OBALAMY MITY O SENIORACH

Transkrypt

1 o9(45)2oo7 miesięcznik organizacji pozarządowych issn TEMAT NUMERU OBALAMY MITY O SENIORACH LUDZIE SEKTORA MARIUSZ ANDRUKIEWICZ CZŁOWIEK RENESANSU Z WOKANDY RACJĘ MA STOWARZYSZENIE PORADNIK NOWY CYKL! RACHUNKOWOŚĆ W ORGANIZACJACH portal organizacji pozarządowych

2 o9(45)2oo7 miesięcznik organizacji pozarządowych issn PORADNIK TEMAT NUMERU OBALAMY MITY O SENIORACH 09(45)2oo7 LUDZIE SEKTORA MARIUSZ ANDRUKIEWICZ CZŁOWIEK RENESANSU Z WOKANDY RACJĘ MA STOWARZYSZENIE NOWY CYKL! RACHUNKOWOŚĆ W ORGANIZACJACH portal organizacji pozarządowych Spis treści str. 1 3 str. 4 5 str LUDZIE SEKTORA» Zbudujemy dom Mariusz Andrukiewicz, człowiek renesansu W SKRÓCIE» Zapowiedzi oraz relacje z najważniejszych wydarzeń minionego miesiąca TEMAT NUMERU: SENIORZY» Seniorzy w sektorze czy umiemy wykorzystać ich potencjał, pytają Małgorzata Borowska i Magda Dobranowska-Wittels» Siedem mitów o seniorach obala Małgorzata Borowska» Wiek nie ma znaczenia przekonuje Przemysław Kwiecień» Dzień wydawania paczek opisuje Dariusz Mól str Z WOKANDY» Rację ma stowarzyszenie donosi Dariusz Mól str %» Przypadki Anatola F. Konflikt osobowości» Ponad 105 milionów z 1% ile podatnicy przekazali organizacjom, podsumowuje Magda Dobranowska-Wittels str. 16 str. 17 str str. 24 EKONOMIA SPOŁECZNA» Zwycięska drużyna brytyjski przykład klubu piłkarskiego, który wie o co chodzi w sporcie KOLEKCJA CIEKAWYCH INICJATYW» A na Karmelickiej wolontariusze... odwiedziła ich Aleksandra Soboń-Smyk PORADNIK» Rachunkowość w organizacjach rozpoczynamy nowy cykl poświęcony księgowości w organizacjach» Przed sponsorem odpowiada cała organizacja wyjaśnia Radosław Skiba» Dokumenty w organizacji. Uchwały i regulaminy po co są, pisze Lena Kosowska» Pomoc prawna dla ubogich Zofia Zawadzka opisuje projekt ustawy o bezpłatnej pomocy prawnej» Aktualności prawne FUNDUSZE» Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej wspiera projekty polsko-niemieckie

3 gazeta.ngo.pl 09.2oo7 L U D Z I E S E K T OX RX XA 1 ZBUDUJEMY DOM Kuba Wygnański mówi o nim człowiek renesansu polonista, dziennikarz, pedagog, pracownik socjalny, terapeuta, budowniczy, poeta. MAGDA DOBRANOWSKA-WITTELS

4 2 L U D Z I E S E K T O R A gazeta.ngo.pl 09.2oo7 Dzień Mariusza Andrukiewicza zaczyna się bardzo wcześnie. Mieszka pod Cieszynem, a w pracy jest zazwyczaj około 7.00 rano. Do miasta przyjeżdża razem z całą rodziną żoną Laurą i dwójką dzieci 13-letnim Kryspinem i 11-letnią Olgą. Dzieci idą do szkoły, Laura, do swojej firmy Studia Edukacji Creator, a Mariusz do jednego z kilku domów i ośrodków, które stworzył w Cieszynie. Dzisiaj zaczyna w Centrum Profilaktyki, Edukacji i Terapii Kontakt przy ul. ks. Janusza. A gdzie zakończy? Krzok Cieszyn miasto pogranicza. Tutaj ludzie się spotykają i rozstają, mieszają się kultury i religie. Miasto przedzielone rzeką Olzą i granicą. Po jednej stronie Polska, po drugiej Czechy. Mieszkańcy mocno podkreślają swoją tożsamość. Ludzi dzielą na pnioki i krzoki. Pnioki to ci, którzy mieszkają tu z dziada pradziada, krzoki osiedliły się w okolicach Cieszyna niedawno. Mariusz jest krzokiem, ale pogranicze uważa za swoje miejsce. Dobrze się tutaj czuję mówi. Wie, że cieszyńskie to specyficzny region poza społecznością katolicką, ewangelicką, zielonoświątkową, są tu Polacy, Ślązacy, Czesi, kiedyś byli Żydzi. Nie starałem Ten konkret to była praca w nowo tworzącym się domu pomocy społecznej w Gorzycach koło Wodzisławia Śląskiego. Jeździł po całym byłym województwie katowickim i odwiedzał osoby, które złożyły wniosek o zamieszkanie w tym domu. Byłem takim emisariuszem opowiada. Trafiał do starszych ludzi w ich domach. Spędzał z nimi godziny, w otoczeniu domowych przedmiotów i pamiątek, wysłuchiwał rodzinnych historii, lęków przez przeprowadzką, niepewnością co będzie dalej, odpowiadał na pytania, uspokajał....do pracownika socjalnego To było dla mnie pierwsze doświadczenie bliskiego kontaktu z człowiekiem, który jest w kryzysie wspomina. To było także doświadczenie, które skierowało go w stronę pracy z ludźmi słuchania ich, rozmawiania. Ten talent do rozmowy zauważają dzisiaj jego współpracownicy. Mariusz to osoba, z którą się świetnie rozmawia. Potrafi słuchać, ale też pięknie mówi mówi Małgorzata Stroka, pracująca z Mariuszem w Stowarzyszeniu Być Razem. A przy tym jest inspirujący. Dostrzega w człowieku to, co w nim najlepsze. I potrafi dobrze pokierować. Nie śmiałbym nikomu powiedzieć, jak trzeba żyć, ale mogę zaproponować towarzyszenie. się uczyć tej specyfiki. To, co robimy jest po prostu potrzebne, bo uniwersalne. Ludzie zawsze potrzebują bezpieczeństwa, wsparcia. I pod tym względem to miejsce nie różni się od innych w Polsce. Od dziennikarza... Pochodzi z dolnośląskiej Oleśnicy. Po polonistyce chciał robić doktorat w Wiedniu. Był rok Prawie wszystko było gotowe, ale... urodził mu się syn. Z ówczesną dziewczyną, a dzisiaj żoną Laurą, postanowili zostać w kraju. Mariusz trochę uczył w szkole, trochę pracował w radio, w lokalnych gazetach. Dziennikarstwo pozwoliło mu odkryć, że problemy społeczne są mu znacznie bliższe niż praca nauczyciela. Miałem w swoim otoczeniu, na studiach, ludzi, którzy ostro pili, brali narkotyki, część z nich już nie żyje. Dlatego zacząłem o tych problemach pisać. A jak zacząłem