Teoria treningu. Bezpoœrednie przygotowanie startowe oczekiwania i w¹tpliwoœci. Dariusz Kielak

Transkrypt

1 Teoria treningu 13 Powodzenie BPS zale y przede wszystkim od tego, w jakim stopniu zostan¹ odwzorowane wymogi i warunki oczekiwanego startu, oraz od tego, czy struktura, treœæ i formy pracy treningowej w tym podokresie bêd¹ odpowiednie i zapewni¹ osi¹gniêcie najwy szej gotowoœci startowej w terminie zawodów. Bezpoœrednie przygotowanie startowe oczekiwania i w¹tpliwoœci Artyku³ poœwiêcony jest aspektom teoretycznym oraz zmianom modeli periodyzacji treningu, zwi¹zanym z ewolucj¹ pogl¹dów oraz praktyki sportowej. Jego autor zwraca uwagê na rozszerzanie siê struktury systemu wspó³zawodnictwa sportowego, w wyniku którego w rocznym cyklu treningowym dominuj¹ce miejsce zajmuje okres startowy, co zwi¹zane jest ze skróceniem pozosta³ych faz i pogorszeniem warunków dla uzyskiwania i utrzymywania przez zawodników optymalnej formy sportowej. Wzrostowi ryzyka przeci¹ eñ, stanów przetrenowania i urazów towarzyszy pogorszenie warunków dla zrealizowania odpowiednich programów bezpoœredniego przygotowania startowego. W koñcowej czêœci artyku³u autor formu³uje ogólne wytyczne, odnosz¹ce siê do bezpoœredniego przygotowania reprezentantów Polski do startu w Igrzyskach Olimpijskich w Atenach. S OWA KLUCZOWE: periodyzacja treningu cykl treningowy bezpoœrednie przygotowanie startowe. Sport Wyczynowy 2004, nr 3-4/

2 14 1. Refleksje teoretyczne Wprowadzenie Proces szkoleniowo-treningowy zgodnie z zasadami periodyzacji dzieli siê na etapy, a te na mniejsze elementy, cykle (makrocykle), takie jak np. roczny cykl treningu, i dalej na okresy przygotowawczy, startowy i przejœciowy (w nich wyró nia siê mezo- i mikrocykle). To jest podzia³ klasyczny. W rytmie powtarzanych cykli, w sposób uporz¹dkowany (wed³ug okreœlonej, a nie dowolnej, kolejnoœci), zgodnie z wytyczonymi celami, wyznaczonymi zadaniami przebiega praca treningowa, której efekty mo na sprawdzaæ w drodze wspó³zawodnictwa w okresach startowych. Pracê treningow¹ najlepiej, w sensie ogólnym, charakteryzuj¹ obci¹ enia treningowe ich wielkoœæ (objêtoœæ i intensywnoœæ), charakter (si³owe, wytrzyma³oœciowe itd.) oraz zastosowane metody treningowe (sposoby wykorzystania œrodków treningu). Nie wolno przy tym zapominaæ o odpoczynku, nieod³¹cznym sk³adniku treningu, który powinien nastêpowaæ po wysi³ku. Bez odpowiedniego odpoczynku proces adaptacji organizmu do obci¹ eñ treningowych nie by³by mo liwy. Autor koncepcji periodyzacji treningu, znany rosyjski teoretyk sportu, L. P. Matwiejew, rozk³ad obci¹ eñ treningowych w rocznym cyklu wyobra a³ sobie w sposób ukazany na ryc. 1. Dla porz¹dku dodajmy, e okres przygotowawczy podzielony zosta³ na dwa podokresy ogólny i specjalny, zaœ startowy na przedstartowy i zawodów g³ównych. Zwróæmy uwagê na przebieg krzywych, obrazuj¹cych zmiany objêtoœci oraz intensywnoœci obci¹ eñ treningowych. Objêtoœæ obci¹ eñ, ze œredniego poziomu na pocz¹tku wzrasta do wysokiego w koñcu podokresu przygotowania ogólnego, by póÿniej wróciæ do poziomu wyjœciowego i dalej, falowo, unieœæ siê do góry, ale ju nie tak wysoko jak poprzednio i obni aæ siê wolno do pocz¹tku podokresu zawodów g³ównych. Intensywnoœæ obci¹ eñ treningowych ma stale tendencjê wzrostow¹. Od niskiego pu³apu na starcie systematycznie wzrasta, by osi¹gn¹æ najwy szy poziom w drugiej po³owie podokresu przedstartowego Ryc. 1. Model periodyzacji L. P. Matwiejewa (2).

