penitencjarne Zawsze czujni październik 2010 rok XIII ISSN cena 2,50 zł

Transkrypt

1 10 penitencjarne październik 2010 rok XIII ISSN cena 2,50 zł Zawsze czujni

2 Już słyszę te głosy. Znowu ochroniarz na okładce. Ale nie ma służby lepszej czy gorszej. Różne piony różnią się jednak liczebnością. Na pewno jeden jest najliczniejszy. To Ochrona. Funkcjonariusze działów ochrony zwani krótko ochroniarzami to znacznie więcej niż połowa z nas. Różnie o nich mówią, czasem dość krytycznie. Nie wolno na to pozwolić. To funkcjonariusze, którym należy się szacunek. Nikt nie jest gorszy tylko dlatego, że stoi na kogucie, chodzi z kluczami po korytarzu czy otwiera drzwi do celi, bramę. Wielka odpowiedzialność spoczywa na tych, którzy mają do dyspozycji broń ostrą. Ta służba otrzymała dodatkowe narzędzia swojej pracy. Nie narzędzia tortur. Nie narzędzia ogrodnicze. Narzędzia służące do utrzymania porządku i dyscypliny wśród pilnowanych więźniów. To nowe środki przymusu bezpośredniego i nowe komórki w strukturze działów ochrony Grupy Interwencyjne. Już, niestety, słychać głosy krytyki. Po co, kto, za jakie pieniądze. Te najgłośniejsze mówią o braku wykorzystywania grup, o straconych etatach. Głoszący te opinie zapominają jednak, jak dużo wysiłku, potu, czasu trzeba włożyć, aby taka grupa funkcjonowała jak należy. I cały czas musi być w pogotowiu. Ciekaw jestem, co powiedzieliby ci, którzy znalazłszy się w sytuacji, w której reakcja Służby powinna być szybka, konsekwentna i skuteczna, nie mogliby na nią liczyć. Ci, których pilnujemy, muszą wiedzieć jak ten mechanizm działa. To prewencja lepiej zapobiegać niż leczyć. A jeżeli przyjdzie do działania, oby było ono szybkie, konsekwentne, profesjonalne. I oby nie było zbyt częste. FORUM PENITENCJARNE Październik 2010 r. OKŁADKA: funkcjonariusz GISW, fot. Piotr Kochański Z KRAJU 3 Zmiany w kierownictwie SW Powołanie nowego dyrektora generalnego SW i jego zastępcy 3 W rocznicę 17 września SW na uroczystościach 71. rocznicy agresji sowieckiej 4 Reforma postępuje Minister Krzysztof Kwiatkowski podsumował zmiany w więziennictwie 5 Sztandar na 40-lecie Jubileusz Aresztu Śledczego w Warszawie Grochowie 20 Na styku kultur i religii Ikony skazanych na Festiwalu 3 Kultur we Włodawie 20 Krasnostawskie święto poezji XVI Konkurs Poezji Więziennej Krasnystaw Zamojskie standardy Otwarcie OZ-tu w Zakładzie Karnym w Zamościu 21 Jeszcze o promocji Historia ceremoniału promocji oficerskich w Kaliszu 22 Życia dar Słuchacze COSSW w Kaliszu oddają krew 22 Krew potrzebna od zaraz Akcja pomocowa kadry sieradzkiego więzienia 23 Technologiczny krok do przodu Nowa linia produkcyjna obuwia w Strzelcach Opolskich 24 Ludzie docenili nasz trud Jeszcze o Służbie w czasie powodzi 25 Narodowe Siły Rezerwowe Wyzwanie dla ludzi z pasją 28 Rodzinne pożegnanie lata Ogólnopolski Festyn Rodzinny Służby Więziennej ROZMOWA MIESIĄCA 6 Kontrolowana wolność Z Grzegorzem Macugą, przewodniczącym wydziału penitencjarnego Sądu Okręgowego w Płocku OCHRONA 8 Ochrona odbiurokratyzowana Zmiany w przepisach ochronnych 10 W trosce o bezpieczeństwo Rozszerzony katalog środków przymusu bezpośredniego 16 Grupy Interwencyjne Służby Więziennej Fotoreportaż PREWENCJA 11 Przede wszystkim zapobiegać Profilaktyka zachowań autoagresywnych 12 Etyka dla wszystkich O kodeksie etycznym funkcjonariuszy 12 Źli doradcy chciwość, władza, strach Zagrożenie korupcją funkcjonariuszy SW UMUNDUROWANI 14 Bez rewolucji Wymiana umundurowania polowego 14 Mundur zdobi Propozycje zmian w przepisach mundurowych MOIM ZDANIEM 15 Po co GISW? Rola, zadania i zalety Grup Interwencyjnych RESOCJALIZACJA 18 Różnorodność form Przykłady form skutecznych oddziaływań resocjalizacyjnych w jednostkach na terenie kraju HISTORIA 26 Z Drohobycza do Miednoje Wojenna historia jednostki w Drohobyczu 26 Okręty więzienne Z powodu przepełnienia brytyjskich więzień więźniów trzymano na statkach 32 Tutaj na grochu nie klęczą 40 lat Aresztu Śledczego w Warszawie Grochowie NSZZFiPW 30 Protest służb mundurowych Manifestacja związków zawodowych państwowej sfery budżetowej i służb mundurowych SPORT 31 Służba bez sportu? SW nie uwzględniona w ustawie o sporcie 31 Mistrzyni w Inowrocławiu Słynna tyczkarka Anna Rogowska odwiedziła areszt w Inowrocławiu ISSN Forum Penitencjarne miesięcznik funkcjonariuszy i pracowników SW Redakcja: ul. Wiśniowa Warszawa redakcja@sw.gov.pl Maria Sodomirska, sekretariat, łączność z czytelnikami, msodomirska@sw.gov.pl, tel. (22) faks (22) Wydawca: Centralny Zarząd Służby Więziennej Ministerstwo Sprawiedliwości ul. Rakowiecka 37a Warszawa Zespół redakcyjny: Krzysztof Kowaluk, redaktor naczelny, kkowaluk@sw.gov.pl, tel. (22) Małgorzata Nowotny, sekretarz redakcji, mnowotny@sw.gov.pl, tel. (22) Grzegorz Korwin-Szymanowski, gszymanowski@sw.gov.pl, tel. (22) Aneta Łupińska, alupinska@sw.gov.pl, tel. (22) Agata Pilarska-Jakubczak, apilarska@sw.gov.pl, tel. (22) Łukasz Stec, lstec@sw.gov.pl, tel. (22) Grażyna Wągiel-Linder, glinder@sw.gov.pl, tel. (22) Piotr Kochański, fotoreportaż, fotoedycja, archiwum, tel. (22) Rada programowa: Krzysztof Keller, przewodniczący Grzegorz Breitenbach Artur Cyruk Kajetan Dubiel Zbigniew Głodowski Jacek Moczulski Lidia Olejnik Edward Wasilewski Warunki prenumeraty: Miesięcznik kolportowany jest w systemie prenumeraty, którą przyjmuje redakcja. Cena prenumeraty rocznej 30 zł, płatne na konto: Centralny Zarząd Służby Więziennej NBP o/o W-wa z adnotacją: Forum Penitencjarne. Reklama w Forum Penitencjarnym : Cała strona 1500 zł. + 22% VAT; 1/2 strony 1000 zł. + 22% VAT; 1/4 strony 700 zł. + 22% VAT. Na stronach czarno-białych 50% ceny. Ogłoszenia drobne bezpłatne. Należność płatna przelewem na konto: Drukarnia Offsetowa ATU PKO S.A. X o/w-wa, ul. Omulewska 27. Łamanie i druk: Drukarnia Offsetowa ATU, ul. Działyńczyków 21 i 21a, Warszawa, tel./fax (22) , biuro@drukarniaatu.pl. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów, adiustacji i zmiany tytułów nadesłanych materiałów. Nakład: 3000 egz. Numer zamknięto 30 września 2010 r. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca. 2

3 WYDARZENIA Zmiany w kierownictwie SW 28 września 2010 r. płk Kajetan Dubiel, dyrektor generalny Służby Więziennej ze względów osobistych złożył dymisję na ręce Krzysztofa Kwiatkowskiego, ministra sprawiedliwości. Dymisja została przyjęta. Ponadto 28 września 2010 r. minister Krzysztof Kwiatkowski odwołał płk. Waldemara Śledzika, zastępcę dyrektora generalnego Służby Więziennej z zajmowanego stanowiska. Premier Donald Tusk na wniosek ministra sprawiedliwości powołał na stanowisko dyrektora generalnego Służby Więziennej płk. Jacka Włodarskiego, który przejął obowiązki 2 października 2010 r. Płk Jacek Włodarski (53 lata) jest magistrem inżynierem, absolwentem Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W więziennictwie pełni służbę od 20 maja 1981 r., zajmując kolejno stanowiska: instruktora, młodszego inspektora, inspektora działu gospodarczego Okręgowego Zarządu Zakładów Karnych. 16 września 1985 r. przeniesiony do Centralnego Zarządu Zakładów Karnych i mianowany na stanowisko inspektora Wydziału Kwatermistrzowskiego. 31 marca 1991 r. mianowany na stanowisko zastępcy naczelnika Wydziału Kwatermistrzowskiego Centralnego Zarządu Zakładów Karnych. 1 kwietnia 1991 r. objął stanowisko dyrektora Biura Kwatermistrzowsko-Finansowego Centralnego Zarządu Zakładów Karnych. 1 lipca 1995 r. mianowany na stanowisko dyrektora Biura Emerytalnego Służby Więziennej. 20 listopada 2009 r. na wniosek dyrektora generalnego Służby Więziennej został zastępcą dyrektora generalnego Służby Więziennej. Nowym zastępcą dyrektora generalnego Służby Więziennej od 4 października 2010 r. jest płk Krzysztof Keller. Krzysztof Keller (49 lat) jest magistrem socjologii, absolwentem Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia podyplomowe o specjalizacji penitencjarnej na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przyjęty do Służby Więziennej 15 października 1985 r. W jej trakcie zajmował stanowiska: wychowawcy działu penitencjarnego, kierownika działu penitencjarnego, zastępcy naczelnika Rejonowego Aresztu Śledczego oraz specjalisty Okręgowego Inspektoratu SW w Białymstoku ds. penitencjarnych. Od 1 maja 2001 r. dyrektor okręgowy Służby Więziennej w Białymstoku. 18 listopada 2009 r. został powołany na stanowisko pełnomocnika ministra sprawiedliwości do spraw opracowania i wdrożenia nowych rozwiązań organizacyjnych w Służbie Więziennej (reformy więziennictwa). Na podst. inf. Zespołu Komunikacji Społecznej i Wewnętrznej oprac. kk zdjęcia Piotr Kochański W rocznicę 17 września Mszą w katedrze polowej Wojska Polskiego rozpoczęły się uroczystości upamiętniające 71. rocznicę agresji sowieckiej na Polskę. becni byli przedstawiciele władz Omiasta, Rodzin Katyńskich, sił zbrojnych, Służby Więziennej, Policji i innych formacji. Centralne uroczystości rocznicowe odbyły się pod pomnikiem Pomordowanym na Wschodzie, gdzie warty honorowe wystawiły służby mundurowe. Obecne były poczty sztandarowe jednostek Wojska Polskiego, Służby Więziennej, Policji. Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz wygłosiła przemówienie, odczytano listy od prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i od posłów Sejmu RP. Po modlitwie ekumenicznej i apelu poległych, podczas którego przypomniano m.in. ofiarę krwi więzienników, delegacje różnych formacji złożyły wieńce pod pomnikiem. Naszej delegacji przewodniczył płk Jacek Włodarski, zastępca dyrektora generalnego SW. Na zakończenie obchodów w Teatrze Polskim w Warszawie odbył się uroczysty koncert Katyń lat temu armia sowiecka łamiąc traktat o nieagresji zaatakowała Polskę. Otwartą drogę do tej agresji dał jej zawarty kilka miesięcy wcześniej z Niemcami pakt Ribbentrop Mołotow, który podzielił nasz kraj na strefy wpływów. Sowiecka propaganda przedstawiała ten akt jako wystąpienie w obronie ludności zachodniej Ukrainy i Białorusi. Tymczasem było to nie tylko pozbawienie Polski zaplecza do prowadzenia wojny przeciwko Niemcom, ale i planowa akcja niszczenia potencjału obronnego, gospodarczego i intelektualnego naszej ojczyzny. Na listach NKWD znaleźli się polscy żołnierze, policjanci, funkcjonariusze straży więziennej, nauczyciele. Grzegorz Korwin-Szymanowski zdjęcie Piotr Kochański 3

