R/12001/R12002/2012 Nr ewid. 149/2013/R12001/R12002/KAP. Informacja o wynikach kontroli. marzec

Transkrypt

1 R/12001/R12002/2012 Nr ewid. 149/2013/R12001/R12002/KAP Informacja o wynikach kontroli planowanie i realizacja przez gminy zadań w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej marzec

2 MISJĄ Najwyższej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej WIZJĄ Najwyższej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyższy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa p.o. Dyrektor Departamentu Administracji Publicznej: Józef Górny Akceptuję: Wojciech Kutyła Wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Zatwierdzam: Jacek Jezierski Najwyższa Izba Kontroli ul. Filtrowa Warszawa T/F Prezes Najwyższej Izby Kontroli dnia sierpnia

3 Spis treści 1. założenia kontroli PODSUMOWANIE wyników kontroli Ocena kontrolowanej działalności Uwagi i wnioski WYNIKI kontroli Planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gmin Miejsca publiczne wymagające oświetlenia i infrastruktura służąca oświetleniu przestrzeni publicznej Finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej Wyłanianie w trybie konkurencyjnym dostawców energii elektrycznej do celów oświetlenia miejsc publicznych oraz formułowanie warunków umów Działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii Rozpatrywanie skarg i wniosków w sprawach związanych z oświetleniem przestrzeni publicznej INFormacjE dodatkowe ZAŁĄcznIKI... 33

4 Wyk az stosowanych sk rótów i pojęć ustawa Pe ustawa zmieniająca Pe ustawa o finansach publicznych ustawa o samorządzie gminnym ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne Dz. U. z 2012 r., poz ustawa z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. Nr 21, poz. 104 ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz. U. Nr 157, poz ze zm. ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Dz. U. z 2013 r., poz. 594 Pzp ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych Dz. U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759 ze zm. Kpa wójt projekt założeń ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz. U. z 2013 r., poz. 267 wójt, burmistrz, prezydent miasta projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy Pe założenia do planu zaopatrzenia w energię elektryczną założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, o których mowa w art. 19 ust. 8 ustawy Pe finansowanie oświetlenia SIWZ GDDKiA finansowanie kosztów energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania specyfikacja istotnych warunków zamówienia Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

5 1 z a ł o Ż E n i a k o n t r o l i Temat i nr kontroli Planowanie i realizacja przez gminy zadań w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej R/12/001 Uzasadnienie podjęcia kontroli Kontrolę podjęto z własnej inicjatywy NIK. Uzasadnieniem podjęcia kontroli był znaczny wzrost obowiązków dotyczących oświetlenia miejsc publicznych oraz niejednoznaczność przepisów prawnych w tym zakresie, skutkiem czego gminy miały problemy z prawidłową realizacją tych zadań. Na problem ten wskazywali m.in. posłowie w interpelacjach i zapytaniach oraz organizacje samorządowe, które zwracały również uwagę na brak jednoznacznych rozstrzygnięć regulacji prawnych dotyczących majątku oświetleniowego. Cel kontroli Celem kontroli była ocena realizacji przez gminy zadań dotyczących zapewnienia oświetlenia miejsc publicznych, a w szczególności: planowania oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na ich terenie, wykorzystania infrastruktury służącej oświetleniu przestrzeni publicznej, wywiązywania się z obowiązku finansowania oświetlenia przestrzeni publicznej, wyłaniania w trybie konkurencyjnym dostawców energii elektrycznej do celów oświetlenia przestrzeni publicznej, działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii, rozpatrywania skarg i wniosków w sprawach związanych z oświetleniem. Organizacja i zakres kontroli Kontrolę przeprowadzono w 14 gminach na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli1 pod względem legalności, gospodarności i rzetelności. Badaniami kontrolnymi objęto okres od 1 stycznia 2009 r. do 31 marca 2012 r. Kontrolę przeprowadził Departament Administracji Publicznej w okresie od 7 maja 2012 r. do 26 września 2012 r. W Informacji wykorzystano również dane dotyczące wykonywania obowiązków w zakresie realizacji zadań związanych z oświetleniem przestrzeni publicznej uzyskane na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 2 lit. f) ustawy o NIK z 11 gmin wytypowanych w sposób celowy, tj. tych, przez których tereny przebiegają różne kategorie dróg publicznych. Wykorzystano też informacje uzyskane w ww. trybie z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Najwyższa Izba Kontroli zorganizowała 8 kwietnia 2013 r. spotkanie panelowe z udziałem ekspertów reprezentujących naukę i praktykę, którego celem było poznanie opinii uczestników panelu w kwestiach potrzeb, kierunków i możliwości zmian w obowiązujących przepisach prawnych. Wypowiedzi uczestników panelu zostały zaprezentowane w załączniku nr 1 do informacji. 1 Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm. 5

