Księgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność

Transkrypt

1

2 Tytuł oryginalny: Pregnancy For Dummies, 3rd Edition Tłumaczenie: Joanna Sugiero z wykorzystaniem fragmentów książki Ciąża w tłumaczeniu Izabeli Szybilskiej-Fiedorowicz ISBN: Original English language edition Copyright 2008 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part any form. This translation published by arrangement with Wiley Publishing, Inc. Oryginalne angielskie wydanie 2008 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana. Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc. Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley and Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and/or other countries. Used under License. Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji. Translation copyright 2014 by Helion S.A. Polish language edition published by Wydawnictwo Helion. Copyright All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher. Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock. Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, Gliwice tel , dlabystrzakow@dlabystrzakow.pl WWW: Printed in Poland. Oceń książkę Księgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność

3 Spis treci O autorach...15 Podzikowania od autorów...17 Wstp...19 O ksice...19 Co nowego dodano do tego wydania ksiki?...20 Konwencje zastosowane w ksice...21 Czego nie czyta...21 Naiwne zaoenia...22 Jak podzielona jest ksika...22 Cz I: Plan gry...22 Cz II: Cia rado w trzech aktach...22 Cz III: Wielkie wydarzenie akcja porodowa, poród i poóg...23 Cz IV: Szczególne przypadki...23 Cz V: Dekalogi...23 Ikony uyte w ksice...23 Co dalej...24 Cz I: Plan gry Rozdzia 1: Std do macierzystwa...27 Jak przygotowa si do poczcia wizyta u lekarza przed zajciem w ci...27 Rzut oka na histori chorób...28 Ocena biecego stanu zdrowia...29 Odpowiedzi na najczciej zadawane pytania...30 Osiganie idealnej wagi ciaa...30 Przegld przyjmowanych leków...30 Co z preparatami odywczymi?...33 Znaczenie szczepie i odpornoci...33 Koniec z kontrol urodzin...35 Spotkanie nasienia z jajeczkiem najwaniejsze jest zgranie w czasie...36 Okrelanie czasu owulacji...37 Skuteczna (i radosna) postawa...39

4 6 Cia dla bystrzaków Rozdzia 2: Chyba jestem w ciy! Rozpoznawanie objawów ciy...41 Jak stwierdzi, czy jeste w ciy?...42 Jak otrzyma odpowied w domu?...42 Wizyta u lekarza w celu uzyskania odpowiedzi...43 Wybór odpowiedniego lekarza...43 Jakie masz moliwoci?...43 Pytania, które powinna sobie zada, zanim dokonasz wyboru...44 Obliczenie daty porodu...47 Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy Planowanie wizyt przedporodowych...49 Przygotowanie si na zmiany fizyczne...52 Jak sobie radzi z wahaniami nastrojów?...52 Jak y ze skurczami nóg?...52 Zwró uwag na upawy...53 Jak znie bóle pleców?...53 Jak radzi sobie ze stresem?...54 Wpyw leków, alkoholu i narkotyków na dziecko...54 Przyjmowanie leków...55 Palenie...56 Picie alkoholu...57 Zaywanie narkotyków...57 Rzut oka na zmiany trybu ycia...58 Dogadzanie sobie za pomoc zabiegów kosmetycznych...58 Relaks podczas ciepych kpieli z masaem, w jacuzzi, saunie i aniach parowych...60 Podróe...60 Zabiegi stomatologiczne...61 Uprawianie seksu...62 Praca w czasie ciy...63 Ryzyko zawodowe...63 Cia a prawo...64 Rozdzia 4: Dieta i wiczenia przyszej mamy Zdrowy przyrost masy ciaa...67 Jak okreli, jaka waga jest wystarczajca?...68 Nie ulegaj obsesji na punkcie swojej wagi...69 Przyrost wagi u dziecka...69 Bilans przyjmowanego pokarmu...71 Piramida ywieniowa...71 Uzupenianie diety...74 Które pokarmy s bezpieczne?...76 Potencjalnie szkodliwe pokarmy...76 Obalanie rozpowszechnionych mitów na temat jedzenia...77 Specjalne wymogi dietetyczne...78 Waciwy wegetariaski sposób odywiania...78 Walka z zaparciami...79 Cukrzyca...79

5 Spis treci 7 wiczy za dwoje...79 Dostosowywanie si do zmian zachodzcych w ciele...80 Nie przewicz si...81 Porównanie rónych form wicze fizycznych...82 Cz II: Cia rado w trzech aktach Rozdzia 5: Pierwszy trymestr...87 Ksztatuje si nowe ycie...87 Dostosowywanie si do zmian zachodzcych w Twoim ciele...90 Zmiany zachodzce w piersiach...90 Zmczenie...91 Poranne, poudniowe i wieczorne nudnoci...91 Puchnicie...92 Czste oddawanie moczu...93 Bóle gowy...93 Zaparcia...94 Skurcze...94 Pierwsza wizyta u lekarza...95 Zrozumie, co mówi lekarz...95 Jak wyglda badanie fizyczne?...99 Rzut oka na standardowe badania...99 Kiedy naley si martwi? Krwawienie Poronienie Cia pozamaciczna Z perspektywy ojca: reakcja na nowin Rozdzia 6: Drugi trymestr Jak rozwija si Twoje dziecko? Twoje ciao si zmienia zrozum je Skonno do zapominania i niezdarno Gazy Wzrost wosów i paznokci Zgaga Ból w dolnej czci brzucha (w pachwinach) Zatkany nos Krwawienie z nosa i dzise Zmiany skórne Kontrola wizyty przedporodowe Kiedy naley si martwi? Krwawienie Anomalie podowe Niewydolno szyjki macicy Kiedy powinna zwróci si o pomoc Z perspektywy ojca: drugi trymestr, mama ronie...116

