DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW. uzupełniający

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia SWD(2012) 404 final DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW uzupełniający Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady - Plan działania zakładający poprawę skuteczności walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania Zalecenie Komisji w sprawie środków, które mają zachęcić państwa trzecie do stosowania minimalnych norm w zakresie dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania Zalecenie Komisji w sprawie agresywnego planowania podatkowego {COM(2012) 722 final} {SWD(2012) 403 final} PL PL

2 DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW uzupełniający Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady - Plan działania zakładający poprawę skuteczności walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania Zalecenie Komisji w sprawie środków, które mają zachęcić państwa trzecie do stosowania minimalnych norm w zakresie dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania Zalecenie Komisji w sprawie agresywnego planowania podatkowego Zastrzeżenie dotyczące odpowiedzialności: Niniejsze streszczenie obowiązuje jedynie służby Komisji zaangażowane w przygotowanie dokumentu i nie przesądza o ostatecznej formie decyzji podjętej przez Komisję. PL 2 PL

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Kwestie proceduralne i konsultacje z zainteresowanymi stronami Kontekst polityczny, opis problemu i zasada pomocniczości Cele Warianty strategiczne Ocena skutków wariantów strategicznych Porównanie głównych wariantów strategicznych Preferowane warianty Monitorowanie i ocena PL 3 PL

4 1. WPROWADZENIE Wspólnym celem krajowych systemów podatkowych państw członkowskich UE jest skuteczność i sprawiedliwość, tj. uzyskiwanie dostatecznych dochodów w sprawiedliwy sposób zgodnie z demokratycznymi decyzjami podejmowanymi przez każde z państw członkowskich. Realizacja tych założeń jest jednak zagrożona z uwagi na oszustwa podatkowe, uchylanie się od opodatkowania oraz agresywne planowanie podatkowe, które często dotyczy rajów podatkowych. Trudno jest oszacować utracone wpływy z podatków, lecz jak pokazuje badanie dotyczące Stanów Zjednoczonych straty w dochodach w wyniku przenoszenia zysków do rajów podatkowych przez międzynarodowe korporacje w tym kraju mogą wynosić do 60 mld USD, natomiast uchylanie się od opodatkowania przez osoby fizyczne może kosztować budżet państwa do 50 mld USD rocznie 1. Nie ma dostępnych danych szacunkowych dla UE, ale na podstawie zbliżonej wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w rajach podatkowych zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w UE, szacuje się, że uszczuplenie dochodów podatkowych może kształtować się na podobnym poziomie. Ocena skutków służy analizie proporcjonalnie do każdego z obecnych problemów działań, które można by podjąć w celu rozwiązania tych problemów. Celem takiej oceny skutków jest udzielenie wsparcia Komisji przy wyborze najlepszych wariantów strategicznych i przy podejmowaniu decyzji w tej sprawie. Pojęcia użyte w niniejszym dokumencie zostały wyjaśnione w kompleksowym glosariuszu w załączniku 14 do sprawozdania z oceny skutków (zob. COM(2012)351 2, chyba że określono inaczej) Oszustwa podatkowe są formą umyślnego uchylania się od opodatkowania, które zasadniczo jest karalne na mocy prawa karnego. Uchylanie się od opodatkowania polega na ogół na stosowaniu niezgodnych z prawem mechanizmów, w wyniku których obowiązek podatkowy zostaje ukryty lub pominięty, czyli podatnik płaci mniejszy podatek niż ten, jaki prawnie powinien zapłacić, ukrywając przed władzami podatkowymi dochody lub informacje. Za raje podatkowe, czasami określane także jako jurysdykcje niechętne do współpracy, uważa się zwykle jurysdykcje, które są w stanie finansować swoje usługi publiczne bez nakładania podatku dochodowego lub przy tylko minimalnym podatku dochodowym i oferują swoje usługi jako miejsca, które mogą być wykorzystane przez nierezydentów chcących uniknąć opodatkowania w swoim kraju zamieszkania. Unikanie zobowiązań podatkowych jest pojęciem trudnym do zdefiniowania, lecz jest zasadniczo stosowane w celu określenia takiego sposobu prowadzenia spraw podatnika, by zmniejszyć jego zobowiązanie podatkowe i choć taki sposób mógłby być całkowicie zgodny z prawem, jest on z reguły sprzeczny z intencją prawa, które rzekomo jest przestrzegane. (Glosariusz pojęć z dziedziny podatków opracowany przez OECD) 1 2 J; G. Gravelle (2009): Tax Havens: Tax Avoidance and Evasion. CSR Report for congress. COM (2012) 351 final PL 4 PL

