KONCEPCJA LINII TECHNOLOGICZNEJ DO DEMONTAŻU ODBIORNIKÓW TV

Transkrypt

1 I Krajowa Konferencja Naukowo-Techniczna EKOLOGIA W ELEKTRONICE Przemysłowy Instytut Elektroniki Warszawa, KONCEPCJA LINII TECHNOLOGICZNEJ DO DEMONTAŻU ODBIORNIKÓW TV Adam KONDZIOŁA, Marek OLAK Przemysłowy Instytut Elektroniki Warszawa,ul. Długa 44/50, tel akondz@pie.edu.pl Problem zagospodarowania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, który w chwili obecnej w zdecydowanej większości składowany jest na wysypiskach komunalnych wymaga kompleksowych działań w skali kraju. Opracowanie krajowego systemu zbiórki tego sprzętu, oraz wdrażanie technologii demontażu i odzysku materiałów zmniejszyłoby radykalnie ilość odpadów, kierowanych na składowiska śmieci. Przedmiotem niniejszego artykułu jest koncepcja linii demontażu odbiorników TV, które stanowią znaczny procent zużytego sprzętu elektronicznego. 1. WPROWADZENIE Bogata oferta kolorowych odbiorników telewizyjnych oraz korzystne relacje cenowe spowodowały, iż w ostatnich latach nastąpiła sukcesywna wymiana zużytego sprzętu TV na nowy. Tendencja taka będzie utrzymywać się również w najbliższej przyszłości. Według prognozy opracowanej przez Instytut Gospodarki Odpadami w Katowicach ilość odbiorników radiowych i telewizyjnych wycofywanych z eksploatacji w ciągu najbliższych 3 lat będzie wynosić [1]: 2001r tyś. sztuk 2002r tyś. sztuk 2003r tyś. Sztuk 127

2 Ponieważ obecnie w kraju nie ma spójnego systemu zbiórki i przetwarzania zużytego sprzętu TV, większość tych urządzeń trafia na składowiska komunalne. Pojawiają się co prawda na rynku niewielkie firmy, które skupują odbiorniki telewizyjne ale ze względu na brak ogólnopolskiej sieci zbiórki tych urządzeń, załatwiają one tylko niewielką część problemu. Ponadto firmy te nastawione są głównie na odzysk najcenniejszych materiałów jak np. złom żelazny, metale nieżelazne czy sprawne elementy elektroniczne a pozostałość zawierająca ok % odpadów niemetalowych oraz substancje niebezpieczne i tak w znacznej mierze trafia na składowiska. Wspomniany wcześniej Instytut Gospodarki Odpadami oszacował masy podstawowych komponentów materiałowych zawartych w wycofywanych z eksploatacji urządzeń elektronicznych i elektrycznych w roku Dla przykładu w sprzęcie RTV są one następujące [1]: stopy żelaza mg stopy miedzi mg stopy aluminium mg tworzywa sztuczne mg szkło mg inne ( np. płytki drukowane ) mg Z powyższego zestawienia wynika, że przy ilościach wycofywanego sprzętu rzędu kilkudziesięciu tysięcy sztuk rocznie istnieje możliwość odzysku znacznych ilości materiałów, które mogą być ponownie wykorzystane. Ponieważ problem utylizacji sprzętu elektronicznego dotyczy wielu krajów, Komisja Europejska przygotowała kolejny, czwarty projekt Dyrektywy dotyczący odpadów z urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Dyrektywa ta określa środki i działania mające na celu: zapobieganie powstawaniu odpadów z urządzeń elektrycznych i elektronicznych, powtórne użycie, powtórne przetworzenie oraz inne formy odzyskiwania takich odpadów, zminimalizowanie wszelkich form ryzyka i wpływu na środowisko naturalne związanych z przeróbką, uzdatnianiem i utylizacją zużytych UE i E. Nasz kraj aspirujący do członkostwa w UE będzie musiał w przyszłości postanowienia powyższej Dyrektywy wypełnić. 128