4 Z KRAJU Reforma postępuje ODPRAWA Z MINISTREM Przeobrażenia systemu więziennego, zapowiadane na początku roku przez ministra sprawiedliwości Krzysztofa Kwiatkowskiego, są już widoczne w praktycznym funkcjonowaniu jednostek. O priorytetach reformy minister mówił podczas odprawy kadry kierowniczej Służby Więziennej. O d 13 sierpnia Służba działa zgodnie z zapisami nowej ustawy. Do struktury więziennictwa włączono System Dozoru Elektronicznego, który może przyczynić się do ograniczenia liczby osadzonych i w ten sposób wpłynąć na rozwiązanie problem przeludnienia więzień. Sukcesywnie wdrażany jest nowy model szkolenia funkcjonariuszy. Zgodnie z harmonogramem Za nami pierwszy etap włączenia oddziałów penitencjarnych. Od kilku miesięcy 36 jednostek penitencjarnych pracuje zgodnie z procedurami, które zdecydowanie odchodzą od wcześniejszej wieloletniej praktyki. Doświadczenia zakładów karnych i aresztów śledczych biorących udział w pilotażu dowodzą, że wzmocnienie pierwszej linii w oddziałach jest możliwe bez nowych etatów dzięki zmianom organizacyjnym. Liczba funkcjonariuszy oddziałów penitencjarnych w porze dziennej wzrosła w różnych jednostkach od 50 do 100 proc. To efekt przejścia do pracy w bezpośrednim kontakcie z osadzonymi starszych oddziałowych, doprowadzających i kwatermistrzów oraz przydzielenia do stałej współpracy funkcjonariuszy działu ewidencji i finansowego (formalnie nadal pozostających w strukturze administracji jednostki). Poziom elektronicznych zabezpieczeń pozwolił na przesunięcie części funkcjonariuszy do bezpośredniej pracy z więźniami. Proces ten trwa od początku roku. Towarzyszy mu wymiana uzbrojenia i modernizacja systemów zabezpieczeń technicznych. Choć nie było to wcześniej zapowiadane, powołano 15 Grup Interwencyjnych SW i stanowiska dowodzenia we wszystkich jednostkach organizacyjnych. W najbliższym czasie przeprowadzone zostaną korekty, tak aby funkcjonariusze GISW i stanowisk dowodzenia nie byli wyłączani z bieżącej pracy jednostek. Zgodnie z harmonogramem zmian, w październiku prowadzone są ostatnie przygotowania do wprowadzenia drugiego etapu reformy. Nastąpi to na przełomie października i listopada. W efekcie przekształceń do końca roku według nowych zasad będą pracować wszystkie jednostki o pojemności powyżej 200 osadzonych. Zanim to nastąpi, szkolenia odbędzie ponad 600 funkcjonariuszy różnych szczebli zarządzania, których zakres obowiązków zostanie istotnie zmieniony. W trakcie opracowania jest szczegółowa instrukcja dotycząca organizacji, zakresów działań i kompetencji osób zatrudnionych w nowym systemie. Zostaną przy tym uwzględnione uwagi zgłaszane z jednostek biorących udział w pierwszym etapie reformy. Instrukcja zacznie obowiązywać jeszcze przed pełnym wdrożeniem struktury oddziałów penitencjarnych. Nie tylko w jednostkach Od sierpnia prowadzone są prace nad reorganizacją pozostałej struktury więziennictwa, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania oddziałów penitencjarnych w małych jednostkach poniżej 200 osadzonych. Zmiany dotyczą zasad ich działania a także utworzenia centrów przyjęć w okręgowych inspektoratach SW. Zakończenie tych prac przewiduje się na pierwszy kwartał 2011 r. Będą one powiązane ze standaryzacją stanowisk w Służbie Więziennej. Czekające nas przeobrażenia dotyczą nie tylko jednostek podstawowych. Od października planowana jest reorganizacja CZSW. Jej celem jest zwiększenie efektywności i racjonalizacja kosztów. Ten element zmian jest przygotowywany i będzie realizowany przez dyrektora generalnego SW. Od kilku miesięcy prowadzone są prace nad sourcingiem i reformą więziennej służby zdrowia. Chodzi o racjonalizację kosztów funkcjonowania Służby. Przekształceniu ma ulec system kontroli. Trwa modyfikacja polityki medialnej. W połowie września powołani zostali rzecznicy prasowi we wszystkich okręgowych inspektoratach SW. Jeszcze w październiku ma ruszyć nowy, multimedialny portal Służby. Grażyna Wągiel-Linder zdjęcie Piotr Kochański 4

5 Z KRAJU Sztandar na 40-lecie Warszawski Areszt Śledczy na Grochowie w tym roku obchodzi 40-lecie istnienia. Z tej okazji odsłonięto tablicę pamiątkową, a jednostce nadano sztandar. T ablicę upamiętniającą obchody rocznicowe i nadanie sztandaru odsłoniła ppłk Anna Osowska-Rembecka, dyrektor okręgowy inspektoratu SW w Warszawie. Podczas uroczystości obecni byli funkcjonariusze, pracownicy i emeryci jednostki oraz przedstawiciele zaprzyjaźnionych służb mundurowych. Tablicę poświęcił ks. Rafał Raus, kapelan aresztu na warszawskim Grochowie. Uroczystość nadania sztandaru aresztowi odbyła się podczas mszy św. w Katedrze Warszawsko-Praskiej w Warszawie. Przewodniczył jej ks. Paweł Wojtas, krajowy duszpasterz więziennictwa polskiego. Oprawę muzyczną przygotował chór funkcjonariuszy z Zakładu Karnego w Zamościu. Płk Jacek Włodarski, wiceszef Służby Więziennej symbolicznie przekazał sztandar mjr. Zbigniewowi Królikowskiemu, dyrektorowi Aresztu Śledczego w Warszawie Grochowie. Ta uroczystość jest ważna dla funkcjonariuszy grochowskiej jednostki, całego okręgowego inspektoratu SW w Warszawie, ale szczególnie ważna jest dla mnie, bo w tej jednostce prawie 15 lat temu zaczynałam służbę mówiła podczas gali dyrektor Osowska-Rembecka. Jestem dumna z funkcjonariuszy grochowskiego aresztu i dziękuję za przygotowanie tak pięknej uroczystości. Sztandar, symbol etosu i najwyższego poświęcenia ufundowało wiele instytucji, m. in. okręgowy inspektorat SW w Warszawie, firmy prywatne od lat współpracujące z aresztem, burmistrzowie niektórych podwarszawskich gmin a także pracownicy i funkcjonariusze Aresztu Śledczego w Warszawie Grochowie. W obchodach rocznicowych oprócz więzienników uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, samorządu terytorialnego oraz innych służb mundurowych. tekst i zdjęcia Aneta Łupińska 5

6 ROZMOWA MIESIĄCA Kontrolowana wolność W SDE przybywa pijanych rowerzystów Z Grzegorzem Macugą, przewodniczącym wydziału penitencjarnego w Sądzie Okręgowym w Płocku, rozmawia Agata Pilarska-Jakubczak Słyszałam, że spośród wszystkich, czyli ok. 200 orzeczonych do tej pory dozorów elektronicznych (dane z 15 września br.), ponad 125 orzekł właśnie pan. Czy to oznacza, że tylko jeden sędzia uznał, iż ta forma kary jest godna stosowania? Nie orzekam w próżni. Jestem przewodniczącym wydziału penitencjarnego, drugi sędzia Józef Roman Lewandowski też orzeka w sprawach dozoru elektronicznego, współpracują z nami kierowniczka i pięć osób. Udział całego wydziału w dorobku orzeczniczym w sprawach dozorów elektronicznych jest tutaj nie do przecenienia. Poza tym w apelacji warszawskiej orzekają też sędziowie dwóch sądów okręgowych warszawskich i sądu w Ostrołęce. A od 1 czerwca dołączyli sędziowie penitencjarni w apelacji krakowskiej, białostockiej i lubelskiej. W tej chwili w sprawach dotyczących dozoru elektronicznego orzekają więc sędziowie z terytorium jednej trzeciej kraju. Ale w Płocku jest najwięcej zaobrączkowanych. Dlaczego? To, że mamy tak dobry wynik i wyróżniamy się na tle innych wydziałów penitencjarnych nie wynika ze szczególnego zapału sądu czy sędziów, ale z tego, że mamy dużo mieszkańców wsi skazanych za prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwym, m.in. pijanych rowerzystów. Stanowią oni ok. 80 proc. wszystkich, którzy zostali objęci dozorem. A pozostałe 20 proc. to skazani za drobne kradzieże, niepłacenie alimentów, pobicia i przemoc domową. Pijanych rowerzystów łatwo kwalifikować do odbywania kary w systemie dozoru elektronicznego. Nie oszukujmy się, w środowisku prawniczym dominuje przekonanie, że ten czyn, który kiedyś był wykroczeniem, a dziś przestępstwem, jest szkodliwy społecznie, ale w sposób umiarkowany. Ci ludzie prowadzili pojazd w stanie nietrzeźwym i są raczej porządnymi obywatelami. Powinni mieć szansę na zastosowanie wobec nich represji nieizolacyjnej, czyli kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, która jest rodzajem aresztu domowego. Taki skazany może iść do pracy, do kościoła, po zakupy, wykonywać poza miejscem zamieszkania czynności, które wspólnie ustalimy i wpiszemy w harmonogram na posiedzeniu sądu. Czy z wnioskiem o zastosowanie dozoru występują zwykle sami skazani? Tak, chociaż formalnie w ich imieniu mogą składać wnioski ich obrońcy, prokuratorzy, kuratorzy i dyrektorzy fot. archiwum zakładów karnych. Jednak rzadko korzystają z tych uprawnień. Na 295 wniosków, które wpłynęły do naszego wydziału, tylko jeden został sporządzony przez kuratora, pozostałe przez skazanych. Dlaczego dyrektorzy zakładów karnych nie składają wniosków? Trudno to zrozumieć, ale do dzisiaj nie wpłynął ani jeden taki wniosek. System dozoru elektronicznego został wprowadzony m.in. po to, żeby zlikwidować przeludnienie jednostek penitencjarnych, więc nie wiem dlaczego tak się dzieje. Może dyrektorzy nie mają potrzeby występowania z wnioskiem, bo przeludnienie, które niedawno było dotkliwą bolączką więziennictwa, zostało zmniejszone albo wolą korzystać ze sprawdzonej instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia. Co sąd robi po wpłynięciu wniosku o zastosowanie dozoru elektronicznego? Gromadzi dokumenty o skazanym, m.in. z Krajowego Rejestru Karnego, opinię z zakładu karnego, w której podane jest także, od kiedy odbywa on karę, wywiad kuratora, z informacją z kim skazany mieszka. Wszystkie te dokumenty sąd uzyskuje po złożeniu wniosku do tych instytucji. Jak długo trwają te czynności? Ustawowe 14 dni na wydanie orzeczenia o zastosowaniu dozoru elektronicznego jest wysoce niewystarczające. Bo trzeba jeszcze wezwać na rozprawę samego zainteresowanego, co odbywa się w sposób tradycyjny, za pośrednictwem poczty, czyli trwa długo. Ale przede wszystkim trzeba jeszcze ustalić warunki techniczne konieczne do odbywania kary. W takim razie ile czasu trzeba na wydanie orzeczenia o zastosowaniu dozoru elektronicznego od dnia wpłynięcia wniosku od skazanego? Od wpłynięcia wniosku do zastosowania dozoru potrzeba średnio ok. półtora miesiąca. Te ustawowe 14 dni należy raczej potraktować jako termin instrukcyjny. Co dzieje się dalej, po przygotowaniu dokumentów? Przewodniczący wydziału lub sędzia zastępujący ocenia je. A następnie, jak już wspomniałem, kontaktujemy się z podmiotem dozorującym, którego zadaniem jest sprawdzenie możliwości technicznych w mieszkaniu, w którym skazany będzie odbywał dozór. Podmiotem dozorującym jest Centrala Monitorowania w Warszawie, którą notabene w styczniu przejmuje Centralny Zarząd Służby Więziennej. Zgadza się. Przedstawiciele podmiotu dozorującego sprawdzają m.in. zasięg operatora komórkowego, stan sieci instalacji elektrycznej, aby w domu skazanego można było zamontować stacjonarne urządzenie monitorujące. Zdarza się, że warunki techniczne nie są spełniane, na przykład brakuje wymaganego zasięgu i wtedy dozór nie może być zastosowany. W takim przypadku wniosek pozostawia się bez rozpoznania. Czy takich spraw jest wiele? Nie więcej niż dziesięć wniosków zakończyło się w ten sposób. Różne są przypadki, pamiętam, że raz ekipa dozorująca zastała w domu przyszłego skazanego odcięty prąd. Innym razem, podczas sprawdzania warunków technicznych, ekipa, która przyjechała niespodziewanie, bez wcześniej umówionego terminu, trafiła na libację alkoholową, cała rodzina była kompletnie pijana odstąpiono od instalacji urządzenia i w konsekwencji zastosowania dozoru. Ustalono, że rodzina jest patologiczna. Skazany nadal przebywa w więzieniu za włamania i kradzieże samochodowe. 6

