KATALOG TALARÓW ZYGMUNTA III WAZY Z LAT Z MENNICY BYDGOSKIEJ

Transkrypt

1 JAN DOSTYCH KATALOG TALARÓW ZYGMUNTA III WAZY Z LAT Z MENNICY BYDGOSKIEJ AKTUALIZACJA NA DZIEŃ

2 Chorągwie królewskie Herby króla Zygmunta III Wazy Portrety królewskie 2

3 ZYGMUNT III WAZA urodził się roku w Grypsholm w Szwecji jako syn króla szwedzkiego Jana Wazy i Katarzyny Jagiellonki córki Zygmunta I Starego. Królem Polski został roku. W latach był też królem Szwecji. Zmarł w Warszawie roku. Tytuły królewskie: Sigismundus Tertius Dei gratia rex Poloniæ, magnus dux Lithuaniæ, Russiæ, Prussiæ, Masoviæ, Samogitiæ, Livoniæque, nec non Suecorum, Gothorum Vandalorumque hæreditarius rex co w tłumaczeniu z łaciny oznacza Zygmunt III, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, a także dziedziczny król Szwedów, Gotów i Wenedów. Uzupełnienie katalogu Kamińskiego i Kurpiewskiego w zakresie talarów ukazało się w 4 kolejnych wydaniach Przeglądu Numizmatycznego nr 3/2007-2/2008. Staraliśmy się z panem Jarosławem Dutkowskim pokazać jak najwięcej zdjęć ilustrujących poszczególne odmiany co z jednej strony podniosło walory dydaktyczne całej pracy, z drugiej jednak strony cały ten katalog stał się mało przejrzysty. Znalezienie poszczególnej odmiany było utrudnione. Zdając sobie sprawę z niedoskonałości tego opracowania napisałem całkiem nowy katalog. Za podstawę wyróżnienia poszczególnych typów przyjąłem różnice w wyglądzie popiersia króla oraz wygląd tarczy herbowej. Dopiero w obrębie tych typów wyodrębniam poszczególne odmiany różniące się miedzy sobą napisem otokowym oraz interpunkcją na końcu napisu otokowego. Numery przyporządkowane poszczególnym monetom zaczynają się od dwóch ostatnich cyfr roku, potem typ i na końcu odmiana. Taki system katalogowania jest otwarty co pozwoli w przyszłości na uzupełnienie katalogu bo zdaję sobie sprawę z tego że mimo moich wysiłków znajdą się jeszcze inne odmiany a może i typy talarów. Katalog był robiony w warunkach domowych stąd dość prymitywne oznaczenia znaków interpunkcyjnych, za co z góry przepraszam. W kolumnach zaznaczono kolejno od strony lewej: numer, opis awersu i rewersu z zaznaczonymi znakami interpunkcyjnymi na początku i końcu napisu, miejsce gdzie można znaleźć zdjęcie,stopień rzadkości. LEGENDA Krzyżyk ozdobny Dwukropek + Krzyżyk & Herb półkozic Gwiazdka Dwie małe gwiazdki w formie dwukropka Rozetka Dwa małe krzyżyki jeden nad drugim Kropka Gałązki Order złotego runa Dwa małe krzyżyki jeden nad drugim Na zakończenie tego krótkiego wstępu chciałbym podziękować zespołowi WCNu za udostępnienie wszystkim numizmatykom wyszukiwarki która stanowi nieocenioną pomoc oraz w szczególności panom Ryszardowi Kondratowi i Markowi Buczakowi za zgodę na wykorzystanie zdjęć. Szczególne podziękowania dla pana Mariusza Walendzika za wspieranie mnie i namowę do kontynuowania tej pracy. Talary Bydgoskie były bite na tą samą stopę co talary cesarskie w Niemczech czyli miały 14 próbę srebra i bito ich z grzywny mieszanej 7, czyli powinny ważyć 28,829g i zawierać 25,225g czystego srebra. 3

