Wpływ ryzyka strategicznego na wartość firmy dla akcjonariuszy (na przykładzie sektora bankowego w latach )

Transkrypt

1 Autoreferat rozprawy doktorskiej Magdalena Wereda-Kolasińska Wpływ ryzyka strategicznego na wartość firmy dla akcjonariuszy (na przykładzie sektora bankowego w latach ) Praca Doktorska napisana pod kierunkiem Prof. dr hab. Krzysztofa Opolskiego 1. Obszar rozprawy Zmiany zachodzące w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym firny stanowią cechę charakterystyczną nowoczesnych gospodarek. Źródło owych zmian to złożenie efektów działań różnych ryzyk. Tym samym, przedsiębiorstwa w kwestii podejmowania jakichkolwiek decyzji niezależnie od kierunku działania są zmuszone do zauważenia i wzięcia pod baczną uwagę ryzyk dokonujących modyfikacji bliższego i dalszego otoczenia. Ryzyka istotnie wpływają na każdą decyzję, bowiem już sama decyzja o wyborze konkretnego rodzaju (typu) strategii stanowi obszar występowania ryzyk. Następnie, ryzyka pojawiają się niejednokrotnie w procesie budowania koncepcji oraz realizacji obranej strategii, powodując przyśpieszenie lub też opóźnienia w generowaniu efektów strategii. Ryzyka mogą również doprowadzić do zmiany kierunków i rezultatów strategii. Tym samym, na strategię w kontekście zarówno jej wyboru, jak i samej implementacji, w każdym momencie mają wpływ ryzyka występujące w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Organizacje egzystują, by realizować cele, jakie są przed nimi stawiane przez akcjonariuszy, którzy stanowią najważniejszych interesariuszy każdej firmy. Każdy z inwestorów decydując się na odłożenie w czasie konsumpcji i tym samym inwestycję w dane przedsiębiorstwo oczekuje wzrostu wartości firmy. Jest to jednocześnie główny cel strategii, według której podąża organizacja. 1

2 Zatem biorąc pod uwagę, iż turbulentne środowisko zewnętrze i wewnętrzne - ulegające zmianom w błyskawicznym tempie, pełne niepewności oraz różnorakich ryzyk, których natężenie nieustannie wzrasta - wpływa na wybór strategiczny, koncepcję oraz realizację strategii przez firmę, to ono również przekłada się na sytuację akcjonariusza inwestującego własne środki w dany podmiot. Od wybranej strategii zależy przecież stopa zwrotu z inwestycji, jakiej oczekuje akcjonariusz. Czyli, to właśnie ryzyka występujące w bezpośrednim i pośrednim otoczeniu podmiotu determinują poziom wartości osiąganej przez akcjonariusza. Jednym z najistotniejszych ryzyk, które oddziaływuje na firmę jest tzw. ryzyko strategiczne, czyli nieintencjonalny rezultat intencjonalnego działania skoncentrowanego na osiągnięcie celów strategicznych w ramach wyboru koncepcji, implementacji lub modyfikacji strategii przez firmę w długim okresie czasu, stanowiący rezultat dystansu i luk pomiędzy szansami a zagrożeniami, silnymi a słabymi stronami firmy. Praca została w całości poświęcona kwestii ryzyka strategicznego na przykładzie sektora bankowego w latach Waga podjętego tematu wynika z braku dostrzegania przez instytucje niebezpieczeństw, jakie niesie ryzyko strategiczne oraz przede wszystkim niskiej świadomości samego pojęcia i siły ryzyka strategicznego w świecie biznesu, jak również wielu niejasności kryjących się w samym pojęciu ryzyka strategicznego. Podjęcie wysiłku zbadania podejścia banków do ryzyka strategicznego w latach wynika bezpośrednio z faktu, iż banki to szczególne instytucje, które pełnią bardzo istotną rolę w systemie finansowym i co ważniejsze są specyficznymi podmiotami, które ze względu na to, że klienci powierzają im swoje pieniądze powinny stanowić wzorce do naśladowania w obszarze opanowywania najważniejszych ryzyk. Nie bez znaczenia pozostaje także kryzys finansowy, który rozpoczął się właśnie od sektora bankowego. 1. Cel Cel niniejszej pracy to identyfikacja ryzyka strategicznego, jego wielkości, siły oddziaływania na organizację oraz sprawdzenie jak firmy radzą sobie z ryzykiem strategicznym, czyli udowodnienie, iż te banki, które mają wdrożone systemy zarządzania ryzykiem strategicznym prezentują wyższą wartość dla akcjonariuszy. 2