6 8 Cia dla bystrzaków Rozdzia 7: Trzeci trymestr Twoje dziecko przygotowuje si do przyjcia na wiat Ruchy podu: fikoki i kozioki Napinanie mini oddechowych Czkawka w macicy Dotrzymywanie kroku zmianom zachodzcym w Twoim ciele Wypadki i upadki Skurcze Braxtona-Hicksa Zespó cieni nadgarstka Zmczenie Hemoroidy Bezsenno Wraenie, e dziecko spada Wysypki i uczulenia ciowe Przygotowanie si do karmienia piersi Rwa kulszowa Pytki oddech Rozstpy Opuchnicia Wysikowe nietrzymanie moczu ylaki Pomyl o porodzie Lekcje w szkole rodzenia Cesarskie cicie na danie Decyzja o tym, kto pojedzie z Tob do szpitala Wpywanie na termin porodu Masa krocza Ostatnia faza wizyty przedporodowe w trzecim trymestrze Kiedy naley si martwi? Krwawienie Uoenie poladkowe Zbyt maa objto pynu owodniowego Rzadsze ruchy podu Problemy ze wzrostem podu Wyciekanie pynu owodniowego Zatrucie ciowe Przedwczesny poród Kiedy dziecko si spónia Przygotowanie si do pobytu w szpitalu Pakowanie torby Wybór (i uywanie) fotelika samochodowego Z perspektywy ojca: ju prawie na mecie trzeci trymestr Rozdzia 8: Badania prenatalne Badania w ramach diagnostyki prenatalnej wykonywane w pierwszym trymestrze Biopsja kosmówki (badanie CVS) Wczesna punkcja owodni...150

7 Spis treci 9 Badania wykonywane w drugim trymestrze Badania krwi wykonywane w drugim trymestrze Przyjrzyj si falom dwikowym USG Badanie za pomoc punkcji owodni Inne badania prenatalne i zabiegi Badania wykonywane w trzecim trymestrze Pomiar dojrzaoci puc Ocena stanu zdrowia dziecka Rozdzia 9: Cia tydzie po tygodniu tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie tydzie Cz III: Wielkie wydarzenie akcja porodowa, poród i poóg Rozdzia 10: Kochanie, chyba rodz! Kiedy poród rzeczywicie si zaczyna, a kiedy nie? Zmiany przed rozpoczciem akcji porodowej Odrónianie prawdziwej akcji porodowej od faszywej Kiedy skontaktowa si z lekarzem? Badanie wewntrzne w celu rozpoznania akcji porodowej Przyjcie do szpitala Ulokowanie si w óku albo pokoju Co znajduje si wokó Ciebie? Kontrolowanie dziecka Monitorowanie pracy serca podu Inne badania stanu zdrowia podu Przyspieszanie sprawy wywoanie porodu Wywoanie porodu na yczenie Indukcja wskazana Wywoywanie porodu Przyspieszanie akcji porodowej Spojrzenie z szerszej perspektywy fazy i cechy porodu Etap I Etap II Etap III...189

8 10 Cia dla bystrzaków Opanowanie bólu porodowego Leki o dziaaniu ogólnoustrojowym Miejscowe rodki znieczulajce Znieczulenie ogólne (narkoza) Alternatywne metody rodzenia Poród bez znieczulenia Poród domowy Poród w wodzie Rozdzia 11: Przesyka specjalna dostarczenie Twojego dziecka na wiat Poród pochwowy Wypieranie dziecka na zewntrz Nacicie krocza (epizjotomia) Co si dzieje, gdy drugi etap porodu si przedua? Wielka chwila urodzenie dziecka Rodzenie oyska Zaszywanie krocza Pomaganie naturze wspomagany poród pochwowy Cesarskie cicie Informacje na temat znieczulenia Wskazania do cesarskiego cicia Rekonwalescencja po cesarskim ciciu Gratulacje! Dokonaa tego! Dreszcze po porodzie Krwawienie poporodowe Pierwszy krzyk dziecka Kontrola stanu zdrowia dziecka Przecinanie ppowiny Rozdzia 12: Twój noworodek witaj, wiecie! Spojrzenie na ródo radoci ma, krostki i inne przyjemnoci Pokryte mazi Ksztat gówki Siniaki Krostki, plamki i inne zmiany skórne Woski dziecka Koczyny Oczy i uszy Narzdy pciowe i piersi Ppowina Wielko noworodka Dziecko zaczyna oddycha Czego naley oczekiwa w szpitalu? Przygotowanie dziecka do ycia poza onem matki Ukad trawienny dziecka wci si rozwija Obrzezanie Oddzia intensywnej opieki nad noworodkiem...222