7 Ile wniosków o zastosowanie dozoru pan odrzucił i dlaczego? W 79 przypadkach, na 295 wniosków złożonych do tej pory, sąd odmówił wydania orzeczenia o zastosowania elektronicznego dozoru, albo wydał zarządzenie o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania, czyli orzekł w sprawie negatywnie. Nie wyrażam zgody na udzielenie zezwolenia na zastosowanie dozoru elektronicznego, kiedy wywiad jest negatywny, prognoza kryminologiczna negatywna lub cele kary nie będą spełnione, np. cel wychowawczy czy odstraszający wobec innych potencjalnych sprawców. A także, o czym już mówiłem, kiedy warunki techniczne są niespełnione. fot. Piotr Kochański Czy wśród skazanych, skierowanych przez pana do zaobrączkowania, znalazły się osoby, które nie dotrzymały warunków odbywania kary? Tak, kilkanaście osób, czyli ok. 10 proc. Skazani ci łamali warunki zezwolenia na opuszczenie mieszkania, co określa harmonogram. Najczęstszym powodem jest tu alkohol, jednego pijanego skazanego zatrzymała na mieście policja i odwieziono go do izby wytrzeźwień. Skutkowało to postanowieniem o uchyleniu dozoru i odbyciem reszty wyroku w warunkach izolacji penitencjarnej. Nowelizacja ustawy o dozorze elektronicznym wprowadziła szereg zmian, aby usprawnić działanie systemu. Zezwoliła na objęcie dozorem skazanego, bez jego zgody. Co pan na to? Mam mieszane uczucia. Z jednej strony, według ministerstwa, przestępca nie powinien być pytany, czy wyraża zgodę na odbycie kary pozbawienia wolności. Przecież kara jest orzekana przez niezawisły sąd i trzeba ją po prostu wykonać. Doczekaliśmy się w Polsce, że może być stosowana w dwóch formach: izolacyjnej lub aresztu domowego. I skazany nie ma tutaj nic do powiedzenia. Z drugiej strony, jeśli skazany nie chce odbywać kary w domu, z obrączką na nodze, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przyszłości złamie ustalone warunki odbywania kary. I nasza praca pójdzie na marne. Jaka jest szansa, że po nowelizacji ustawy o SDE obrączki będą częściej stosowane? Jak zachęciłby pan swoich kolegów, sędziów penitencjarnych, do częstszego orzekania dozorów? W propagowaniu idei dozoru elektronicznego i zwiększaniu świadomości społeczeństwa o tej formie kary widzę rolę przede wszystkim dla środków masowego przekazu. Powszechne używane słownictwo budzi zastrzeżenia, na przykład nie obroża, a areszt domowy. I o tym ludzie muszą wiedzieć. Poza tym widzę tu zadanie dla sądów pierwszej instancji. Sądy skazujące, które orzekają karę pozbawienia wolności do roku, mogłyby informować skazanego, że istnieje możliwość wystąpienia z wnioskiem do sądu penitencjarnego o zastosowanie dozoru elektronicznego. Zresztą głównymi beneficjentami tej ustawy są właśnie skazani na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, wobec których sąd zarządził wykonanie kary. Takich skazanych mamy najwięcej. Co jeszcze trzeba zrobić, aby usprawnić system dozoru elektronicznego w Polsce? Nowelizacja już usprawniła system. Przed jej wprowadzeniem odsiew osób kwalifikujących się do dozoru było zbyt duży. Teraz mamy możliwość kwalifikowania do systemu recydywistów (za wyjątkiem skazanych w warunkach art. 64 par. 2 kk), czy też dopiero co doprowadzonych do zakładu karnego. Zmiany obowiązują dopiero od 24 czerwca, teraz należy poczekać przynajmniej pół roku i po tym czasie ocenić funkcjonowanie dozoru z nowymi przepisami. A jak pan ocenia pomysły dalszego poszerzania kręgu uprawnionych do dozoru, na przykład o stadionowych chuliganów czy osoby tymczasowo aresztowane? Rozszerzenie dozoru o tzw. chuliganów stadionowych wydaje mi się w warunkach polskich niemożliwe do zastosowania, przede wszystkim z powodów trudności technicznych, na przykład w sytuacji, gdy kilkudziesięciu kibiców, wobec których orzeczono zakaz stadionowy, w tym samym czasie udaje się do obiektu sportowego. A jeśli chodzi o tymczasowo aresztowanych, jak najbardziej popieram pomysł. Uważam, że celowym byłoby umożliwienie stosowania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego bezpośrednio sędziom orzekającym w pierwszej instancji, zaś sędziowie penitencjarni winni stosować ten sposób wykonywania kary wobec osób przebywających w jednostkach penitencjarnych. zdjęcie Agata Pilarska-Jakubczak Włodawska praktyka 16 września 2010 r. po raz pierwszy, na wniosek dyrektora Zakładu Karnego we Włodawie, mury tutejszej jednostki penitencjarnej opuścił skazany, skierowany do odbywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. System Dozoru Elektronicznego już od dawna był zalecany przez Unię Europejską. Taki tryb niesie ze sobą wiele obopólnych korzyści. Skazany nie musi przerywać pracy zawodowej, co jest szczególnie istotne w przypadku prowadzenia gospodarstwa rolnego. To ważne zwłaszcza dla osób utrzymujących rodzinę. Kolejną ważną przesłanką jest możliwość zmniejszenia zaludnienia polskich więzień. Kolejny wniosek dyrektora o skierowanie skazanego do odbywania kary pozbawienia wolności w SDE czeka na rozpatrzenie sądu penitencjarnego. Dariusz Demczuk Dlaczego dyrektorzy nie chcą? Nie chcą? To błędne założenie. Chcą, ale czują odpowiedzialność. Przede wszystkim za sformułowanie pozytywnej prognozy społeczno-kryminologicznej więźnia, wobec którego można wystąpić z wnioskiem o zastosowanie SDE. A oni tego skazanego nie znają. Bo czyż można poznać człowieka przez kilka dni lub tygodni. A właśnie do osób tak krótko przebywających w wiezieniu system ten jest adresowany. Ile trzeba mieć wiedzy i intuicji, aby rozpoznać, kiedy rodzina wyrażająca zgodę na pobyt skazanego w domu robi to pod przymusem i ze strachu (przecież on kiedyś i tak wróci) czy rzeczywiście chciałaby aby był on w domu. Nie dziwmy się, że działania takie rodzą się w bólach. Ale myślę, że to już nie jaskółka, która przecież wiosny nie czyni, a wielkie stado bocianów to już na pewno wiosna. kk Izba Tradycji Służby Więziennej Powstająca w Areszcie Śledczym Warszawa Mokotów Izba Tradycji Służby Więziennej będzie pokazywała historię polskiego więziennictwa. Do jej zbiorów trafiło już wiele pamiątek przekazanych przez funkcjonariuszy i emerytów SW. Być może Państwo posiadają przedmioty świadczące o naszej historii, które mogłyby zasilić zbiory Izby Tradycji SW. Zainteresowanych prosimy o kontakt: ppłk Bogdan Kornatowski, dyrektor Aresztu Śledczego Warszawa Mokotów, tel redakcja Forum Penitencjarne, tel kk zdjęcie Piotr Kochański 7

8 OCHRONA Ochrona odbiurokratyzowana Ustawa o Służbie Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. daje dyrektorowi generalnemu, podobnie jak poprzednia, uprawnienia dotyczące ustalania metod i form działalności w zakresie ochrony i przygotowań obronnych w podległych jednostkach organizacyjnych. W życie weszły trzy zarządzenia ochronne, zmieniające dotychczasowy porządek prawny. Zwiększenie bezpieczeństwa Zarządzenie nr 41/2010 dyrektora generalnego SW z 13 sierpnia 2010 r, w sprawie zasad organizacji i zakresu działania etatowych Grup Interwencyjnych Służby Więziennej szczegółowo określa zakres działania grupy interwencyjnej SW, rodzaj wyposażenia, umundurowanie, a także sprawy związane z jej szkoleniem. Każdą grupę, składającą się z 16 funkcjonariuszy, powołuje dyrektor okręgowy SW i jako przełożony zleca realizację różnych zadań. Członkowie grupy pozostają do dyspozycji dyrektora okręgowego 24 godziny na dobę, ale mogą być też wykorzystani jako grupa odwodowa dyrektora generalnego. Dyrektor okręgowy ma obowiązek zapewnić funkcjonariuszom podległej grupy interwencyjnej bazę szkoleniową i treningową. Jak sama nazwa wskazuje, jest to grupa do interwencji, a nie do nadzoru nad osadzonym. Głównym argumentem przemawiającym za utworzeniem GISW jest zmiana podejścia do działań ochronnych z naciskiem na ochronę wewnętrzną. Chodzi o realizację działań profilaktycznych, np. przeprowadzanie częstszych doraźnych kontroli obiektów i osadzonych, zabezpieczanie pracy oddziałowych, kontrolę zabezpieczeń techniczno-ochronnych, realizację konwojów osadzonych wymagających wzmożonych działań ochronnych (np. świadków koronnych czy więźniów tzw. niebezpiecznych). Członkowie grupy interwencyjnej są wykorzystywani do zabezpieczania jednostki w sytuacji klęski żywiołowej, np. przez organizację i przeprowadzanie ewakuacji osadzonych do innych zakładów karnych i aresztów śledczych. Ponadto w sytuacjach najwyższego zagrożenia, np. czynnego buntu, gdzie nie wystarczą już siły danej jednostki, działania interwencyjne wyspecjalizowanych grup, jakimi niewątpliwie będą GISW (niektóre już są), znacznie poprawią bezpieczeństwo jednostek penitencjarnych. Do 31 sierpnia br. grupy interwencyjne SW zrealizowały wiele dodatkowych, nie wynikających z grafiku jednostki, zadań. Przeprowadzono dziewięć ćwiczeń z wykorzystaniem GISW, 88 kontroli cel mieszkalnych i miejsc zatrudnienia osadzonych, pięć kontroli generalnych, zrealizowano 67 konwojów ze skazanymi stwarzającymi większe zagrożenie, siedem konwojów na pogrzeb bliskiej osoby, pięć konwojów uzbrojenia, pięć razy zastosowano środki przymusu bezpośredniego. Oprócz tego pięciokrotnie zabezpieczano inne działania, np. kontrolę grup skazanych powracających z zatrudnienia oraz przemieszczanie składów cel mieszkalnych. Członkowie trzech grup brali udział w różnych imprezach, podczas których dawali pokazy technik interwencyjnych. Zakres obowiązków i zadań grupy interwencyjnej określa szczegółowy harmonogram szkoleń i pracy grupy interwencyjnej stworzony przez wyznaczonego specjalistę okręgowego inspektoratu SW razem z jej dowódcą. Ze względu na wysoki koszt wyposażenia specjalnego, umundurowania i uzbrojenia członków grup interwencyjnych SW zarządzenie będzie realizowane etapami. Lepszy przepływ informacji Zarządzenie nr 42/2010 dyrektora generalnego SW z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie określenia wykazu zdarzeń nadzwyczajnych, sposobu postępowania w przypadku ich wystąpienia oraz trybu działania stanowisk dowodzenia modyfikuje wachlarz zdarzeń nadzwyczajnych, które muszą być wykazywane w meldunkach dobowych, określa organizację i zakres działania stanowisk dowodzenia we wszystkich jednostkach organizacyjnych SW. Nowe przepisy usprawnią informowanie o zaistniałych zdarzeniach nadzwyczajnych przy wykorzystaniu dedykowanej usługi w formie wiadomości SMS oraz Centralnej Bazy Danych Osób Pozbawionych Wolności Noe. NET. Zmiana nomenklatury z wypadków nadzwyczajnych na zdarzenia nadzwyczajne daje możliwość pojmowania tych sytuacji jako nieprzewidywalnych, do których często dochodzi mimo podejmowanej profilaktyki. Istotną zmianą jest odstąpienie od prowadzenia skomplikowanej procedury postępowań wyjaśniających na rzecz uproszczonej. W niektórych przypadkach poprzestaje się jedynie na sporządzeniu notatki służbowej. Do tego celu posłuży kategoryzacja zdarzeń nadzwyczajnych. W stosunku do zdarzeń ujętych w kategorii A, np. groźne zakłócenie bezpieczeństwa, bunt, napaść na funkcjonariusza czy pracownika itp. istnieje obowiązek przeprowadzania czynności wyjaśniających. Kategoria B, czyli np. bójka lub pobicie, ucieczka z jednostki typu półotwartego albo otwartego itp. daje dyrektorowi jednostki możliwość decydowania co do dalszego postępowania. We wszystkich jednostkach organizacyjnych SW funkcjonują stanowiska dowodzenia. Jednak bez potrzeby tworzenia nowych etatów, zarówno bowiem dowódcy zmian, jak i ich zastępcy mogą stanowić personel tych stanowisk. Do podstawowych obowiązków funkcjonariusza pełniącego służbę na stanowisku dowodzenia należy podejmowanie działań w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa jednostki, informowanie przełożonych o zdarzeniach nadzwyczajnych, również o doniesieniach medialnych z tych zdarzeń, nadzorowanie funkcjonowania stanowisk dowodzenia innych jednostek (w przypadku stanowiska dowodzenia dyrektora generalnego). Bez zbędnej dokumentacji Trzecie zarządzenie nr 43/2010 dyrektora generalnego SW z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie ustalania metod i form działalności w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, powszechnie zwane zetką, zostało zaktualizowane o podstawę prawną i odtajnione. Biuro Ochrony i Spraw Obronnych CZSW przygotowuje projekt rozporządzenia ochronnego. Zmiana dotychczas obowiązującego rozporządzenia, wydanego na podstawie kkw, pozwoli wprowadzić planowane zmiany przepisów ochronnych. Projekt rozporządzenia zakłada uproszczenie sposobu pełnienia służby przez ograniczenie sporządzanej dokumentacji, np. rezygnację z przepustek wewnętrznych, czyli zgody osoby uprawnionej najczęściej dowódcy zmiany na wydanie osadzonego z miejsca jego pobytu. Mjr Roman Kloc, zastępca dyrektora Biura Ochrony i Spraw Obronnych CZSW twierdzi, że część dokumentacji w służbie ochronnej jest zbędna, np. przepustki wewnętrzne. Jego zdaniem ruch w jednostkach i tak jest monitorowany, poza tym funkcjonariusz, który odbiera osadzonego, musi podać cel, 8