3 Główna hipoteza to: posiadanie przez organizację systemu zarządzania ryzykiem strategicznym wpływa na podwyższenie wartości dla akcjonariusza. Weryfikacja hipotezy polega na sprawdzeniu czy firmy, które mają wdrożone systemy zarządzania ryzykiem strategicznym i ów obszar mają pod kontrolą, charakteryzują się wyższą wartością dla akcjonariuszy. Wartość dla akcjonariusza może być odzwierciedlona w postaci wielu mierników. Najbardziej popularnymi i najlepszymi w opinii autorki pracy są: EPS, ROE i ROA. A zatem wykorzystanie tychże mierników umożliwiło weryfikację hipotez pomocniczych, które przedstawiają się następująco: Posiadanie przez firmę systemu zarządzania ryzykiem strategicznym jest pozytywnie skorelowane z wartością dla akcjonariuszy wyrażoną przez EPS (Earning per Share - Zysk na akcję). Posiadanie przez firmę systemu zarządzania ryzykiem strategicznym jest pozytywnie skorelowane z wartością dla akcjonariuszy wyrażoną przez ROA (Return on the Assets). Posiadanie przez firmę systemu zarządzania ryzykiem strategicznym jest pozytywnie skorelowane z wartością dla akcjonariuszy wyrażoną przez ROE (Return on the Equity). 2. Metoda Metoda weryfikacji podejścia polskich banków do kwestii ryzyka strategicznego składa się po pierwsze z ankiety przeprowadzonej wśród kadry zarządzającej polskich banków. Badany okres obejmuje lata kryzysu, czyli Warto podkreślić, iż ankieta została skierowana aż do 54 banków krajowych według informacji zamieszczonej przez Komisję Nadzoru Finansowego na dzień 8 stycznia 2009 roku. Ankieta składała się z pięciu części: Informacje ogólne, Istota ryzyka, Polityka zarządzania ryzykiem, Zarządzanie ryzykiem strategicznym oraz Podejście do strategii. W sumie, ankietowani zostali poproszeni o udzielenie odpowiedzi na 30 pytań łącznie. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi powstał ranking firm w sektorze bankowym w zależności od stopnia opanowania ryzyka strategicznego (czyli faktu posiadania systemu zarządzania ryzykiem strategicznym). Im wyższe miejsce w rankingu osiągnięte przez firmę, tym bardziej skuteczny system zarządzania ryzykiem strategicznym. 3

4 Badanie statystyczne zależności pomiędzy poziomem zarządzania ryzykiem strategicznym (czyli faktem posiadania lub też nie systemu radzenia sobie z ryzykiem strategicznym) a wartością dla akcjonariuszy wyrażoną poprzez wskaźniki: EPS, ROE i ROA zaczerpniętych ze sprawozdań finansowych na 31 grudnia 2008 roku, 31 marca 2009 roku, 30 czerwca 2009 roku i 30 września 2009 roku umożliwiło ostateczną weryfikację wszystkich hipotez mówiących o istotnej relacji faktu posiadania przez bank systemu zarządzania ryzykiem strategicznym z wartością dla akcjonariuszy. 