pisać, to pomyślałem, że może warto byłoby zrobić coś konkretnego wspomina. W Cieszynie zamieszkał w 1995 roku. Wtedy był już terapeutą. Pracował z osobami uzależnionymi, ale chciał by było bardziej twórczo, niezależnie, bez różnych ustawowych regulacji. Dlatego, kiedy od koleżanki z Cieszyna dowiedział się, że szefowa tamtejszego ośrodka pomocy społecznej szuka do pracy ludzi z różnymi pomysłami, bo chce zmienić formułę swojego MOPS-u, nie zastanawiał się zadzwonił i umówił na rozmowę. Tak poznał Danutę Borowicz, z którą później założył Stowarzyszenie Być Razem. Powiedziałem jej, że nie mam kompletnie pojęcia, co się robi w OPS, ale chcę tu pracować i mogę zajmować się tym, czym nikt się nie chce zajmować pracować z narkomanami, alkoholikami. Dostałem biurko przy drzwiach. I zostałem inspektorem śmieje się. To było dla mnie zaskoczenie, że w tak trudnej pracy socjalnej pojawiła się taka osoba mówi Jan Olbracht, ówczesny burmistrz Cieszyna. Na pierwszy rzut oka pan Andrukiewcz robi wrażenie człowieka niezwykle delikatnego, stonowanego, ale w rzeczywistości działa z temperamentem i zapałem. I jest bardzo dobrze merytorycznie i psychicznie przygotowany do tej pracy. Towarzyszyć Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej Być Razem powstało w 1996 roku. Założył je z cieszyńskimi przyjaciółmi. Mieli podobny pomysł na pomaganie ludziom: rodzinom z problemami, dzieciom, młodzieży, ludziom uzależnionym od alkoholu, narkotyków, samotnym matkom, bezdomnym. Ten pomysł to po prostu bycie razem, towarzyszenie drugiemu człowiekowi. Nie jesteśmy miejscem, które leczy, zmienia na siłę. Towarzyszymy w procesie zmiany mówi Mariusz Andrukiewicz. Nie śmiałbym nikomu powiedzieć, jak trzeba żyć, ale mogę zaproponować towarzyszenie. To stało się dla mnie czymś bardzo ważnym w relacji z drugim człowiekiem. Budowniczy Razem z przyjaciółmi ze Stowarzyszenia chcieli stworzyć miejsce o domowym klimacie. Znaleźli starą willę, oddaloną nieco od centrum Cieszyna, wcześniej służyła jako świetlica środowiskowa TPD. Gdy Stowarzyszenie przejęło dom, był on w fatalnym stanie. Nikt nie chciał się podpisać pod protokołem przekazania tej ruiny, więc zrobiłem to jednoosobowo wspomina Mariusz. Do dzisiaj pamiętam, luty 1996 roku, kiedy popękały rury centralnego ogrzewania, a ja siedziałem tutaj sam, zapatulony w koce i pilnowałem czegoś, czego nikt nie chciał ukraść. Tak byłem przejęty tym, że mam jakiś majątek. Potem, dzięki pieniądzom od Dutch Foundation for Eastern Europe, wsparciu lokalnego samorządu i wielkiemu zaangażowaniu członków i przyjaciół Stowarzyszenia ten majątek, którego nikt nie chciał, przekształcił się w Centrum Profilaktyki, Edukacji i Terapii Kontakt dom, który od rana do późnej nocy, od piwnicy po poddasze tętni życiem. Pomoc psychologiczną, prawną, socjoterapeutyczną znajdują tu dzieci, dorośli, całe rodziny. A w piwnicach znajdują się pracownie, bo Mariusz wierzy w zbaw-

5 gazeta.ngo.pl 09.2oo7 L U D Z I E S E K T O R A 3 Rozpoczął wędrówki po cieszyńskich dworcach, poradniach, ośrodku pomocy i zbierał bezdomnych, którzy chcieliby zbudować dla siebie dom. Pierwszym mieszkańcem hal po Olzie był Staszek. Poznali się na ławce w MOPS, w Cieszynie. Staszek miał 27 lat, właśnie wyszedł z więzienia, nie miał się gdzie podziać. Mam dwie hale fabryczne, jeśli masz ochotę, będziemy tam budować dom, również dla Ciebie Mariusz roztaczał przed nim swoją wizję. Najpierw popatrzył na mnie jak na kosmitę, ale poszedł ze mną. Zrobiliśmy dla niego igloo ze styropianu, podłączyliśmy grzejnik i tak się zaczęło. Co dnia zbierałem następne osoby, w końcu było kilkanaście. Fot. Mikołaj Grynberg czą moc twórczości. Sam pisze wiersze. Wydał nawet jeden tomik. Jako szef jest wymagający, bo jest perfekcjonistą. Czasami jest to bardzo trudne przyznaje Małgorzata Stroka. Mariusz nie potrafi kryć emocji. Zawsze mówi co go złości, ale potrafi też przeprosić. A dzięki temu oczyszcza się atmosfera. Realista i marzyciel Mariusz to szczególna osoba wśród liderów organizacji pozarządowych, którzy są coraz bardziej z życzeń, niż z marzeń. A Mariusz to dobry splot realisty i marzyciela. I ma talent do ludzi mówi o nim Kuba Wygnański. Realista i marzyciel walczyli w Mariuszu zaciekle, gdy tworzył dom dla bezdomnych. Był rok W jego życiu osobistym kryzys. Zastanawiał się nawet, czy wszystkiego nie rzucić i nie wyjechać za granicę. Wtedy burmistrz Cieszyna poprosił go, aby przygotował jakiś projekt dla bezdomnych, bo miasto ma z nimi kłopot. Zaoferował miejsce hale fabryczne po zakładach cukierniczych Olza. Mariusz-realista widział smutne prycze i ponure pomieszczenia. A Mariusz-marzyciel wyobrażał sobie miejsce, do którego ludzie będą mogli przyjść i w nim zostać. I nauczyć się różnych umiejętności społecznych i zawodowych, i zyskać pomoc prawną, psychologiczną. Poszedł za głosem marzyciela. Szukał inspiracji i przykładów. Nie zważał na krytyków, którzy zarzucali, że chce stworzyć sielskie warunki dla alkoholików, a alkoholik przecież musi sobie rozbić nos, odbić się od dna. Wreszcie znalazł potwierdzenie, że jego pomysł ma sens, bo na świecie się sprawdza, bo w Danii jest Szkoła im. Hansa Chrystiana Kofoeda, a w Poznaniu Wspólnoty Barki. Pojechał do Poznania, poznał Tomasza i Barbarę Sadowskich. Przez kilka miesięcy