9 w jakim to robi i gdzie się z nim udaje, co jest ewidencjonowane w Książce ruchu osadzonych. Chcemy stworzyć funkcjonariuszom w jednostkach możliwość pełnienia służby w sposób praktyczny, a nie formalny przez odbiurokratyzowanie wykonywanych przez nich codziennych czynności argumentuje mjr Kloc. Biuro Ochrony i Spraw Obronnych planuje też, żeby w Książce przebiegu służby zapisywane były zdarzenia odbiegające od tych zwykłych, codziennych. Nie znajdą się więc tam informacje dotyczące np. tego, ilu skazanych zostało doprowadzonych do kąpieli czy na spacer. Tego typu uproszczenie już funkcjonuje w przypadku stosowania środków przymusu bezpośredniego (śpb). Funkcjonariusz, który zastosował śpb nie jest zobligowany do sporządzenia obszernego, szczegółowego protokołu z tego zdarzenia, a jedynie notatki służbowej, zawierającej podstawowe informacje, np. wobec kogo zostały użyte śpb, okoliczności zdarzenia, opis zachowania osadzonego etc. To jest duże uproszczenie w stosunku do tego, co było uważa mjr Kloc. Do końca roku do Ministerstwa Sprawiedliwości ma trafić projekt rozporządzenia ochronnego, który ujmie wszystkie planowane i zapowiadane wcześniej zmiany. Obowiązujące w tym względzie zarządzenie nr 43/2010 zostanie uchylone. Aneta Łupińska zdjęcie Piotr Kochański Akty prawne ochrony i spraw obronnych SW Ochronne: rozporządzenie Rady Ministrów z 27 lipca 2010 r. w sprawie stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej; rozporządzenie Rady Ministrów z 4 sierpnia 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu działania funkcjonariuszy Służby Więziennej podczas wykonywania czynności służbowych; zarządzenie dyrektora generalnego Służby Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie ustalania metod i form działalności w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej; zarządzenie dyrektora generalnego Służby Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie określenia wykazu zdarzeń nadzwyczajnych, sposobu postępowania w przypadku ich wystąpienia oraz trybu działania stanowisk dowodzenia; zarządzenie dyrektora generalnego Służby Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie zasad organizacji i zakresu działania etatowych Grup Interwencyjnych Służby Więziennej; zarządzenie dyrektora generalnego Służby Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie systemu współdziałania sił wsparcia oraz organizacji i wykorzystania odwodu dyrektora generalnego Służby Więziennej; zarządzenie dyrektora generalnego Służby Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie opracowania, uzgodnienia i aktualizowania planów szczególnej ochrony obiektów kategorii II jednostek organizacyjnych Służby Więziennej; instrukcja dyrektora generalnego Służby Więziennej z 6 września 2010 r. w sprawie wykazów i wzorów druków ochronnych oraz wzorów znaków umownych. Obronne: zarządzenie dyrektora generalnego z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie przydziału zmilitaryzowanych oddziałów lub wchodzących w ich skład pododdziałów specjalnych do dyspozycji dyrektorów okręgowych Służby Więziennej; zarządzenie dyrektora generalnego z 3 września 2010 r. w sprawie umundurowania, wyżywienia, zakwaterowania i zaopatrzenia w środki higieny osobistej osób, które otrzymały przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki zmilitaryzowanej Służby Więziennej w czasie mobilizacji lub wojny, jak również powołanym na ćwiczenia do tych jednostek; zarządzenie dyrektora generalnego Służby Więziennej z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie opracowania, uzgadniania i aktualizowania planów szczególnej ochrony obiektów kategorii II organizacyjnych Służby Więziennej. * * * Kwestie regulujące rozporządzenie nr 43/2010 dyrektora generalnego SW z 13 sierpnia 2010 r. w sprawie ustalania metod i form działalności w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej będą przeniesione do przygotowywanego przez Biuro Ochrony i Spraw Obronnych CZSW komplementarnego rozporządzenia ochronnego. Treść poszczególnych przepisów ulegnie zmianie. AŁ 9

10 OCHRONA W trosce o bezpieczeństwo Rozszerzony został katalog środków przymusu bezpośredniego i środków prewencyjnych. Zmiany podyktowane są względami bezpieczeństwa zarówno funkcjonariuszy, jak i osób, wobec których mogą być zastosowane. R ozporządzenie Rady Ministrów z 27 lipca br. w sprawie stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej oprócz dotychczas stosowanych upoważnia ich do korzystania z paralizatorów elektrycznych, blokad stawu kolanowego, masek i zasłon przysłaniających twarz, kasków z przyłbicą tłumiących głos oraz zestawów głośnikowych służących zapobieganiu nawoływaniom do buntu lub nieposłuszeństwa. Do użytku mogą być wprowadzone nowe typy pasów obezwładniających już nie tylko trzyczęściowe, ale także wieloczęściowe, bezpieczniejsze dla osób, wobec których zostały zastosowane, oraz prostsze w użyciu, mające formę śpiwora. Na czas konwojowania Nowością są też nowoczesne środki chemiczne stosowane w celu krótkotrwałego zakłócenia zdolności widzenia lub obezwładnienia. Mogą być w formie gazu lub żelu, są bardziej skuteczne i bezpieczniejsze w użyciu, a dolegliwość ich stosowania jest dużo mniejsza. Takie walory mają także nowe rodzaje środków hukowo-błyskowych. Nowe środki techniczne w postaci maski, zasłony na twarz, kasku z przyłbicą stosuje się na czas niezbędny do doprowadzenia do celi zabezpieczającej, a także doprowadzenia przed rozpoczęciem konwojowania i w czasie konwojowania wobec osoby pozbawionej wolności, która nawołując do buntu lub nieposłuszeństwa stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa konwoju. W różny sposób mogą być wykorzystywane kajdanki jako środek prewencyjny (zakłada się je na ręce trzymane z przodu) lub jako środek przymusu bezpośredniego zakładane z tyłu. Dotychczas mogły być stosowane jedynie z przodu. Teraz, kiedy konieczne jest zapobieżenie czynnej agresji lub autoagresji, można je założyć prewencyjnie na ręce trzymane z tyłu. Jako środki prewencyjne można stosować oprócz kajdanek kask ochronny, pas obezwładniający lub prowadnice, a także nieużywaną dotychczas blokadę stawu kolanowego. Nowoczesna blokada Wprowadzana do użytku blokada stawu kolanowego ogranicza możliwość swobodnego poruszania. Jest to nowoczesne urządzenie, którego zastosowanie ma zapobiec ewentualnej ucieczce osoby konwojowanej lub doprowadzanej. Jego działanie polega na unieruchomieniu stawu kolanowego w taki sposób, że nie pozwala na rozprostowanie nogi, w przypadku wykonywania gwałtownych ruchów w czasie próby ucieczki lub kiedy osadzony przejawia zachowania agresywne. Doświadczenia innych krajów pokazują, że jest to rozwiązanie efektywne i łatwe do ukrycia pod odzieżą, co ma istotne znaczenie przy konwojowaniu. To jeden ze środków, który może ograniczyć wykorzystanie innych, bardziej radykalnych, w tym m.in. broni palnej i psów służbowych. Urządzenia blokujące staw kolanowy były testowane przez kilka tygodni w jednostkach okręgu łódzkiego, lubelskiego, warszawskiego, wrocławskiego, gdańskiego oraz w COSSW w Kaliszu. Po tym etapie użytkownicy wniosą swoje uwagi, dołączając je do tych sformułowanych przez Biuro Ochrony i Spraw Obronnych CZSW. Różne modele masek, pasów wieloczęściowych i paralizatorów będą oceniane po zapoznaniu się z ofertami producentów w najbliższej przyszłości. Jeszcze w tym roku planuje się zakup paralizatorów, przysłon, masek i blokad stawu kolanowego na wyposażenie ośrodków COSSW w Kaliszu, OSSW w Kulach, ODKSW w Sulejowie i w Golinie do celów szkoleniowych. Kolejne zakupy na potrzeby poszczególnych zakładów karnych i aresztów śledczych będą finansowane z bieżących środków jednostek penitencjarnych. Mniej biurokracji Znowelizowane rozporządzenie zachowuje procedurę kontrolowania co godzinę osadzonego w celi zabezpieczającej przez wyznaczonego funkcjonariusza, chyba że objęta jest ona monitoringiem. Novum stanowi zapis, który mówi, że w przypadku braku możliwości umieszczenia w celi zabezpieczającej, można osadzonego jeżeli istnieje taka konieczność przenieść do innej, niebędącej de facto celą zabezpieczającą, ale zapewniającą odosobnienie. W rozporządzeniu zrezygnowano z dokumentowania zastosowania środka przymusu bezpośredniego w formie protokołu. Zamiast niego obowiązuje forma uproszczona notatka służbowa zawierająca najistotniejsze dla przebiegu zdarzenia informacje, dotyczące m.in. jego czasu i miejsca, przyczyny, rodzaju zastosowanych środków, danych osoby poddanej tej procedurze. W notatce umieszcza się też dane identyfikacyjne osoby podejmującej decyzję o zastosowaniu środka, osoby dowodzącej oraz pozostałych uczestniczących w stosowaniu środka przymusu bezpośredniego. Taka forma dokumentowania znacznie skróci procedury biurokratyczne obciążające funkcjonariuszy działu ochrony. Grażyna Wągiel-Linder zdjęcia Piotr Kochański 10