9 Spis treci 11 Kontrola pierwsza wizyta dziecka u lekarza Zmiany pracy serca i ukadu krenia Zmiany wagi Z perspektywy ojca: nareszcie w domu w powikszonym gronie Rozdzia 13: Zadbaj o siebie po porodzie Odzyskiwanie si po porodzie Zaczniesz wyglda i czu si jak mama Krwawienie poporodowe Ból w okolicach krocza Opuchnicie ciaa Problemy z pcherzem Batalia z hemoroidami Praca jelit po porodzie Dalsza rekonwalescencja w domu Rekonwalescencja po cesarskim ciciu Pobyt w sali pooperacyjnej Nie spiesz si Ból po cesarskim ciciu Jak sobie radzi z bólem pooperacyjnym? Przygotowanie do powrotu do domu Dalsza rekonwalescencja w domu Jeszcze wicej zmian poporodowych Poci si jak mama Nawa mleczny Wypadanie wosów Hutawka nastrojów Jak rozpozna depresj poporodow? Kontrola postpów pierwsza wizyta u lekarza po porodzie Powrót do normalnego ycia Odzyskiwanie kondycji Utrata na wadze Dieta poporodowa Przyjmowanie witamin Wykonywanie wicze Kegla Ponowne podjcie wspóycia Wybór rodków antykoncepcyjnych Rozdzia 14: Karmienie dziecka Wybór midzy karmieniem piersi a karmieniem butelk Lista korzyci karmienia piersi Korzyci wynikajce z karmienia butelk Przygotowania do karmienia piersi Mechanizmy laktacji Pozycje do karmienia piersi eby dziecko zaczo ssa Organizowanie karmienia Dbanie o diet...254

10 12 Cia dla bystrzaków Moliwoci antykoncepcji Które leki s bezpieczne? Rozwizywanie typowych problemów Karmienie piersi blinit Karmienie butelk dla pocztkujcych Zatrzymanie produkcji mleka Wybieranie najlepszych butelek i smoczków Karmienie dziecka butelk Kopoty z rozwijajcym si ukadem trawiennym dziecka Cz IV: Szczególne przypadki Rozdzia 15: Cie specjalnej troski Jak due znaczenie ma wiek? Trzydziestokilkuletnie (albo starsze) mamy Niezbyt modzi tatusiowie Bardzo mode mamy Cie mnogie blinita i wicej dzieci Róne rodzaje ci mnogich Blinita jedno- czy dwujajowe? Badania przesiewowe w kierunku zespou Downa w ciach bliniaczych i liczniejszych Testy genetyczne w ciach bliniaczych i liczniejszych Jak nie pomyli dzieci? Dzie po dniu w ciy mnogiej Akcja porodowa i poród blinit Problemy, które mog wystpi u kobiet w ciy mnogiej Monitorowanie blinit pod ktem przedwczesnego porodu Ponowne zajcie w ci Kada cia jest inna Poród po uprzednim cesarskim ciciu Samotne matki i rodziny nietradycyjne Przygotowanie dziecka (bd dzieci) na pojawienie si rodzestwa Tumaczenie, czym jest cia Zorganizowanie opieki nad dziemi na czas porodu Powrót do domu Rozdzia 16: Gdy dochodzi do powika Przedwczesny poród Kontrola oznak przedwczesnej akcji porodowej Zahamowanie przedwczesnej akcji porodowej Zapobieganie przedwczesnemu porodowi Przedwczesne urodzenie dziecka Problemy z zatruciem ciowym Problemy z oyskiem oysko przodujce Odklejenie si oyska...296

11 Spis treci 13 Problemy z pynem i workiem owodniowym Za duo wód podowych Za mao wód podowych Pknicie worka owodniowego Problemy ze wzrostem podu Dzieci mniejsze ni przecitnie Dzieci wiksze ni przecitnie Niezgodno grup krwi Czynnik Rh Inne rodzaje niedopasowania krwi Uoenie poladkowe Cia przeterminowana Rozdzia 17: Cia w zdrowiu i chorobie Infekcja w czasie ciy Zapalenie pcherza i nerek Ospa wietrzna Przezibienie i grypa Alergie sezonowe i katar sienny Wirus cytomegalii (CMV) Róyczka Wirusowe zapalenie wtroby (ótaczka) Opryszczka Wirus zespou nabytego niedoboru odpornoci (HIV) Listerioza Borelioza Zakaenie parwowirusem Wirusy odkowe (nieyty odka i jelit) Toksoplazmoza Zakaenia pochwy Problemy, które miaa jeszcze przed ci Astma Chroniczne nadcinienie ttnicze Zakrzepica y gbokich i zator pucny Cukrzyca Miniaki Problemy immunologiczne Zapalenie jelita grubego Padaczka (epilepsja) Problemy z tarczyc Rozdzia 18: Jak sobie radzi z nieoczekiwanym? Jak przetrwa poronienia nawykowe? Jak sobie poradzi ze strat dziecka pod koniec ciy? Jak sobie radzi z anomaliami podowymi? Gdzie szuka pomocy? Leczenie ran po stracie dziecka...328