5 2. KWESTIE PROCEDURALNE I KONSULTACJE Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI Przeglądu oceny skutków dokonała Rada ds. Ocen Skutków. W 2012 r. przeprowadzono szeroko zakrojony program konsultacji i badań. Zakładał on formalne konsultacje społeczne w sprawie podwójnego braku opodatkowania oraz zgromadzenie i przeanalizowanie przez PwC bogatego zbioru danych na temat obronnych środków podatkowych na podstawie próby obejmującej państwa członkowskie w odniesieniu do rajów podatkowych i agresywnego planowania podatkowego. Dostępne były jedynie ograniczone dane ilościowe. Przykładowo, ilościowo określone korzyści związane z niektórymi konkretnymi środkami w Danii, we Francji, w Niemczech i Holandii wynosiły od 13 mln EUR do mln EUR w skali roku. Podsumowując, niektóre państwa członkowskie są w stanie uzyskać dochody podatkowe, podejmując konkretne środki ochronne, chociaż konkretne rodzaje tych środków mogą się różnić. W ramach programu Fiscalis zorganizowano seminaria dotyczące powyższych zagadnień z udziałem administracji, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz zainteresowanych podmiotów ze środowiska akademickiego z państw członkowskich. W głównych wnioskach opowiedziano się za ogólnym wsparciem na rzecz: a) środków mających na celu udoskonalenie istniejących instrumentów współpracy oraz rozwoju automatycznej wymiany informacji oraz b) skoordynowanego podejścia UE obejmującego jasne definicje kluczowych pojęć, mimo że niektóre państwa członkowskie wolałyby krajowe środki, a niektórzy uczestnicy seminariów podkreślili znaczenie, jakie ma brak zwiększania obciążeń administracyjnych oraz wpływania na konkurencję. Nie otrzymano żadnych dodatkowych danych ilościowych. Grupa ds. Polityki Podatkowej oraz działająca przy Radzie Grupa Robocza Wysokiego Szczebla również niedawno omawiały zjawisko oszustw podatkowych i uchylania się od opodatkowania; panuje ogólna zgoda co do tego, że kluczowym priorytetem jest udoskonalenie działań przeciwko temu zjawisku. Środki muszą być proporcjonalne i nie mogą prowadzić do wzrostu kosztów po stronie podatników. 3. KONTEKST POLITYCZNY, OPIS PROBLEMU I ZASADA POMOCNICZOŚCI Uchylanie się od opodatkowania i unikanie zobowiązań podatkowych to problemy, które rozrosły się na skalę międzynarodową wraz z globalizacją gospodarki. W związku z trwającym obecnie kryzysem gospodarczym oraz ograniczeniami budżetowymi należy zapobiegać uszczupleniu dochodów podatkowych, stosować jak najbardziej efektywne systemy podatkowe oraz udaremniać możliwość popełniania nadużyć, tak aby zapewnić zrównoważone dochody podatkowe oraz wspierać wysoki poziom przestrzegania przepisów, opierając się na sprawiedliwych i sprawiedliwie stosowanych systemach podatkowych Opis problemu Oszustwa podatkowe i uchylanie się od opodatkowania ograniczają zdolność państw członkowskich do realizowania swojej polityki oraz rodzą problemy związane z kwestią sprawiedliwości między podatnikami przestrzegającymi przepisy a tymi, którzy ich nie przestrzegają. PL 5 PL