11 J eśli jednak dojdzie do próby samobójczej, bezzwłocznie udzielana jest pierwsza pomoc, a psycholog ustala motywy i zaleca dalsze postępowanie wobec osadzonego. Świadkowie zdarzenia osadzeni i funkcjonariusze są obejmowani działaniami wspierającymi. Momenty krytyczne Jak pokazuje doświadczenie, w czasie pobytu za więziennymi murami zdarzają się okresy szczególnie trudne dla osadzonych. Należą do nich pierwsze dwa tygodnie pobytu za kratami, stąd potrzeba zmniejszenia szoku związanego z przejściem z warunków wolnościowych do warunków izolacji (cela przejściowa wyposażona dodatkowo). Innymi krytycznymi momentami, kiedy wzrasta ryzyko zachowań autodestrukcyjnych, są dni, gdy osadzeni otrzymują orzeczenia i postanowienia sądów, prokuratur i decyzje administracji penitencjarnej. Z równowagi psychicznej mogą ich również wyprowadzić komplikacje rodzinne, kłopoty zdrowotne oraz problemy ze współosadzonymi w celi. Z punktu widzenia każdej patologii alkoholizmu, narkomanii, zachowań przestępczych czy skłonności samobójczych najważniejsza jest przede wszystkim praca obejmująca ogół populacji mówi Andrzej Majcherczyk, starszy specjalista w Biurze Penitencjarnym CZSW. Dotychczas skupialiśmy się na tych, którzy mieli już za sobą próbę samobójczą lub na osobach, które zaliczone zostały do grupy ryzyka. Teraz akcentujemy potrzebę tworzenia odpowiedniego klimatu wśród ogółu osadzonych. Zapobieganie samobójstwom to przede wszystkim nie działania ad hoc, ale długotrwałe oddziaływania profilaktyczne dodaje Tomasz Głowik, specjalista w Biurze Penitencjarnym CZSW. Poczucie bezsensu i wyobcowania zazwyczaj narasta w czasie, chociaż zdarzają się też sytuacje, gdy do próby samobójczej dochodzi nagle, bez wcześniejszych symptomów. Strategia działania Od 13 sierpnia 2010 r. obowiązuje instrukcja w sprawie zapobiegania samobójstwom osób pozbawionych wolności. Zawarte w niej zalecenia opierają się na sprawdzonym w praktyce i zgodnym z powszechnie stosowanym schematem działań profilaktycznych realizowanych na trzech poziomach: ogólnym, skierowanym do wyodrębnionej grupy ryzyka i przeznaczonym dla osób, które mają już za sobą próbę samobójczą. Profilaktyka ogólna to już nie tylko sprawa psychologów i wychowawców, ale całej więziennej kadry od oddziałowego, poprzez przedstawicieli pozostałych działów, aż do koordynatorów penitencjarnych i ochronnych oraz szefów jednostek. Każdy funkcjonariusz i pracownik ma obowiązek poinformowania przełożonych o niepokojących sygnałach, a dyrektor zapewnia sprawny przepływ informacji w jednostce. Obszerny katalog działań profilaktycznych nastawionych na wszystkich osadzonych może być pomocny w zapobieganiu różnym zdarzeniom nadzwyczajnym w jednostkach penitencjarnych, w tym także zachowaniom auto- Przede wszystkim zapobiegać Pobyt za więziennymi murami to czas wzmożonego ryzyka suicydalnego. Najważniejsza jest profilaktyka, która powinna obejmować wszystkich osadzonych. Praca z osobami, o których wiadomo, że przejawiają skłonności autodestrukcyjne, to za mało. PREWENCJA destrukcyjnym. Mowa w nim o tworzeniu warunków sprzyjających zachowaniu zdrowia psychicznego i ograniczaniu negatywnych skutków pobytu w warunkach izolacji, zapewnieniu dostępności opieki lekarskiej, wychowawczej i psychologicznej, kształtowaniu postawy afirmacji życia i nietolerancji dla autoagresji. Aby zalecenia te mogły być realizowane, niezbędne jest uwrażliwienie kadry na problemy zgłaszane przez osadzonych, na zmiany w ich zachowaniu lub sytuacji. Tylko dobra diagnoza pozwoli na eliminowanie zjawisk nietolerancji, dyskryminacji i wykluczenia społecznego, na zapobieganie negatywnym sposobom przystosowania do warunków izolacji penitencjarnej. W oddziałach powinien być zapewniony dostęp do środków technicznych ratujących życie (zestaw do reanimacji i bezpieczny nóż przypominający ten do przecinania pasów w samochodzie). W związku z tym planowane są szkolenia w zakresie udzielania pomocy przedmedycznej dla kadry i osadzonych. Środki zaradcze Instrukcja najsilniej akcentuje potrzebę oddziaływań profilaktycznych dotyczących ogółu osadzonych. Szczegółowo normuje też procedury związane z pomocą skierowaną do osób przejawiających niepokojące symptomy, zaliczonych do grupy ryzyka, których psycholog powinien przyjąć w pierwszej kolejności. Obejmuje się ich wzmożoną opieką wychowawczą i psychologiczną, a w razie konieczności także farmakoterapią zaleconą przez psychiatrę. Osadzony zaliczony do grupy ryzyka nie może przebywać w niemonitorowanej celi sam, jest on objęty zwiększonym nadzorem ochronnym. Polega to na częstszych kontrolach, zwracaniu uwagi na leki, substancje oraz przedmioty znajdujące się w celi. Monitoruje się zmiany nastroju i zachowania osadzonego. Zagrożenie zachowaniami autodestrukcyjnymi to wspólny problem wychowawcy i psychologa. Wychowawca intensyfikuje kontakt wychowawczy, częściej wizytuje celę, odpowiednio dobiera współosadzonych. Psycholog w opinii określa czynniki ryzyka i sposób jego obniżenia. W porozumieniu z wychowawcą co najmniej raz w miesiącu weryfikuje stopień zagrożenia zachowaniami suicydalnymi. Jego pomoc to przede wszystkim regularne monitorowanie stanu emocjonalnego, redukowanie napięcia emocjonalnego, uczenie technik radzenia sobie z trudnymi emocjami, wspieranie w przezwyciężeniu bieżących problemów, wzmacnianie poczucia własnej wartości. * * * Dotychczas polecenia, zalecenia i wytyczne dotyczące zapobiegania samobójstwom były rozproszone. Instrukcja dyrektora generalnego SW nr 16 z 2010 r. usystematyzowała i uporządkowała w jednym dokumencie wszystkie zasady i procedury mające na celu zapobieganie samobójstwom osób pozbawionych wolności. Zawsze może się zdarzyć, że osadzony odbierze sobie życie mówi Andrzej Majcherczyk. W więzieniu czynniki ryzyka występują znacznie częściej niż wśród ogółu populacji. Gdyby nie było instrukcji, kwestie odpowiedzialności i konsekwencji pozostawione byłyby dość dowolnej i nie zawsze obiektywnej ocenie przełożonych i osób prowadzących postępowanie. W przeciwieństwie do takiej sytuacji, jasna instrukcja pozwala ustalić, czy przewidziane procedury zostały starannie dopełnione. Dlatego chroniąc życie osadzonych, chronimy także funkcjonariuszy, bo wszystkiego nie jesteśmy w stanie przewidzieć ani wszystkiemu zapobiec. Grażyna Wągiel-Linder foto Piotr Kochański 11

12 PREWENCJA Etyka dla wszystkich Zasady etyki zawodowej zostały sformułowane na podstawie nowej ustawy o Służbie Więziennej. I są takie same zarówno dla funkcjonariuszy, jak i dla pracowników cywilnych. Stary regulamin mówił o etyce wyłącznie funkcjonariuszy. ame zasady się nie zmieniły. Bo cóż Smogłoby się zmienić. Najważniejsze to być uczciwym, mieć szacunek dla innych i honor. Obowiązki zawodowe wypełniać z poszanowaniem praw i godności drugiego człowieka, przestrzegając zasad równego traktowania. Być bezstronnym i apolitycznym. Starannym i rzetelnym. Odpowiedzialnym, odważnym, ofiarnym i lojalnym wobec służby, kolegów, przełożonych. Dbać, aby nie zostało naruszone prawo lub nie została popełniona pomyłka. Zwalczać i wystrzegać się korupcji. To wszystko w służbie i pracy. Ale także poza nią należy dbać o dobre imię i wizerunek Służby Więziennej. I być aktywnym w budowaniu zaufania do niej. W zbiorze zasad znalazła się też jedna z ważniejszych metod pedagogicznych metoda własnego przykładu. To funkcjonariusz i pracownik ma stanowić wzór etycznego postępowania dla więźniów. Ale ma też ich humanitarnie traktować, zachowując konieczny dystans i rozwagę. Nie powinien wymagać zbyt dużo, lecz stosownie do możliwości więźnia, obiektywnie go oceniając. Informacje i wiedzę, które posiada o podopiecznych, wykorzystując wyłącznie do celów służbowych. Ponadto funkcjonariusz i pracownik cywilny ma być kulturalny, życzliwy, uprzejmy, a jednocześnie tolerancyjny i rozważny nie wygłaszać pochopnie opinii czy osądów. Wspierać drugiego funkcjonariusza lub pracownika, służyć mu radą, dzielić się swoimi doświadczeniami zawodowymi i próbować wspólnie rozwiązywać problemy. A kiedy zauważy błąd lub zaniedbanie w postępowaniu kolegi lub koleżanki, powiedzieć o tym, a gdy ten ktoś rażąco zaniedbuje obowiązki informować o tym jego przełożonego. Wydawać by się mogło, że są to oczywistości, ale należy je przypominać jak najczęściej. Powyższe zasady odnoszą się do wszystkich. Jednak w zbiorze zasad etyki zawodowej nie zapomniano o hierarchiczności służby i sformułowano zasady dla przełożonych. Są one następujące: przełożony musi zachowywać się nienagannie, dbać o dobrą atmosferę w pracy i przeciwdziałać mobbingowi. Nie może: nadużywać swojego stanowiska, funkcji i stopnia, poniżać podległych mu ludzi. A oceniając podwładnego ma być sprawiedliwy i obiektywny. Nie zapominajmy o tych zasadach. Wszyscy. APJ Na podstawie regulaminu dyrektora generalnego SW w sprawie zasad etyki zawodowej funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej, który obowiązuje od 13 sierpnia 2010 r., dnia wejścia w życie nowej Ustawy o SW. Źli doradcy chciwość, władza, strach Podejrzenie o korupcję pada cieniem na wszystkich funkcjonariuszy w więzieniu. Wielu zaczyna odczuwać strach. Obawiają się, że ktoś posądzi ich o korupcję, a oni nie będą potrafili się obronić. Boją się, że korupcja zniszczy ich prestiż, dobre imię, życie. P o kolacji w jednostce X funkcjonariusze działu ochrony stwierdzili aktywność mobifindera w oddziale mieszkalnym. Udało im się namierzyć jedną z cel, przeszukali ją i znaleźli Nokię, ukrytą w pojemniku po piance do golenia. Za chwilę dowódca zmiany zarządził przeszukanie kolejnej celi. Tym razem w materacu odnaleziono aparat marki Ericsson. Więźniowie, u których wykryto telefony zeznali, że to funkcjonariusz SW je dla nich przemycił i wziął za to pieniądze. Nie chcieli jednak zdradzić jego nazwiska. Więźniom wymierzono kary dyscyplinarne, a w związku z podejrzeniem o skorumpowanie funkcjonariusza dyrektor jednostki powiadomił prokuraturę, która bada sprawę. Służba Więzienna nie jest wolna od takich przypadków. Mogą zdarzyć się wszędzie. Funkcjonariusza może popychać w stronę korupcji chciwość i zachłanność, chęć szybkiego i łatwego wzbogacenia się. Zachęcają do tego także powierzona mu władza i zaufanie, jakim go obdarzono jako funkcjonariusza państwowego. Typowo więziennym powodem skorumpowania jest strach, który narasta w funkcjonariuszu poprzez szantaż więźnia. Te trzy powody charakteryzują trzy odmienne postawy i charaktery ludzi. Przypadek pierwszy: chciwość i zachłanność Janek jest oddziałowym. W służbie od niedawna. Zatrudnił się w więzieniu, bo ma tutaj stałe zarobki. Niełatwo mu wiązać koniec z końcem, musi utrzymać rodzinę, żona nie pracuje, coraz częściej zarzuca męża pretensjami: Nie pomagasz przy dzieciach, zostawiasz mnie samą ze wszystkim! Funkcjonariusz codziennie rozmawiał z wieloma osadzonymi. Pewnego dnia przyjął (nie myśląc o konsekwencjach) propozycję jednego z nich. Przekazał poufne informacje między wspólnikami i wziął za to pieniądze. Od tej pory Janek stał się kablem informacyjnym na usługach więziennego bosa, jest stale wynagradzany. Usługi, jakie oferuje więźniom i przyjmowane od nich wyrazy wdzięczności krępują jego wolność i niezależność. Przestępcy posuwają się w tym coraz dalej, oferują pomoc w odzyskaniu skradzionego samochodu, ale w zamian żądają porcji narkotyków. Ocena Janka: Janek pracuje na stanowisku, gdzie do korupcji dochodzi najczęściej, czyli w bezpośrednim kontakcie z więźniami. Ryzyko rośnie, gdy funkcjonariusz ma krótki staż w służbie, słabą odporność na presję wywieraną przez osadzonych oraz kłopoty finansowe i problemy rodzinne. To wszystko zbiegło się u Janka. Ponadto był chciwy i nieuczciwy, dlatego wszedł w nielegalny kontakt z osadzonymi. Przypadek drugi: władza Marcin w służbie jest od 10 lat, od początku wiedział, że praca w więzieniu to coś dla niego. Został magazynierem. W ostatnim czasie wszedł w nielegalne kontakty ze skazanymi. Czy z nudy, czy dla sprawdzenia własnej pozycji, zaczął kombinować. Trafił na zorganizowaną grupę przestępczą i zanim zdążył się zorientować, utkwił po same uszy w sieci zależności. A zaczęło się naprawdę niewinne. Marcin załatwił kilka ulg i wypisał kilka wniosków nagrodowych jednemu z więźniów, który imponował mu inteligencją, elegancją i siłą zarazem. Chodziło m.in. o dodatkowe spacery, widzenie bez dozoru, paczkę. Potem elokwentny skazany zaoferował okazyjne kupno samochodu. I klamka zapadła. Ocena Marcina: Ten typ można nazwać twardzielem. Posłuch się należy, inaczej: miazga tak myśli funkcjonariusz i właśnie dlatego pracuje w służbie mundurowej. Dryl, porządek i rozkaz są jego codzienną świętością. On tu rządzi, oddział należy do niego, zna każdy zgrzyt kraty i profesjonalnie wykonuje swoje zadania. Czuje się pewnie, zbyt pewnie. Dlatego ostrożność odkłada na bok i zaczyna balansować na linii tego, co dozwolone, a co nie. Myśli, że kontroluje sytuację, ale to sytuacja zaczyna kontrolować jego. I już po nim. Przypadek trzeci: strach Jeśli nie dostarczysz komórki, zniszczę cię, mój kumpel, gruby Franek, jest na wolności, wie o tobie, wie gdzie mieszkasz, przyjdzie do twojego domu. Zapuka do twoich drzwi. Nie czuj się bezpiecz- 12