12 14 Cia dla bystrzaków Cz V: Dekalogi Rozdzia 19: Dziesi rzeczy, o których nikt Ci nie powie Cia trwa duej ni dziewi miesicy Inni ludzie mog Ci doprowadzi do szau W pierwszym trymestrze moesz czu si wyczerpana Ból wizade macicy naprawd boli Twój brzuch staje si magnesem dla cudzych doni Hemoroidy wstydliwy ból królów Czasami podczas parcia kobiety oddaj stolec Waga si utrzymuje po urodzeniu dziecka Wkadki szpitalne to relikt z epoki naszych mam Nawa mleczny to naprawd nieprzyjemna sprawa, a karmienie piersi moe zamieni si w produkcj Rozdzia 20: Dziesi (no, prawie) zdrowych przeksek dla ciarnych kobiet Musli z suszon fig, wiórkami kokosowymi i migdaami Ciasteczka owsiane, po których nie bdziesz miaa poczucia winy Tortilla z masem orzechowym, czekolad i bananami Podwójny oso w kremowym sosie Biay ser z zioami z kromk penoziarnistego chleba Pieczone pomidorki z mozzarell Kawaki pity z selerem i marchewk w sosie z ciecierzycy Maso orzechowe z kawakami suszonych owoców Koktajl owocowy dla ciarnych bystrzaków Rozdzia 21: Dziesi podstawowych rzeczy, które mona zobaczy na ekranie USG Pomiar ciemieniowo-poladkowy Twarz Krgosup Serce Rce Stopa Profil Obraz trójwymiarowy To chopiec! To dziewczynka! Skorowidz

13 Rozdzia 3 Przygotowanie do ycia podczas ciy W tym rozdziale: Odbdziesz typow wizyt przedporodow Nauczysz si radzi sobie ze zmianami zachodzcymi w Twoim ciele i umyle Zmienisz swój styl ycia dla dobra dziecka Dowiesz si, jak pracowa podczas ciy M imo e jeste w ciy i Twoje ciao staje si przedmiotem cudownych zmian, Twoje codzienne ycie toczy si dalej. W jaki sposób bdziesz musiaa zmieni swój tryb ycia, eby Twoja cia przesza jak najbardziej pynnie? Których rzeczy w Twoim yciu nie trzeba zmienia, a które wymagaj jedynie nieznacznych modyfikacji? Musisz wzi pod uwag wiele kwestii: prac, ogólny poziom stresu w Twoim yciu, rodzaj przyjmowanych leków, to, czy palisz bd regularnie pijesz alkohol oraz co zrobi ze zwyczajnymi sprawami, takimi jak wizyta u dentysty czy fryzjera. Jeeli przypominasz wikszo normalnych, zdrowych kobiet, pewnie odkryjesz, e w duej mierze Twoje ycie moe toczy si tak jak do tej pory. Wszystkie kwestie, o jakich tu wspominamy, s tematami, które naley przedyskutowa z lekarzem. W tym rozdziale oraz w nastpnym przedstawiamy ogólny schemat, wedug którego naley zaplanowa swoje ycie podczas ciy. Jeeli ju na samym pocztku zastanowisz si nad tym, na ile Twoje codzienne przyzwyczajenia i nawyki zdrowotne wspógraj z Twoj ci, atwiej Ci bdzie przyzwyczai si do nowego stanu rzeczy. Im wczeniej podejmiesz odpowiedni diet i wiczenia fizyczne oraz zaczniesz prowadzi tryb ycia sprzyjajcy zachowaniu zdrowia, tym lepiej (wicej informacji znajdziesz w rozdziale 4.). Planowanie wizyt przedporodowych Pozytywny wynik testu ciowego oznacza dla Ciebie pocztek nowego ycia. Czas zastanowi si nad tym, co Ci czeka. Gdy ju postanowisz, który lekarz bdzie si Tob zajmowa podczas ciy (zajrzyj do rozdziau 2.), zadzwo do danego orodka i zapytaj, co powinna zrobi. Niektóre praktyki medyczne wymagaj spotkania z poon, która przeprowadzi wywiad medyczny i potwierdzi dobre wieci za pomoc badania krwi lub moczu podczas gdy inne umówi Ci na pierwsz wizyt od razu z lekarzem. Termin pierwszej wizyty zaley po czci od Twoich dawnych bd