6 2 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i 2.1 Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości2, realizację zadań w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej przez gminy objęte kontrolą. Pozytywną ocenę uzasadnia wywiązanie się większości skontrolowanych gmin z realizacji zadania dotyczącego oświetlenia przestrzeni publicznej, a w szczególności: zagospodarowanie przez skontrolowane gminy istniejącej infrastruktury służącej oświetleniu przestrzeni publicznej, a także zapewnienie oświetlenia nowo powstałych lub dotychczas nieoświetlonych obiektów poprzez budowę nowych bądź uzupełnienie punktów świetlnych. W okresie objętym kontrolą w skontrolowanych gminach wybudowano ogółem nowe punkty świetlne (wzrost w porównaniu do stanu z końca 2009 r. o 11,6%). Zwiększenie infrastruktury wynikało z modernizacji istniejących dróg publicznych lub budowy nowych odcinków tych dróg, ścieżek rowerowych, obiektów sportowych, a także z potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa poprzez oświetlenie miejsc niebezpiecznych. We wszystkich gminach objętych kontrolą dokonywano konserwacji oświetlenia, którą obejmowano zarówno urządzenia będące własnością gmin jak również te, które były własnością przedsiębiorstw energetycznych. Wydatki na konserwację i modernizację urządzeń w całym okresie objętym kontrolą stanowiły 22,5% łącznych wydatków na oświetlenie [str ; 25-28]; wywiązywanie się większości gmin (12 spośród 14 objętych kontrolą) z obowiązku finansowania oświetlenia wszystkich kategorii dróg oraz innych obiektów znajdujących się na ich terenie. Obowiązek finansowania przez gminy oświetlenia wszystkich dróg publicznych, znajdujących się na ich terenie, został wprowadzony od 1 stycznia 2004 r. w wyniku nowelizacji ustawy Pe. Finansowanie oświetlenia oznacza pokrycie kosztów energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz kosztów ich budowy i utrzymania. Wydatki na oświetlenie przestrzeni publicznej 14 objętych kontrolą gmin, w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r., stanowiły 1,3% ich wydatków budżetowych ogółem (w poszczególnych gminach wydatki te stanowiły od 0,6% do 3,2% wydatków ogółem). Sześć3, spośród 14 skontrolowanych gmin, pozyskało środki z budżetu Unii Europejskiej i z budżetu państwa na zadania związane z oświetleniem przestrzeni publicznej. W gminach tych zrealizowano 34 projekty, a kwota dofinansowania z UE wyniosła tys. zł [ str ]; skorzystania przez pięć skontrolowanych gmin4 z możliwości konkurencyjnego trybu wyboru dostawcy energii elektrycznej5. Wybór dostawcy energii elektrycznej w wyniku przetargu nieograniczonego w każdym przypadku skutkował obniżeniem cen tej energii. W pozostałych gminach zakup energii 6 2 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna; pozytywna, mimo stwierdzonych nieprawidłowości; negatywna. 3 Dotyczy: Miasta Przemyśl, Miasta i Gminy Siewierz, Gminy Aleksandrów Łódzki, Miasta i Gminy Skaryszew, Miasta Ciechanów, Gminy Jabłonna. 4 Dotyczy: Miasta i Gminy Siewierz, Miasta i Gminy Aleksandrów Łódzki, Miasta Ciechanów, Miasta Kobyłka, Miasta i Gminy Nasielsk. 5 W wyniku nowelizacji ustawy Pe (dodania do ustawy art. 4j) z dniem 1 lipca 2007 r. odbiorca energii uzyskał prawo zakupu energii elektrycznej od wybranego przez siebie sprzedawcy.

7 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i dokonywany był na podstawie umów z przedsiębiorstwami energetycznymi, zawartych przed 2007 r. We wszystkich umowach właściwie były zabezpieczone interesy gmin w zakresie zapewnienia standardów jakościowych [str ]; podejmowanie przez wszystkie skontrolowane gminy działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii elektrycznej. Działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii polegały przede wszystkim na wymianie energochłonnych źródeł światła na energooszczędne, montażu urządzeń do monitorowania i sterowania oświetleniem. W trzech gminach6 z powodu wzrostu wydatków na zakup energii (od 2009 r. do 2011 r. o 10,4%) wprowadzono czasowe wyłączenia części punktów świetlnych. Jak wynika z informacji uzyskanych z komend powiatowych policji wyłączenia te nie wpłynęły na wzrost przestępczości [ str. 19; 21; 23-24; 30-31]. Oceniając działania wójtów w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej, NIK wzięła pod uwagę czynniki obiektywne, które utrudniały im wywiązywanie się z ustawowego obowiązku, w tym uwarunkowania prawne i organizacyjne oraz ograniczenia finansowe. W trakcie kontroli stwierdzono następujące nieprawidłowości: niewywiązanie się wszystkich skontrolowanych gmin z terminowego obowiązku planowania oświetlenia miejsc publicznych. W trakcie kontroli stwierdzono, że we w skontrolowanych gminach nie podjęto lub podjęto z opóźnieniem działania w celu opracowania założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną, skutkiem czego wójtowie nie dysponowali aktualną wersją tego dokumentu. Główną przyczyną niewywiązania się wójtów z tego obowiązku, jak wyjaśniono był brak w urzędach gmin pracowników posiadających specjalistyczną wiedzę w zakresie energetyki lub brak środków finansowych na zlecenie wykonania opracowania założeń na zewnątrz [str. 13]; niewywiązanie się przez dwie gminy7 (spośród 14) z ustawowego obowiązku finansowania oświetlenia odcinków dróg krajowych przebiegających w ich granicach administracyjnych. Gminy te odmówiły finansowania oświetlenia odcinków dróg krajowych z uwagi na brak środków finansowych na zakup energii, a także nieuzgodnienie przez gddkia z gminami warunków przejęcia tego obowiązku. W Mieście i Gminie Siewierz, na odcinku drogi krajowej o długości 5,7 km stale wyłączonych było 270 punktów świetlnych będących własnością gddkia. Burmistrz wyjaśnił m.in., że ( ) budowa oświetlenia nie była uzgodniona z przyszłym użytkownikiem ( ) nie służy mieszkańcom, ale obsługuje ruch tranzytowy ( ). W Gminie Jedlińsk, na drodze krajowej o długości 9,2 km stale były wyłączone 342 punkty świetlne. Wójt odmówił gddkia utrzymania i konserwacji liczników i słupów oświetleniowych oraz finansowania kosztów energii z powodu ( ) braku określenia przez właściciela stanu technicznego urządzeń oraz kosztów ich utrzymania ( ) droga krajowa w bardzo małym stopniu służy zaspokajaniu potrzeb lokalnej społeczności ( ) [str ]; 6 Dotyczy: Miasta Przemyśl, Miasta Łaskarzew, Miasta i Gminy Nasielsk. 7 Dotyczy: Miasta i Gminy Siewierz, Gminy Jedlińsk. 7