4 Podane są numery i nazwy aukcji na których występowała dana moneta na aukcjach polskich i zagranicznych. PNAN = Paweł Niemczyk Antykwariat Numizmatyczny,MNW Muzeum Narodowe w Warszawie, ZKW= Zamek Królewski Warszawa, MMG= Muzeum Miasta Gdańska, MNK kolekcja Emeryka Hutten-Czapskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie, Y.L. Juriy Lebid wybitny kolekcjoner m.in. monet polskich z Ukrainy. Gdy występują same numery, są to numery z aukcji WCNu. ROK 1627 Półkozic bez kropek SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.R VSS.PRV.MA / VAD.Q.HRI.REX / 25/227 R A / / MNK B / / MNW 2730/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.R VSS.PRVSS.MA / + VAD.Q.HRI.REX / Kunker 115/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / 30/220, 28/274 R A / / MNW / + / PNAN 4/ / / 52/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.R VSS.PRVS.MA / / Lanz 150/615 4

5 Półkozic prawie cały poza tarczą herbową, obok niego kropki SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RV SS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / Kunker 152/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.R VSS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / 13/213, 25/226, / + / Kolekcja prywatna Półkozic poza tarczą herbową, tarcza zaokrąglona SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.R VSS.PRVS.MA / + VAD.Q.HRI.REX / Kunker 115/ / / MNK

6 Półkozic na awersie i rewersie SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M&D.LIT.R VS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / PDA 7/390 krzyżyk ozdobny nad kropką Mniejsza półpostać króla SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RV SS.PRVS.MA + / + VAD.Q.HRI.REX / PNAN sklep / / Zdjęcie u SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.R VSS.PRVS.MA / / Zdjęcie powyżej R / + / Zdjęcie u 6

7 Awers z nr rewers inny z I - I SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M&D.LIT.R VS.PRVS.MA / krzyżyk ozdobny nad kropką VAD.Q.HRI.REX / Kunker 228/3252, MNK Czapski opisał znajdujące się w Ermitażu dwie monety /unikaty?/ z 1627 roku. Nr1257. Moneta złota o wadze 30 dukatów 104,65g Au, i średnicy 42mm, odbita stemplem talara koronnego z roku Nr1258. Dwutalar, Ag, 57,9g, piedfort o średnicy 42,5mm, odbity stemplem talara koronnego z roku Oczywiście zdjęć tych monet nie posiadam W Zamku Królewskim w Warszawie znajduje się unikat, piedfort o wadze 10 talarów 295,35g i średnicy mm /zdjęcia na razie nie mogę publikować/. Podobno, piedfort o wadze 9 talarów znajduje się w Schlossmuseum Munzkabinet Gotha. 7

8 ROK 1628 Półkozic prawie w całości w tarczy herbowej SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / 35/228, 39/273 R A / + / Kunker 236/ / / 34/245, 29/ / + / BrunRassm. 764/5553 R SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEC.NO.SVE+ GOT. VAD.Q.HRI.REX / Kunker 201/ A / SAM.LIV.NEC.NO.SVE GOT. VAD.Q.HRI.REX / MNW 2730/ B + / / 57/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX + / Zdjęcie u / / 48/679 R SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / Wonsik 1/176 8

9 Tarcze herbowe zaokrąglone, półkozic całkowicie lub prawie całkowicie poza tarczą herbową SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS.PRVS.MAS + / VAD.Q.HRI.REX + / 26/ / / 12/165, 34/242 R / + + / PDA 9/ / + / MNW 2730/ A / + / MNW 2730/ / / + Rauch 80/1181 R A SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MAS + / VAD.Q.HRI.REX / + MNK SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS.PRVS.MASS + / VAD.Q.HRI.REX / + 38/213, 41/ / / 13/215, 35/ A + / + / obok J na rewersiekropki J J Kolekcja prywatna SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MASS / VAD.Q.HRI.REX / + PNAN sklep SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MASS / SAM.LIV.NEC.NO.SVEC GOT.VAN.Q.HRI.REX / Kunker 117/2983 9