6 UE powinna zająć się następującymi trzema problemami: niedostatecznym poborem podatków w państwach członkowskich, mającym związek z niskim poziomem przestrzegania przepisów podatkowych oraz bardzo słabymi zdolnościami administracyjnymi; nieskuteczną transgraniczną współpracą administracyjną, którą ograniczają trudności z identyfikacją podatników w ramach automatycznej wymiany danych oraz z osiągnięciem na forum Rady konsensu w sprawie wyeliminowania luk w dyrektywie dotyczącej opodatkowania dochodów z oszczędności; jakością przepisów podatkowych oraz ich odpowiedniością w stosunku do założonego celu w związku z niedostatecznym wykorzystaniem istniejących instrumentów prawnych. W kontekście międzynarodowym skuteczność systemów podatkowych w państwach członkowskich jest ograniczona z następujących trzech powodów: - niezamierzone luki w systemach państw członkowskich oraz rozbieżności w stosunku do systemów podatkowych stosowanych w innych państwach, co prowadzi do podwójnego braku opodatkowania w kontekście transgranicznym. Na unijnym rynku wewnętrznym podwójny brak opodatkowania daje niektórym podatnikom przewagę konkurencyjną i może okazać się szkodliwy dla tych państw członkowskich, w których ma miejsce erozja podstaw opodatkowania. Można temu zaradzić, wprowadzając zmiany w krajowych przepisach oraz umowach o podwójnym opodatkowaniu; - podatnicy wykorzystujący wspomniane luki oraz rozbieżności (agresywne planowanie podatkowe). Planowanie podatkowe wymaga coraz bardziej złożonych struktur, które powstają w różnych jurysdykcjach i które służą przenoszeniu zysków podlegających opodatkowaniu do państw, które stosują korzystne systemy podatkowe. Transgraniczny wymiar wielu struktur oraz zwiększona mobilność kapitału i osób na rynku wewnętrznym sprawia, że państwom członkowskim trudno jest samodzielnie zaradzić temu problemowi; - inne jurysdykcje, które w sposób aktywny lub bierny ułatwiają erozję podstaw opodatkowania w innych państwach. Taki scenariusz może zakładać istnienie systemów agresywnego planowania podatkowego, konkretnych systemów podatkowych zapewniających nierezydentom niski poziom opodatkowania lub bardzo niski ogólny poziom opodatkowania połączony z niechęcią do współpracy z administracjami podatkowymi innych państw. Raje podatkowe umożliwiają podatnikom z innych państw przenoszenie do siebie ich podstaw opodatkowania ze względu na niskie podatki oraz zatajenie tego faktu w ich kraju zamieszkania (wykorzystując w tym celu między innymi utrudnienia w identyfikacji właściciela rzeczywistego oraz tajemnicę bankową). Choć dokładne dane na temat uszczuplenia dochodów nie są znane, zasadniczo przyjmuje się, że sięgają one miliardów euro. Poszczególne państwa faktycznie szacują czasami straty dochodów, a pracownicy naukowi stosują szereg różnych metod, by takie straty wyliczyć. Przy stosowaniu takich metod łączy się zjawisko uchylania się od opodatkowania i unikania zobowiązań podatkowych, podatki PL 6 PL