8 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i nieprzestrzeganie przez cztery gminy8 przepisów ustawy Pzp przy przeprowadzeniu ośmiu postępowań o zamówienie publiczne (18,6% postępowań objętych badaniem) na usługi związane z oświetleniem przestrzeni publicznej. Stwierdzone nieprawidłowości miały charakter formalny i dotyczyły m.in.: ü niezamieszczenia w SIwz informacji o wymaganiach w zakresie należytego zabezpieczenia wykonania umowy (w dwóch postępowaniach) oraz niewskazania w SIwz terminu związania ofertą (w jednym postępowaniu) [str ], ü żądania przedstawienia dokumentów, które nie były niezbędne do przeprowadzenia zamówienia (w trzech postępowaniach) [str ], ü braku opisu sposobu dokonywania oceny spełnienia warunków udziału zarówno w SIwz jak i w ogłoszeniu o zamówieniu (w dwóch postępowaniach) [str. 25]; wyłonienie w dwóch gminach9 wykonawcy modernizacji, budowy i konserwacji urządzeń oświetlenia ulicznego bez przeprowadzenia postępowania o zamówienie publiczne, co było niezgodne z art. 7 ust. 3 ustawy Pzp, zgodnie z którym zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy [str. 25, 26]; zakwalifikowanie w czterech gminach10 do niewłaściwej podziałki klasyfikacji budżetowej wydatków w łącznej kwocie 493,9 tys. zł (1,2% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej) [str. 24]; Niezgodne z rozporządzeniem11 zakwalifikowanie wydatków na oświetlenie nie miało wpływu na merytoryczną stronę realizacji zadania objętego kontrolą. niezaewidencjonowanie w czterech gminach wniosków w ewidencji skarg i wniosków [str. 31]; Wnioski mieszkańców dotyczyły w większości zamontowania dodatkowego oświetlenia. Przyczyną ich nieujęcia w ewidencji było niezakwalifikowanie pism mieszkańców jako wniosków w rozumieniu art. 241 Kpa. udzielenie odpowiedzi na wnioski mieszkańców z przekroczeniem ustawowego terminu w dwóch gminach13 oraz nieudzielenie odpowiedzi na pięć wniosków mieszkańców w jednej gminie14 [str. 31]. Przyczyną tej nieprawidłowości był brak szczególnej staranności pracowników urzędów gmin odpowiedzialnych za realizację zadania w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej. 2.2 Uwagi i wnioski 1. wyniki kontroli w 14 gminach oraz analiza materiałów zebranych z 11 niekontrolowanych gmin, przez których tereny przebiegają różne kategorie dróg publicznych wykazała, że gminy mają problemy z prawidłową realizacją zadań dotyczących oświetlenia dróg publicznych innych niż 8 8 Dotyczy: Miasta Przemyśl, Gminy Jedlińsk, Miasta i Gminy Aleksandrów Łódzki, Miasta Łaskarzew. 9 Dotyczy: Gminy Podkowa Leśna, Miasta Kobyłka. 10 Dotyczy: Gminy Jedlińsk, Miasta i Gminy Siewierz, Miasta Przemyśl, Miasta i Gminy Nasielsk. 11 Dotyczy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. 12 Dotyczy: Miasta Kudowa Zdrój, Miasta Ciechanów, Miasta i Gminy Nasielsk, Miasta i Gminy Tłuszcz. 13 Dotyczy: Miasta Kudowa Zdrój, Gminy Skaryszew. 14 Dotyczy: Miasta Ciechanów.

9 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i drogi gminne. Podstawowe problemy w tym zakresie zdaniem NIK wynikają ze znacznego wzrostu potrzeb w zakresie oświetlenia w związku z budową nowych odcinków dróg oraz z niejednoznaczności przepisów prawnych w tym zakresie. 2. od 1 stycznia 2004 r.15 gminy zostały zobowiązane do finansowania z dochodów własnych oświetlenia dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych (z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych płatnych). Z tą samą datą gminy uzyskały zwiększenie dochodów z wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych (z 5% do 6,1%) i od osób fizycznych (z 27,6% do 39,34%16). zwiększenie dochodów gmin nastąpiło bez zróżnicowania wskaźnika wzrostu uwzględniającego długość odcinków dróg publicznych przebiegających przez poszczególne gminy. W wyniku tego część gmin, przez tereny których przebiegają znacznej długości odcinki dróg krajowych, wojewódzkich lub powiatowych, ponosi obciążenia nieporównywalne z gminami mającymi na swoim terenie niewielkie odcinki tego rodzaju dróg. W skontrolowanych gminach udział długości dróg innych niż gminne w łącznej długości dróg publicznych wynosił od 10,5% w Podkowie Leśnej do 69,6% w Mieście i Gminie Siewierz. W kontrolowanych gminach wydatki budżetowe ogółem w latach uległy zmniejszeniu (o 13,0%), natomiast wydatki na zakup energii elektrycznej w tym samym okresie znacznie wzrosły (o 10,4%). Jak wykazała kontrola, z powodu trudności finansowych, dwie z 14 skontrolowanych gmin odmówiły finansowania oświetlenia odcinków dróg krajowych będących w ich granicach administracyjnych. W tych gminach koszty sfinansowania oświetlenia dróg krajowych stanowiłyby ponad 60% ogółu wydatków ponoszonych w tym zakresie. 3. częstym problemem, podnoszonym przez wójtów skontrolowanych gmin, było również to, iż planując budowę drogi krajowej, główny inwestor (gddkia) nie konsultował z gminami rozmieszczenia i warunków technicznych punktów świetlnych. Wójtowie objętych kontrolą gmin podnosili również kwestie braku uzgadniania z nimi, od jakiego momentu gminy mają przejąć obowiązek finansowania oświetlenia tej kategorii drogi. gddkia poinformowała, że w dniu 23 maja 2011 r. przekazała Oddziałom GDDKiA Wytyczne postępowania z infrastrukturą oświetlenia drogowego zlokalizowaną w pasach dróg krajowych (z wyłączeniem autostrad). Zgodnie z tymi Wytycznymi, przy drogach nowobudowanych projektowanych lub planowanych do przebudowy należy na bieżąco prowadzić z gminami rozmowy dotyczące planowania przyszłej lokalizacji latarń, rozwiązań technicznych oraz zasady przekazywania i eksploatacji sieci oświetleniowej. Uzgodnienia z gminami warunków budowy oświetlenia drogowego są dokonywane na etapie Projektu Budowlanego lub przed złożeniem wniosku o decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID). Uzgodnienia gmin w większości przypadków nie zawierają propozycji co do rozmieszczenia punktów świetlnych, a jeżeli zawierają takie propozycje, są one uwzględniane. gddkia podała również, iż z wyprzedzeniem informuje gminy o obowiązku finansowania oświetlenia dróg krajowych. 15 Do 31 grudnia 2003 r. środki na finansowanie oświetlenia dróg publicznych dla których gmina nie była zarządcą, a więc dróg krajowych wojewódzkich i powiatowych pokrywane były z budżetu państwa. Od 1 stycznia 2004 r., w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 ze zm., na gminę został nałożony obowiązek finansowania oświetlenia dróg publicznych: krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych płatnych. 16 W myśl art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526 ze zm. 9