10 SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS.PRVS.MAS + / VAN.Q.HRI.REX / PDA 6/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS.PRVS.MASS + / SAM.LIV.NEC.NO.SVEC GOT.VAN.Q.HRI.REX + / WAG 26/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVS.PRVS.MAS + / SAM.LIV.NEC.NO.SVEC GOT.VAN.Q.HRI.REX / Kolekcja prywatna Półkozic na awersie SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT.R VS.PRVS.M + / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / 34/244 R A + / / + MNW / / 25/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT.R VS.PRVS.M / VAD.Q.HRI.REX / 7/ A + / / MNW B + / / + Sincona 26/ SIGIS.III.D.G.REX.POL &M.D. LIT. RVS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / 18/ A / / + Y.L. 10

11 SIGIS.III.D.G.REX.POL+&M.D.LIT.R VS.PRVS.MA + / + SAM.LIV.NEC.NO.SV+ GOT. VAD.Q.HRI.REX / + 19/ A SIGIS.III.D.G.REX.POL+&M.D.LIT.R VS.PRVS.MA + / + VAD.Q.HRI.REX / PDA 14/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO &M.D.LIT. RVS.PRVS.MA / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / PDA 7/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT.R VS.PRVS.MA / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / Heritage 3004/22133 R SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT.R VS.PRVS.MA / + VAD.Q.HRI.REX / 30/ Po POLO / / 27/255 R A / / MNK Po POLO / / + 3/ / + / 40/237 R / + / + GGN 13/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&.D.LIT.R VS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / 33/371 R / / + WCN 3745 R / / Gorny&Mos ch 135/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&.D.LIT.R VS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEC.NO.SV+ GOT. VAD.Q.HRI.REX / TRITON IV SIG.III.D.G.REX.POL.M&.D.LIT.RVS. PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / 35/230 R SIG.III.D.G.REX.POL.M &.D.LIT.RV S.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / PDA 3/251 R A / / + MNK SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&.D.LIT. RVS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEC.NO.SV COT.V AD.Q.HRI.REX / Zdjęcie u 11

12 A SIG.III.D.G.REX.POL.M &.D.LIT.RV S.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / MNW 2739/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&.D.LIT.R VS.PRVS.MAS + / VAD.Q.HRI.REX / 34/ A / / PDA 8/ / ++ / 27/ / / 41/165 R A / / + 52/ B / + / ZKW SIGIS.III.D.G.REX.POLO:&M.D.LIT. RVS.PRVS.MAS + / VAD.Q.HRI.REX / 15/187, 11/160 R / w POLO, O ma w środku kropkę / 55/328 R A bez kropki w O / / Zdjęcie u SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M&.D.LIT. RVS.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / 19/186 R A / / + MNK B / / mała rozetka MNW / SAM.LIV.NEC.NO.SVE+ GOT. VAD.Q.HRI.REX / Leipziger 50/601 12

13 ROK 1629 Patrz też komentarz na końcu katalogu Awers jak w roku 1627, rewers jak w roku SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RVS S.PRVS.MA / SAM.LIV.NEC.NO.SVE GO.V AD.Q.HRI.REX / + 25/ / VAD.Q.HRI.REX / tarcze herbowe bardziej proste MNK Krzyżyk na awersie SIGIS.III.D.G.REX.POLO M.D.LIT. SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V Chełmiński RVS.PRVS.M / AD.Q.HRI.REX / 300 półkozic prawie w całości w tarczach herbowych SIGIS.III.D.G.REX.POLO M.D.LIT. 31/341 RVS.PRVS.M / VAD.Q.HRI.REX / SIGIS.III.D.G.REX.POLO M.D.LIT. SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V MNW RVS.PRVS.M / AD.Q.HRI.REX / 2730/ / / Otto Helbing /304 13

14 Szeroka półpostać, półkozic na rewersie SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.R Wonsik VS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / 11/ A SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.R SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V ZKW VSS.PRVS.MAS + / + AD.Q.HRI.REX / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RV SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V 19/188 S.PRVS.MAS / AD.Q.HRI.REX / / / 8/ / / PDA 10/ A + / / MNW 2730/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RVS SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V 25/231 i.prvs.mas / AD.Q.HRI.REX / / / 16/349 R / / 21/ A + / / Muz.Malbork SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RVS 32/230,.PRVS.MAS + / VAD.Q.HRI.REX / 39/ / / PDA 15/ / / 55/ / / 66e/322 14