7 pośrednie i bezpośrednie, korzysta z danych państw spoza UE oraz stosuje się wartości przybliżone takie jak wielkość szarej strefy gospodarki w celu oszacowania strat podatkowych. Ponadto niektórymi pojęciami, takimi jak uchylanie się od opodatkowania, unikanie zobowiązań podatkowych oraz raje podatkowe, operuje się w różnoraki sposób. Jeden przykład pokazuje jednak, że istnieje problem, który wymaga możliwie jak najszybszego rozwiązania. W Zjednoczonym Królestwie oszacowano niedawno, że z powodu unikania zobowiązań podatkowych dochody tego państwa spadły o kilka miliardów funtów 3 w skali roku. Międzynarodowy zasięg tego zjawiska utrudnia państwom członkowskim ochronę ich systemów podatkowych, gdyż krajowe środki przeciwdziałania nadużyciom można łatwo obejść, stosując skomplikowane struktury podatkowe, korzystając z rajów podatkowych bądź kierując zyski przez inne państwa członkowskie, gdzie środki ochronne są na niższym poziomie. Pomimo pewnych wysiłków podejmowanych na poziomie krajowym, by skłonić państwa członkowskie do stosowania minimalnych norm w zakresie dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania (tj. przejrzystość, wymiana informacji oraz uczciwa konkurencja podatkowa), wiele państw trzecich nadal niechętnie podchodzi do współpracy. W związku z tym zdolność skutecznego wywierania wpływu jest obecnie ograniczona Kogo dotyka problem? Problem dotyka państwa członkowskie UE z powodu skutków budżetowych oraz konieczności przyjęcia środków naprawczych (administracyjnych, regulacyjnych lub w postaci polityki zewnętrznej). Problem dotyka podatników, gdyż strategie w omawianym obszarze są ważne dla zapewnienia sprawiedliwości między podatnikami. Dotykają ich również środki naprawcze wprowadzane przez państwa członkowskie. Przykładowo, ostatnie wytyczne dotyczące stosowania pojedynczego zbioru przepisów zapobiegających unikaniu zobowiązań podatkowych w Zjednoczonym Królestwie zajmują 115 stron. Gdyby wszystkie państwa członkowskie postąpiły podobnie, przedsiębiorstwa musiałyby borykać się ze znacznymi dodatkowymi komplikacjami. Ponadto jak wynika z badania przeprowadzonego przez PwC w 14 państw członkowskich, stosowanych jest 165 różnych środków zapobiegających nadużyciom. Nic nie wskazuje jednak na to, by problem dotknął bardziej małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) niż duże, gdyż działalność o wymiarze transgranicznym dotyczy raczej tej drugiej kategorii przedsiębiorstw. Obywateli, jako beneficjentów państwa opiekuńczego, w pośredni sposób dotyka problem kurczących się środków budżetowych przeznaczonych na usługi publiczne i świadczenia społeczne. Problem dotyka również państwa trzecie z uwagi na to, że są to albo raje podatkowe nadmiernie przyciągające dochody państw członkowskich albo kraje partnerskie, których przepływy mogą być ograniczane przez przepisy państw członkowskich w zakresie zwalczania nadużyć. Tam, gdzie środki są wymierzone w konkretne państwa (wpisane na czarną lub szarą listę), państwa członkowskie UE wykazują nikłą lub zerową spójność. 3 Lifting the Lid on Tax Avoidance Schemes lipiec 2012 r. PL 7 PL

8 3.3. Możliwy rozwój sytuacji (scenariusz odniesienia) W przypadku braku jakichkolwiek działań państwa członkowskie będą nadal mieć trudności z uzyskiwaniem dochodów oraz konieczne może okazać się podniesienie podatków w celu zabezpieczenia swoich dochodów. W odniesieniu do oszustw podatkowych i uchylania się od opodatkowania nierozstrzygnięte pozostaną trzy problemy, które wymagają zdecydowanych i pilnych działań. Nie nastąpi żaden postęp ani w odniesieniu do państw trzecich, które nie przestrzegają minimalnych norm w zakresie dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania, zwłaszcza rajów podatkowych, ani w odniesieniu do agresywnego planowania podatkowego. Prawdopodobnie państwa członkowskie UE będą podejmować działania indywidualnie, co oznacza ograniczoną skuteczność. Ponadto obecnie niewiele wskazuje na to, by państwa członkowskie spontanicznie wykazały inicjatywę na poziomie dwustronnym lub wielostronnym, by wspólnie pokonać problemy. Nie zanosi się, by inne inicjatywy międzynarodowe (OECD) zaradziły konkretnym problemom UE Zasada pomocniczości Państwa członkowskie mają trudności z ochroną swoich systemów podatkowych w sposób samodzielny i efektywny, bowiem rozproszone krajowe środki zaradcze mają ograniczoną skuteczność, jeśli chodzi o radzenie sobie z całą złożonością międzynarodowych systemów unikania zobowiązań podatkowych. Co więcej państwa członkowskie mogą zechcieć indywidualnie zwiększyć takie środki w sposób, który zakłóci regularne inwestycje przedsiębiorstw oraz stworzy dodatkowe przeszkody podatkowe. Dlatego też takie działania krajowe (lub ich brak) mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, bowiem mogą one zakłócać konkurencję między przedsiębiorstwami w UE, oraz na zdolność państw członkowskich do wypełnienia zobowiązań wynikających z paktu stabilności i wzrostu 4. W związku z powyższym działania na poziomie Unii są bardziej odpowiednie, by osiągnąć wyznaczone cele. 4. CELE Ogólny cel zakłada dążenie, poprzez podejście Unii współmierne z potrzebą zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego, do lepszej ochrony systemów podatkowych państw członkowskich przed nadużyciami i lukami, a zwłaszcza przed transgranicznymi międzynarodowymi przypadkami oszustw podatkowych i unikania zobowiązań podatkowych. Takie praktyki mają negatywny wpływ na dochody podatkowe państw członkowskich. Opisany cel ogólny można przełożyć na następujące cele szczegółowe: 4 PL 8 PL