10 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i mając na uwadze rozbieżności pomiędzy ustaleniami kontroli i informacją gddkia, zdaniem NIK niezbędnym jest wprowadzenie obowiązku ustalania warunków technicznych planowanego oświetlenia oraz warunków przejmowania przez gminy obowiązków w zakresie utrzymania oświetlenia zlokalizowanego przy drogach krajowych, pomiędzy gddkia (jako głównym inwestorem dróg krajowych) a gminami (jako jednostkami zobowiązanymi do finansowania oświetlenia dróg krajowych). odmowa finansowania oświetlenia dróg krajowych, jak wyjaśniali wójtowie objętych kontrolą gmin, wynikała również z faktu, iż drogi krajowe służą najczęściej tranzytowi, a nie społeczności lokalnej. Z informacji uzyskanych z gddkia wynika, że drogi krajowe i ekspresowe (niepłatne), według stanu na 31 grudnia 2012 r. przebiegały przez teren gmin (56,9% ogółu gmin). 4. kontrola wykazała, że gddkia cedowała na gminy obowiązek finansowania oświetlenia zainstalowanego przy niepłatnych drogach ekspresowych. W przypadku nieprzejęcia przez gminę tego obowiązku, gddkia kierowała powództwo do sądu o zapłatę za zużytą energię. Orzeczenia wydane w tym przedmiocie są niejednolite jedne uznają argumentację gmin, inne argumentację gddkia. Wątpliwości interpretacyjne oraz toczące się spory sądowe wskazują, że niezbędne jest precyzyjne wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za finansowanie oświetlenia niepłatnych dróg ekspresowych. 5. przedsiębiorstwa energetyczne coraz częściej występują do gmin o zapłatę za korzystanie z ich urządzeń oświetleniowych, na których zainstalowane są punkty świetlne należące do gminy. Odbywa się to w dwojaki sposób: albo wnoszą o zapłatę czynszu dzierżawnego za korzystanie przez gminy z ich urządzeń oświetlenia albo proponują świadczenie odpłatnych usług konserwacji punktów świetlnych. W odpowiedzi na propozycje przedsiębiorstw energetycznych dotyczące odpłatnego korzystania z ich urządzeń oświetleniowych, wójt tylko jednej skontrolowanej gminy zwrócił uwagę, iż przedsiębiorstwa te bezumownie korzystają z nieruchomości gminnych, na których zlokalizowane są te urządzenia. Podniósł również, że przedsiębiorstwo energetyczne korzysta z majątku, który został jemu nieodpłatnie przekazany przez gminę. Zdaniem NIK, w interesie gmin, konieczne jest uregulowanie korzystania przez przedsiębiorstwa energetyczne z nieruchomości gminnych17. w trakcie kontroli ustalono, że przedsiębiorstwa energetyczne są właścicielami znacznej części punktów świetlnych, służących oświetleniu przestrzeni publicznej oraz tzw. sieci powiązanej, na której zamontowane są punkty świetlne należące do gmin. W takich przypadkach niektóre z przedsiębiorstw energetycznych nie wyrażały zgody na konserwację punktów świetlnych będących ich własnością przez usługodawcę wyłonionego przez gminę. W konsekwencji gminy udzielały zamówienia przedsiębiorstwom energetycznym w trybie z wolnej ręki na konserwację punktów świetlnych będących własnością tych przedsiębiorstw lub należących do gminy punktów świetlnych zamontowanych na tzw. sieci powiązanej. Zamówienia te były udzielane na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a) lub b) Pzp, a więc z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze lub z przyczyn związanych z ochroną praw wyłącznych, wynikających z odrębnych przepisów. zdaniem NIK, brak swobody wyboru przez gminy podmiotu świadczącego usługi konserwacji, utrudnia wójtom realizację zasady finansów publicznych, stanowiącej że wydatki winny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów Wskazówki i zasady uregulowania kwestii korzystania przez przedsiębiorstwa energetyczne z nieruchomości gminnych zostały opisane w czasopiśmie Wspólnota, Nr 16 z 21 kwietnia 2012 r. Czym jest służebność przesyłu. Magdalena Michalska, str Jak powstaje służebność przesyłu. Magdalena Michalska, str Zasiedzenie służebności. Kamila Przepieść, str

11 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów. Zatem samorządy stawiane są w przymusowej sytuacji (w szczególności w zakresie stawki za świadczone usługi) powierzania przedsiębiorstwom energetycznym w trybie niekonkurencyjnym (z wolnej ręki) usług konserwacji urządzeń oświetlenia. 6. Finansowanie oświetlenia oznacza finansowanie kosztów zakupu energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania. W żadnym akcie prawa nie zdefiniowano jednak pojęcia punkt świetlny. Czy jest to tylko źródło światła z kompletną oprawą czy też należy przez to rozumieć wszystkie niezbędne urządzenia do oświetlenia przestrzeni publicznej. Brak legalnej definicji punktu świetlnego w praktyce budzi szereg wątpliwości. Nie wiadomo bowiem jakie koszty związane z oświetleniem winna ponosić gmina. 7. stosownie do art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych18 odcinek drogi zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii dróg gminnych. zgodnie z art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o drogach publicznych, do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych. Zaliczenie do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu. W trakcie kontroli ustalono, że w niektórych przypadkach rady gmin nie chciały podjąć uchwały w sprawie zaliczenia do kategorii dróg gminnych odcinków dróg zastąpionych nowo wybudowanymi drogami. Najczęściej miało to miejsce w sytuacji gdy oddawany gminie odcinek drogi został zniszczony w wyniku budowy nowej drogi i wymagał naprawy. Wskazywano również, że o zaliczeniu do danej kategorii decydują parametry drogi określone w rozporządzeniu z dnia 2 marca 1999 r. Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie19. W sytuacji zaś, o której mowa w art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych, niezależnie od parametrów jakie droga posiada, zostaje ona automatycznie zaliczona do kategorii dróg gminnych. z informacji przekazanych przez gddkia wynika, że w latach na mocy art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych 716 km dróg20 zostało pozbawionych kategorii drogi krajowej i zaliczonych do kategorii dróg gminnych. ( ) W około 60% przypadków wystąpiły problemy z formalnym przejęciem przez zarząd gminy przedmiotowych odcinków dróg z powodów: braku środków finansowych w gminach na ich utrzymanie, braki kadrowe i sprzętowe do utrzymania dróg, brak akceptacji rozwiązania ustawowego w trakcie panelu ekspertów został przedstawiony problem braku zgody przedsiębiorstwa energetycznego na zastosowanie przez gminę trybu konkurencyjnego w celu zakupu energii elektrycznej służącej oświetleniu przestrzeni publicznej22. Przedsiębiorstwo energetyczne argumentowało, iż to ono jest właścicielem infrastruktury oświetleniowej i z tego względu gmina nie kupuje energii elektrycznej a usługę kompleksową oświetlenie. Dlatego też, w jego ocenie gmina nie ma statusu odbiorcy i nie może skorzystać z konkurencyjnego trybu zakupu energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia przestrzeni publicznej. 18 Dz. U. z 2013 r., poz. 260 ze zm. 19 Dz. U. Nr 43, poz. 430 ze zm. 20 Drogi, które były w zarządzie GDDKiA (bez dróg krajowych zarządzanych przez zarządy miast na prawach powiatu). 21 Wyjaśnienia GDDKiA złożone w trybie art. 29 ust. 1 pkt 2 lit. f) ustawy o NIK. 22 Problem zasygnalizowany przez Dyrektora Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Gdańsku. 11