3. Wyniki Biorąc zatem pod uwagę zarówno wyniki przeprowadzonej ankiety, jak również wartości wskaźników wybranych przez autorkę jako mierników wartości dla akcjonariuszy, czyli w konsekwencji przeprowadzone badanie statystyczne i zakładając dodatkowo, iż jeśli co najmniej dwukrotnie w analizowanych okresach kwartalnych została odrzucona hipoteza o statystycznej nieistotności badanych zależności, należy stwierdzić, iż: W odniesieniu do hipotezy pierwszej należy odrzucić hipotezę o nieistotności relacji zmiennej wynik zarządzania ryzykiem strategicznym względem zmiennej wartość dla akcjonariusza wyrażonej przez EPS. Tym samym należy stwierdzić, iż istnieje pozytywna zależność pomiędzy faktem posiadania systemu zarządzania ryzykiem strategicznym a wartością dla akcjonariusza wyrażoną poprzez wskaźnik EPS. W odniesieniu do hipotezy drugiej należy odrzucić hipotezę o nieistotności relacji zmiennej obrazującej poziom zarządzania ryzykiem strategicznym na zmienną wartość dla akcjonariusza odzwierciedloną przez ROA. Występuje zatem statystycznie istotna pozytywna relacja pomiędzy faktem posiadania systemu zarządzania ryzykiem strategicznym a wartością dla akcjonariusza wyrażoną poprzez ROA. W odniesieniu do hipotezy trzeciej, brak jest podstaw do odrzucenia hipotezy o nieistotności zależności zmiennej wynik ankiety dotyczącej zarządzania ryzykiem strategicznym wobec wskaźnika wartości dla akcjonariusza wyrażonej przez ROE. Czyli brak jest statystycznie istotnej pozytywnej zależności pomiędzy faktem posiadania systemu zarządzania ryzykiem strategicznym a wartością akcjonariusza wyrażoną poprzez ROE. Uwzględniając powyższe, posiadanie systemu zarządzania ryzykiem strategicznym wpływa na podwyższenie wartości dla akcjonariusza. Zatem, z całą pewnością można stwierdzić, iż ryzyko strategiczne wpływa na wartość dla akcjonariusza. 4

5 4. Wnioski Kadra zarządzająca powinna zdawać sobie sprawę z tego, iż tylko kompleksowy system zarządzania ryzykiem strategicznym łączący strategię z ryzykami, pomoże ustrzec organizację przed druzgocącą klęskę. Jedynie implementacja systemu zarządzania ryzykiem strategicznym w całej firmie umożliwi efektywne i stałe wypełnianie zadań wpisanych w ramy strategii podmiotu. Co więcej, da szansę na ciągłe modyfikowanie i dostosowanie działań strategicznych do zmian zachodzących w otoczeniu i wnętrzu firmy. W celu zapewnienia oraz tworzenia długookresowej wartości dla akcjonariuszy należy wypracować wyraźny punkt obserwacyjny wpływu ryzyk strategicznych na obraną przez nią strategią oraz miejsc ich ujawniania się. Rozpoznanie ryzyk strategicznych i przygotowanie firmy na ich działanie to obecnie za mało, by stać się konkurencyjnym podmiotem. Należy umieć dokonywać konwersji pojawiających się ryzyk w dalekosiężne możliwości. Tylko oderwanie się od tendencyjnego myślenia o ryzyku jako o zagrożeniu daje możliwość na wykorzystanie siły drzemiącej w ryzyku oraz pro aktywną postawę wobec obecnej wartości oraz ujawnienia dotychczas nieujawnionych szans na nową trajektorię wzrostu. W szczególności sektor bankowy, który stał się w gruncie rzeczy zarzewiem i przyczyną bieżących problemów gospodarki światowej, może czerpać z niniejszej pracy pomysł na odzyskanie zaufania zarówno klientów, jak i przede wszystkim akcjonariuszy. Być może banki w wyniku implementacji systemu zarządzania ryzykiem strategicznym zdołają odbudować zaufanie klientów oraz akcjonariuszy, bo przecież jak udowodniła niniejsza praca, ryzyko strategicznie istotnie wpływa na wartość dla akcjonariusza. 5