13 Art. 228 kodeksu karnego: 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Karze określonej w 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda. 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do Karom określonym w 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania. nie. Przyjdzie. I już nie żyjesz. Ty albo twój syn. Mam na ciebie haka takie postawienie sprawy przez więźnia nie jest dla funkcjonariusza łatwe do przełknięcia. Dla Łukasza też nie było. Jest wychowawcą. Jak sprawy się potoczą zależało od niego. Niestety, Łukasz nie okazał się profesjonalistą. Przestraszył się pogróżek, które słyszał nie po raz pierwszy. Jest człowiekiem mało wylewnym i nie lubi rozmawiać o swoich sprawach, więc nie szukał pomocy u przełożonych. Poszedł na układ z podopiecznym. Ocena Łukasza: Gdyby Łukasz okazał się typem profesjonalisty, postąpiłby w zgodzie z literą prawa i nabytym doświadczeniem. Nie ugiąłby się pod presją gróźb, lecz zgłosił o przestępstwie swoim przełożonym lub zawiadomił prokuraturę. Jednak jego morale zostało złamane już dawno, kolejna groźba ze strony więźnia sprawiła, że nie walczył jak funkcjonariusz, nie stawił oporu. Może się zdarzyć, że funkcjonariusz jest o krok od tego i jeżeli nie otrzyma wsparcia, wejdzie na drogę przestępczą i poniesie odpowiedzialność karną z art. 228 kk za łapownictwo bierne, zwane często sprzedajnością popełnia je każdy, kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę. Za łapownictwo czynne (zwane przekupstwem, art. 229 kk) odpowie zaś więzień, który udzielił albo obiecał udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji. Sankcje grożące za korupcje mogą być różne: grzywna, kara ograniczenia wolności, a nawet pozbawienie wolności do lat 12. Niezależnie od odpowiedzialności karnej, funkcjonariusz zawsze ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za popełnienie przestępstwa, wykroczenia, czy naruszenie dyscypliny służbowej. NIE przyjmuj propozycji! Reaguj od razu! Większość funkcjonariuszy to wspaniali, doskonale wykształceni fachowcy, którzy z najwyższą starannością i najlepszą wiedzą wykonują swoje obowiązki, mamy do nich pełne zaufanie. Oto kilka rad, jak ustrzec się przed korupcją: 1. Jeśli zdarzy się sytuacja, w której ktoś sugeruje (lub wręcz żąda) wręczenie korzyści majątkowej za udzielenie przysługi, nie przyjmuj tej propozycji. 2. Nawet w przypadku najbardziej niewinnej sugestii lub propozycji nie do odrzucenia ze strony więźnia, niezwłocznie zawiadom prokuraturę lub policję. 3. Pamiętaj, że już sama propozycja korupcyjna jest przestępstwem. 4. Zgłaszaj organom ścigania każdy przypadek propozycji, żądania lub wymuszania. Pomoże to zwalczyć zjawisko korupcji i w przyszłości uchroni przed nią twoich kolegów. 5. Jeśli wejdziesz w nielegalne kontakty z więźniami, nie usprawiedliwi cię fakt, że działałeś pod wpływem przymusu czy błędu, dla ratowania życia lub zdrowia swojego albo innych osób. 6. Proponując usługę więźniom stajesz się sprawcą przestępstwa. Art. 229 Kodeksu karnego 1. Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 działa, aby skłonić osobę pełniącą funkcję publiczną do naruszenia przepisów prawa lub udziela albo obiecuje udzielić takiej osobie korzyści majątkowej lub osobistej za naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Kto osobie pełniącej funkcję publiczną, w związku z pełnieniem tej funkcji, udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do Karom określonym w 1-4 podlega odpowiednio także ten, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, w związku z pełnieniem tej funkcji. 6. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w 1-5, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział Agata Pilarska-Jakubczak zdjęcie Piotr Kochański W artukule przedstawiono postacie fikcyjne 13

14 UMUNDUROWANI Bez rewolucji Funkcjonariuszy Służby Więziennej czeka w przyszłym roku wymiana umundurowania specjalnego. W jednostkach penitencjarnych na terenie całego kraju przeprowadzane są testy nowych uniformów. W Areszcie Śledczym w Warszawie Mokotowie, Areszcie Śledczym w Łodzi, Zakładzie Karnym w Łupkowie od kilku miesięcy testowane są produkty sześciu firm zewnętrznych oferujących materiały, z których szyte są mundury dla funkcjonariuszy biorących udział w próbach, oraz obuwie. Oferty kolejnych potencjalnych kontrahentów są przygotowywane do wdrożenia. Na razie Służba Więzienna jest w fazie poszukiwania zwłaszcza dobrych materiałów, spełniających stawiane im wymogi jakościowe, czyli wytrzymałość, przewiewność, trwałość koloru. Powinny być one również ergonomiczne, z przynajmniej 2-letnim okresem gwarancyjnym. To samo dotyczy obuwia, które dodatkowo ma być antypoślizgowe z przyczepną podeszwą, łatwe do sznurowania. Na tym etapie wzór umundurowania nie jest najważniejszy. Jednak Centralny Zarząd Służby Więziennej nie chciałby rezygnować z dotychczasowych wzorów i koloru. Nie chodzi nam o zrewolucjonizowanie umundurowania, chcemy poprawić jego jakość i dotyczy to przede wszystkim umundurowania specjalnego mówi płk Bogdan Witecki, dyrektor Biura Kwatermistrzowsko-Inwestycyjnego CZSW, które wspólnie z Biurem Ochrony i Spraw Obronnych przygotowało i przekazało do Ministerstwa Sprawiedliwości projekt rozporządzenia w tej sprawie. Wytypowani specjaliści obydwu biur wspólnie z niektórymi dyrektorami jednostek penitencjarnych wchodzą w skład zespołu do spraw związanych ze zmianą umundurowania, powołanego przez dyrektora generalnego SW. Testy powinny zakończyć się do końca listopada br. Po tym czasie zostanie wybrana najlepsza oferta i ewentualnie rozpisany przetarg na zakup produktów. Aneta Łupińska zdjęcie Piotr Kochański Mundur zdobi Z zadowoleniem przyjąłem przepisy nakazujące pełnienie służby w umundurowaniu. Wspólnie z jednym z korespondentów w Forum Penitencjarnego kilkakrotnie przedstawialiśmy argumenty za występowaniem funkcjonariuszy SW w branżowych uniformach, podobnie jak czynią to przedstawiciele innych formacji mundurowych. race nad przepisami mundurowymi Pjeszcze nie są zakończone, stąd może zasadnym jest przedstawienie kilku propozycji związanych z tą problematyką, które jeśli nie obecnie, to może w przyszłości zostaną uwzględnione. Dyskusje, jakie dotychczas pojawiały się na łamach naszego miesięcznika dotyczyły głownie umundurowania specjalnego, polowego, jego funkcjonalności, wygody, możliwości doposażania w akcesoria itp. Niewiele wspominało się o noszeniu umundurowania służbowego, wyjściowego, któremu pragnę poświęcić kilka uwag. Przebywając za naszą południową granicą zaskoczony byłem faktem, że funkcjonariusze czeskiej służby więziennej w jednej z odwiedzanych jednostek nie nosili czapek, mimo że nimi dysponowali. Dyrektor wizytowanego więzienia, pytany o tak istotne naszym zdaniem odstępstwo od umundurowania wyjaśnił, że tamtejsze przepisy mundurowe dopuszczają, by kierownik jednostki wyraził zgodę na występowanie personelu bez nakrycia głowy. Faktycznie, pomyślałem, pomysł jest niezły. Ileż to razy bowiem zdarzyło się, że oddziałowy postradał czapkę pozostawiając ją, w nawale zajęć, po przeszukaniu w celi, gdzie złośliwi osadzeni postanowili pozbawić gada nakrycia głowy. Tylko ten, kto nosił czapkę przez całą zmianę wie, jak jest to uciążliwe w upalne dni, gdy staje się ona swoistym piekarnikiem na głowie funkcjonariusza. Aktualnie praktycznie większość czynności na oddziałach wykonuje się, niezgodnie z przepisami, bez nakrycia głowy, którego gorączkowe poszukiwanie rozpoczyna się, gdy na oddział wchodzi przełożony lub dokonujący inspekcji. Innym interesującym pomysłem, tym razem zaobserwowanym na Słowacji, było wyposażenie funkcjonariuszy w obuwie typu letniego. Wentylowane poprzez dyskretne otwory półbuty bez wątpienia podnosiły komfort pełnienia służby, szczególnie na oddziałach mieszkalnych, gdzie jak w jednym z artykułów wspominał Ireneusz Wolman po zakończeniu służby marzy się przede wszystkim o uwolnieniu zmęczonych stóp od obowiązujących czarnych pełnych półbutów. Oczywiście, tego typu buty letnie nie mogłyby być elementem umundurowania wyjściowego, ale wprowadzenie ich wielu oddziałowych przyjęłoby z ulgą. O wygodzie naszego obuwia świadczy poniekąd także fakt, jak niewielu funkcjonariuszy używa służbowego modelu, nosząc własne buty. I ostatnia sprawa. Damskie koszule wyjściowe. Panie korzystają najczęściej z koszul typu męskiego. Próby dopasowania parametrów koszuli do rozmiarów użytkowniczki, zwłaszcza w klatce piersiowej, niejednokrotnie skutkują olbrzymimi rozmiarami kołnierzyka, otaczającego delikatne kobiece szyje jak końskie chomąto. Nie dodaje to naszym paniom urody, ba, nieraz wygląda wręcz wstrętnie. Czy uszycie białej damskiej koszuli przekracza możliwości naszych wszechstronnych GP? A może ktoś ma jeszcze jakieś inne propozycje? Jacek Matrejek 14