12 P o d s u m o w a n I E w y n i k ó w k o n t r o l i Na przedstawione problemy sformułowane wyżej zwracali również uwagę uczestnicy panelu przeprowadzonego w NIK w dniu 8 kwietnia 2013 r. *** W związku z ustaleniami kontroli, Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje do Rady Ministrów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu: ustawowego zdefiniowania pojęcia punkt świetlny, przypisania finansowania oświetlenia dróg publicznych zarządcy danej kategorii drogi, w szczególności zarządcy dróg krajowych i ekspresowych niepłatnych oraz precyzyjnego określenia podmiotu odpowiedzialnego za finansowanie oświetlenia niepłatnych dróg ekspresowych, kwalifikowania odcinków dróg zastąpionych nowo wybudowanymi drogami zgodnie z ich parametrami technicznymi, umożliwienia gminom wyboru wykonawców konserwacji oświetlenia ulicznego w trybie przetargu nieograniczonego w przypadku gdy właścicielami punktów świetlnych są przedsiębiorstwa energetyczne, wskazania, że gmina dokonująca zakupu energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia przestrzeni publicznej ma status odbiorcy, od którego to statusu uzależniona jest możliwość zakupu energii elektrycznej w trybie konkurencyjnym, wprowadzenie obowiązku ustalania warunków technicznych planowanego oświetlenia oraz warunków przejmowania przez gminy obowiązków w zakresie utrzymania oświetlenia zlokalizowanego przy drogach krajowych, pomiędzy gddkia (jako głównym inwestorem dróg krajowych) a gminami (jako jednostkami zobowiązanymi do finansowania oświetlenia dróg krajowych). Do wójtów zostały skierowane wnioski dotyczące wyeliminowania stwierdzonych w trakcie kontroli nieprawidłowości. 12

13 3 w y n i k i k o n t r o l i 3.1 Planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gmin W myśl postanowień art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy Pe, do zadań własnych gminy należy planowanie i organizacja zaopatrzenia w energię elektryczną. Na mocy art. 19 ust. 1 i 2 powołanej ustawy, wójt (burmistrz, prezydent miasta) został zobowiązany do opracowania Projektu założeń, który winien być sporządzony dla obszaru całej gminy na okres 15 lat i aktualizowany co najmniej raz na trzy lata. Stosownie do art. 19 ust. 5 i 6 ustawy Pe, Projekt ten należy przekazać samorządowi województwa do zaopiniowania oraz wyłożyć do publicznego wglądu. Na mocy art. 19 ust. 8 ustawy Pe, rada gminy została zobowiązana do uchwalenia założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną. Uchwalenie przez gminę pierwszych założeń lub ich aktualizacja, zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 17 ustawy zmieniającej Pe, winna nastąpić w terminie 2 lat od dnia jej wejścia w życie, tj. do 11 marca 2012 r.23. Spośród 14 objętych kontrolą gmin: w czterech24 wójtowie nie wywiązali się z obowiązku opracowania Projektu założeń, skutkiem czego organy stanowiące nie uchwaliły założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną, w dziewięciu25 wójtowie opracowali Projekt założeń, który przekazali samorządowi województwa do zaopiniowania i wyłożyli do publicznego wglądu, a następnie organy stanowiące gmin uchwaliły założenia do planu zaopatrzenia w energię elektryczną. W tych gminach nie dopełniono jednakże obowiązku dokonania aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną w ustawowym terminie, w jednej gminie26 Projekt założeń został opracowany po upływie ustawowego terminu (w trakcie kontroli NIK). Główną przyczyną niepodjęcia działań na rzecz uchwalenia założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną albo niedokonania ich aktualizacji jak wyjaśniono było niedysponowanie pracownikami posiadającymi specjalistyczną wiedzę w zakresie energetyki, co wiązało się z koniecznością zlecenia opracowania Projektu założeń podmiotowi zewnętrznemu, na co brakowało środków finansowych, np.: Burmistrz Łaskarzewa wyjaśnił: ( ) sporządzenie takiego dokumentu wymaga specjalistycznej wiedzy i odpowiednich kwalifikacji oraz wobec braku pracowników o takich kwalifikacjach, należy zlecić podmiotowi zewnętrznemu sporządzenie wymaganego dokumentu ( ). Niezrealizowanie dotychczas dyspozycji ustawy Prawo energetyczne spowodowane jest trudną sytuacją finansową samorządu ( ). Burmistrz Miasta i Gminy Skaryszew wyjaśnił: Dotychczas nie wystąpił na terenie Gminy Skaryszew żaden problem z dostępem do korzystania, budowy czy rozbudowy urządzeń energetycznych ( ) jedynym problemem było zagwarantowanie w budżecie gminy wystarczającej ilości środków na realizację wszystkich potrzeb w zakresie oświetlenia ( ). Z tego powodu gmina nie czuła potrzeby wydatkowania środków publicznych na sporządzenie założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną ( ). 23 Charakterystyka stanu prawnego w zakresie tematyki kontroli została przedstawiona w załączniku nr 2 do Informacji. 24 Dotyczy: Miasta i Gminy Siewierz, Gminy Jedlińsk, Miasta Łaskarzew, Miasta i Gminy Skaryszew. 25 Dotyczy: Miasta Przemyśl, Gminy Aleksandrów Łódzki, Miasta Kudowa Zdrój, Miasta Ciechanów, Miasta i Gminy Podkowa Leśna, Miasta Kobyłka, Miasta i Gminy Nasielsk, Gminy Jabłonna, Miasta i Gminy Tłuszcz. 26 Dotyczy Gminy Poświętne. 13