3 Bezpoœrednie przygotowanie startowe oczekiwania i w¹tpliwoœci 15 (ten poziom jest nastêpnie utrzymywany do koñca okresu startowego). Zmianê obci¹ eñ z wysi³ków o wysokiej objêtoœci i niskiej intensywnoœci na nisk¹ objêtoœæ i wysok¹ intensywnoœæ uznano za podstawow¹ zasadê periodyzacji treningu. Koncepcja Matwiejewa by³a póÿniej adaptowana do ró nych modeli obci¹ eñ w cyklu treningowym, m.in. przez Stone a, O Bryanta i Garhammera (2), w odniesieniu do treningu si³owego (ryc. 2a). Mezocykl hipertrofii odpowiada tu okresowi przygotowawczemu i ma na celu zwiêkszenie masy miêœni oraz ich wytrzyma³oœci. Kiedy w drugim mezocyklu rozpoczyna siê praca nad rozwojem si³y, krzywe intensywnoœci i objêtoœci obci¹ eñ treningowych krzy uj¹ siê i zmierzaj¹ w odmiennych kierunkach. Najwiêksz¹ ich rozpiêtoœæ obserwuje siê wtedy, gdy zawodnik ma uzyskaæ szczyt formy (start w zawodach). W innej sytuacji znajduj¹ siê zawodnicy, uprawiaj¹cy sporty, w których okres startowy (sezon) trwa d³ugo i formê sportow¹ trzeba osi¹gn¹æ ju na jego pocz¹tku. Rozk³ad obci¹ eñ w tym przypadku wygl¹da inaczej, a istotn¹ rolê na odgrywa tutaj tzw. faza podtrzymuj¹ca (ryc. 2b). Utrzymanie formy sportowej przez d³u szy okres czasu nie jest spraw¹ prost¹. Nie sposób unikn¹æ przemêczenia, a trzeba stale uwa aæ, by nie dopuœciæ do stanu przetrenowania. Jedynym sposobem doprowadzenia zawodnika z najwy sz¹ dyspozycj¹ do oczekuj¹cego go Ryc. 2a. Model periodyzacji treningu (si³a/moc) zawodnika przygotowuj¹cego siê do pojedynczego startu (2). faza podtrzymuj¹ca Ryc. 2b. Model periodyzacji treningu (si³a/moc), którego celem jest uzyskanie najwy szej formy sportowej w ca³ym okresie startowym (2).

4 16 startu jest równoczesne operowanie obydwoma sk³adowymi obci¹ enia objêtoœci¹ i intensywnoœci¹. Po du ym obci¹ eniu mo na te, by obni yæ ryzyko wyst¹pienia zespo³u przeci¹ enia, zastosowaæ krótk¹ fazê bezobci¹ eniow¹ (tapering). Wiele prac potwierdza przyrosty dyspozycji sprawnoœciowych, m.in. u p³ywaków, w wyniku zastosowania tej przerwy (ryc. 3). W wielu dyscyplinach, takich jak lekkoatletyka, p³ywanie, a tak e gry zespo³owe, w rocznym cyklu treningowym wystêpuj¹ dwa okresy startowe. Pojawi³a siê te grupa sportów, w której liderem jest tenis, gdzie okres startowy obejmuje wiêksz¹ czêœæ rocznego cyklu treningowego. Modele periodyzacji treningu przedstawiaj¹ siê w niej zupe³nie inaczej ni w innych sportach. Inn¹ strukturê musz¹ te mieæ fazy treningu bezpoœrednio poprzedzaj¹ce start w zawodach (ryc. 4). Coraz silniejsze w sporcie œwiatowym zapotrzebowanie na widowiska sportowe (jeœli s¹ atrakcyjne, ciesz¹ siê olbrzymim zainteresowaniem widzów i znakomicie siê sprzedaj¹), niesie ze sob¹ szereg powa nych konsekwencji szkoleniowych. Systematycznemu wyd³u aniu ulega okres startowy, a pozosta³e okresy ulegaj¹ skróceniu, przez co zostaje zachwiana równowaga wewnêtrzna cyklu treningowego. Coraz trudniejsze staje siê utrzymanie wysokiej formy sportowej, zawodnicy s¹ bardziej nara eni na przeci¹ enia i przetrenowanie, zwiêksza siê ryzyko urazów. W tej sytuacji wiêksze znaczenie ma dba³oœæ o efektywne œrodki odpoczynku i odnowy biologicznej. Wiêksz¹ rolê w takich warunkach odgrywaj¹ higieniczny tryb ycia i racjonalne od ywianie. Zmianie ulegaj¹ i nadal bêd¹ ulegaæ treœci i formy zajêæ treningowych. Ryc. 3. Periodyzacja programu treningu (si³a/moc) zawodnika przygotowuj¹cego siê do pojedynczego startu (2).