6 Bibliografia Adamska A., Ryzyko w działalności przedsiębiorstwa podstawowe zagadnienia, Ryzyko w działalności przedsiębiorstwa wybrane aspekty, red. A. Firla, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Ahmada F., Bakarb A. Abu, Hamdanc A., Extracting Interesting Financial Indicators Through Rough Set Approach, International Journal of Computer Science and Network Security, VOL.9 No.9, Amar R., 6 zasad efektywnego prognozowania, Harvard Business Review, II Asher A., Gale A., Strategic Risk Management: Mapping the commanding heights and hazards, Basel Committee on Banking Supervision International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards A Revised Framework, XI Basel Committee on Banking Supervision. Basel II, International convergence of capital measurement and capital standards: A revised framework comprehensive version, Beasley M. S., Frigo M. L., Strategic Risk Management: Creating and Protecting Value, Bekefi T., Jenkins B., Kytle B., Social Risk as Strategic Risk, A Working Paper of Corporate Social Responsibility Initiative no 30, XII Bernstein P. L., Risk as a History of Ideas, Financial Analysis Journal, 1995, Nr 1. Black A., Wright P., Bachman J. E., W poszukiwaniu wartości dla akcjonariuszy. Kształtowanie wyników działalności spółek, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa Bławat F., Analiza ekonomiczna, Politechnika Gdańska Boulton R. E. S., Libert B. D., Samek S. M., Odczytując kod wartości. Jak firmy tworzą wartość w nowej gospodarce, Warszawa Bower J. L., Gilbert C. G., How Managers everyday Decisions Create or Destroy Your Company s Strategy, Harvard Business Review, II Breene R. T. S., Nunes P. F., Shill W. E., Dyrektor ds. Strategii, Harvard Business Review, I Brink G. J., Strategic Risk: Can it be measured?, Bruch H., Ghosal S., Wystrzegaj się zapracowanych managerów, Harvard Business Review, IV Brummel A., MacGillivray G., Scenario Planning A tool for navigating Strategic Risk, s.1. Buehler K., Freeman A., Hulme R., Owning the Right Risks, Harvard Business Review, X Buehler K., Frejman A., Hulme R., Nowy arsenał środków do zarządzania ryzykiem, Harvard Business Review, I Burnes B., Managing change. A strategic Approach to Organizational Dynamice, Pitman Publishing Capiga M., Ogrodnik H., Ryzyko w działalności przedsiębiorstwa, banku i zakładu ubezpieczeń, Katowice Caputa W., Szwajca D., Finanse we współczesnych procesach kreowania wartości, Warszawa Caruso D., Przełomowe idee na rok 2005, Harvard Business Review, III Charan R., Conquering the Culture of Indecision, Harvard Business Review, IV Ching Ward R. H., Enterprise Risk Management: Laying a Broader Framework for Health Care Risk Management, Coase R. H., The Nature of the Firm, Economica, vol. 4 (16). Copeland T., Koller T., Murrin J., Wycena: mierzenie i kształtowanie wartości firm, WIG Press, Warszawa Courtney H., Kirkland J., Viguerie P., Strategia w warunkach niepewności, Harvard Business Review, IX Day G. S., Harvard Business Review, III Desender K. A., The Influence of Board Composition on Enterprise Risk Management Implementation, V Diacon S. R., Carter R. L., Success In Insurance, John Murray Ltd, London Dorman J., The Background of Institutional Economics, Institutional Economics: Veblen, Commons, and Mitchell Reconsidered. Downton S., e-business Strategic Risk Management. Doz Y. L., Kosonen M., Nowy układ na szczycie, Harvard Business Review, II Einhorn H. J., Hogarth R. M., Decision making: Going Forward in Reverse, Harvard Business Review, I-II Eisenhardt K. M., Brown S. L., Narzucanie tempa: jak konkurować na rynkach, które nie chcą stać w miejscu, Harvard Business Review, I Ellis J., Williams D., Corporate Strategy and Financial Analysis, Pitman Publishing, London Errath W., Grunbichler A., Enterprise Risk Management A View from the Insurance Industry, VII Filipczak J., Zarządzanie strategiczne, Warszawa Friedrich R., Moneta J., Owiesek D. F., Gry wojenne: planowanie w warunkach dużej niepewności, Harvard Business Review, III Fuld L., Bądźcie gotowi, Harvard Business Review, VI