14 w y n i k i k o n t r o l i Wójtowie wszystkich skontrolowanych gmin poinformowali o podjęciu działań mających na celu opracowanie Projektu założeń albo o dokonaniu aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną. Spośród 11 gmin, w których zasięgano informacji: wójtowie dwóch gmin27 nie wywiązali się z obowiązku opracowania Projektu założeń, wójtowie siedmiu gmin28 opracowali Projekt założeń, a organy stanowiące uchwaliły założenia do planu zaopatrzenia w energię elektryczną, przy czym w gminach tych nie została dokonana aktualizacja tych założeń w terminie ustawowym, wójtowie dwóch gmin29 wywiązali się z obowiązku dokonania aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną w terminie ustawowym. 3.2 Miejsca publiczne wymagające oświetlenia i infrastruktura służąca oświetleniu przestrzeni publicznej Gminy objęte kontrolą oraz te, w których zasięgnięto informacji ponosiły koszty finansowania oświetlenia dróg gminnych, dróg powiatowych, dróg wojewódzkich i dróg krajowych oraz miejsc publicznych takich jak parki, trakty pieszo-rowerowe, targowiska, obiekty sportowe. Dane dotyczące kategorii dróg wymagających oświetlenia, znajdujących się na terenie gmin, zaprezentowane zostały w tabeli nr 1. Tabela nr 1 Rodzaje i długość dróg wymagających oświetlenia Lp. Kategoria drogi Długość drogi (km) według stanu na Udział poszczególnych kategorii drogi w łącznej długości dróg publicznych (%) według stanu na r r r r W gminach objętych kontrolą NIK 1. Gminne 1 204, ,8 60,3 60,8 2. Powiatowe 482,5 481,2 24,1 23,9 3. Wojewódzkie 210,4 195,4 10,5 9,7 4. Krajowe 101,3 111,0 5,1 5,5 Ogółem 1 998, ,4 X X W gminach, w których zasięgnięto informacji 1. Gminne 1 077, ,7 64,5 65,3 2. Powiatowe 389,6 391,4 23,3 22,6 3. Wojewódzkie 92,7 93,7 5,6 5,4 4. Krajowe 110,0 115,2 6,6 6,7 Ogółem 1 669, ,0 X X Źródło: wyniki kontroli NIK i informacje przekazane przez gminy Dotyczy: Gminy Zambrów, Gminy Janowiec Kościelny. 28 Dotyczy: Gminy Aleksandrów Kujawski, Miasta i Gminy Bełżyce, Miasta i Gminy Brześć Kujawski, Miasta i Gminy Wasilków, Miasta i Gminy Barczewo, Miasta i Gminy Ciechocinek. 29 Dotyczy: Gminy Słupsk, Miasta Kowal.

15 w y n i k i k o n t r o l i Z danych zawartych w tabeli nr 1 wynika, że według stanu na 31 marca 2012 r.: przez teren objętych kontrolą gmin przebiegało ogółem 2 011,4 km dróg, z tego drogi gminne stanowiły 60,8%, drogi powiatowe 23,9%, drogi wojewódzkie 9,7%, drogi krajowe 5,5%, przez teren 11 gmin, w których zasięgnięto informacji przebiegało ogółem 1 728,0 km dróg, z tego drogi gminne stanowiły 65,3%, drogi powiatowe 22,6%, drogi wojewódzkie 5,4%, drogi krajowe 6,7%. Spośród 14 gmin objętych kontrolą: w pięciu30 występowały wszystkie kategorie dróg, w siedmiu31 występowały trzy kategorie dróg, przy czym w czterech32: drogi gminne, powiatowe i wojewódzkie, w dwóch33: drogi gminne, powiatowe i krajowe, w jednej34: drogi gminne, wojewódzkie i krajowa, w dwóch35 drogi gminne i powiatowe. Spośród 11 gmin, w których zasięgnięto informacji: w siedmiu36 występowały wszystkie kategorie dróg, w trzech37 występowały trzy kategorie dróg, przy czym w dwóch38 znajdowały się drogi gminne, powiatowe i wojewódzkie, w jednej39 gminne powiatowe i krajowe, w jednej40 występowały drogi o kategorii gminnej i powiatowej. W poszczególnych gminach długość dróg ogółem oraz udział danej kategorii drogi w łącznej długości dróg była zróżnicowana. Szczegółowe dane zostały zaprezentowane w tabeli nr Dotyczy: Miasta Przemyśl, Miasta i Gminy Siewierz, Miasta i Gminy Skaryszew, Miasta Ciechanów, Gminy Jabłonna. 31 Dotyczy: Gminy Jedlińsk, Miasta i Gminy Aleksandrów Łódzki, Miasta Kudowa Zdrój, Miasta i Gminy Podkowa Leśna, Miasta Kobyłka, Miasta i Gminy Nasielsk, Miasta i Gminy Tłuszcz. 32 Dotyczy: Miasta i Gminy Podkowa Leśna, Miasta Kobyłka, Miasta i Gminy Nasielsk, Miasta i Gminy Tłuszcz. 33 Dotyczy: Gminy Jedlińsk, Miasta i Gminy Aleksandrów Łódzki. 34 Dotyczy: Miasta Kudowa Zdrój. 35 Dotyczy: Gminy Poświętne, Miasta Łaskarzew. 36 Dotyczy: Gminy Aleksandrów Kujawski, Miasta i Gminy Brześć Kujawski, Miasta i Gminy Wasilków, Miasta i Gminy Barczewo, Miasta i Gminy Serock, Gminy Słupsk, Miasta Kowal. 37 Dotyczy: Miasta i Gminy Bełżyce, Gminy Zambrów, Miasta i Gminy Ciechocinek. 38 Dotyczy: Miasta i Gminy Bełżyce, Miasta i Gminy Ciechocinek. 39 Dotyczy: Gminy Zambrów. 40 Dotyczy: Gminy Janowiec Kościelny. 15