14 50 Cz I: Plan gry obecnych dowiadcze zdrowotnych. Jeeli wczeniej nie odbya wizyty prekoncepcyjnej (przed zajciem w ci) (zobacz rozdzia 1.) i nie przyjmowaa witamin dla kobiet w ciy oraz preparatów zawierajcych kwas foliowy, powiadom o tym swojego lekarza. Preparaty witaminowe dla kobiet w ciy s dostpne bez recepty, dlatego moesz zacz je przyjmowa jeszcze przed odbyciem pierwszej wizyty u lekarza. Wszystkie specyfiki z tej grupy powinny zawiera odpowiedni dawk kwasu foliowego, dlatego jeli cia jest typowa, recepta nie jest potrzebna a jeli masz wtpliwoci, popro o rad farmaceut. Niektóre sprawy takie jak sprawdzanie cinienia krwi, moczu oraz ttna dziecka nie ulegaj zmianie bez wzgldu na trymestr, wic zajmiemy si nimi w tym rozdziale. W rozdziale 5., 6. i 7. w sposób bardziej szczegóowy wyjanimy, co si dzieje podczas wizyt przedporodowych w kadym z trymestrów. Tabela 3.1 podaje zarys typowego planu wizyt przedporodowych. Tabela 3.1. Typowy plan wizyt przedporodowych Etap ciy Czstotliwo wizyt lekarskich Od pierwszej wizyty do 28. tygodnia ciy Od 28. do 36. tygodnia ciy Od 36. tygodnia ciy do porodu Co cztery tygodnie Co dwa, trzy tygodnie Co tydzie Jeeli podczas ciy pojawi si u Ciebie problemy albo Twoja cia zostanie zaliczona do grupy wysokiego ryzyka (czynniki ryzyka opisujemy w rozdziale 2.), lekarz moe zasugerowa, eby czciej przychodzia na wizyty. Terminarz wizyt przedporodowych nie jest ustalony z góry. Jeeli planujesz wyjazd na wakacje lub nie moesz przyj na tak wizyt, poinformuj o tym pracowników medycznych i przeó spotkanie z lekarzem. Jeeli Twoja cia przebiega pynnie, przeoenie wizyty zwykle nie stanowi problemu. Poniewa jednak pewne badania przedporodowe musz zosta przeprowadzone w okrelonych momentach ciy (szczegóowe informacje na ten temat znajdziesz w rozdziaach 8. i 9.), upewnij si, e odoenie wizyty nie wpynie negatywnie na które z nich. Wizyty przedporodowe róni si w zalenoci od osobistych potrzeb kadej kobiety i zawodowego stylu danego lekarza. Niektóre kobiety wymagaj konkretnych bada laboratoryjnych lub fizycznych. Niemniej podczas wizyt przedporodowych standardem s ponisze procedury: Poona kontroluje Twoj wag i cinienie krwi. Wicej informacji na temat tego, ile i kiedy powinna przyty, znajdziesz w rozdziale 4. Oddajesz próbk moczu (wikszo ciarnych kobiet zwykle potrafi z atwoci wykona to zadanie!). Lekarz sprawdza obecno biaka lub glukozy, która moe wskazywa na zatrucie ciowe albo cukrzyc (zobacz rozdziay 16. i 17.). Niektóre testy moczu umoliwiaj równie lekarzowi rozpoznanie objawów infekcji dróg moczowych. Poczynajc od tygodnia, poona lub lekarz mierzy wysoko dna Twojej macicy. Pracownik medyczny uywa centymetra bd doni, aby zmierzy z zewntrz Twoj macic. W ten sposób moe pobienie sprawdzi, jak rozwija si dziecko oraz skontrolowa ilo wód podowych (zobacz rysunek 3.1).

15 Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy 51 Rysunek 3.1. Lekarz moe zmierzy wysoko dna Twojej macicy, aby sprawdzi, czy dziecko rozwija si prawidowo Poona albo lekarz mierzy wysoko dna macicy, czyli odlego od spojenia onowego do szczytu macicy (dno macicy). Okoo 20. tygodnia ciy dno macicy zwykle siga poziomu ppka. Po 20. tygodniu wysoko wyraana w centymetrach równa si w przyblieniu liczbie tygodni, od ilu jeste w ciy. (Odchylenie do 2 cm w jedn lub drug stron mieci si w akceptowanych normach, jeli nie zmienia si w trakcie kolejnych wizyt). Uwaga: Pomiary wysokoci dna macicy mog si nie sprawdzi w przypadku kobiet, które oczekuj dwoje lub wicej dzieci, kobiet, które maj w macicy due wókniakominiaki (w obu przypadkach macica jest znacznie wiksza ni normalnie), lub u tych, które cierpi na powan otyo (poniewa moe by trudno wyczu szczyt macicy). Poona lub lekarz sucha i liczy uderzenia serca dziecka. Zwykle puls dziecka wynosi od 120 do 160 uderze na minut. Wikszo orodków korzysta z elektronicznych detektorów (tzw. dopplerów), sucych do mierzenia ttna dziecka. Przy uyciu tej metody bicie serca dziecka brzmi tak, jakby w Twoim onie galopowao stado koni. Czasami przy uyciu dopplera moesz usysze ttno ju w 8. czy 9. tygodniu, ale czsto nie da si go wyranie zauway przed tygodniem ciy. Przed wynalezieniem takiego detektora do suchania ttna dziecka wykorzystywano specjalny stetoskop. Przy uyciu tej metody lekarz moe usysze bicie serca okoo 20. tygodnia. Trzecim sposobem na sprawdzenie ttna u dziecka jest obejrzenie serca na obrazie USG. Serce mona dojrze zwykle po okoo szeciu tygodniach.