7 Funston R., Avoiding the Value Killers, Treasury and Risk Management, IV Gadiesh O., Gilbert J. L., Jak sprawić, aby strategia firmy przełożyła się na działania pierwszej linii, Harvard Business Review, VI Gates S., Incorporating Strategic Risk into Enterprise Risk Management, Gates S., Hexter E., The Strategic Benefits of Managing Risk, Conference Board Research Report, VI Gavetti G., Rivkin J.W., Twórz strategię w odpowiedni sposób we właściwym czasie, Harvard Business Review, XI Gierasymienko S., Ocena statystyczna finansowej stabilizacji firmy, Finansowanie działalności przedsiębiorstw, Praca zbiorowa pod redakcją J. Stachurskiej Gierszewska G., Strategie przedsiębiorstw w dobie globalizacji, Wyższa Szkoła Handlu i Prawa w Warszawie im. Łazarskiego, Giliński B., Szczepankowski P., Zarys zarządzania strategicznego, Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu, Warszawa Gluck W. F., Jauch L. R., Business Policy and Strategic Management, 4th ed. McGraw Gołębiowski G., Tłaczała A., Analiza finansowa w teorii i praktyce, Difin, Warszawa Gołębiowski G., Szczepanowski P., Analiza wartości przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa Górnik J., Ryzyko tak, ale pod kontrolą, Harvard Business Review, IV Grzybowski W., Zaleśkiewicz T., Racjonalność decyzji, PWE, Warszawa Hamel G.,Valikangas L., W poszukiwaniu zdolności strategicznej regeneracji, Harvard Business Review, XI Hannagan T. A., Capital Based Proftability Measure, Bank Accounting and Finance, Hardt Ł., Ekonomia kosztów transakcyjnych geneza i kierunki rozwoju, Warszawa Harvard Business Review, VII-VIII Hertz D. B., Thomas H., Decision and Risk Analysis in a New Product and Facilities Planning Problem, Sloan Management Review, 24, 2, Holton G. A., Defining Risk, Financial Analyst Journal, 2004, Vol. 60, No. 6. Iwanek T., Wartość i jej szacowanie, Wrocław Jaki A., Wycena przedsiębiorstwa. Pomiar i ocena wartości, Zakamycze Jakubowski R., Teoria ryzyka. Stosunek do ryzyka a zachowania ludzkie, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, nr 777, Wrocław Jansen M. C., Meckling W. H., Theory of the Firm: Managerial Behaviour, Agency Costs and Ownership Structure, Journal of Financial Economics 1976, nr 4. Jeremy W., Harvard Business Review, XI Klimcza K. M., Ryzyko w teorii ekonomii, Master of Business Administration, 6/2008. Koch R., Jak opracować i wprowadzić w życie najskuteczniejszą strategię: przewodnik, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kokoszczyński R., Pietrzak B., Bankowość Centralna od A do Z, 2007, Warszawa. Krawiec F., Strategiczne myślenie w firmie, Difin, Warszawa Kotter J. P., What leaders really do, Harvard Business Review, VI Lewandowski D., Ryzyko operacyjne w działalności banków nowe wyzwania, pilna konieczność zarządzania, Bank i Kredyt 2001, nr 5. Lees G., Ignore Strategic Risk at your Peril, Accountants Today, VIII Linowska A., Znaczenie czynników niematerialnych w kształtowaniu wartości współczesnej firmy, Zarządzanie wartością firmy, red.: E. Orechwa Łuczak M., Strategia w działaniu przedsiębiorstwa, Warszawa Łukaszewicz A., Rozwój społeczno-gospodarczy. Studia o strategii i planowaniu, Warszawa Łukaszewicz A., Teorie wzrostu ekonomicznego a współczesny kapitalizm, Warszawa Machała R., Praktyczne zarządzanie finansami