15 Półkozic na awersie, miecz przecina kokardę i dochodzi do napisu otokowego SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT. RVS.PRVS.M + / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / Kunker 72/2270 i 115/ A / / Kunker 72/ SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT. SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V Hobbista RVS.PRVS.MA / AD.Q.HRI.REX / 3/ A / + / + Allegro WMario B SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT. SAM.LIV.NE.NO.SV GOT.VA MNK RVS.PRVS.MA / D.Q.HRI.REX / C SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT. SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V MNPoznań RVS.PRVS.MA / AD.Q.HRI.REX / SIGIS.III.D.G.REX.POLO&M.D.LIT. DUKAT UA RVS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / 7/ SIG.III.D.G.REX.POL.M.D&.LIT. SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V 9/841 RVS. PRV.MAS + / + AD.Q.HRI.REX / SIG.III.D.G.REX.POL.M.D&.LIT. SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V PDA 6/382 RVS. PRV.MA + / + AD.Q.HRI.REX + / / + / + 8/ SIG.III.D.G.REX.POL.M.D&.LIT. GGN 13/70 RVS. PRV.MA + / VAD.Q.HRI.REX / SIG.III.D.G.REX.POL.M.D&.LIT. Lanz RVS. PRV.MAS + / + VAD.Q.HRI.REX / 101/ A + / + / : 61/ / + / PNAN sklep A + / + / Kunker 180/ SIG.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RVS 29/435.PRV.MAS / VAD.Q.HRI.REX / SIG.III.D.G.REX.POL.M &D.LIT.RV R5 S.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / com SIG.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RVS SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V PDA.PRVS.MAS / AD.Q.HRI.REX / 12/472 15

16 SIG.III.D.G.REX.POL.M &D.LIT.RV S.PRVS.MAS / SIG.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RVS.PRV.MAS / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / VAD.Q.HRI.REX / Kunker 159 /2029, 9/374 PDA 9/420 36/234 R5 Półkozic na awersie, kokarda za mieczem, który jest krótszy, nie dochodzi do napisu otokowego SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / 22/ / / + e-muzeum Berlin / / 33/ / / MNK SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRV.MAS / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RV S.PRVS.MAS / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RV S.PRVS.MAS / Gruba, w kształcie sinusoidy kryza VAD.Q.HRI.REX / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HRI.REX / VAD.Q.HRI.REX / 40/241 15/188 15/189 R A / / MMG SISGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HRI.REX / 13/216, Y.L / / BN7-12/

17 SISGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAT.Q.HRI.REX / 11/163 Omyłkowo półkozic na awersie i rewersie SIG.III.D.G.REX.POL.M.D&LIT.RVS. PRV.MAS + / + SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V AD.Q.HRI.REX / Y.L. -8 Na rewersie rok powyżej liter I-I SIG.III.D.G.REX.POL.M.D&LIT.RVS. PRV.MAS + / + SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX / PNAN 4/

18 SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.R VSS.PRVS.MA / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.VAD.Q.HRI.REX / PNAN 4/71 Moneta w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, zdjęcia wykonała Pracownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Krakowie SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M&D.LIT.R VS.PRVS.MA / VAD.Q.HRI.REX / MNK krzyżyk ozdobny nad kropką 18

19 Brak herbu pólkozic SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.LIT.RVS S.PRVS.MA / V AD.Q.HRI.REX / Chełmiński 298, MNW 2730/ ROK SIGIS.III.D.G.REX.POLO &M.D.LIT. RVS.PRVS.MAS / : SAM.LIV.NEC.NON.SV GOT. VAND. Q.HRI. REX / Kunker 87/ / : / Kunker 92/928 PDA15/ / / WAG 29/ / : / Y.L. R5 19