15 MOIM ZDANIEM Po co GISW? Działania specjalne GISW charakteryzują się nieprzewidywalnymi dla osadzonych rozwiązaniami wyspecjalizowanych zespołów interwencyjnych, których zadaniem jest osiągnięcie celu strategicznego. M ocny cytat, ale... Szczegółowej analizie powinny zostać poddane wystąpienia więźniów z lat1981 i 1989 r. Ich strategia, przewidywania i przeciwdziałania. Zajmijmy się tylko częściową analizą owych fatalnych dla służby wydarzeń. Pomijając zagadnienia polityczno-społeczne należy zwrócić uwagę na liczby. Już samo wystąpienie 800 czy 1200 osadzonych robi wrażenie. A co z działaniem służby? Przeciwstawiono mu taktykę kija. Jak w przypadku Czarnego w 1989 r., taktyka ta zawiodła. Dziś nadal organizowane są ćwiczenia z cyklu udały się, zanim się zaczęły. I tu można poprzeć stanowisko niektórych tzw. fachowców: po co nam GISW, skoro przez cały czas jest spokój? Cały czas wygrywamy. To stracone etaty, jak piszą związki zawodowe. To nie są stracone etaty Zarządzenie dyrektora generalnego otworzyło zamkniętą dotąd furtkę do istnienia GISW. Do tej pory nikt nie podjął się trudu stworzenia jakichkolwiek rozwiązań, aby grupy takie miały formalnie szansę zaistnienia. A jak już one powstały, to w ramach prac nikt nie potrafił stworzyć innego konceptu na istnienie takich grup. Teraz fachowcy i specjaliści krytykują pomysł GISW. Wszyscy przytakiwali, że owszem, grupy są potrzebne. I na czczym gadaniu się kończyło. Jeśli sami przełożeni (z ramienia inspektoratów) kwestionują istnienie grup, to czy może być dobrze? Grupy nie muszą się wykazywać i oby nigdy nie musiały. Czy w związku z tym, że nic się nie dzieje, nie potrzeba działań profilaktycznych? I jak zwykle najwięcej mówią ci ze służby, którzy ze względu na swoje stanowiska nigdy nie byli w bezpośrednim kontakcie ze zbuntowanymi. Jeden głos przytoczył dość kuriozalny przykład: stosowania broni przez funkcjonariuszy SW na terenie jednostek organizacyjnych. Proponuję odpytanie tego fachowca ze znajomości przepisów. Podpowiem rozporządzenie MS z 31 października 2003 r. Kwestionowanie istnienia GISW, na rzecz prowadzenia działań interwencyjnych z wolnej łapanki, tzw. pospolitego ruszenia, zmierza do powstania zagrożeń zarówno dla samych funkcjonariuszy, jak i dla osadzonych. Powtórzyć się może przecież scenariusz z Czarnego. Wbrew opinii związków zawodowych, GISW to nie są stracone etaty. GISW ma działać na terenie jednostek organizacyjnych bez broni, a używać jedynie dostępnych środków z niemałego przecież teraz katalogu środków przymusu bezpośredniego, w pełni profesjonalnie, a więc odpowiednio wyszkoleni, wyposażeni ludzie. Skok jakościowy Działania GISW z czasem będą owocowały, profilaktyka bowiem zawsze przynosi wymierne korzyści. A profesjonalizm tych zespołów przynieść może tylko poprawę poziomu bezpieczeństwa w jednostkach podstawowych. Zamiana nic nieznaczącego i miernego pospolitego ruszenia w sprawnie działającą maszynę także przyniesie korzyść. GISW to niewątpliwie skok jakościowy w naszej służbie i chyba, co najważniejsze, w niedalekiej przyszłości także skok technologiczny. Zespoły, czy tego chcą, czy nie, wymuszą jakościową poprawę w systemie ochrony. Obecne działania grup interwencyjnych (na przykładzie warszawskiej GI) to: realizacja konwojów o dużym stopniu zagrożenia, kontrole w jednostkach podstawowych, prowadzenie rozpoznania jednostek dla potrzeb działań wspólnych, w tym także z jednostkami policji, prowadzenie rozpoznania obiektów celu konwoju i stała ich aktualizacja, ćwiczenia na terenie jednostek organizacyjnych. Proszę sobie teraz wyobrazić, jak te czynności wykonują nieznający się na tym funkcjonariusze. Na bazie starej GI z Mokotowa stworzono nowy zespół. Zajmuje się on kontrolami cel w jednostkach, rozpoznaniem jednostek swojego okręgu, konwojami, także tymi o dużym stopniu ryzyka i zagrożenia, a jak czas pozwala, to także ćwiczeniami na siłowni i biegami. Od lipca do końca września członkowie grupy zrealizowali 30 konwojów (głównie z N ale i PZ, bo tylko takie warszawski GISW realizuje), także z zaprzyjaźnionym WR KSP doprowadzanie tzw. N do specjalistów. Na przygotowanie fizyczne pozostaje mało czasu. Patrząc z boku, praca GI wydaje się bezowocna. Jednak jeśli przyjrzeć się temu tylko w okręgu warszawskim, to efekt psychologiczny jest ogromny. A to już profilaktyka. W myśl zasady: lepiej zapobiegać niż leczyć, unikamy zadymy z zaskoczenia. Osadzeni widząc dobrze wyposażoną grupę, sprawną i profesjonalną, dwa razy się zastanowią nad swoim postępowaniem. Niestety, potrzeba ogromu czasu na sprawne przygotowanie zespołów interwencyjnych do odpowiedniego poziomu. Tylko jak długo będzie trwał proces szkolenia do poziomu co najmniej dostatecznego? Idealne rozwiązanie Dziś mamy już specjalistyczne szkolenia m.in. z konwojówki. Konwój to najsłabsze ogniwo w ochronie. Taka jest okrutna prawda. Brak systemu rozpoznania i zabezpieczenia obiektu celu konwoju, a następnie wyszkolenia specjalistycznego w zakresie prewencji, rozpoznania zagrożeń czyni tę służbę wybitnie niebezpieczną. Być może jest kilka jednostek, które kładą nacisk na specjalistyczne wyszkolenie z tego zakresu (oprócz szkolenia z zakresu ochrony i obrony konwoju w COSSW). Oczywiście, jeśli ktoś w ogóle pamięta o takim problemie jak prewencja. W ciągu kilku lat istnienia warszawskiej grupy interwencyjnej uczestniczyliśmy w wielu mniejszych i większych seminariach (krajowych i międzynarodowych). I zawsze przynosiło to ogromny pożytek dla obu stron zarówno dla organizatorów jak i uczestników. Wymiana doświadczeń, taktyki działania, do dziś dają wymierne korzyści. Współpraca z CBŚ KGP, WR KSP, w późniejszym terminie dzięki GI z wrocławskiej jedynki także ze SPAP Wrocław w znaczący sposób podniosła poziom indywidualnego bezpieczeństwa działających funkcjonariuszy. Dla ludzi z inicjatywą, chcących się szkolić, GI to wspaniałe rozwiązanie, a dla służby idealne rozwiązanie systemowe. GISW mogą wykonywać trudne zadania, konwoje o dużym stopniu ryzyka lub zagrożenia i wiele innych. Wojciech Syrocki zdjęcie Piotr Kochański 15

16 OCHRONA Grupy Interwencyjne Służby Więziennej Etatowe Grupy Interwencyjne SW mają zapobiegać wypadkom nadzwyczajnym, interweniować podczas buntów więźniów i wystąpień zbiorowych. Ich istnienie ma przede wszystkim znaczenie psychologiczne i prewencyjne. Powołane zostały na podstawie zarządzenia w sprawie zasad organizacji i zakresu działania etatowych Grup Interwencyjnych Służby Więziennej, podpisanego 31 marca 2010 r. przez płk. Kajetana Dubiela, szefa więziennictwa. 16

17 zdjęcia Piotr Kochański 17

18 RESOCJALIZACJA Różnorodność form Resocjalizacja niejedno ma imię. Wiemy już, że nie chadza po korytarzach więziennych, nie buszuje na spacerniakach, nie przychodzi na widzenia. Rodzi się w głowach więźniów. Głów nie prześwietlamy, ale robimy co możemy, aby w głowach pozytywnie zamącić, pokazać, że można inaczej. F orm resocjalizacji jest tyle, ilu wychowawców, a na dodatek pomnożonych przez liczbę pomysłów każdego z nich. A kreatywność ludzka jest wielka. Oto kilka przykładów. O holokauście w Ciechocinku fot. archiwum W Klinice Uzdrowiskowej Pod Tężniami w Ciechocinku wyświetlony został film Holokaust to również nasza sprawa autorstwa skazanych z włocławskiego zakładu. Większość gości kliniki to obywatele innych krajów, głównie Izraela, USA, Wielkiej Brytanii, Kanady, Australii. Łączą ich dwie cechy: są pochodzenia żydowskiego i fakt, że albo oni sami, albo ich rodzice lub dziadkowie, pochodzą z Polski. Pokazywać takim ludziom film o holokauście, to trochę jak... wozić drzewo do lasu. Dlatego jeszcze przed projekcją powiedziałem, że bardzo zależy mi na krytycznych uwagach. Film obejrzano w niezwykłym skupieniu. Kiedy były pokazywane autentyczne dokumenty z getta, zalegała cisza. Na zakończenie filmu jest scena, kiedy ambasador Szewach Weiss śpiewa Szalom Alehem. Cała sala, a było tam ok. 200 osób, spontanicznie podchwyciła pieśń. Kiedy zamilkł śpiew, znów zaległa cisza i dopiero po chwili rozległy się brawa. W tym momencie kamień spadł mi z serca, bo zrozumiałem, że nasz dokument został zaakceptowany i zyskał uznanie. Potem rozpoczęła się dyskusja. Na moje pytanie: powiedzcie państwo, co można było zrobić lepiej, usłyszałem: O Holokauście powstały setki filmów, będą z pewnością kolejne. Niezwykłość tego filmu i wystawy, o której on opowiada, polega na tym, że to jest dzieło skazanych i funkcjonariuszy. Należy to szczególnie podkreślić: miejsce i ludzie. Jeśli intencje skazanych były szczere, a nie mamy podstaw, żeby sądzić, iż było inaczej, to dokument ma wartość unikatową. Chętnie byśmy poznali tych ludzi, jak pan mówi skazanych na długoletnie wyrok. Ciekawią nas ich motywacje, przemyślenia i powody dla których zajęli się tak trudnym tematem. Ryszard Seroczyński, ZK we Włocławku Zapomniane obrazy To tytuł najnowszej, 78. już, wystawy prezentowanej w Galerii Za Kratą w Areszcie Śledczym w Kielcach. Ekspozycja przygotowana wspólnie z Romskim Instytutem Historycznym, zawierała 40 wielkoformatowych fotogramów autorstwa Janusza Hefera, dokumentujących dwie epoki wędrownego życia polskich Romów: pierwszą tradycyjną i magiczną, z konnymi taborami, leśnymi obozowiskami, wróżbami, muzykowaniem i zachwytem wolnością i tą drugą mniej barwną, już po wprowadzeniu ustawy o przymusowym osiedlaniu. Ta nietypowa galeria w trakcie swojej 17-letniej historii gościła prace artystów z Ukrainy, Włoch, Japonii, Izraela i USA. Prezentowano w niej prace m.in. Ryszarda Horowitza, Jerzego Kosińskiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Zenona Żyburtowicza, Sławomira Mrożka, Szymona Kobylińskiego, Eryka Lipińskiego, Edwarda Lutczyna, Andrzeja Mleczki i Henryka Sawki. Funkcjonowanie kieleckiej galerii w tym kształcie nie byłoby możliwe gdyby nie życzliwość i wsparcie stołecznych instytucji, stowarzyszeń i związków twórczych, wśród których znalazły się: Muzeum Karykatury, Muzeum Azji i Pacyfiku, Muzeum Etnograficzne, Żydowski Instytut Historyczny, Towarzystwo National Geographic, Związek Polskich Artystów Fotografików oraz kieleckie instytucje kulturalne: Biuro Wystaw Artystycznych i Dom Środowisk Twórczych. Janusz Tusznio, AŚ w Kielcach Piąty sezon więziennego teatru Występami w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Zbylitowskiej Górze, Domu Pomocy Społecznej w Brzesku oraz Szkole Podstawowej Nr 2 w Bochni zespół teatralny w Zakładu Karnego w Tarnowie Mościcach zainaugurował kolejny, piąty już w swojej historii, sezon teatralny. Prowadzeniem grupy od początku jej powstania zajmują się Zofia Gołębiowska Tabaszewska pedagog i artystka z Nowego Wiśnicza oraz kpt. Andrzej Jeleń, wychowawca. Prowadzenie tego typu działalności w więzieniu jest trudne. Większość z występujących osadzonych nie miała wcześniej żadnego doświadczenia aktorskiego, często trzeba przełamywać ich opory związane z pokazaniem się na deskach sceny. Do rzadkości należą skazani posiadający umiejętności gry na instrumentach czy też zdolności wokalne. Wielkie problemy stwarza także naturalna rotacja skazanych, którzy kończą odbywanie kary i opuszczają teatralna trupę. Od ubiegłego sezonu niemal całkowitej wymianie uległ skład zespołu, który obecnie funkcjonuje w sześcioosobowym składzie. Mimo fluktuacji więziennych artystów zespół stara się rozwijać i przygotowuje na każdy sezon nowe przedstawienia. W tym roku repertuar obejmuje głównie bajki: Czerwony Kapturek, Zielony kapturek, Smok Wawelski. Zespół zagra wszędzie, gdzie tylko zostanie zaproszony deklaruje dyrektor mościckiego więzienia. Gramy za darmo, a nasza oferta skierowana jest do przedszkolaków i dzieci klas początkowych. Jeśli którakolwiek z placówek oświatowo-wychowawczych zaprosi na swoją scenę nietypowych aktorów, obiecujemy blisko godzinę udanej za- 18

