczynu i zasobności gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego wraz z opracowaniem potrzeb wapnowania gleb - 10,90 zł/próbkę; Badanie zasobności gleb w mikroelementy: bor, miedź, mangan, cynk i żelazo (zależnie od zakresu analiz) - 25,10 lub 37,60 zł/próbkę; Badanie gleb, ziem i podłoży ogrodniczych - 37,60 zł/próbkę; Pobranie próbek do badań azotu mineralnego lub próbki pobiera rolnik: 0-30 i cm - 26,90 zł/pole (2 próbki); 0-30, i cm - 40,30 zł/pole (3 próbki); Badanie zawartości azotu mineralnego w glebie: 0-30 i cm - 20,20 zł/pole (2 próbki); 0-30, i cm - 30,30 zł/pole (3 próbki); Opracowanie zalecenia nawozowego dla potrzeb ogrodniczych i sadowniczych - 13,40 zł; Badanie składu chemicznego obornika - 138,85 zł; Badanie składu chemicznego gnojowicy lub gnojówki - 94,15 107,55 zł; Badanie ph i kwasów tłuszczowych w kiszonkach i sianokiszonkach - 38,90 zł;

32 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Badanie składu chemicznego pasz: a/ pasz suchych - 111,60 zł; b/ soczystych wymagających suszenia - 143,00 zł; Badania białka i włókna w paszach: a/ pasz suchych - 118,60 zł; b/ soczystych wymagających suszenia - 150,00 zł; Kompleksowe badanie wymaganych parametrów chemicznych i fizycznych gleb przed zastosowaniem lub po zastosowaniu osadów ściekowych - 330,00 zł; Pobranie próbki gleby warstwa wierzchnia - 13,40zł; Pobranie próbki gleby warstwa orna + podglebie lub tylko podglebie - 26,90zł; Badanie parametrów chemicznych w osadach ściekowych - 513,50 zł;

33 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach VI. Wnioski z badań prowadzonych w latach na terenie województwa podlaskiego 1. Zakwaszenie gleb w województwie podlaskim nadal jest bardzo duże. Wapnowania wymaga średnio 60% badanych użytków rolnych, w tym 42% użytków zielonych. Prowadzenie produkcji roślinnej na glebach mocno zakwaszonych znacznie podraża jej koszty oraz obniża efekty pracy i innych nakładów, w tym zwłaszcza nawożenia mineralnego, na produkcję rolną. Ponadto wysokie zakwaszenie gleb stwarza zagrożenie uruchamiania metali ciężkich już znajdujących się w glebie oraz bieżąco migrujących na tereny rolnicze drogą powietrzną i tym samym stwarza zagrożenie dla produkcji rolniczej, w tym zwłaszcza ekologicznej; 2. Występuje duże zróżnicowanie w zakresie udziału gleb wymagających poprawy odczynu w poszczególnych powiatach, gminach, wsiach i gospodarstwach rolnych szczegóły w odniesieniu do powiatów zawarte są w zał. nr 2 i mapie nr 2 do raportu. Stan ten powodują uwarunkowania geologiczne oraz intensywność działań naprawczych rolników w tym zakresie; 3. Na większości badanej powierzchni występuje niedobór z tendencją do pogarszania się, w tym w stosunku do badań poprzednich o 3% potasu (60% gleb użytków rolnych, w tym aż 82% użytków zielonych). Stan ten może znacząco ograniczać efekty produkcyjne i zdrowotność zwierząt w chowie bydła i innych przeżuwaczy na terenie województwa; 4. Niedobór fosforu występuje na 44% badanych użytków rolnych, w tym na 52,5% badanych użytków zielonych (z tendencją do: utrzymywania się tego stanu na użytkach rolnych oraz znacznego pogarszania się zasobności gleb w fosfor na użytkach zielonych pogorszenie o 8% w ostatnich latach). Wymaga to większej uwagi w zakresie nawożenia użytków zielonych, tak dla służb doradczych jak i dla samych rolników; 5. Badania rozpoznawcze, dotyczące zasobności gleb w siarkę przyswajalną dla roślin badaną jako S-SO4, (rozmiar tych badań wynika z zainteresowania zleceniodawców) wskazują, że w wielu rejonach województwa podlaskiego występuje niedobór przyswajalnych dla roślin form tego pierwiastka. Stan ten ma niekorzystny wpływ na stopień wykorzystania azotu przez rośliny i tym samym negatywnie wpływa na plonowanie roślin krzyżowych i innych upraw intensywnie nawożonych azotem (np. kukurydza) oraz zwiększa potencjalne