20 SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / Szeroka półpostać SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HR.REX / WCN Sklep / / 32/232, 37/ / / GGN 25/ A / / Morton 66/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / SAM.LIV.NEG.NO.SV GOT.V AD.Q.HB.REX / LANZ 129/ A / + / + MNK B / + / + Allegro SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HB.REX + / + Zdjęcie u A / / 45/ B / + / + Teutoburger 88/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / A SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO + / + SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HB. REX + / SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX + / + SAM.LIV.NEG.NO.SV GOT.V AD.Q.HRI.REX + / + VAD.Q.HR.REX / 20 R5 11/166 WCNSklep Kunker 69/3631 PNAN sklep 29/436, 40/ / / 28/275, R5

21 31/ / / 4/127 R A / / Y.L / / GGN 25/ / / PDA 10/500 R / / 29/ / / 27/ / / Zdjęcie u A / / MNW 2739/ / / Lanz 142/ / / Zdjęcie u / / 40/ / / Zdjęcie u A / / Kolekcja prywatna / / WDA 4/134 R A Odwrócona ręka, patrz przypis na końcu katalogu / / Stacks nr / / 3/210 R A / / 58/ / + / PNAN R / / PNAN / / 51/ A / / Staad Muz. Berlin SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRV.MASO / VAD.Q.HB.REX / 29/ A + / + / MNPoznań SIGIS.III.D.G.REX.POL.M..&D.LIT.R VS.PRVS.MASO / VAD.Q.HR.REX / MNW

22 SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RV S.PRVS.MASO + / Wąskie popiersie, z kokardą VAD.Q.HB.REX + / + PDA 6/ / + / + 24/231 R A / / MNK B / / Kolekcja prywatna / / + Zdjęcie u A / / PDA15/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RV S.PRVS.MASO + / + SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HR.REX / 22 39/ A / / MNW 2730/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.RV S.PRVS.MASO + / + SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HB.REX + / + PDA 7/ A / + / + 11/ / / RAUCH 11/ / + / + Kunker 115/ / + / + PDA 6/383 R A / + / + 42/ B / / Allegro passion4passion C / + / + MNK / / Zdj u

23 A / / Kolekcja prywatna / / + Allegro Domel / + / + Zdjęcie u / / + com / / Zdjęcie u A / / + Y.L SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO / VAD.Q.HR.REX / Zdjęcie u A / + / + MN Wrocław / / 26/ / / Zdjęcie u / / 6/ A / / ZKW / / Zdjęcie u SIGIS.III.D.G.REX.POL.&MD.LI.RV S.PRVS.MASO + / SIGIS.III.D.G.REX.POL.&MD.LI.RV S.PRVS.MASO + / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO Litera P w PRVS zdublowana / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M.D.&LIT.R VS.PRVS.MASO ++ / ++ SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V AD.Q.HRI.REX / : SAM.LIV.NE.NO.SV GOT.VA D.Q.HR.REX / : VAD.Q.HR.REX / VAD.Q.HR.REX / Kunker 154/2040 DUKAT UA WCN sklep / ++ / MNK / A ++ / ++ + / + Kolekcja prywatna / ++ SAM.LIV.NEC.NO.SV GOT.V AD.Q.HR.REX / MNW

24 SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO + / Wąskie popiersie króla bez kokardy VAD.Q.HR.REX Litera 6 w dacie w lustrzanym odbiciu / GGN 25/ / + / Zdjęcie u SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO + / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX / 19/ A + / / 52/ B + / / MNW 2730/ C + / + / + MNW 2730/ / + / 25/ A / + / + Ponteiro 2011rok B / + / Gorny&M.. 139/ C : / + dodatkowo jeszcze kropka pod krzyżykiem / + Stacks 161/ / / 19/190, 36/ / ++ / Zdjęcie u / : / G&M 136/ / / Zdjęcie u A / + / + PNAN 5/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO / + SAM.LIV.NEC.NO.SVE COT. VAD.Q.HR.REX / 26/317 24