5 Bezpoœrednie przygotowanie startowe oczekiwania i w¹tpliwoœci 17 Ryc. 4. Periodyzacja programu treningu (si³a/moc) zawodnika, maj¹cego dwa okresy startowe w rocznym makrocyklu (2). Co to jest BPS? Przyjmuje siê, i g³ównym zadaniem bezpoœredniego przygotowania startowego (BPS), bêd¹cego specjalnym podokresem okresu startowego, trwaj¹cego, w zale noœci od okolicznoœci, 3-8 tygodni, jest wytworzenie u zawodników stanu najwy szej dyspozycji startowej do walki z konkretnym przeciwnikiem (z regu³y najwy szej klasy) w konkretnych (czêsto dla zawodnika specyficznych) warunkach klimatycznych, w jakich bêd¹ rozgrywane g³ówne zawody makrocyklu mistrzostwa Europy, œwiata lub igrzyska olimpijskie. Wype³nianie tego zadania nie sprowadza siê wiêc do podtrzymania ju uzyskanej, jeœli jest wysoka, formy zawodnika lub jej poprawy, jeœli jej ocena jest niezadowalaj¹ca, ale do budowania najwy szej gotowoœci startowej nastawienia na osi¹gniêcie mo liwie najwy - szego wyniku czy pomyœlnego rezultatu walki z przewidywanymi rywalami, w rozpoznanych warunkach wspó³zawodnictwa (regulamin zawodów) i otoczenia zewnêtrznego (klimat). W tradycyjnym ujêciu w BPS wyró - nia siê trzy fazy: odbudowy, intensyfikacji i superkompensacji, zwane równie fazami akumulacji, intensyfikacji i transformacji. Faza odbudowy ma na celu odbudowê zasobów energetycznych, odci¹ enie miêœni, œciêgien i wiêzade³ oraz wypoczynek psychiczny po dotychczasowych obci¹ eniach startowych. Trwa ona oko- ³o 7-10 dni, w treningu przewa aj¹ œrodki wszechstronne o niskiej i œredniej intensywnoœci. Pod wzglêdem struktury przypomina ona skrócony okres przygotowawczy. Faza intensyfikacji, jako g³ówna czêœæ BPS, ma na celu stworzenie warunków dla fazy kolejnej, fazy superkompen-

6 18 sacji. Zmniejszeniu objêtoœci pracy, w stosunku do fazy odbudowy, towarzyszy znaczne zwiêkszenie jej intensywnoœci. Przynajmniej dwa razy w tygodniu obci¹- enie treningowe powinno byæ równe startowemu lub nawet je przewy szaæ. Dominuj¹ tu œrodki specjalne, a œrodki wszechstronne stosowane s¹ jedynie dla zapobie enia przeci¹ eniom i przyspieszaniu procesów restytucyjnych. Raz lub dwa razy w tygodniu mog¹ byæ stosowane treningi modeluj¹ce warunki startowe. Faza intensyfikacji trwa oko³o 3 tygodni. Wa n¹ rolê spe³niaj¹ w niej ró norodne œrodki odnowy biologicznej oraz sta³a obserwacja stanu zdrowia i bie ¹ca kontrola stanu wytrenowania. Faza superkompensacji to czas, w którym zawodnik powinien osi¹gn¹æ najwy sz¹ gotowoœæ startow¹. Od poprzedniej oddzielona jest 48-godzinnym odpoczynkiem, mocno stymulowanym zabiegami odnowy biologicznej. Poszczególne jednostki treningowe, których czas trwania ulega skróceniu, charakteryzuje wysoka intensywnoœæ. Ich liczba w stosunku do fazy poprzedniej zmniejsza siê o oko³o 50%. W ka dej jednostce treningowej powinny dominowaæ æwiczenia startowe. Na dwa dni przed startem stosuje siê zazwyczaj jeden dzieñ odpoczynku, a dzieñ przed startem krótki trening o intensywnoœci zbli onej do startowej (4). W literaturze przedmiotu czytamy: Podstawowym zabiegiem metodycznym przygotowania startowego jest ca³oœciowe i pe³ne modelowanie wymogów i warunków docelowego startu wykonania zadañ startowych, przebiegu i warunków