firmy, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa Mały Słownik Języka polskiego, red.: S. Skorupka, H. Anderska, Z. Łempicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Mango D., Enterprise Risk Analysis, An Introduction to Insurer Strategic Risk. Topic: Risk Management of an Insurance Enterprise, Mankins M. C., Steele R., Przestań planować, zacznij decydować, Harvard Business Review, VII/VIII Manktelow J., The Ansoff Matrix Understanding the risks of different options (Also known as the Product/Market Expansion Grid,), Marcinkowska M., Niematerialne źródła wartości przedsiębiorstwa, Współczesne źródła wartości przedsiębiorstwa, Praca zbiorowa pod red. B. Dobiegały May G. H., Scenario Planning, Futures Skills, III

8 Maziol S., Risk Management: Protect and Maximize Shareholder Value, An Oracle Governance, Risk, and Compliance WhitePaper, Michalski M., Zarządzanie przez wartość. Firma z perspektywy interesów właścicielskich, Warszawa Miller K., Bromiley P., Strategic Risk and Corporate Performance: An Analysis of Alternative Risk Measures, Academy of Management Journal, Miller W. D., Commercial bank valuation, John & Sons, Inc., Montgomery C.A., Liderzy firm muszą znów zająć się strategią", Harvard Business Review, VII-VIII Nahotko S., Ryzyko ekonomiczne w działalności gospodarczej, Biblioteka Menedżera i Służby Pracowniczej, Bydgoszcz Nash L., Stevenson H., Success that lasts, Harvard Business Review, IV Nelson G. L., Martin K. L., Powers E., The Secrets to Successful Strategy Execution, Harvard Business Review, VI Newman W. H., Logan J. P., Hegarty W. H., Strategy, A Multi-Level, Integrative Approach, South Western Publishing Co. Cincinnati, OH Nieżurawski L., Owczarek-Szpakowska G., Zarządzanie strategiczne przedsiębiorstwem, Włocławek Opolski K., Waśniewski K., Wereda M., Audyt strategiczny jako szansa na poprawę pozycji rynkowej firmy, Warszawa Ohnae K., Companyism and Do more better, Harvard Business Review, I-II Penc J., Strategiczny system zarządzania, Agencja Wydawnicza PLACET, Warszawa Pielech A., Skowroński R., Czy twojej firmie grozi kryzys?, Harvard Business Review, IX Pierścionek Z., Strategie rozwoju firmy, PWN, Warszawa Pietrzak B., Polański Z., Woźniak B., System finansowy w Polsce, t. 1., Warszawa, Pietrzak B., Finanse, Szkoła Główna Handlowa, Kolegium Zarządzania i Finansów, Warszawa, Pogodina W. W., Kształtowanie strategii firmy, Zarządzanie strategiczne w badaniach teoretycznych u w praktyce, A. Kaleta, K. Roszkiewicz, Wyd. A. E. im. O. Langego we Wrocławiu, nr 137, Porter M. E., Czym jest strategia?, Harvard Business Review, VII/VIII Porter M. E., Competetive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press, New York Porter M.E., Strategic Finance, Harvard Business Review, V Proszowska A., Merchandising jako źródło wartości firmy, Zarządzanie wartością firmy, red.: E. Orechwa. Raff D. M. G., Risk Management in an Age of Change, 01-18, The Wharton School. Rafe B., Planning in uncertainty: Scenario Planning a tool for actuaries, Rappaport A., Ten Ways to Create Shareholder Value, Harvard Business Review, IX Rapaport A., Wartość dla akcjonariuszy poradnik menadżera i inwestora, WIG Press, Warszawa Richter E., Thinking Ahead, Harvard Business Review, XI-XII Rigby D., Bilodeau B., Jak mądrze wybrać narzędzie zarządzania, Harvard Business Review, III Romanowska M., Planowanie strategiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2009 Warszawa. Rowe W. A., Anatomy of Risk, New York. Rutkowski A., Zarządzanie