25 / + pierwsza kropka pod krzyżykiem druga za SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO litera R w RVS wyrażnie mniejsza / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX / SAM.LIV.NEG.NO.SV GOT.V AD.Q.HR.REX / / WAG 3333 Zdjęcie u 25 38/ A / + / Ossolineum SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / A kropka pod krzyżykiem druga za + / + pierwsza SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS Litera A w MAS zdublowana w stemplu / A SIGIS.III.D.G.REX.POI.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / : SAM.LIV.NEG.NO.SV E.GOT. VAD.Q.HR.REX / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX / SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V AD.Q.HR.REX / 33/373 / ZKW 16/350 PDA 8/522 13/218, PDA 1/ / / GGN 13/ / : / A / / PDA 7/ B SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / : SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MAS / A / pierwsza kropka pod rozetką druga za SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V AD.O.HR.REX / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX / Numimarket Kolekcja prywatna R5 / PDA 2/ / / G&M 177/ A / / Y.L B / / MNK C / + / + MNW D / / MNW 2730/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO / : VAD.Q.HR.REX / Kunker 69/ A / + / MNK

26 / / Zdjęcie u / / Zdjęcie u A / + : / MNK B D : / + dodatkowo jeszcze kropka pod krzyżykiem : / + dodatkowo jeszcze kropka pod krzyżykiem + / + MNK / Schulman 349/ C + / / MNW 2731/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO / + VAD.Q.HB.REX + / + RAUCH 71/ A / + / + MNW 2730/ B : / + dodatkowo jeszcze kropka pod krzyżykiem 26 + / + PNAN 5/ / + / G&M 135/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO + / ++ SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HRI.REX / PDA 7/ / / 32/ A + / / MNK B + / / Heritage 3030/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO + / A SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO + / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASVR / SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V AD.Q.HR.REX / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HR.REX w VAD odwrócone A za V / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT.VA D.Q.HRI.REX / VAD.Q.HR.REX / Zdjęcie u Zdjęcie u Kunker 249/239 Kunker 77/ A / + / + Allegro / / Kunker 115/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. 23/194

27 VS.PRVS.MASVR / VAD.Q.HR.REX / / / 9/ / / Zdjęcie u / / 52/347 R A / / MNW B / / MNW 2730/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASVR / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD. Q.HR.REX Pomyłka 2x II zamiast H + / + 28/276 ROK 1631 Miecz przecina kryzę SIGIS.III.D.G.REX.POL&M.D.L.RV SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. 33/375 i S.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / 4/ H / / Ossolineum C F / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. PNAN VAD.Q.H.R REX / Allegro A SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT. SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. PDA15/522 RVS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / PNAN 4/ B / / MNK R C / / MNK D / / MNW 2731/ E / / M433NW G / / Allegro

28 I / / ZKW J / / ZKW SIGIS.III.D.G.REX.POL&M.D.L.RV SAM.LIV.NEG.NO.SV E.GOT Kunker S.PRVS.MAS /.VAD.Q.HR.REX / 154/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SV E.GOT. Y.L. VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / A / / Staad Muz. Berlin B / / MMG SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SVE GT.V WDA1/130, VS.PRVS.MAS / AD.Q.HR.REX / 38/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V 32/235 VS.PRVS.MAS / + AD.Q.HR.REX / / / 19/193 R A / / PDA 4/ B / / Allegro / / PDA 7/ / / PDA10/ / / 38/217 R A / / Kunker 211/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V Zdjęcie u VS.PRVS.MAS / D.Q.HR.REX / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. 32/233 VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / / / 35/ A / / MNW 2731/ / / 32/234, 27/259 R A / / MNK

29 / / 31/343 R A / / MNW 2730/ / + / 29/ / / WUEL IX/ / + / GGN 24/ / / WAG41/25 87, 30/ / / 40/ / / Kunker 159/ / / Ma-shop SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SV E.GOT. Zdjęcie u VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / / / Zdjęcie u / / 51/ / / 52/ / / 9/ A / / 43/ B / / Kunker 266/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE+ GOT. Kunker VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / 228/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SV E.GOi. Zdjęcie u VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V PDA VS.PRVS.MASO / D.Q.HR.REX / 10/ A / / MNK SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V WAG VS.PRVS.MASO / AD.Q.HR.REX / 29/ / / GGN 25/ / / : WONSIK B / SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V MuzMalbork AD.O.HR.REX / A / SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V PNAN sklep AD.Q.HRR. EX / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEC.NO.SV E.GOT 19/194 VS.PRVS.MASO + /.VAD.Q.HR.REX + / A + / + / + Zdjęcie u B + / + / + kropki są dokładnie pod krzyżykami 4/187 MNW 2731/ / / 9/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.MD&.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. Zdjęcie u VS.PRVS.IMASO / VAD.Q.HR.REX / 29