z nimi pracował. Uczył się. Był bardzo otwarty na wspólnotę, ale i przejęty swoją rolą, nie wiedział, czy podoła opowiada Barbara Sadowska. Ale szybko się okazało, że ma w sobie tę szczególną wrażliwość, że potrafi traktować ludzi po bratersku i po partnersku jednocześnie. Po prostu poważnie. Zauroczyło mnie to, że ludzie mieszkają wspólnie, dzielą się obowiązkami, odpowiedzialnością, nie potrzeba tabunu psychologów i pracowników socjalnych, grupa sama się wspiera, stymuluje i mobilizuje, i jest to bardzo terapeutyczne wspomina Mariusz. Mały cud Gdy wrócił do Cieszyna już wiedział co chce robić, chociaż realista podszeptywał, że to się nie uda... Gdy już wszystko ustaliliśmy, burmistrz sobie poszedł, Basia i Tomek pojechali do Poznania, zostałem sam w hali fabrycznej i pomyślałem Boże, co ja mam tutaj zrobić, przecież to jest nierealne opowiada Mariusz. Był wrzesień Oczekiwano, że do grudnia coś dla bezdomnych powstanie. Na początku nie pracowali. Na środku hali ustawili duży stół. Kolega, który prowadził stołówkę przywoził im co dnia wieki gar grochówki. A oni siedzieli przy tym stole, palili papierochy, pili kawę i gadali. Mariusz tłumaczył, co to ma być, czemu oni są w to zaangażowani, dlaczego ma być kilka prostych norm, czemu robią to wspólnie, a nie zatrudniają firm. Niektórym było trudno to pojąć, ale w pewnym momencie załapali. I zaczęli budować. Pracowali 24 godziny na dobę. To był mały cud wspomina Mariusz. Na Boże Narodzenie udało się otworzyć pierwszą halę. Zaprosiliśmy gości. Oni przyszli jak do noclegowni, a za drzwiami zobaczyli naszych chłopców wbitych w garnitury, stoły z jedzeniem, świece. Przyjmowali gości nie jako pensjonariusze, ale jako gospodarze. I tak gospodarzą już szósty rok. Niektórzy przenieśli się do nowego domu przy ul. Kasztanowej. Założyli stowarzyszenie i chcą sami sobie stworzyć miejsca pracy. Mariusz czuje się u nich jak u siebie. Wpada, zagląda do lodówki, siada przy stole i słucha. Przychodzą do niego się pożalić i pochwalić. Albo zwyczajnie zapytać, co słychać. A dzieje się wiele, bo przed Mariuszem nowe wyzwania. Znowu buduje. Tym razem zajmuje się rewitalizacją dawnych zakładów Polifarbu Cieszyn. We współpracy z samorządem chce tam stworzyć przedsiębiorstwo społeczne. To by było największe przedsiębiorstwo społeczne w Polsce mówi Kuba Wygnański. A Mariusz byłby przykładem, że marzenia się spełniają. Ale myślę, że trochę się tego boi, bo to wielka odpowiedzialność.

6 4 W S K R Ó C I E gazeta.ngo.pl 09.2oo7 Z A P O W I E D Z I W Y D A R Z E Ń FUNDUSZ DLA NGOs OCHRONA ŚRODOWISKA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Do 28 września 2007 można składać w firmie ECORYS Polska, która jest Operatorem Funduszu dla Organizacji Pozarządowych, wnioski o dofinansowanie projektów w komponencie II Ochrona środowiska i zrównoważony rozwój. Do podziału jest 12,6 mln euro. GRANTY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO 2008 Dyrekcja Generalna ds. Informacji Parlamentu Europejskiego zamierza przyznać na 2008 rok dotacje w łącznej wysokości 5 mln euro na wsparcie programów telewizyjnych; debat publicznych i konferencji; szeroko zakrojonych imprez (np. targi czy wystawy) oraz innowacyjnych stron internetowych. Projekty powinny w sposób rzetelny i obiektywny informować o roli Parlamentu Europejskiego, jego decyzjach i opiniach. Dodatkowym warunkiem uzyskania grantu jest wymóg, aby tematem przewodnim zgłaszanych projektów była 50. rocznica pierwszego posiedzenia Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego (poprzednika Parlamentu Europejskiego). Projekty mogą także zachęcać obywateli UE do dialogu międzykulturowego. Termin składania wniosków upływa 1 października KONKURS NASZA WIEŚ NASZĄ SZANSĄ 2007 Fundacja Wspomagania Wsi i Bank Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych ogłosiły kolejny konkurs grantowy realizowany we wsiach i miasteczkach do 6 tys. mieszkańców pt. Nasza wieś naszą szansą, czyli co można zrobić za 10 tys. złotych, by podnieść jakość życia w naszej wsi, gminie lub osiedlu popegeerowskim?. Wnioski można przesyłać do 8 października PROGRAM DOTACYJNY RÓWNAĆ SZANSE 2007 Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży zaprasza do wzięcia udziału w programie dotacyjnym Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności Równać Szanse 2007 Regionalny Konkurs Grantowy. Celem programu jest wsparcie inicjatyw społecznych służących wyrównywaniu szans edukacyjnych, a tym samym startu życiowego młodzieży w wieku od 13 do 19 lat (ze szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych) z terenów wiejskich i małych R E L A C J E I EDYCJA KONKURSU DEMOKRACJA I SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE ROZSTRZYGNIĘTA Na początku sierpnia ogłoszono wyniki konkursu projektów w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych, komponent Demokracja i społeczeństwo obywatelskie. W ścieżce małe projekty dofinansowanie dostały 23 wnioski na kwotę ponad 3 mln zł. Odrzucono 445 ofert. W ścieżce mikro przyznano dotacje 63 wnioskom na kwotę ok tys. zł. Odrzucono 254 oferty. Fundusz Współpracy zaprasza wszystkich do składania projektów w II edycji konkursu. Nabór na projekty mikro, małe, średnie i duże zostanie ogłoszony 7 września PONAD 250 TYS. ZŁ DLA WIEJSKICH ORGANIZACJI U źródła, Wiklina kontra beton czy Kochajmy Muchomory to tylko trzy z 27 projektów nagrodzonych w konkursie Środowisko Naturalne Naszą Szansą, organizowanym przez Fundację Wspomagania Wsi i Bank BISE. Udział w konkursie polegał na zgłoszeniu projektu, którego celem jest ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego połączona z aktywizacją społeczną i gospodarczą mieszkańców wsi i małych miasteczek. 