16 52 Cz I: Plan gry W niektórych orodkach medycznych asystent medyczny (albo poona) sprawdza cinienie krwi; w innych procedur t przeprowadza sam lekarz. Jednak bez wzgldu na to, kto wykonuje zadania techniczne podczas wizyty przedporodowej, zawsze powinna mie moliwo zadania lekarzowi pyta przed wyjciem z placówki. Przygotowanie si na zmiany fizyczne Gdy jeste w ciy, Twoje ciao przechodzi transformacj. Moesz si spodziewa hutawki nastrojów, skurczów w nogach oraz nasilenia stresu. Pewnie ju wczeniej dowiadczaa takich dolegliwoci, jednak nie a tak intensywnie. W kolejnych podrozdziaach zajmiemy si tymi i innymi problemami, eby wiedziaa, czego moesz si spodziewa. Niech Twoja rodzina i przyjaciele równie je przeczytaj a gdy to zrobi, powiedz im, e powinni czu si uprzedzeni. Jak sobie radzi z wahaniami nastrojów? Zmiany hormonalne wpywaj na nastrój, o czym wie wikszo kobiet, a zwaszcza te, które cierpi na PMS (zespó napicia przedmiesiczkowego). Towarzyszce ciy wahania stenia hormonów we krwi s prawdopodobnie najpowaniejszymi zmianami tego typu, jakich kobieta moe dowiadczy w caym swoim yciu, trudno si wic dziwi, e ciarnej towarzysz zazwyczaj emocjonalne wzloty i upadki. Odczuwane podczas ciy zmczenie moe jeszcze bardziej wzmóc ich dokuczliwo. Jeeli do tej mieszanki biochemicznej doda si jeszcze normalne obawy, które zazwyczaj odczuwa oczekujca na dziecko kobieta o to, czy urodzi si ono zdrowe i czy ona sama bdzie dobr matk otrzymamy wystarczajc ilo paliwa do podsycenia starych, znajomych waha nastrojów. Nie jeste sama. Hutawka nastrojów jest normalnym elementem ciy i nie jeste pierwsz kobiet, która jej dowiadcza. Nie wi si zatem. Twoja rodzina i przyjaciele zrozumiej. Wystpujce u Ciebie wahania nastrojów mog by szczególnie widoczne w pierwszym trymestrze ciy, poniewa Twoje ciao stara si dostosowa do nowych warunków. Moesz zauway, e przesadnie reagujesz na niezbyt wane sprawy. Idiotyczna i ckliwa reklama telewizyjna doprowadza Ci do ez. Wpadasz w panik, gdy zapodziejesz gdzie notes. Zgrzytasz zbami ze zoci, kiedy sprzedawca w piekarni przez przypadek zamie Twój bochenek chleba. Nie martw si po prostu jeste w ciy. We kilka gbokich oddechów, pójd na spacer albo zamknij oczy i na chwil si wycz. Takie uczucia czsto mijaj równie szybko, jak si pojawiaj. Jak y ze skurczami nóg? Skurcze nóg to powszechna dolegliwo kobiet w ciy. Wraz z upywem miesicy stan si pewnie jeszcze czstsze. Ich przyczyn jest nage cinicie mini. Moe tak si zdarzy z rónych powodów, takich jak brak pynów, napicie mini albo zbyt dugie pozostawanie w jednej pozycji. Kiedy lekarze sdzili, e podoem tej dolegliwoci jest niedobór wapnia lub potasu w diecie, ale ta teoria nie zostaa potwierdzona przez adne badania. Niektórzy twierdz, e przyjmowanie doustnych preparatów zawierajcych magnez moe zmniejszy czstotliwo wystpowania skurczów.

17 Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy 53 Aby pozby si problemu skurczów, wypróbuj nastpujce rady: poó ciepy okad na ydki; wypijaj duo pynów; nie pozostawaj w jednej pozycji zbyt dugo; czsto rozcigaj nogi i stopy; Codziennie wieczorem przed pójciem do óka rozcigaj minie nóg. Unie nogi do góry, tak jakby chciaa palcami dotkn sufitu. Postaraj si przy tym jak najbardziej rozcign ydki. Powtórz to wiczenie okoo 10 razy. To samo zrób rano od razu po przebudzeniu, najlepiej zanim jeszcze otworzysz oczy (wystarczy kilka powtórze). Nie prostuj stóp, eby nie wywoa nagego skurczu. przejd si na krótki spacer; popro partnera, eby zrobi Ci masa stóp albo nóg. Zwró uwag na upawy Podczas ciy nasileniu ulegaj upawy, co jest zupenie normalnym zjawiskiem. Niektóre kobiety musz codziennie stosowa cienkie wkadki higieniczne. Wydzielina zwykle jest rzadka, biaa i waciwie pozbawiona zapachu. Nie naley stosowa irygatorów dopochwowych, gdy moe to doprowadzi do zachwiania naturalnej, kobiecej zdolnoci do zwalczania infekcji pochwy. Jeeli upawy przybior brzowy, óty bd zielony kolor, zaczn wydziela niezdrowy zapach albo wywoywa swdzenie, powiadom lekarza. (Zdaj si jednak na wasny osd co do pilnoci tego problemu nie jest to bowiem sprawa, która wymaga wykonania telefonu do lekarza o 3.00 nad ranem). Cia nie zabezpiecza Ci przed zakaeniami pochwy, a wysoki poziom estrogenu w Twojej krwi sprawia, e jeste bardziej naraona na kandydoz pochwy (infekcj drodakow). W wyniku takiego zakaenia zwykle wydzielaj si gste, biao-óte upawy, którym w niektórych przypadkach towarzyszy swdzenie i zaczerwienienie. Problem powinny rozwiza maci do uytku miejscowego, które nie stanowi zagroenia dla podu. Wikszo rodków mona naby w 1-, 3- i 7-dniowych dawkach, które s cakowicie bezpieczne dla dziecka. Jeeli infekcja jest wyjtkowo trudna do zwalczenia, porozmawiaj z lekarzem o Fluconazole jest to lek przyjmowany doustnie, który mona bezpiecznie stosowa podczas ciy. Jak znie bóle pleców? Bóle pleców s typow dolegliwoci, której wiele kobiet dowiadcza podczas ciy. Zwykle pojawiaj si one w póniejszej fazie ciy, chocia mog wystpi te wczeniej. Jednym z powodów moe by przesunicie rodka cikoci w ciele ciarnej kobiety. Innym za zmiany krzywizny krgosupa wraz ze wzrostem dziecka i powikszaniem si macicy. Nieco ulgi moe Ci przynie jak najczstsze przysiadanie, przykadanie ciepego termoforu lub przyjmowanie acetaminofenu (Paracetamolu). Nasze pacjentki