finansami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa Sinha T., ING Commercial America Chair, ITAM, University of Nottingham, Strategic Expansion for Insurance Companies: Quantitative Methods using Real Options, Shoemaker P. J. H., Scenario Planning: a Tool for Strategic Thinking, SloanManagement Review, 36, 2, Skov N. A., Finanse i Zarządzanie. Amerykańskie propozycje dla polskich firm prywatnych, Agencja Wydawnicza, Placet, Warszawa Staniek Z., Uwarunkowania i wyznaczniki efektywności systemu instytucjonalnego, Szkice we współczesnej teorii ekonomicznej, praca zbiorowa pod red. W. Pacho, SGH w Warszawie Slywotzky A. F., Drzik J., Ryzyko strategiczne najgroźniejsze, choć niedocenione, Harvard Business Review, VII-VIII Slywotzky A. F., Drzik J., Countering the Biggest Risk of All, Harvard Business Review, IV Stabryła A., Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, PWN, Warszawa Stroiński E., Ubezpieczenia na życie, Wydawnictwo LAM, Warszawa Szablewski A., Maksymalizacja wartości a społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa. W: Wycena i zarządzanie wartością firmy, Red. A. Szablewski i R. Tuziemek, Politext, Warszawa Szczepaniak J., Ocena przedsiębiorstwa na podstawie sprawozdań finansowych, EKORNO, Łódź Świątek I., Zarządzanie poprzez wartości szansa czy konieczność dla współczesnych organizacji?, Koncepcje i metody zarządzania strategicznego, Praca zbiorowa pod redakcją M. Romanowskiej i P. Wachowiaka, SGH w Warszawie, Thompson A. A., Strickland A. J., Strategic Management, 10 th ed. Irwin/McGraw 8

9 Tuczko J., Zrozumieć finance firmy, Difin, Warszawa Turner J. H., Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Zysk i Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Zysk i S-ka, Poznań Walińska E., Urbanek P., Wartość bilansowa przedsiębiorstwa miara tylko księgowa czy nośnik wartości dla inwestora, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa a alokacja kapitału, Praca zbiorowa pod red. J. Bielińskiego, Warszawa Ward R. H. Ching, Enterprise Risk Management: Laying a Broader Framework for Health Care Risk Management, Wesley J., Alba J. W., Biznes a wiara w sukces: niebezpieczne związki, Harvard Business Review, X Wilkin J., Jaki kapitalizm, jaka Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Williams Jr. C. A., Smith M. L., Young P. C., Zarządzanie ryzykiem a ubezpieczenia, PWN, Warszawa Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Praca zbiorowa pod red. M. Jerzemowskiej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Analiza finansowa w zarządzaniu współczesnym przedsiębiorstwem, Praca zbiorowa pod red. M. Walczaka, Difin, Warszawa Management of Risk. A Strategic Overview, HM Treasury, Strategic Risk Management Survey, KPMG, Strategic Risk Management: guidelines, Department of the premier and cabinet and Queensland Treasury, XII Strategic Risk Management Survey. A Survey of Contemporary Strategic Risk Management Practices in Australia and New Zealand. Advisory, 2005 KPMG. Strategic Uncertainty: A New Risk Management Paradigm for CFOs, Deloitte Youche Tohmatsu, zasad efektywnego prognozowania, Harvard Business Review, II Management of Risk. A strategic Overview, HM Treasury, Strategic Business Risk The Top 10 risks for business, Ernst&Young, The Strategic Audit, Trojan Horses of Decline. Study on Strategic Risk Management, Roland Berger. Wartość przedsiębiorstwa inwestującego, Praca zbiorowa pod red. H. Henzel. "Zarządzanie ryzykiem, czyli czy rzeczywiście znam swoją firmę, Harvard Business Review, IV http// http// http// http// 9