9 w odniesieniu do transgranicznych oszustw podatkowych i uchylania się od opodatkowania w obszarze podatków pośrednich i bezpośrednich: (Cel 1) Usprawnienie współpracy w dziedzinie podatków, administracji podatkowej, egzekwowania przepisów podatkowych oraz poboru podatków w przypadku operacji transgranicznych między organami podatkowymi państw członkowskich W odniesieniu do jurysdykcji nieprzestrzegających minimalnych norm w zakresie dobrych rządów, zwłaszcza rajów podatkowych, oraz do agresywnego planowania podatkowego: (Cel 2) Wyeliminowanie luk oraz możliwości nadużycia systemów podatków bezpośrednich państw członkowskich (krajowe przepisy oraz umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania) przyczyniłoby się to do zaradzenia problemowi podwójnego braku opodatkowania oraz agresywnego planowania podatkowego (Cel 3) Zwiększenie skuteczności środków podejmowanych na poziomie krajowym, które mają przeciwdziałać unikaniu zobowiązań podatkowych na skalę międzynarodową - przyczyniłoby się to do zaradzenia problemowi agresywnego planowania podatkowego (Cel 4) Zwiększenie wpływu w kontekście UE, jaki państwa członkowskie mają na państwa trzecie w kwestiach podatkowych zaradziłoby to problemowi, jakim są jurysdykcje nieprzestrzegające minimalnych norm w zakresie dobrych rządów. Cel operacyjny polega na zabezpieczeniu i zwiększeniu dochodów na rzecz państw członkowskich. Zważywszy na różnice w systemach podatkowych i strukturach ekonomicznych państw członkowskich, każde państwo członkowskie będzie musiało indywidualnie rozważyć monitorowanie tego celu. Powyższe cele są spójne z innymi obszarami polityki. Opierają się one na istniejącej polityce dobrych rządów w obszarze podatków oraz na wezwaniu Rady Europejskiej z marca 2012 r. do poprawy skuteczności walki z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania. W szerszym kontekście cele te są spójne z wysiłkami podejmowanymi na rzecz przeciwdziałania praniu pieniędzy i przeciwko finansowaniu terroryzmu, zarówno na poziomie UE, jak i w ramach Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy. Są one także spójne z roczną analizą wzrostu gospodarczego na 2012 r. i zawartymi w niej zaleceniami dla państw członkowskich dotyczącymi rozszerzenia podstaw opodatkowania oraz usprawnienia poboru podatków. 5. WARIANTY STRATEGICZNE W tabeli poniżej zawarto podsumowanie wariantów strategicznych służących osiągnięciu celów. PL 9 PL