3 2. KONCEPCJA LINII DO DEMONTAŻU ODBIORNIKÓW TV Założenia Technologiczne Przewidywana konfiguracja linii powinna umożliwić realizację procedur technologicznych, które pozwolą odzyskać następujące grupy elementów i materiałów: podzespoły i elementy do ponownego użycia, materiały do ponownego przerobu ( tworzywa, metale itp. ), materiały i elementy zawierające cenne składniki możliwe do odzyskania, odpady do utylizacji lub unieszkodliwienia. Tak posegregowane materiały byłyby następnie przekazywane w inne miejsca gdzie w oparciu o specjalistyczne technologie podlegałyby dalszej obróbce Schemat ideowy konfiguracji linii. Ze względu na różnorodność sprzętu telewizyjnego przewidzianego do demontażu, bardzo trudno byłoby zautomatyzować ten proces. Odbiorniki TV podlegające procesowi recyklingu będą różnić się konstrukcją, technologią wykonania oraz różnym asortymentem zastosowanych materiałów i elementów. Dlatego koncepcja linii oparta będzie w znacznej mierze na stanowiskach ręcznych wyposażonych w bogatą gamę urządzeń wspomagających proces demontażu, oraz transporterach łączących te stanowiska. Schemat ideowy linii przedstawiono na rys. 1. Odbiornik TV przeznaczony do demontażu ładowany jest na stanowisku nr 1 na palety przesuwające się po taśmie. Na stanowisku nr 2 następuje pozycjonowanie odbiornika, a następnie zdejmowana jest pokrywa tylna. Bardziej szczegółową koncepcję tego stanowiska pokazano na rys. 2. Jego ergonomiczna konstrukcja umożliwia ustawienie palety ze spozycjonowanym odbiornikiem pod odpowiednim kątem co zdecydowanie ułatwia dostęp do elementów złącznych pokrywy tylnej i usprawnia jej demontaż. Ponadto stanowisko to wyposażone jest we własny napęd przesuwu palet zapewniający przemieszczanie odbiornika po zakończeniu demontażu pokrywy tylnej na następną pozycję. Kolejną czynnością, realizowaną na stanowisku nr 3 jest czyszczenie wnętrza odbiornika, polegające na usunięciu kurzu. Odbywa się ono w ten sposób, że w miejsce pokrywy tylnej dostawiana jest komora, która wyposażona jest w dysze dmuchające powietrze pod ciśnieniem i ssawki usuwające kurz z wnętrza odbiornika. Oczyszczony odbiornik trafia na stanowisko nr 4, gdzie następuje oddzielenie części składowych kineskopu i innych łatwo dostępnych elementów oraz przeniesienie ich na stanowisko 11. Na stanowisku nr 5 wycinany jest w dolnej części obudowy jej fragment w kształcie litery U w celu łatwiejszego wyjęcia kineskopu. Zazwyczaj na powierzchni wyciętej znajduje się chassis z elementami elektronicznymi. Fragment ten po wycięciu przekazywany jest na stanowisko nr 11. Przykładowy proces wycinania pokazany jest na rys. 3 i realizowany jest za pomocą dwóch programowalnych frezów palcowych. Kolejny etap demontażu 129

4 130

5 131

6 132

7 133

8 3. WNIOSKI Zaprezentowany w niniejszym artykule schemat linii do demontażu odbiorników TV jest jednym z możliwych wariantów jej konfiguracji, wynikającej z przyjętych w pkt.2.1 założeń technologicznych. W praktyce można ją rozbudowywać o dodatkowe stanowisko demontażu lub z niektórych stanowisk zrezygnować. Ponadto przy wprowadzeniu selekcji demontowanego sprzętu, pod kątem technologii jego wykonania, można rozważać celowość zastąpienia niektórych stanowisk ręcznych automatami do demontażu. Należy takie decyzje podejmować po wnikliwej analizie opłacalności bowiem stanowiska wyposażone w automaty są bardzo drogie a różnorodność technologii wykonania odbiornika TV jest bardzo duża. LITERATURA 1. Wniosek o ustanowienie projektu celowego zamawianego Instytut Gospodarki Odpadami Katowice lipiec 2000r. CONCEPTION OF THE TECHNOLOGICAL DISASSEMBLY LINE FOR TV SETS The problem of utilisation of electric and electronic equipment which is now mostly stored on municipal rubbish grounds needs complex actions on a global scale. The concept of nation-wide system for electronic scrap collection and the development of disassembly and material recovering technology would substantially decrease the amount of electronic scraps stored on rubbish grounds. The aim of this paper is to present the concept of technological disassembly line for TV sets that constitute the substantial part of used electronic equipment. 134