30 SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R VS.PRVS.MASO + / SAM.LIV.NEG.NO.SV E.GOT.VAD.Q.HR.REX + / + krzyżyk otoczony jest z każdej strony kropkami Staad Muzeum Berlin Awers jak w roku SIGIS.III.D.G.REX.POL.MD&.LIT.R VS.PRV.MASO / SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. VAD.Q.HB.REX + / + PDA15/514-8 ROK SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V 34/246 R5 VS.PRVS.MAS / AD.Q.HR.REX / / / 25/234 i R4 26/ A / / MNK / : / 19/ / : / PDA 9/428, R5 36/ A / : / MNK B / : / MNW

31 / / PDA 10/ / / Zdjęcie u A / / Kolekcja prywatna / / 24/ A / / MNK B / SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V ZKW AD.Q.H RREX / SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NEG.NO.SVE GOT. HOBBISTA VS.PRVS.MAS / VAD.Q.HR.REX / 3/ SIGIS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT.R SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V WCN SKLEP VS.PRVS.MASO / AD.Q.HR.REX / i 33/ / / 32/ / H.RR EX / 20/236 R A / / MNW 2731/ / / MNW SIG IS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT. / PNAN RVS.PRVS.MASO / Allegro SIG IS.III.D.G.REX.POL.M&D.LIT. RVS.PRVS.MASO / SAM.LIV.NE.NO.SVE GOT.V A D.Q.HR.REX / 61/320 BRAK ROKU BR.01 SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT.RV SS.PRVS.MA / V AD.Q.HRI.REX / GGN 31

32 BR.02 SIG.III.D.G.REX.POL.M &D.LIT.RV S.PRVS.MAS / V AD.Q.HRI.REX rok 16 - / 14/246;Y.L, MNW BR.03 Moneta w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, zdjęcia wykonała Pracownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Krakowie SIGIS.III.DG.REX.POL.MD&LIT.RVS SAM.LIV.NEC.NO.SVE GOT,V MNK 13663,.PRV.MASO / AD.Q.HR.REX / MNW bez daty, bez inicjałów I I 2731/

33 Moneta w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, zdjęcia wykonała Pracownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Krakowie BR.04 SIGIS.III.DG.REX.POL.M&D.LIT.RV S.PRVS.MAS / bez daty, bez inicjałów I I SAM.L.IV.NEG.NO.SVE GOT.V AD.Q.HR.REX / Hutt-Cz DWUTALAR D27.1 SIGIS.III.D.G.REX.POLO.M.D.LIT. RVSS. PRVS.MA / VAD. Q.HRI.REX / NAN 10/53 R8 Średnica 44mm, waga 58,06g, patrz też komentarz w katalogu aukcyjnym 33

34 PRÓBA OKREŚLENIA STOPNI RZADKOŚCI POSZCZEGÓLNYCH ODMIAN TALARÓW Pan Edmund Kopicki we wstępie do Ilustrowanego skorowidzu pieniędzy Polskich i z Polską związanych podaje dziesięciostopniową ogólnie znaną i stosowaną skalę stopni rzadkości którą dla przypomnienia przytoczę. Stopień rzadkości Ilość znanych egzemplarzy Stopień rzadkości Ilość znanych egzemplarzy R* 1 R R8 2-3 R R R R > R