34 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach ilości azotu (nie pobranego przez rośliny w wyniku niedoboru siarki) mogącego przemieszczać się do wód gruntowo-glebowych i stwarzać realne zagrożenie dla środowiska; 6. Aktualnie, jak wynika z badań, w skali całego województwa nie ma większych zagrożeń zanieczyszczenia wód związkami azotu ze źródeł rolniczych. Jednak nadal odnotowuje się przekroczenia azotanów w wodach gruntowo glebowych w pojedynczych punktach monitoringowych, co wskazuje na lokalne nadmierne nawożenie nawozami azotowymi lub/i nawozami naturalnymi, głównie gnojowicą i obornikiem drobiowym, bogatym w azot; 7. W 2012r. w zleconych naszej Stacji badaniach nie stwierdzono występowania ponadnormatywnych zawartości w glebie i w roślinach metali ciężkich: kadmu, ołowiu, cynku, rtęci, chromu i niklu. Jednak brak znaczącej poprawy w zakresie odczynu gleb może, w dalszej perspektywie czasowej, prowadzić do uruchamiania się metali ciężkich i włączania ich do łańcucha pokarmowego: gleba rośliny zwierzęta człowiek. 8. Mimo relatywnie niskich opłat (wynoszących statystycznie od 0,80 do 1,7zł/ha/rok) za podstawowe badania agrochemiczne gleb, stanowczo za mało rolników korzysta z tych usług. Stosowanie zasad dobrej praktyki rolniczej w zakresie nawożenia, prowadzenie rolnictwa ekologicznego i zrównoważonego jest możliwe tylko wtedy gdy gospodarstwa rolne posiadają i stosują w praktyce aktualne wyniki badań gleb. Na podstawie wyników badań za lata oraz realizacji zadań w 2012r. opracował: Zespół specjalistów Działu Agrochemicznej Obsługi Rolnictwa pod kierownictwem Jana Grabowskiego - - kierownika działu Dyrektor OSChR w Białymstoku: mgr Jan Puczyński

35 Wyniki badań agrochemicznych gleb w województwie podlaskim w latach Załącznik nr 1: Liczby graniczne do oceny wyników badań agrochemicznych gleb 1. Odczyn gleby ph w 1N KCl Ocena odczynu Zakres ph bardzo kwaśny do 4,5 kwaśny 4,6 5,5 lekko kwaśny 5,6 6,5 obojętny 6,6 7,2 zasadowy od 7,3 2. Potrzeby wapnowania a) określenie potrzeb wapnowania gleb mineralnych (gr. orne) Ocena potrzeb wapnowania ph w 1N KCl na glebach bardzo lekkich lekkich średnich ciężkich konieczne do 4,0 do 4,5 do 5,0 do 5,5 potrzebne 4,1 4,5 4,6 5,0 5,1 5,5 5,6 6,0 wskazane 4,6 5,0 5,1 5,5 5,6 6,0 6,1 6,5 ograniczone 5,1 5,5 5,6 6,0 6,1 6,5 6,6 7,0 zbędne od 5,6 od 6,1 od 6,6 od 7,1 b) określenie potrzeb wapnowania użytków zielonych na glebach mineralnych Ocena potrzeb wapnowania ph gleby w 1N KCl konieczne do 4,5 potrzebne 4,6 5,0 wskazane 5,1 5,5 ograniczone 5,6 6,0 c) określenie potrzeb wapnowania na glebach organicznych Ocena potrzeb wapnowania ph gleby w 1N KCl konieczne do 4,0 potrzebne 4,1 4,5 wskazane 4,6 5,0 zbędne od 5,1