12 lipca w siedzibie Banku BISE w Warszawie odbyło się uroczyste wręczenie grantów na ich realizację. Do konkursu zgłoszono 136 projektów, z których wyróżniono 27, przyznając na ich realizację granty w wysokości od 6,5 do 10 tys. zł o łącznej wartości 257 tys. złotych. ORGANIZACJE A EURO lipca Koalicja Lanckorońska złożyła w Kancelarii Premiera list otwarty, będący ofertą współpracy organizacji ekologicznych z rządem przy organizacji mistrzostw Europy Euro Propozycje Koalicji Lanckorońskiej dotyczą m.in. transportu publicznego, gospodarki odpadami, budownictwa, uwzględnienia potrzeb społeczności lokalnych, rozwiązań prawnych, ochrony klimatu. DLA DARFURU W Darfurze zachodniej prowincji Sudanu od czterech lat trwa konflikt etniczny. Zginęło już 200 tys. ludzi, a 2, 5 mln, czyli jedna trzecia ludności Darfuru, musiała uciekać ze swoich domów. Żyją w obozach dla uchodźców, zależni od pomocy humanitarnej ze świata. W pomoc zaangażowały się organizacje pozarządowe i media. Warner Bros wydał w czerwcu dwupłytowy album Amnesty International, gdzie U2, Avril Lavigne, R.E.M, Aerosmith, Christina Aguilera, Green Day, The Cure, Youssou N dour i inni śpiewają Lennona. Najwięksi muzycy kilku pokoleń zjednoczyli się, aby zbierać pieniądze na działania Amnesty International dla zakończenia kryzysu w Darfurze. W Polsce elektroniczną wersję płyty można kupić na www. iplay.pl/amnesty za zł. Natomiast Polska Akcja Humanitarna, wraz z lokalną organizacją SUDO (Sudan Social Development Organisation), zamierza zapewnić uchodźcom dostęp do wody pitnej, realizując projekt wiercenia studni. Akcja wspierana jest przez Gazetę Wyborczą, portal Gazeta.pl i rozgłośnię TOK FM, które rozpoczęły kampanię Ratujmy Darfur. KOOPERTACJA 2007! Już po raz czwarty Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji zaprasza urzędy miast i organizacje pozarządowe do udziału w Kampanii Parkingowej wspólnej promocji zajmowania miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych (tzw. kopert) wyłącznie przez osoby uprawnione. Tegoroczna Kampania Ogólnopolska rozpocznie się 19 września. Na zainteresowanych współpracą czekają materiały edukacyjne i promocyjne, scenariusze happeningów i niespodzianki.

7 gazeta.ngo.pl 09.2oo7 W S K R ÓX CX IXE 5 R E L A C J E KOBIETY WĘDROWNE OPOWIADAJĄ O SOBIE Towarzystwo Interwencji Kryzysowej zaprasza do udziału w projekcie Kobiety wędrowne, zachęcając do opowiedzenia historii własnej lub zasłyszanej migracji, ucieczki, wyjazdu, przesiedlenia, deportacji i innych wędrówek. Inauguracja projektu odbyła się 20 czerwca, w Światowym Dniu Uchodźców. Projekt zakłada opracowanie scenariuszy zajęć i materiałów edukacyjnych, które będą wykorzystywane w pracy z młodzieżą. Zostaną zorganizowane otwarte spotkania, powstanie wystawa. Być może dojdzie do stworzenia materiału filmowego, dokumentującego projekt. II EDYCJA PROGRAMU ORLEN. BEZPIECZNE DROGI Inauguracji, która odbyła się 25 lipca, w Dniu Bezpiecznego Kierowcy, towarzyszył pokaz jednego z ubiegłorocznych laureatów: redakcja magazynu Transport Polski przedstawiła projekt Bezpieczna szkoła przy drodze. Zaprezentowano również specjalnie sprowadzony z Belgii pojazd, imitujący jazdę pod wpływem alkoholu - AlcoKart. Program ORLEN. Bezpieczne drogi już w pierwszej edycji stał się akcją o największym zasięgu społecznym w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce. Do konkursu zgłoszono prawie 250 inicjatyw z całego kraju. Aby wziąć udział w konkursie należy zarejestrować się na stronie internetowej do 31 grudnia PRZYSTANEK WOODSTOCK WYKOPAŁ RASIZM Młodzi ludzie z Algierii, Anglii, Austrii, Francji, Kosowa, Mołdawii, Niemiec i Polski wzięli udział w antyrasistowskich działaniach Stowarzyszenia Nigdy Więcej podczas tegorocznego festiwalu Przystanek Woodstock. We współpracy z Jerzym Owsiakiem Stowarzyszenie zorganizowało Antyrasistowskie Mistrzostwa Polski w Piłce Nożnej oraz masową akcję informacyjną na temat niebezpieczeństwa rasizmu i ksenofobii. W turnieju zwyciężyła drużyna MOSiR Kostrzyn, która otrzymała atrakcyjne nagrody ufundowane przez Stowarzyszenie Nigdy Więcej, kampanię Za Różnorodnością, Przeciw Dyskryminacji oraz Urząd Miasta Kostrzyn nad Odrą. W meczu pokazowym Przystanek Jezus pokonał Pokojowy Patrol 8:0, tym samym nie udał się rewanż za ubiegły rok. PUNKTY KONSULTACYJNE DLA DYSKRYMINOWANYCH W ramach projektu Razem przeciw dyskryminacji do końca tego roku w 10 miastach można skorzystać z pomocy punktów dla osób, które czują się dyskryminowane ze względu na: płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub wyznanie, orientację seksualną. W punktach dostępne są porady prawne oraz psychologiczne. Punkty działają w Opolu, Wałbrzychu, Słubicach, Kołobrzegu, Szczecinie, Gorzowie, Zielonej Górze, Wrocławiu, Kłodzku i Nysie. Z A P O W I E D Z I W Y D A R Z E Ń miast do 20 tys. mieszkańców. O dofinansowanie