18 54 Cz I: Plan gry czsto pytaj nas o moliwo uywania specjalnie zaprojektowanego pasa dla kobiet w ciy, który zobaczyy w reklamie lub o którym gdzie usyszay. Niektóre kobiety twierdz, e pas im pomaga, inne za nie widz adnej rónicy. Niektóre kobiety odczuwaj ból, który rozprzestrzenia si od dolnej czci pleców po poladki i w dó jednej albo drugiej nogi. Ból ten (czy te drtwienie) znany jest pod nazw rwy kulszowej, która powstaje w wyniku ucisku na nerw kulszowy wany nerw, biegncy od pleców przez miednic a do bioder i w dó nóg. Lejsze przypadki rwy kulszowej mona zagodzi, wypoczywajc w óku, biorc ciepe kpiele bd uywajc poduszek elektrycznych. Jeeli jednak w Twoim przypadku dolegliwo ta bdzie miaa ostry przebieg, by moe bdziesz potrzebowaa duszego wypoczynku w óku lub specjalnych wicze fizycznych. Czasami ból w dolnym odcinku krgosupa moe by objawem przedwczesnego porodu. Jednak w takim przypadku przypomina bardziej skurcze nie utrzymuje si stale, lecz przychodzi i odchodzi. Jak radzi sobie ze stresem? Wiele kobiet si zastanawia, czy stres ma jaki wpyw na ci. Trudno odpowiedzie na to pytanie, poniewa stres jest niezwykle ulotnym pojciem. Wszyscy wiemy, czym jest, lecz kady zdaje si radzi sobie z nim na swój wasny sposób i nikt nie jest w stanie tak naprawd zmierzy jego intensywnoci. Zdajemy sobie jednak spraw, e chroniczny stres utrzymujcy si dzie po dniu i nieustajcy choby na chwil moe podnie poziom hormonów stresu, które kr w krwiobiegu. Wielu lekarzy sdzi, e tak wysokie stenie tych hormonów moe sprzyja przedwczesnemu porodowi lub problemom z cinieniem krwi w czasie ciy, lecz jedynie nielicznym badaniom udao si potwierdzi t koncepcj. Bdc w ciy, zwracaj uwag na swoj wygod i szczcie. Kady czowiek ma swoje sposoby na rozlunienie moe zastosowa masa, wyj do kina, umówi si z przyjaciómi na obiad, wzi gorcy prysznic bd kpiel z bbelkami, czy te po prostu usi i podnie wysoko nogi. Nie ma potrzeby si spieszy, kiedy powinna szczególnie zadba o siebie. Wpyw leków, alkoholu i narkotyków na dziecko Alkohol, narkotyki i niektóre leki, które wprowadzasz do swojego organizmu, mog przenikn przez oysko i dosta si do ukadu krenia dziecka. Niektóre leki mog równie przedosta si do oyska. Cz z tych substancji jest zupenie nieszkodliwa, podczas gdy inne mog powodowa problemy. W poniszych podrozdziaach podpowiemy, jakie substancje moesz spokojnie stosowa, a jakich powinna unika s to informacje, które maj kluczowe znaczenie dla zdrowia Twojego dziecka.

19 Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy 55 Przyjmowanie leków Podczas ciy prawdopodobnie przynajmniej raz czy dwa dowiadczysz bólu gowy bd okazjonalnego przypadku zgagi. Pojawi si pytanie, czy wolno Ci bezpiecznie stosowa tabletki przeciwbólowe, leki na nadkwasot i inne rodki sprzedawane bez recepty. Wiele kobiet boi si w ogóle przyjmowa leki z obawy, e mog w jaki sposób zaszkodzi dziecku. Wikszo nieprzepisywanych na recept rodków a nawet tych przepisywanych mona swobodnie przyjmowa podczas ciy. Jednak w czasie pierwszej wizyty przedporodowej porozmawiaj z lekarzem o tym, które mona zaywa w ciy. Zapytaj zarówno o te ogólnie dostpne, jak i o te zalecone przez innego lekarza. Jeeli inny specjalista leczy Ci z powodu jakiej dolegliwoci medycznej, powiedz mu, e jeste w ciy, na wypadek gdyby trzeba byo dopasowa leki. Nie przestawaj przyjmowa leków przepisanych przez lekarza i nie zmieniaj samowolnie ich dawki, dopóki z nim nie porozmawiasz. Wiele leków opatrzono etykietk Nie przyjmowa podczas ciy!, poniewa nie przeprowadzono odpowiednich bada sprawdzajcych ich wpyw na kobiety w ciy. Jednake to ostrzeenie niekoniecznie oznacza, e stwierdzono szkodliwe skutki albo e nie wolno Ci stosowa tych rodków. Kiedy tylko masz jakie pytanie dotyczce konkretnego leku, pro o rad lekarza. Nie zdziw si, e opinie lekarzy mog by róne zwaszcza jeli maj oni inne specjalizacje. Wielu lekarzy niemajcych specjalizacji ginekologiczno-pooniczej boi si przepisywa leki kobietom w ciy, poniewa nie wiedz, jak mog one dziaa na pód. Ginekolodzy i poonicy maj wiksz wiedz na ten temat, dlatego s bardziej pewni siebie. Pewne problemy medyczne, takie jak nadcinienie, nios wiksze ryzyko dla podu ni rodki, które by przyjmowaa, eby je leczy. Nawet zwyczajny ból gowy, jeeli jest na tyle mocny, aby spowodowa, e nie zauwaysz czerwonego wiata, gdy bdziesz siedziaa za kierownic, moe by bardziej niebezpieczny ni tabletka acetaminofenu (Paracetamolu), który w ogóle nie stanowi zagroenia, o ile przyjmuje si go w odpowiednich dawkach. Coraz czciej zauwaamy, e wiele ciarnych kobiet niepotrzebnie cierpi z powodu typowych dolegliwoci, które mona by uleczy za pomoc bezpiecznych dla dziecka rodków. W rozdziale 1. wymieniamy wiele leków/rodków chemicznych, które wikszo kobiet w ciy moe bezpiecznie przyjmowa. Omawiamy te niektóre ze rodków, o których wiemy, e maj dziaanie teratogenne, czyli mog spowodowa wady urodzeniowe lub wywoa problemy ze wzrostem i rozwojem dziecka. Jeeli przyja jakie leki teratogenne, zanim dowiedziaa si, e jeste w ciy albo zanim dowiedziaa si, i dany rodek moe stanowi problem nie wpadaj w panik. W wielu przypadkach (co zaley od tego, w którym okresie ciy i w jakich ilociach je zastosowaa) leki te nie wyrzdzaj szkody. Niektóre rodki mog powodowa problemy w pierwszym trymestrze, lecz s zupenie bezpieczne w trzecim i na odwrót. W rzeczywistoci dowiedziono, e wzgldnie niewielka liczba substancji wpywa teratogennie na ludzi, a nawet gdy tak si dzieje, nie za kadym razem dochodzi do wad urodzeniowych. Porozmawiaj z lekarzem o lekach, które przyjmujesz, i o tym, jakie mona przeprowadzi badania, eby sprawdzi, jak przebiega wzrost i rozwój dziecka.