16 w y n i k i k o n t r o l i Tabela nr 2 Długość dróg przebiegających przez teren gminy ogółem oraz udział poszczególnych kategorii dróg w łącznej długości dróg publicznych Lp. Gmina Długość dróg w gminie ogółem (km) Udział poszczególnej kategorii drogi w łącznej długości dróg publicznych (%) gminna powiatowa wojewódzka krajowa Gminy objęte kontrolą NIK 1. Miasto Przemyśl 178,1 47,7 39,9 3,9 8,5 2. Miasto i Gmina Siewierz 241,6 30,4 29,5 26,9 13,2 3. Gmina Jedlińsk 153,9 52,2 38,8 X 6,0 4. Miasto i Gmina Aleksandrów Łódzki 179,1 56,6 31,9 X 11,4 5. Miasto Kudowa Zdrój 43,5 67,4 X 22,8 9,8 6. Gmina Poświętne 131,9 66,3 33,7 X X 7. Miasto Łaskarzew 35,8 76,6 23,4 X X 8. Miasto i Gmina Skaryszew 143,6 58,3 20,5 10,9 10,3 9. Miasto Ciechanów 142,6 75,4 11,6 5,0 8,0 10. Miasto i Gmina Podkowa Leśna 46,8 89,5 8,1 2,4 X 11. Miasto Kobyłka 122,4 86,4 10,9 2,7 X 12. Miasto i Gmina Nasielsk 298,0 55,7 26,2 18,1 X 13. Gmina Jabłonna 91,2 72,8 8,1 15,0 4,1 14. Miasto i Gmina Tłuszcz 202,9 75,4 15,5 9,1 X Gminy, w których zasięgnięto informacji 1. Gmina Aleksandrów Kujawski 186,1 67,8 16,7 10,4 5,1 2. Miasto i Gmina Bełżyce 100,0 37,0 42,0 21,0 X Miasto i Gmina Brześć Kujawski Miasto i Gmina Wasilków Miasto i Gmina Barczewo 118,1 73,6 5,8 16,3 4,3 119,8 52,8 26,2 2,3 18,7 59,9 57,3 24,1 2,0 16,6 6. Miasto i Gmina Serock 207,3 64,0 22,3 5,3 8,4 7. Gmina Zambrów 279,1 50,1 35,9 X 14, Gmina Janowiec Kościelny Miasto i Gmina Ciechocinek 19,8 41,4 58,6 X X 50,8 88,6 7,9 3,5 X 10. Gmina Słupsk 558,6 77,8 18,2 2,6 1,4 11. Miasto Kowal 28,7 69,1 7,3 9,4 14,2 Źródło: wyniki kontroli NIK i informacje przekazane przez gminy 16

17 w y n i k i k o n t r o l i Długości dróg ogółem oraz długości poszczególnych kategorii dróg w danej gminie były zróżnicowane, co zostało zobrazowane na wykresach nr 1 i 2. Wykres nr 1 Długość poszczególnych kategorii dróg (w km ) w gminach objętych kontrolą Miasto i Gmina Tłuszcz Gmina Jabłonna Miasto i Gmina Nasielsk Miasto Kobyłka Miasto i Gmina Podkowa Leśna Miasto Ciechanów Miasto i Gmina Skaryszew Miasto Łaskarzew Gmina Poświętne Miasto Kudowa Zdrój Miasto i Gmina Aleksandrów Łódzki Gmina Jedlińsk Miasto i Gmina Siewierz Miasto Przemyśl gminna powiatowa wojewódzka krajowa 0,0 50,0 100,0 150,0 200,0 250,0 300,0 Źródło: wyniki kontroli NIK Wykres nr 2 Długość poszczególnych kategorii dróg (w km ) w gminach, w których zasięgnięto informacji Miasto Kowal Gmina Słupsk Miasto i Gmina Ciechocinek Gmina Janowiec Kościelny Gmina Zambrów Miasto i Gmina Serock Miasto i Gmina Barczewo Miasto i Gmina Wasilków gminna powiatowa wojewódzka krajowa Miasto I Gmina Brześć Kujawski Miasto i Gmina Bełżyce Gmina Aleksandrów Kujawski Źródło: informacje przekazane przez gminy

18 w y n i k i k o n t r o l i Według stanu na 1 stycznia 2004 r.41 przez terytorium Polski ogółem przebiegało ,6 km dróg publicznych, z tego 405,1 km autostrad; 225,6 km dróg ekspresowych; ,9 km dróg krajowych, ,8 km dróg wojewódzkich; ,5 km dróg powiatowych; ,7 dróg gminnych. Na koniec 2011 r. ogółem przybyło ,1 km dróg publicznych. Najwyższy wzrost wystąpił w kategorii dróg ekspresowych (o 226,9%) i autostrad (o 164,0%). Szczegółowe dane dotyczące długości dróg zostały zawarte w tabeli nr 3. Tabela nr 3 Długość dróg publicznych* Długość dróg publicznych Według stanu na (w km ) Wzrost/spadek Wzrost /spadek r r. (w km) (w %) Ogółem, z tego: , , ,1 9,6 autostrady 405, ,6 664,5 164,0 ekspresowe 225,6 737,5 511,9 226,9 krajowe , ,0 548,1 3,0 wojewódzkie , ,8 73 0,3 powiatowe , ,2-898,3-0,7 gminne , , ,9 17,5 * dane na podstawie informacji przekazanych przez GDDKiA Dodatkowo, w okresie od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2012 r. około 296 km dróg krajowych zostało przebudowanych z drogi jednojezdniowej w drogi dwujezdniowe. W 2011 r. do oświetlenia dróg i miejsc publicznych takich jak parki, trakty pieszo-rowerowe, targowiska, parkingi, obiekty sportowe służyło: w 13 gminach objętych kontrolą punktów świetlnych, z tego zlokalizowanych było przy drogach, a w innych miejscach publicznych Z ogólnej liczby punktów świetlnych (61,3%) stanowiło własność gmin. Jednakże dane dotyczące własności punktów świetlnych są danymi szacunkowymi. Wynika to z faktu, iż w czterech gminach42 nie został zakończony proces uzgadniania z przedsiębiorstwami energetycznymi prawa własności punktów świetlnych. W jednej gminie43 łączna liczba punktów wyniosła 2 773, przy czym wójt tej gminy nie znał danych dotyczących lokalizacji i struktury własnościowej punktów świetlnych, w 11 gminach, w których zasięgnięto informacji punktów świetlnych, z tego zlokalizowanych było przy drogach, a 437 w innych miejscach publicznych. Z ogólnej liczby punktów świetlnych, (47,8%) było własnością gmin. Dane dotyczące liczby punktów świetlnych oraz ich struktury własnościowej zostały zaprezentowane w tabeli nr Dane uzyskane z GDDKiA 42 Dotyczy: Miasta i Gminy Podkowa Leśna, Gminy Jedlińsk, Miasta Kudowa Zdrój, Miasta Ciechanów. 43 Dotyczy Miasta i Gminy Tłuszcz.