projektów, adresowanych do młodzieży, mogą ubiegać się organizacje pozarządowe, a także gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, placówki pozaszkolne (domy kultury, biblioteki gminne) oraz grupy nieformalne (również tworzone przez młodzież) z miejscowości do 20 tys. mieszkańców. Wnioski można przesyłać do 10 października ORGANIZACJE NA ONE LOVE SOUND FEST 2007 Stowarzyszenie Planeta Młodych, organizator IV edycji One Love Sound Fest 2007, zamierza podczas tegorocznej edycji Festiwalu (17 listopada 2007, Hala Ludowa, Wrocław) utworzyć specjalną strefę stoisk dla organizacji pozarządowych, aby umożliwić im zaprezentowanie swojej działalności. Organizacje zainteresowane tą propozycją mogą zgłaszać się do 15 października PROGRAM KULTURA EDYCJA 2008 Komisja Europejska ogłosiła nabór wniosków o granty w edycji 2008 Programu Kultura Ogólnym celem Programu jest wspieranie współpracy kulturalnej na poziomie europejskim i wzmacnianie wspólnoty Europejczyków, opartej na wspólnym dziedzictwie kulturowym. Program wspiera międzynarodowe projekty kulturalne, bieżącą działalność podmiotów, działających w dziedzinie kultury na poziomie europejskim oraz badania i analizy na temat sektora kultury. KAMPANIA WOLNE I OTWARTE OPROGRAMOWANIE W SZKOLE Pod koniec września w szkołach ruszy kampania WiOO w szkole projekt Fundacji Wolnego i Otwartego Oprogramowania. Podczas akcji odbędą się spotkania z uczniami szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Kampania potrwa do połowy czerwca W przypadku dużego zainteresowania szkół możliwe jest jej kontynuowanie w kolejnym roku szkolnym. Program został przygotowany przez Fundację przy współudziale wolontariuszy oraz przez środowisko skupione wokół serwisu jakilinux.org.

8 6 T E M A T N U M E R U : S E N I O R Z Y gazeta.ngo.pl 09.2oo7 SENIORZY W SEKTORZE 72% osób w wieku lat deklaruje, że gdyby ktoś zwrócił się do nich z propozycją pomagania innym zgodziliby się. Czy umiemy wykorzystać ten potencjał? MAŁGORZATA BOROWSKA MAGDA DOBRANOWSKA-WITTELS Przytoczone dane pochodzą z badania Dziadkowie i wnuki o sobie, wzajemnych relacjach i ludziach starszych zrobionego w marcu 2007 roku przez TNS OBOP dla Forum 50+ Seniorzy XXI wieku! Z raportu tego możemy się dowiedzieć także, że 56 % seniorów gotowych byłoby udzielać porad z zakresu swojego wykształcenia, umiejętności zawodowych lub innych, 53% włączać się w prace organizacji działającej w środowisku osób starszych, a 48% zaangażować się w prace organizacji działającej na rzecz ich miejscowości. Zamienić serial na działanie Tymczasem z tych samych badań wiemy, że seniorzy najczęściej spędzają wolny czas oglądając telewizję (60%) i spotykając się z rodziną (51%), rzadziej już spędzają czas w towarzystwie znajomych (32%). Niemal dwie piąte (36%) w wolnym czasie przebywa na działce. Inne formy odpoczynku są już mniej popularne co czwarty (24%) w wolnych chwilach sięga po lekturę, a niemal co piąty słucha radia (19%), zajmuje się swoim hobby (18%) lub wybiera się na bliższe lub dalsze wycieczki (16%). Co zrobić, aby panie i panowie po 50. lub 60. roku życia rzeczywiście zamienili serial telewizyjny na spotkania z innymi ludźmi? Dobrych przykładów jest w Polsce coraz więcej. Co odważniejsi seniorzy idąc za głosem serca, a czasami wbrew opinii przyjaciół i rodziny angażują się w działania społeczne. Na tym wszakże się wychowali. Czyny społeczne niegdyś były chlebem powszednim, często też obowiązkowym. Teraz można pracować społecznie dla samej przyjemności. I wielu seniorów odkrywa w jesieni życia tę radość, chociaż ciągle jeszcze nie jest to zbyt liczna grupa. Wolontariusz Z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, że osoby po 50. roku życia to najmniej liczna grupa wolontariuszy jedynie 18 % z nich zrobiło coś bezinteresownie dla innych (choć różnica w stosunku do innych grup nie jest wielka, wynosi kilka procent). Nie ma jeszcze takiej tradycji, jak w Stanach Zjednoczonych, gdzie osoba przechodząca na emeryturę niemal automatycznie zostaje wolontariuszem dodaje Beata Tokarz z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce. Akademia od kilku lat wspiera organizowanie się seniorów. Nasi seniorzy doświadczają gilotyny emerytalnej : skończyłem pracę, siadam na kanapie i pytam, co dalej? Ten niski udział wynika też ze związku między wykształceniem i miejscem zamieszkania komentuje Marta Gumkowska ze Stowarzyszenia Klon/Jawor. Ta grupa jest najsłabiej wykształcona i wiele spośród tych osób mieszka na wsi: to nie sprzyja wolontariatowi. Głównym motywem, dla którego seniorzy podejmują się wolontariatu, jest chęć pomagania innym i nie ma znaczenia czy są to osoby mieszkających samotnie, czy też z rodzinami. Tak wynika m.in. z badań przeprowadzonych wśród grupy seniorów przez Natalię Kosowską, studentkę Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Jeśli jednak zapytać już o inne motywy te dwie grupy różnią się. Seniorzy mieszkający samotnie decydują się na wolontariat z powodu samotności i uczucia pustki. Dzięki wolontariatowi przestają czuć się samotne, nawiązują kontakty, przebywają wśród ludzi. Seniorzy mieszkający z rodzinami, zajmują się wolontariatem ponieważ dokucza im nuda, brak zajęcia. Wszyscy przyznają, że często trafiali do wolontariatu przez przypadek.