20 56 Cz I: Plan gry Moesz równie zasign informacji na temat substancji teratogennych, dzwonic lub udajc si do najbliszej stacji sanitarno-epidemiologicznej (sanepidu) bd do orodka toksykologii, jeeli taki znajduje si w Twoim szpitalu. Pomoc suy równie Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych. Wykaz szkodliwych substancji dostpny jest na stronie Biura: w dziale Prawo. Naley zauway, e prawna klasyfikacja substancji nie wyszczególnia samych substancji teratogennych, lecz wprowadza szersz kategori, obejmujc substancje i preparaty dziaajce szkodliwie na rozrodczo. Palenie O ile przez ostatnich dziesi lat nie ya na Marsie, bez wtpienia jeste wiadoma tego, e palenie zagraa Twojemu zdrowiu. Jeeli palisz, ryzykujesz, e wystpi u Ciebie rak puc, rozedma puc bd jaka choroba serca, nie liczc innych dolegliwoci. Palenie podczas ciy stanowi zagroenie równie dla Twojego dziecka. Wydobywajcy si z palonego papierosa tlenek wgla zmniejsza ilo tlenu, jak otrzymuje Twoje rozwijajce si dziecko, a nikotyna redukuje dopyw krwi do podu. W rezultacie palce kobiety ryzykuj tym, e ich dziecko bdzie miao mniejsz mas urodzeniow, co moe spowodowa jeszcze wicej problemów medycznych. Badania dowodz, e dzieci palaczek wa o 250 gramów mniej ni noworodki wydane na wiat przez kobiety niepalce. Dokadna rónica wagi urodzeniowej zaley od tego, ile pali matka. Bierne palenie wie si z takimi samymi zagroeniami. Poza tym palenie podczas ciy wie si take z wikszym prawdopodobiestwem przedwczesnego porodu, poronienia, oyska przodujcego (zobacz rozdzia 16.), przedwczesnego oddzielenia oyska (zobacz rozdzia 16.), przedwczesnego pknicia pcherza podowego, a nawet zespou nagej mierci óeczkowej (tzw. SIDS) ju po urodzeniu dziecka. Rzucenie palenia moe by niezwykle trudne. Jednak pamitaj, e nawet ograniczenie liczby spalanych papierosów bdzie korzystne dla Twojego dziecka (i Ciebie). Jeeli rzucisz palenie podczas pierwszych trzech miesicy ciy, moesz sobie pogratulowa. Masz bowiem pewno, e Twoje dziecko po urodzeniu prawdopodobnie bdzie miao normaln wag i nie bdzie miao powanych problemów zdrowotnych. Niektóre kobiety uywaj antynikotynowych plastrów, gum, tabletek do ssania czy inhalatorów, aby zerwa z naogiem. Nikotyna zawarta w tych produktach wci dostaje si do krwiobiegu i moe przenikn do podu, ale przynajmniej eliminacji ulega tlenek wgla i inne toksyny znajdujce si w dymie papierosowym. Amerykaskie Kolegium Pooników i Ginekologów zaleca stosowanie tych zamienników w sytuacji, gdy niefarmaceutyczne metody leczenia uzalenienia od naogu nie przyniosy skutku. Ilo nikotyny absorbowanej przez organizm w wyniku sporadycznego uycia gumy lub inhalatora moe by mniejsza ni ilo zawarta w przyklejonym na stae plastrze. Nie przeprowadzono jeszcze obszernych bada dotyczcych wpywu nowszych metod rzucania palenia (np. za pomoc preparatów Zyban czy Wellbutrin) na kobiety w ciy. Jednak pewne kompleksowe badanie wykazao, e ciarne kobiety przyjmujce bupropion czciej rzucaj palenie ni te, które nie bior adnych rodków wspomagajcych walk z tym naogiem.