19 w y n i k i k o n t r o l i Tabela nr 4 Liczba punktów świetlnych i ich struktura własnościowa Średnia liczba punktów świetlnych 2009 r 2011 r. Lp. Wyszczególnienie Ogółem Majątek gminy Majątek przedsiębiorstwa energetycznego* Udział punktów świetlnych gminy 4:3 (%) Ogółem Majątek gminy Majątek przedsiębiorstwa energetycznego* Udział punktów świetlnych gminy 8:7 (%) W gminach objętych kontrolą NIK Liczba punktów 1. świetlnych ogółem, z tego , ,3 zlokalizowanych przy: a) drogach gminnych , ,7 b) drogach powiatowych , ,9 c) drogach wojewódzkich , ,6 d) drogach krajowych , ,4 2. Miejscach publicznych, np. parki, trakty , ,3 pieszo-rowerowe W gminach, w których zasięgnięto informacji Liczba punktów 1. świetlnych ogółem, z tego , ,8 zlokalizowanych przy: a) drogach gminnych , ,4 b) drogach powiatowych , ,2 c) drogach wojewódzkich , ,6 d) drogach krajowych , ,8 2. Miejscach publicznych, np.: parki, trakty pieszo-rowerowe * w przypadku dróg krajowych właścicielem punktów świetlnych jest Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Źródło: wyniki kontroli NIK i informacje przekazane przez gminy W latach (do 30 marca) w gminach objętych kontrolą wybudowano ogółem nowe punkty świetlne, a w gminach, w których zasięgnięto informacji Główną przyczyną zwiększenia infrastruktury oświetleniowej była budowa lub modernizacja dróg, ścieżek rowerowych, obiektów sportowych, wzrost terenów zabudowanych oraz zapewnienie bezpieczeństwa poprzez oświetlenie miejsc niebezpiecznych. Jak wynika z wyjaśnień wójtów wykorzystywana infrastruktura oświetlenia przestrzeni publicznej jest adekwatna do potrzeb w tym zakresie. Wójtowie nie widzieli konieczności jej rozbudowy, natomiast szczególny nacisk położony został na problemy z jej konserwacją i modernizacją. 19

20 w y n i k i k o n t r o l i 3.3 Finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej W myśl postanowień art. 18 ust. 1 pkt 3 ustawy Pe do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na jej terenie. Obowiązek ten nie dotyczy stosownie do art. 18 ust. 3 ustawy Pe finansowania oświetlenia autostrad i dróg ekspresowych w rozumieniu przepisów o autostradach płatnych. Zgodnie z art. 3 pkt 22 ustawy Pe finansowanie oświetlenia oznacza finansowanie kosztów energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania. Wielkość wydatków przeznaczonych na sfinansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej W okresie objętym kontrolą sześć44 z 14 skontrolowanych gmin pozyskało środki z budżetu Unii Europejskiej i z budżetu państwa na zadania związane z oświetleniem przestrzeni publicznej. Zadania te były wykonywane w ramach dużych projektów infrastrukturalnych (np. budowa drogi, budowa boiska Orlik). W gminach tych ogółem zrealizowano 34 projekty, a wartość dofinansowania z UE wyniosła tys. zł45, w tym 13 projektów realizowanych było w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych, na które przekazano dofinansowanie w kwocie ,2 tys. zł, sześć projektów w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej (dofinansowanie w kwocie tys. zł. Pozyskano także środki z Narodowego Programu Rozwoju Dróg Lokalnych na cztery projekty (dofinansowanie w kwocie 2 945,1 tys. zł). W pozostałych gminach przyczyną nieubiegania się o środki z UE lub z budżetu państwa jak wyjaśniono był przede wszystkim brak środków na wkład własny z uwagi na realizację innych projektów, np. budowa i modernizacja kanalizacji. Od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej: w 14 gminach objętych kontrolą wydatkowało łącznie ,1 tys. zł (co stanowiło 1,3% ogółu wydatków budżetów gmin poniesionych w tym okresie), z tego na: ü zakup energii elektrycznej do oświetlenia ulic, placów i dróg ,0 tys. zł, co stanowiło 65,5% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, ü modernizację i konserwację punktów świetlnych 9 444,7 tys. zł, co stanowiło 22,5% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, ü budowę nowych punktów świetlnych 4 350,4 tys. zł, co stanowiło 10,4% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, ü inne wydatki, np. zakup materiałów i wyposażenia do oświetlenia ulic, placów i dróg 660,0 tys. zł, co stanowiło 1,6% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej; w 11 gminach, w których zasięgnięto informacji, wydatkowano łącznie ,7 tys. zł, z tego na: ü zakup energii elektrycznej do oświetlenia ulic, placów i dróg ,0 tys. zł, co stanowiło 55,3% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, ü modernizację i konserwację punktów świetlnych 3 540,1 tys. zł, co stanowiło 14,0% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, ü budowę nowych punktów świetlnych 7 190,7 tys. zł, co stanowiło 28,5% ogółu wydatków poniesionych na finansowanie oświetlenia przestrzeni publicznej, Dotyczy: Miasta Przemyśl, Miasta i Gminy Siewierz, Gminy Aleksandrów Łódzki, Miasta i Gminy Skaryszew, Miasta Ciechanów, Gminy Jabłonna. 45 Całkowita wartość dofinansowania. Podczas kontroli nie ustalono kwot dotyczących bezpośrednio zadań w zakresie oświetlenia przestrzeni publicznej.