9 gazeta.ngo.pl 09.2oo7 T E M A T N U M E R U : S E N I O R Z Y 7 Seniorzy często nie wiedzą, że oferta pracy wolontariackiej jest skierowana do nich, bo niewiele Centrów Wolontariatu prowadzi programy wolontariatu seniorackiego. Osoby starsze często nie znają nawet tego słowa mówi Beata Tokarz z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce. Myślą też, że wolontariusze to po prostu studenci. Prawie połowa organizacji, która ma płatny personel, zatrudnia przynajmniej jedną osobę po 50. lub starszą. Stanowią one aż 40 % wszystkich pracowników w sektorze! Ci, którzy są wolontariuszami, spełniają się w różnych zajęciach. Jednak najbardziej lubią pracować dla swoich rówieśników. Dzięki temu nawiązują wiele wartościowych kontaktów towarzyskich, a to także jest ważna korzyść z wolontariatu. Wielu świetnie odnajduje się również w działaniach z dziećmi i młodzieżą lub z osobami upośledzonymi i niepełnosprawnymi. Część seniorów zajmuje się w ramach wolontariatu pracą biurową. To generalnie osoby z ogromnym doświadczeniem, często przechodzące na wczesne emerytury, co oznacza, że mają przed sobą nawet kolejne 20 lat życiowej aktywności podkreśla Beata Tokarz. Jeśli ich nie włączymy w działania, oznacza to zrezygnowanie z bardzo cennej społecznie, powiększającej się grupy ludzi, którzy są sprawni, a bierni. Działacz Organizacje pozarządowe to zresztą bardzo dobre i częste miejsce pracy dla osób po 50. Prawie połowa organizacji, która w ogóle ma płatny personel, zatrudnia przynajmniej jedną osobę w tym wieku lub starszą. Stanowią one aż 40 % wszystkich pracowników w sektorze! Są i tacy seniorzy, którym wolontariat lub praca w organizacji nie wystarcza. Chcą sami decydować o tym, co i jak organizacja robi. Zakładają więc własne stowarzyszenia i fundacje lub przyłączają się do tych, które już istnieją i zajmują się bliskimi im tematami. Jednym z ważniejszych jest na przykład przeciwdziałanie dyskryminacji ze rów zrozumiały, że razem mogą znacznie więcej. Powstało Forum 50+, nieformalny, otwarty związek organizacji, które łączy wspólna misja poprawa jakości życia ludzi starszych w Polsce. Forum skupia obecnie 21 organizacji. Zabiera głos w ważnych dla tej grupy sprawach. I zaczyna on być słyszalny. Staramy się walczyć z dyskryminacją ze względu na wiek mówi Paulina Gotfryd, dyrektorka Biura Fundacji na rzecz Kobiet Ja Kobieta. Fundacja koordynuje działania Forum 50+. Jednym z naszych sukcesów była interwencja w sprawie reklamy firmy teleinformatycznej, która emitowała reklamę przedstawiającą osoby starsze w bardzo złym świetle: prześmiewczo, jako tych, którzy w wyjątkowo głupi sposób obsługiwali sprzęt IT. Napisaliśmy list protestacyjny do Rzecznika Praw Obywatelskich. Reklamę wycofano, a producent przysłał list z przeprosinami. Forum zajmuje się też sprawami rynku pracy, polityki społecznej i zdrowotnej m.in. opiniuje strategiczne dokumenty przygotowywane w ministerstwach. Dla własnej społeczności Polscy seniorzy chętnie angażują się w działania na rzecz swoich rówieśników, rzadziej jednak chociaż wielu deklaruje, że ich to interesuje włączają się aktywnie w życie własnej społeczności lokalnej. Może zniechęca ich obraz, jaki zapewne wielu osobom przychodzi w tym momencie na myśl starszy pan lub pani, którzy w najmniej odpowiedniej chwili przychodzą i zamęczają urzędniczkę swoimi problemami. Często względu na wiek i działanie na rzecz poprawy jakości życia osób starszych. Zagadnienia to ważne i wbrew pozorom przyszłościowe, bo polskie społeczeństwo także się starzeje, więc i problemy osób starszych powinny znaleźć uznanie. Nie tak łatwo jednak przebić się z nimi do mediów, czy decydentów. Przed kilkoma laty organizacje działające dla seniojednak nie są to tylko ich problemy, ale zajęta pracą pani w urzędzie nie ma czasu, aby spokojnie i z uwagą wysłuchać tego, co chce jej przekazać starszy mieszkaniec w imieniu także innych obywateli miasta czy wsi. Tymczasem w wielu miejscowościach w krajach zachodnich działają rady seniorów. Przede wszystkim zajmują się konsultowaniem decyzji dotyczących seniorów i lobbowaniem na rzecz rozwiązań przyjaznych dla tej grupy wiekowej. Są bardzo dobrym sposobem na zwiększenie politycznego zaangażowania osób starszych. Władze lokalne w Austrii, Danii, Francji, Niemczech, Włoszech, Holandii, Szwecji posiłkują się np. Radami Doradczymi, skupiającymi seniorów. W Niemczech rady seniorów zaczęto tworzyć już w latach 70., a ich największy rozwój przypada na lata 80. i 90., np. w 1995 r. było 500 rad seniorów, a już rok później 750. W Danii na 270 magistratów (okręgów miejskich) w 1980 r. przypadały tylko 4 rady seniorów, w 1997 r. było już ich 200. W Polsce tworzone są rady młodzieżowe, ale rady seniorów to wielka rzadkość. Polskim przykładem jest rada seniorów, która zawiązała się w Barwinku mówi Beata Tokarz. Zrobili rzeczy małe, ale potrzebne. Dzięki spotkaniom z samorządem przeniesiono między innymi lokal wyborczy w miejsce bardziej dostępne dla seniorów i osób niepełnosprawnych. Rada Seniorów to nie tylko szansa na reprezentację interesów seniorów na poziomie lokalnym, to także sposób na wykorzystania cennego źródła wiedzy i doświadczenia, jakie posiadają osoby starsze. Rada starszych była kiedyś nieodłącznym elementem lokalnej społeczności. Może warto wrócić do tej tradycji? W tekście wykorzystano materiały dostępne m.in. na stronie info.pl, która powstała w ramach projektu STOP dyskryminacji osób starszych realizowanego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce oraz na stronie Forum 50+