10 Scenariusz odniesienia Brak zmiany na poziomie UE (Cel 1) Usprawnienie współpracy w dziedzinie podatków, administracji podatkowej, egzekwowania przepisów podatkowych oraz poboru podatków w przypadku operacji transgranicznych między organami podatkowymi państw członkowskich - Wariant A1: Przedstawienie planu działania, w tym konkretnych środków uszeregowanych według priorytetów (Cel 2) Wyeliminowanie luk oraz możliwości nadużycia systemów podatków bezpośrednich państw członkowskich (krajowe przepisy oraz umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania) - Wariant B1: Zaradzenie lukom w przepisach krajowych poprzez dyskusje na forum Grupy ds. Kodeksu Postępowania (opodatkowanie działalności gospodarczej). Jako że Grupa ta omawia problemy, uznaje się, że wariant ten jest już realizowany - Wariant B2: Zalecenie w sprawie zapobiegania podwójnego braku opodatkowania w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. (Cel 3) Zwiększenie skuteczności środków podejmowanych na poziomie krajowym, które mają przeciwdziałać unikaniu zobowiązań podatkowych na skalę międzynarodową - Wariant C1: Zalecenie, by skuteczny i spełniający normy UE ogólny przepis w zakresie zwalczania nadużyć stał się standardem (Cel 4) Zwiększenie wpływu w kontekście UE, jaki państwa członkowskie mogą mieć w trakcie przekonywania państw trzecich, by wdrożyły zasady dobrych rządów w kwestiach podatkowych - Wariant D1: Dopracowanie unijnej definicji państw trzecich nieprzestrzegających minimalnych norm w zakresie dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania, na podstawie uznanych w tym obszarze zasad - Wariant D2: Zestaw środków, które zostaną wykorzystane zgodnie z tym, czy odnośne państwa trzecie przestrzegają lub nie określonych minimalnych norm. 6. OCENA SKUTKÓW WARIANTÓW STRATEGICZNYCH W tabeli poniżej zawarto podsumowanie oceny skutków (w skali od najmniej ważnych [---] do najważniejszych [+++] skutków). Spodziewany skutek Scenariusz odniesienia A1 B2 C1 D1 D2 Prawdopodobieństwo utrzymania lub pogorszenia się sytuacji Skuteczność w osiąganiu celów polityki Prawa podstawowe / cztery swobody Skutki gospodarcze /++ + = Skutki społeczne = = PL 10 PL

11 Wpływ na podatników / administracje podatkowe Wpływ na budżet UE Wpływ na inne podmioty / = -- = = = = = = = = PORÓWNANIE GŁÓWNYCH WARIANTÓW STRATEGICZNYCH W tabeli poniżej zawarto podsumowanie porównawczej oceny wariantów (w skali od najmniej [---] do najbardziej preferowanych [+++] wariantów). Porównanie wariantów strategicznych Scenariusz odniesienia (brak działań po stronie UE) A1 B1 Brak oceny B2 C1 D1 D2 Zachęcanie państw członkowskich, by poprawiły skuteczność swoich przepisów = +++ nd. nd. nd. nd. Skuteczność Zasada proporcjonalności = Efektywność = Elastyczność = Podsumowanie Wariant preferowany Wariant preferowany Wariant preferowany Wariant preferowany Wariant preferowany 8. PREFEROWANE WARIANTY Z uwagi na skuteczność, proporcjonalność i elastyczność preferowanym wariantem dla osiągnięcia celu 1, tj. usprawnienie współpracy w dziedzinie podatków, administracji podatkowej, egzekwowania przepisów oraz poboru podatków w przypadku operacji transgranicznych między organami podatkowymi państw członkowskich, jest sporządzenie planu działania opisującego środki uszeregowane według priorytetów. Wybór wariantu zakładającego brak zmian niósłby ze sobą duże ryzyko. Preferowane warianty postępowania z państwami trzecimi nieprzestrzegającymi minimalnych norm w zakresie dobrych rządów w dziedzinie opodatkowania oraz ze zjawiskiem agresywnego planowania podatkowego wynikają z tabel poniżej jest to połączenie wariantów strategicznych B2, C1, D1 oraz D2. Jest to bardziej PL 11 PL

12 szczegółowy zestaw środków, w przypadku których możliwe jest osiągnięcie szybkich postępów w krótkim czasie. 9. MONITOROWANIE I OCENA Wobec braku rzetelnego ilościowego punktu odniesienia dla monitorowania i oceny postępów Komisja powinna systematycznie sporządzać sprawozdania z wykonania planu działania oraz zalecanych powyżej działań. PL 12 PL