19 bawy. Zwykle po zakończeniu przedstawienia aktorzy zachęcają dzieci do wspólnych tańców, zabaw, fotografii ze smokiem i czerwonym kapturkiem. Tak było m.in. na ostatniej imprezie organizowanej przez Stowarzyszenie na rzecz Dziecka i Rodziny oraz Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Bochni. Jacek Matrejek ZK w Tarnowie Mościcach Łupków niesie pomoc Corocznie więźniowie i funkcjonariusze z Zakładu Karnego w Łupkowie włączają się w lokalną akcję charytatywną Ziemia Sanocka dla Szpitala. W Sali Herbowej Urzędu Miasta w Sanoku, dyrektor jednostki penitencjarnej wraz z towarzyszącymi mu trzema skazanymi przekazali organizatorom Sanockiej Fundacji Ochrony Zdrowia oraz Urzędowi Miasta kilkadziesiąt wyrobów rękodzielniczych wykonanych przez osadzonych o wartości ok. 3 tys. zł. Na ręce burmistrza miasta złożyli zaś ponad 2 tys. zł. na rzecz szpitala w Sanoku, zebrane wśród skazanych i kadry zakładu. Aby wspomóc akcję, podobnie jak w roku ubiegłym, więźniowie i funkcjonariusze z ZK w Łupkowie oraz z podległego Oddziału Zewnętrznego w Moszczańcu wsparli społeczną inicjatywę na rzecz pomocy dla sanockiego szpitala. Akcja mieszkańców powiatu sanockiego polega na zbiórce środków pieniężnych, z których finansowany jest zakup nowoczesnego sprzętu medycznego oraz niezbędne remonty w poszczególnych oddziałach szpitalnych. Dochód z 2010r. zostanie przeznaczony na odnowę oddziału dziecięcego i oddziału porodowego, gdzie zostanie utworzonych kilka przytulnych, rodzinnych sal porodowych. Organizatorami akcji są Fundacja Szpital oraz Starostwo Powiatowe i Urząd Miasta w Sanoku. W czasie finału imprezy, odbywającego się na sanockim rynku, oprócz występów i koncertów, przeprowadzona była publiczna zbiórka pieniężna oraz liczne aukcje. Skazani także chcieli mieć swój udział w akcji Ziemia Sanocka dla Szpitala. Więźniowie należący do Funduszu Samopomocy Skazanych z obydwu jednostek przekazali z własnych środków 800 zł, a indywidualne darowizny od skazanych, posiadających środki finansowe do własnej dyspozycji, wyniosły 375 zł. Osadzeni uczestniczący w zajęciach terapeutycznych tym razem przywieźli ze sobą własnoręcznie wykonane wyroby rękodzielnicze, które zostały przekazane na loterię fantową oraz licytację, prowadzoną podczas finału akcji na sanockim rynku. Były tam wyroby wikliniarskie kosze, oryginalne kwietniki, rzeźby, obrazy oraz misterne konstrukcje z zapałek. Najbardziej pracochłonne jest odpowiednie przygotowanie wikliny. Sam proces wyrobu danej rzeczy zajmuje średnio kilka godzin objaśniali licznie zgromadzonym przedstawicielom mediów lokalnych autorzy wiklinowych cudeniek: skazani Mieczysław i Sebastian. Ogromnym zainteresowaniem odbierających wyroby organizatorów i dziennikarzy cieszyły się ekoludki, autorstwa osadzonego Jacka. Zbiórka pieniężna wśród funkcjonariuszy z ZK w Łupkowie zaowocowała kwotą ponad 1 tys. zł. Pieniądze również zostały przekazane na konto akcji szpitalnej. Wartość pomocy przekazanej na rzecz sanockiego szpitala zbliżyła się do imponującej kwoty ponad 5 tys. zł. Najważniejsze jest to, że nikt do niczego nie jest zmuszany mówił mjr Marek Grabek, dyrektor Zakładu Karnego w Łupkowie. Skazani włączyli się w akcję dobrowolnie. Póki nasza jednostka będzie istnieć, będziemy brać udział w takich przedsięwzięciach. Uważam, że jest to ewenement, może nawet na skalę światową, iż dwie, będące niejako po przeciwległych stronach barykady grupy społeczne funkcjonujące poza murami, po raz kolejny łączą się w jednym szczytnym celu. Burmistrz Sanoka Wojciech Blecharczyk podziękował skazanym i Służbie Więziennej za tak piękny gest Jesteście godni najwyższego uznania, z roku na rok mocniej wspierając naszą akcję, służycie innym za przykład, co jest godne podziwu. Swoją wdzięczność wyrazili także: w imieniu dyrektora szpitala Adama Siembaba jego zastępca Grzegorz Panek oraz Józef Baszak, prezes Sanockiej Fundacji Ochrony Zdrowia, którzy przekazali na ręce dyrektora Grabka profesjonalny aparat do mierzenia ciśnienia dla skazanych. Wkład Zakładu Karnego w Łupkowie w dzieło IV finału lokalnej, społecznej akcji Ziemia Sanocka dla Szpitala odnotowały licznie reprezentowane na spotkaniu w Sali Herbowej Urzędu Miasta w Sanoku media (prasa, radio, telewizje: publiczna i kablowe oraz portale internetowe), które w swych relacjach wyrażały się z uznaniem o gorących sercach wolontariuszy z tutejszej jednostki penitencjarnej, bijących zarówno u skazanych jak i u funkcjonariuszy Służby Więziennej. Henryk Antoniewicz, ZK w Nowym Łupkowie Kotwica wrażliwości Olbrzymi potencjał kulturalny zdobył Zakład Karny w Sieradzu podpisując porozumienie o współpracy z Sieradzkim Centrum Kultury. SCK to instytucja z tradycjami sięgającymi dwudziestolecia międzywojennego. Przez dziesięciolecia jego działalności zmieniały się nazwa i charakter tej największej w regionie kuźni kultury, ale cel był zawsze ten sam: docierać do jak największej liczby odbiorców z różnorodnymi propozycjami działalności kulturalnej i społecznej. Dzięki zawartemu porozumieniu mamy możliwość bycia beneficjentem szeregu propozycji związanych z bezpośrednią działalnością artystyczną, udziałem w konkursach, udostępnianiem materiałów i wymianą doświadczeń. Jakub Werbiński, ZK w Sieradzu To tylko kilka przykładów. Można je mnożyć. I trzeba je pokazywać. To funkcjonariusze Służby Więziennej akcje te wymyślają i organizują. To ogrom pracy. Pracy odpowiedzialnej i ciężkiej. Pracy, której para często idzie w gwizdek. Ale taka to już materia. Jednak nawet z tych kilku przykładów widać jedno. Społeczeństwo nas widzi i dostrzega nasz trud. Nie działamy w próżni i tylko dla siebie. Praca na styku świata wolnego i zamkniętego to podstawa. Nie można wychować i przygotować kogoś do życia na wolności nie pokazując mu jej, uniemożliwiając jej dotknięcie. oprac. kk zdjęcia Piotr Kochański 19

20 Z KRAJU Na styku kultur i religii Odbyła się już trzecia edycja Międzyokręgowego Konkursu Wschodniego Pogranicza Pisanie Ikon. Włodawa Z uwagi na niełatwą tematykę jak i formę, organizatorów ucieszyła duża liczba nadesłanych prac. o ich obejrzeniu, 6 września komisja Ppostanowiła przyznać pierwsze miejsce osadzonemu z ZK we Włodawie, drugie i trzecie miejsce osadzonym z ZK w Chełmie i wyróżnienie osadzonemu z ZK we Włodawie. Nadesłanie prac i ich ocena były pierwszym etapem życia nowych ikon. Dzięki owocnej współpracy ZK we Włodawie i Muzeum Pojezierza Włodawsko- Krasnostawskie święto poezji Erato muza poezji miłosnej, Euterpe muza poezji lirycznej, Kaliope muza poezji epicznej, Polihymnia muza poezji chóralnej. Wszystkie zebrały się w miejscu ich godnym. fot. Krzysztof Kowaluk -Łęczyńskiego we Włodawie prace zostały wystawione w ramach Festiwalu Trzech Kultur Włodawa 2010, najlepszym miejscem do ich pokazania była oczywiście włodawska cerkiew. A wszystko zaczęło się w 2008 r., kiedy we współpracy administracji Zakładu Karnego we Włodawie i kapelana Więziennictwa Prawosławnego we Włodawie ks. Jerzego Ignaciuka powołano o Państwowa Szkoła Muzyczna im. TWitolda Lutosławskiego w Krasnymstawie. Jakże ważny był powód ich przybycia uroczyste rozstrzygnięcie XVI Konkursu Poezji Więziennej Krasnystaw Początki tej arcyważnej penitencjarnej imprezy kulturalnej sięgają roku Wtedy po raz pierwszy Areszt Śledczy w Krasnymstawie wspólnie z krasnystawskim Domem Kultury i Miejską Biblioteką Publiczną zorganizował Konkursu Poezji Więziennej. Nikt nie przypuszczał, że konkurs ten przetrwa różne koleje losów, a swoim zasięgiem obejmie również kraj sąsiadujący z tym regionem Ukrainę. Bo XVI Konkurs Poezji Więziennej Krasnystaw 2010 to wydarzenie już nie tylko krajowe, ale po raz drugi międzynarodowe. O tym, jak duże jest zainteresowanie tym konkursem świadczy fakt, że zgło- fot. Krzysztof Kowaluk Międzyokręgowy Konkurs Wschodniego Pogranicza Pisanie Ikon. W tym miejscu warto przybliżyć formę ikony. Jest ona szczególnie charakterystyczna dla chrześcijańskich kościołów wschodnich, prawosławnego i greckokatolickiego. Pisanie ikon było czynnością świętą, malowali je uprzywilejowani mnisi, była emanacją bóstwa, które prowadziło rękę twórcy. Zrodzona w modlitwie, wymagała przed przystąpieniem do pracy specjalnych postów, powstawała w postawie klęczącej autora. Modlitwa przed ikoną związana jest z określonym rytuałem: przy zapalonych świecach wierni kłaniają się przed ikonami, całują je. W związku ze świętością, ikona nie mogła być przedmiotem handlu czy zarobkowania, które z punktu widzenia człowieka wierzącego było traktowane jako grzech. Określenie pisanie ikon spopularyzowane zostało zwłaszcza przez autorów rosyjskich i polskich, podkreśla liturgiczny charakter ikony. Oznacza proces jej powstawania. Według badaczy, określenie to jest wynikiem błędnego tłumaczenia z języka greckiego, od ikonographos, gdzie graphos oznacza zarówno pisać, jak i malować. Oczekiwania i nadzieje organizatorów konkursu są coraz większe i miejmy nadzieję, że jego kolejne edycje rozszerzą swój obszar także o sąsiednie państwa. Dariusz Demczuk szono 319 zestawów wierszy. Tematyka nadesłanych utworów również była szeroka: smutek i szarość więziennego życia, miłość, Bóg, tęsknota i przemijanie. Jury w składzie: Jan Henryk Cichosz przewodniczący, Jadwiga Demczuk, dr Lubomir Puszak, Andrzej Misiura, Paweł Pietszczyk sekretarz, po wnikliwej ocenie prac przyznało nagrody zarówno autorom polskim jak i zagranicznym. Krasnystawski konkurs ma swoją wagę i renomę. Dowodem tego jest uczestnictwo w jego rozstrzygnięciu zagranicznych gości, których delegacji przewodniczył ks. Grzegorz Draus, naczelny kapelan więziennictwa Ukrainy. Jeden z gości odczytał w oryginale nagrodzone wiersze ukraińskie. Zakończenie imprezy uświetnił koncert utworów Fryderyka Chopina w wykonaniu Tomasza Krawczyka. kk 20