zewnêtrznych zawodów. Osi¹ga siê to poprzez: modelowanie æwiczeñ startowych (...) maksymalne ograniczenie liczby powtórzeñ nie prowadz¹cych do podniesienia jakoœciowych i iloœciowych parametrów æwiczonego dzia³ania ruchowego (techniki i dynamiki ruchu, taktyki dzia³añ indywidualnych i zespo³owych), (...) d¹ enie do wywo³ania progresywnych zmian, doskonalenia ca³oœciowej charakterystyki ruchu; modelowanie startu zasadniczego (...) odtworzenie jego w³aœciwoœci w strukturze mikrocykli treningowych (...), d¹- enie, by wymodelowany mikrocykl startowy oddawa³ zasadnicze w³aœciwoœci rzeczywistego mikrocyklu startowego (kolejnoœæ obci¹ eñ startowych kolejne fazy zawodów, np. eliminacje, æwieræfina³y, itd., przemiennoœci pracy i wypoczynku, pory i rodzaju posi³ków, itp.); modelowanie zewnêtrznych warunków startu prowadzenie przygotowañ w œrodowisku zbli onym do tego, w którym odbêd¹ siê przysz³e zawody. Dotyczy to warunków klimatycznych, geograficznych, rodzaju urz¹dzeñ, itp. (3). Ostatnia faza BPS mo e ulegaæ modyfikacjom ze wzglêdu na odleg³oœæ miejsca przygotowañ i rozgrywania zawodów. Du e odleg³oœci wymagaj¹ odpowiedniego czasu na przejazd, adaptacji do zmiany strefy czasowej i aklimatyzacji, która trwa zazwyczaj 7-10 dni. Jakie czynniki wp³ywaj¹ na strukturê i treœæ BPS? Program i szczegó³owa jego wersja, czyli plan BPS (treœci rozpisane w czasie) i struktura, zale ¹ od nastêpuj¹cych czynników:

7 Bezpoœrednie przygotowanie startowe oczekiwania i w¹tpliwoœci 19 1) stopnia realizacji i efektów dotychczasowego planu szkolenia (czasu, treœci i wielkoœci obci¹ eñ stosowanych w okresach przygotowawczym i startowym) oraz mo liwoœci adaptacyjnych zawodników, czyli stanu wytrenowania oraz poziomu uzyskiwanych wyników; 2) rodzaju dyscypliny czasu trwania i charakteru wysi³ku startowego (dyscypliny szybkoœciowe, si³owe, wytrzyma³oœciowe, techniczne itp.); 3) regulaminu rozgrywania zawodów, programu, czasu trwania (czy rozgrywane s¹ jednego dnia, czy w ci¹gu kilku dni); 4) przeciwników poziomu sportowego, zakresu umiejêtnoœci technicznych, taktycznych i sprawnoœci fizycznej, stylu walki; 5) warunków, w jakich bêd¹ rozgrywane zawody klimatu, temperatury powietrza, wilgotnoœci, wysokoœci nad poziomem morza itd. Czy BPS jest niezbêdny? Wbrew temu, co siê s¹dzi w niektórych krêgach szkoleniowych, dotychczasowa teoria ani praktyka nie pozbawi³y podstaw stawiania pytañ, takich jak w tytule tego rozdzia³u. Czy rzeczywiœcie w ka dych okolicznoœciach i warunkach musi byæ stosowany BPS w klasycznej, opisanej powy ej, postaci? Czy nie nale a³oby zweryfikowaæ przynajmniej niektórych jego za³o eñ, tych zw³aszcza, co do których istniej¹ pewne w¹tpliwoœci? Czy nie wystarczy³by specjalnie zaprojektowany, z wielk¹ trosk¹ i uwag¹ o ka - dy detal, program treningowy, wynikaj¹cy z logiki zadañ oraz pracy ju zrealizowanej i jej wyników? Mo e by wystarczy³. Nale y jednak pamiêtaæ o tym, e BPS stanowi przygotowanie do zawodów najwy szej rangi, najwa niejszych lub najbardziej presti owych, takich jak igrzyska olimpijskie, które przypadaj¹ raz na cztery lata (wszyscy doskonale zdaj¹ sobie sprawê z tego, co znacz¹ one dla zawodników, trenerów, dzia³aczy sportowych). Jeœli ca³a poprzedzaj¹ca