35 Dla talarów Zygmunta III Wazy z lat którymi się w tej pracy zajmuje E.Kopicki przyjmuje stopnie rzadkości R i R1, oraz wyróżnia 10 typów /5 x R i 5 x R1/. Przyjmując najniższe liczby z tabeli /5x x15000/ daje to liczbę sztuk talarów. Podobne stopnie rzadkości dają panowie Kamiński i Kurpiewski w swoim katalogu co przy wyróżnionych ok. 70 pozycjach dałoby liczbę 7x większą czyli ponad talarów. Trudno w to uwierzyć patrząc na podaż tych monet na rynku. W Polsce jest kilkanaście prywatnych kolekcji w których jest ponad 100 polskich talarów królewskich. Gdzie więc są te setki tysięcy a może nawet miliony talarów. Po prostu ich nie ma. Talar jest monetą bardzo rzadką, nawet talary Zygmunta III Wazy. Skąd więc te stopnie rzadkości u w/w autorów? Wydaje mi się że te stopnie rzadkości były przepisywane ze starszych opracowań przede wszystkim Hutten-Czapskiego. Ale Czapski żył i pisał 100 lat wcześniej. Wiele monet zginęło jeszcze potem podczas wojen. Poza tym Czapski wyróżniał znacznie mniej odmian. Mnie w tym katalogu udało się znaleźć i opisać ponad 200 odmian. Ilość ich wynika m.in. z procesu produkcji. Rewers w mennicy zużywał się szybciej niż awers. Są też monety z ewidentnymi błędami lub pomyłkami np , , , , W tych przypadkach stopień rzadkości może wynosić -8. Nie można więc przyporządkowywać im stopnia rzadkości R1 czy nawet R2 bo to jest po prostu śmieszne. Pisząc ten katalog w ciągu kilku lat dotarłem do około 2000 talarów. W wielu przypadkach poszczególnych odmian trafiłem tylko na 1-2 sztuki. To na pewno są monety bardzo rzadkie. Im przydzieliłem stopień rzadkości, monetom które spotkałem w 3-6 egzemplarzach dałem stopień rzadkości, a gdy spotkałem ich więcej to R4-R5. Pisząc ten katalog liczę też na dyskusję. Zdaję sobie też sprawę z tego że nie wszystkie odmiany znalazłem i liczę na pomoc uważnych czytelników. Będę wdzięczny za opinię a przede wszystkim za zdjęcia nieopisanych przeze mnie odmian na adres; wazowiekatalog@vp.pl Zapewniam dyskrecję. Można też podesłać zdjęcia inkognito. Ponieważ przygotowuję się do udostępnienia katalogu półtalarów Zygmunta III, Władysława IV oraz talarów Zygmunta III bitych przed rokiem 1627 proszę też o podsyłanie takich zdjęć. 35

36 Pokusiłem się na koniec o pewne wyliczenia statystyczne. Policzyłem ilość monet w poszczególnych typach i rocznikach. Najczęściej spotykamy talary z rocznika 1628 a najrzadziej z roku Najczęściej spotykanym typem jest trzeci typ z roku 1628, z kolei aż 5 typów jest reprezentowanych przez pojedyncze monety co świadczy o ich dużej rzadkości. Z kolei jeśli chodzi o najczęstsze odmiany to są to , i W każdej z tych odmian znalazłem ponad 30 monet. Procentowa zawartość monet w poszczególnych rocznikach: Rocznik Procent Rocznik Procent ,3% ,4% ,4% ,3% ,3% ,3% Komentarz do roku 1629 Rok 1629 jest najciekawszym spośród wszystkich roczników talarów ZIIIWazy, jest tu najwięcej typów. Po przeanalizowaniu większej ilości talarów stwierdziłem, ze trzeba podzielić typ 29.4 na dwa. Talary wg. starszych wersji od do i zostają w typie 29.4 praktycznie bez zmiany numerów. Pozostałe zostały wydzielone do nowego typu i mają nowe numery. Oba te typy umieściłem jednak obok siebie. Chciałbym w tym miejscu zwrócić uwagę jeszcze na jedną odmianę. Jest to moneta nr , odmiana z grubą, w kształcie sinusoidy kryzą. Jest to zbyt mały szczegół, żeby wyróżnić go osobnym typem, ale są to ciekawe, rzucające się w oczy talary A Przez pomyłkę odwrotnie palce trzymające miecz 36

37 37