10 8 T E M A T N U M E R U : S E N I O R Z Y gazeta.ngo.pl 09.2oo7 SIEDEM MITÓW O SENIORACH Wymagają opieki, już niczego się nie nauczą, nie można się z nimi dogadać. Czy tacy są seniorzy? Niekoniecznie. Obalamy stereotypowe przekonania o starszych osobach. MAŁGORZATA BOROWSKA, WSPÓŁPRACA BEATA TOKARZ fot. Przemysław Pokrycki Starość to zniedołężnienie i zależność. Jest niewygodna i upokarzająca. Wymaga proszenia o pomoc. Owszem, to może być czyjaś rzeczywistość, ale też równie często jest to krzywdzące uproszczenie, które powoduje, że oferujemy pomoc nawet tym, którzy jej nie potrzebują. Mit 1. Wszyscy wymagają opieki Zakładamy, że seniorom jest potrzebna opieka i wsparcie, a nie aktywność mówi Beata Tokarz z Akademii Rozwoju Filantropii. Kiedy zaprzyjaźniona z nami organizacja zabiegała w samorządzie o pieniądze na zajęcia usprawniające, radni nie mogli zrozumieć, komu może się to przydać. Pieniądze na pielęgniarki środowiskowe tak, ale gimnastyka? Tymczasem Bartłomiej Włodkowski z Fundacji AVE już 300 osób wsadził na kajak, w tym 150 seniorów. To pomysł Fundacji na to, jak pokonać międzypokoleniowe bariery: sadzać młodych i starszych wokół wspólnego ogniska, po dniu spędzonym razem na spływie. Wszyscy im odradzali: jak się ci 70-latkowie na kajakach potopią, to się wami zajmie prokurator! A oni spłynęli już Słupią, Bugiem i Czarną Hańczą. Młodzi i starzy w swoich kajakach podążają za charyzmatyczną przewodniczką panią Wandą Gołębiowską, lat 72. Przepłynęła w sumie 12 tysięcy kilometrów. Jeszcze gorzej jest, gdy niesprawność fizyczna jest utożsamiana z intelektualną. A tak dzieje się często. Wiele osób rozumuje tak: jak senior niedosłyszy znaczy nie rozumie. Nasi seniorzy skarżą się, że znajdują się w takich sytuacjach często mówi Beata Tokarz. Nie tylko prywatnie. Urzędnik zamiast mówić głośniej, mówi do nich: proszę przyjść z córką. Mit 2. Już się niczego nie nauczą Bo pamięć nie ta, bo świat idzie do przodu. Szczególnie w dziedzinie nowych technologii. Ekspertami w tej kwestii są nastolatki. Dorównać latoroślom w blogowaniu, serfowaniu i czatowaniu temu wyzwaniu trudno sprostać rodzicom, a co dopiero dziadkom. Tymczasem pani Teresa Skubiszewska, emerytowana lekarka, słownictwem komputerowym posługuje się więcej niż biegle. Najbardziej denerwują mnie błędy Kalejdoskop Umiejętności - Fundacja Czarodziejska Góra z Janowic Wielkich w poczcie: z Outlooka mejl z załącznikiem mi się nie wysyła, chociaż na Tlenie plik załączył się bez problemu relacjonuje energicznie. Sprawdzam wielkość dopuszczalna... To prawda, że w Polsce tylko 19 % seniorów potrafi obsługiwać komputer, podczas gdy w Szwecji czy Dani tę umiejętność ma ponad 70 % osób starszych. Na tle Europy wypadamy kiepsko. A szkoda, bo internet jest jakby skrojony dla seniorów. Mogliby dzięki niemu załatwiać sprawy urzędowe, zrobić zakupy nie wychodząc z domu lub nawiązywać znajomości mówi Beata Tokarz. Pani Teresa Skubiszewska sprawdza w wyszukiwarce google hasła do krzyżówki Jolki, ściąga mp3 z lekcjami angielskiego, z wieloma znajomymi utrzymuje kontakt przez skrzynkę na Tlenie. Komunikatora Skype sobie nie założyła, bo nie ma z kim rozmawiać. Jest też coraz więcej kursów komputerowych, skierowanych do osób starszych. Żeby były skuteczne potrzebny jest cierpliwy instruktor, dobre przykłady i indywidualne podejście jak w przypadku każdego klienta. Mit 3. Senior to nie klient W starzejących się społeczeństwach seniorzy to pokaźna grupa konsumentów. I nie chodzi tylko o egzotyczne wycieczki, na które w kwiecie wieku jeżdżą, w naszym powszechnym wyobrażeniu, niemieccy emeryci. Na zachodzie w sklepach Senio można dostać dostosowaną do wieku odzież albo antypoślizgowe maty pod prysznic. Tymczasem w opinii polskich przedsiębiorców senior ze swoją mizerną emeryturą lub rentą to żaden klient. Niczego nie potrzebuje, a jak potrzebuje, to nie kupi, bo za co? Firmy nie biorą pod uwagę tego, że emerytura to, w odróżnieniu od zarobków wielu młodych osób, stały dochód. Ani tego, że siłę nabywczą osób starszych podnoszą rodziny relacjonuje

11 T E M A T N U M E R U : S E N I O R Z Y gazeta.ngo.pl 09.2oo7 9 Beata Tokarz. Dzieci lub wnuki składałyby się na wydatki dziadków. O ile byłaby oferta. Na razie takiej nie ma. Mit 4. Już się nażyli Zakładamy, że starość to jest czas wycofania. Również z życia publicznego. Oni się narządzili, teraz młodzi niech niosą sztandary, niech decydują, jak wygląda rzeczywistość. Tylko, że w tej rzeczywistości żyć mają także starsi. W dodatku: coraz liczebniejsi. Jakość usług publicznych, na przykład w służbie zdrowia powinni oceniać także seniorzy, bo oni z nich najczęściej korzystają mówi Beata Tokarz. Mit 5. Pewnych rzeczy nie wypada Jesień życia jest po to, żeby otwierać w życiu nowe rozdziały, właśnie dlatego, że się niektóre zamknęło. Na przykład wychowało dzieci lub skończyło pracę. Są tacy, którzy w tym wieku odkrywają swoje prawdziwe pasje. Ale otoczenie mówi im: nie szalej. Więc nie szaleją, bo się boją reakcji innych, okraszonej prześmiewczym: tobie odbiło na starość. Starość ma być służebna, poświęcona rodzinie i wnukom. A już nie daj Boże się zakochać. Lub kochać się z kimś po prostu. Seks w starszym wieku jest tematem tabu i dla tych, którzy jesień życia jeszcze mają przed sobą, i dla tych, którzy chcieliby go wtewdzięczna. Więc młodzież starszych unika. Nie można mówić, że nie ma międzypokoleniowych barier komunikacyjnych, bo są mówi Beata Tokarz. Można jednak znaleźć na nie sposób. Znalazły go między innymi dziewczyny z Sandomierza. Spotykały się tam nastolatki z dziewczętami