BPS praca treningowa przynios³a mierne rezultaty, to nie nale y oczekiwaæ, e BPS radykalnie zmieni stan zawodnika czy dru yny, ale mo e wiele poprawiæ. Istnieje jednak równie realne niebezpieczeñstwo, e Ÿle zaprogramowany i Ÿle przeprowadzony, przy dobrym stanie wstêpnym zawodnika (-ów) mo e ich stan pogorszyæ, a b³êdów ju nie bêdzie kiedy naprawiæ. Wokó³ BPS naros³o wiele nieporozumieñ, istnieje te szereg kwestii dyskusyjnych. Warto je podj¹æ i rozwa yæ. Jedn¹ z nich jest czas jego trwania. Rozpiêtoœci czasowe, jakie siê podaje, s¹ bardzo du e: ma on trwaæ od 3 do 8 tygodni! Wydaje siê, e optimum le y poœrodku, a przemawiaj¹ za tym zarówno wzglêdy teoretyczne (adaptacja wytrenowanego organizmu do specyficznych warunków walki przebiega szybciej, ten proces nie rozpoczyna siê od zera), jak i praktyczne. W napiêtym, jak ma to miejsce w wiêkszoœci dyscyplin sportu, kalendarzu startowym jak wskazywaliœmy wczeœniej ma³o prawdopodobne jest sprostanie wymogom tradycyjnego BPS, po prostu brakuje miejsca i czasu. Kontrowersje dotycz¹ tak e struktury BPS. Tradycyjny model BPS przy-

8 20 pomina zminiaturyzowan¹ postaæ okresu przygotowawczego w rocznym cyklu treningowym. Tymczasem w jego strukturze i treœci powinna znaleÿæ wyraÿne odbicie specyfika wymagañ startowych, do których zawodnicy maj¹ siê skutecznie zaadaptowaæ. BPS przyniesie wiêkszy skutek, jeœli w znacz¹cym stopniu uda siê odwzorowaæ (wymodelowaæ) i wdro yæ do programu treningowego wymagania i warunki startu, do którego zawodnicy maj¹ siê przygotowaæ. A nie jest to ³atwe zespo³om nale a³oby sprowadziæ odpowiednich sparringpartnerów (rodzi to pewne trudnoœci i podnosi koszty), klimatu Grecji nie da siê odtworzyæ w Polsce (ostatni¹ fazê BPS nale a³oby zatem odbyæ gdzie indziej lub na miejscu zawodów, co z wielu wzglêdów jest niekorzystne lub wrêcz wykluczone) itd. Trzeba równie wykorzystaæ wszystkie dostêpne dane o regulaminie zawodów, ich terminarzu (z dok³adnymi godzinami startu i czasem trwania zawodów), dane dotycz¹ce rytmu ycia wioski olimpijskiej, aby wczeœniej, w okresie BPS, wdro yæ zawodników do oczekuj¹cych ich wymagañ (pora snu, pobudka, œniadanie, zajêcia itd.). Kilka porad praktycznych BPS nie mo na zaplanowaæ z góry, np. na pocz¹tku makrocyklu. Jego struktura, treœæ, wielkoœci obci¹ eñ powinny byæ okreœlone na podstawie oceny potreningowych efektów dotychczas stosowanych obci¹ eñ. Jeœli w okresie bezpoœrednio poprzedzaj¹cym BPS zawodnicy byli mocno obci¹ eni, w pierwszym okresie nale y zmniejszyæ objêtoœæ i intensywnoœæ pracy. Jeœli tak nie by³o, celowe jest zastosowanie wariantu o falistym charakterze zmian obci¹ eñ w kolejnych mikrocyklach BPS. Nie jest wskazane zbyt kurczowe trzymanie siê nakreœlonego planu, trzeba natomiast reagowaæ na wyniki kontroli treningu (w tym okresie ma ona bardzo wa ne znaczenie) oraz na zachowanie zawodnika w czasie treningu (indywidualny przebieg reakcji na obci¹- enia, zmianê klimatu, tempo odnowy reakcje psychiczne) itp. Zasada indywidualizacji treningu nabiera tu szczególnego znaczenia. Chodzi o to, by nie dopuœciæ do stanu przeci¹ enia i przetrenowania lub urazu i zniweczenia dotychczasowego wysi³ku zawodnika i wk³adu pracy trenera. Rozwi¹zania szkoleniowe i organizacyjne BPS s¹ ró ne, zale ¹ od wielu czynników, przede wszystkim jednak od wymagañ i warunków wspó³zawodnictwa okreœlonej dyscypliny sportu. Nie mo na wiêc d¹ yæ do wypracowania standardowego rozwi¹zania BPS. Istniej¹, co najwy ej, pewne cechy wspólne tego specyficznego podokresu szkoleniowego, ale wykorzystywane w specjalnych okolicznoœciach. 2. Jak skonstruowaæ BPS do Igrzysk Olimpijskich 2004? Kieruj¹c siê ogóln¹ wiedz¹ na temat celu BPS i jego specyfiki, nale y przede wszystkim okreœliæ jego za³o enia i do nich dopasowaæ strukturê. Treœæ poszczególnych zajêæ nale y modyfikowaæ, dostosowuj¹c j¹ do bie ¹cej sytuacji (oceny stanu zawodników). Nale y przy tym braæ pod uwagê:

9 Bezpoœrednie przygotowanie startowe oczekiwania i w¹tpliwoœci 21 a) terminarz i przebieg zawodów olimpijskich (dzieñ lub liczba dni termin, pora dnia, godzina; b) liczbê startów gier, walk, wyœcigów; c) regulamin zawodów eliminacje, æwieræfina³, pó³fina³, fina³; d) warunki startu (pogoda temperatura, wilgotnoœæ powietrza, obiekt lub obiekty); e) przeciwników (staraæ siê zdobyæ jak najwiêcej informacji); Istotne znaczenie dla okreœlenia koncepcji BPS, jego struktury i treœci ma termin uzyskania kwalifikacji olimpijskich przez zawodnika (dru ynê). Trzeba braæ pod uwagê to, czy kwalifikacjê uzyskano w roku 2002, 2003, na pocz¹tku 2004 roku, na 3-2 miesi¹ce czy na kilka tygodni przed rozpoczêciem Igrzysk Olimpijskich. Odpowiednio wczeœnie trzeba wiedzieæ, ile czasu mo na bêdzie poœwiêciæ na BPS ( tygodnie) oraz gdzie bêdzie siê odbywa³o ostatnie zgrupowanie (warunki obiekty, klimat). Jak kszta³towaæ mechanizmy adaptacyjne do warunków startu? Tempo procesów adaptacji zale y g³ównie od charakteru pracy treningowej, wielkoœci obci¹ eñ oraz odpoczynku, a tak e reaktywnoœci organizmu zawodnika, skutecznoœci procedur odnawiaj¹cych oraz ywienia (ma odpowiadaæ na zapotrzebowanie energetyczne) itd. Maj¹c na wzglêdzie przystosowanie do warunków startu, w treningu prowadzonym w ramach BPS nale y uwzglêdniæ porê zawodów oraz strukturê czasow¹ i wysi³kow¹ startu. Testy kontrolne i próby powinny byæ specyficzne, zarówno te, które oceniaj¹ poziom zdolnoœci wysi³kowych, jak i te oceniaj¹ce technikê wykonania æwiczeñ. Uwa nej obserwacji powinien podlegaæ stan emocjonalny zawodników, poniewa chodzi tu nie tylko o kszta³towanie odpornoœci, ale tak e nastawienia na zwyciêstwo. Zasadnicz¹ rolê musi przyj¹æ na siebie trener, a nie wynajêty psycholog. Trener kadry zna dobrze podstawy psychologii, a po zdobyciu odpowiednich informacji o zawodniku (-ach) skuteczne na niego (nich) oddzia³ywanie nie powinno byæ zadaniem ponad jego mo liwoœci. W okresie BPS, w zasadzie, nie nale y podejmowaæ eksperymentów, to zbyt ryzykowne. Piœmiennictwo 1. Bompa R. O.: Periodization: Theory and methodology of training. Champaign Human Kinetics Publishers. 2. Hoffman J.: Physiological aspects of sport training and performance. Champaign Human Kinetics Publishers. 3. Matwiejew L. P.: Zasady planowania treningu w okresie bezpoœredniego przygotowania startowego. Sport Wyczynowy 1979, nr Sozañski H. i in.: Bezpoœrednie przygotowanie startowe a prawid³owoœci budowania formy sportowej. Sport Wyczynowy 1987, nr 2-3.