dwudziestolecia międzywojennego. Były opowieści o umawianiu się na randki, karnawale i pierwszych miłościach. Ale też wieczory pełne zadumy: o tym, czym jest dziś patriotyzm. Spotkało się w ten sposób ponad 50 osób. Ta relacja musi być dwustronna mówi Bartłomiej Włodkowski z AVE. Nie można mówić, że nie ma międzypokoleniowych barier komunikacyjnych, bo są. Można jednak znaleźć na nie sposób. dy uprawiać. Tymczasem ostatnie badania prof. Zbigniewa Izdebskiego dowodzą, że dojrzały seks jest bardzo ważny dla grupy osób po pięćdziesiątce (jeszcze nie seniorów). Do takiej bliskości zachęca też inny ekspert, Wiesław Sokoluk: Starsi ludzie mają mniej kontaktów społecznych i rzeczywiście często są dla siebie jedynym źródłem satysfakcji społecznej mówił Polskiemu Radiu. Bliskość fizyczna jest tak ważna i tak przyjemna, że warto się o nią starać. Mit 6. Nie można się z nimi dogadać Bo głównie narzekają, nie są na bieżąco albo żyją wyłącznie wspomnieniami, nie bardzo przystającymi do rzeczywistości. I krytykują młodzież: że nieuprzejma i nie- Pani Wanda, 72 lata Super czad z dziadkiem w kajaku - Fundacja AVE z Warszawy Nasi seniorzy odkrywają, że jednak potrzebują kontaktu z młodymi, że to dla nich odkrywcze i uczące. Młodzi często przekonują się, że starsi przeżywali swoją młodość w identyczny sposób. Że miłość i szukanie swojego miejsca to doświadczenia uniwersalne. Mit 7. Niczego nie mogą nauczyć Temu przeczą efekty pracy seniorów- -wolontariuszy. Coraz ich w Polsce więcej. Emerytowani nauczyciele w Gdyni pomagają w nauce dzieciom z trudnych środowisk, w Koninie seniorzy prowadzą zajęcia w świetlicy. Przyszywani dziadkowie od niedawna do wynajęcia opowiadają bajki przyszywanym wnukom. Wprowadzają w świat, wypełniają lukę po pracujących, nieobecnych rodzicach. Seniorzy mogą też uczyć spraw absolutnie fundamentalnych. Szczególnie wpływowi są seniorzy rodzinni: charyzmatyczne i silne postacie. Taki senior to żywy przykład, wzór i mentor. Wszystkiego, co w życiu najważniejsze córki i wnuczki nauczyły się od Ewy Kostrzewskiej. Tego, że kobieta w każdych warunkach może sobie poradzić świetnie mówi wnuczka Ewa Kolankiewicz. Że trzeba się kształcić, rozwijać i robić to, co uważa za ważne. Że konwenanse należy znać, ale w razie potrzeby trzeba je łamać. Sama złamała wszystkie. Wybrała dla siebie najbardziej męski zawód: kardiochirurgię. Potem lata całe wycinała hemoroidy, bo żaden profesor nie wyobrażał sobie, że da kobiecie otworzyć czyjąś klatkę piersiową. Liczyli, że się zniechęci. Tymczasem pani Ewa Kostrzewska dorobiła się profesury. Nie z hermoroidów. Z chirurgii. To ona nam mówiła o antykoncepcji i o tym, żeby zimnych drani spuszczać ze schodów, choć sama żyła w udanym małżeństwie śmieje się Ewa, która po babce ma nie tylko imię. Prowadzi dom otwarty. Zimowali w nim różni ludzie z pokolenia mojej mamy i moi znajomi z liceum. Do dzisiaj uwielbiają moją babcię. Projekty międzypokoleniowe przytoczone w artykule realizowane są w ramach programu Łączymy pokolenia Fundacji PZU i Akademii Rozwoju Filantropii fot. Przemysław Pokrycki

12 10 T E M A T N U M E R U : S E N I O R Z Y gazeta.ngo.pl 09.2oo7 WIEK NIE MA ZNACZENIA W polskim społeczeństwie ludzie, którzy przekroczyli 65. rok życia, stanowią niemal 13%. Są to pełni wigoru emeryci, którzy nadal pragną wieść aktywne życie i poznawać świat. PRZEMYSŁAW KWIECIEŃ Żyjemy coraz zdrowiej, a co za tym idzie coraz dłużej. Starość często wynika jedynie z metryki, a nie z samopoczucia psychicznego i fizycznego osób w podeszłym wieku. Kiedyś ludzie starsi, którzy zakończyli już swoją aktywność zawodową, byli schorowani i mało obecni w życiu społecznym. Dziś emerytura nie musi być ponurą jesienią życia. Po zakończeniu nad członków. W naszym kraju działa już ponad 100 UTW, które mają około 25 tys. słuchaczy. Uniwersytety dla seniorów powstały przy wyższych uczelniach, stowarzyszeniach, domach kultury, bibliotekach czy domach dziennego pobytu. Uniwersytety Trzeciego Wieku organizują systematycznie wykłady i zajęcia seminaryjne z różnych dyscyplin naukowych, lektoraty językowe, zespoły terapii, rekreacji ruchowej i grupy zainteresowań artystycznych, prowadzone przez nauczycieli akademickich, lekarzy, osoby ze świata mediów i sztuki oraz innych specjalistów. Niektóre UTW nie tylko kształcą seniorów, ale także pomagają im zachować aktywność na niwie społecznej. pracy seniorzy często chcą się rozwijać, odkrywać nowe zainteresowania, uczyć się rzeczy, na które wcześniej nie mieli czasu, sił lub środków. Z drugiej strony badania naukowe potwierdzają, że osoby starsze, które zachowują aktywność intelektualną, dłużej cieszą się dobrym zdrowiem. A jeśli nie gimnastykują intelektu i ograniczają kontakty z innymi ludźmi pogarsza się stan ich zdrowia. Ćwiczenia dla umysłu Jedną z form ćwiczenia umysłu i kształcenia seniorów są powstałe we Francji na początku lat 70. XX w. Uniwersytety Trzeciego Wieku. W Polsce pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku (UTW) powstał w 1975 roku w Warszawie. Ta instytucja Towarzystwo Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Haliny Szwarc działa nadal i ma obecnie poją żadnych stopni ani zaświadczeń. Ich nagrodą są zdobyte wiedza i umiejętności. Razem z młodymi UTW powstają nie tylko w dużych ośrodkach uniwersyteckich, ale także w mniejszych miastach, np. Gnieźnie, Puławach czy Cieszynie. Najwięcej UTW jest w województwie mazowieckim 22, a najwięcej studentów ma krakowski UTW ponad W Warszawie działa 6 takich instytucji, które mają łącznie ponad słuchaczy. Zainteresowanie zajęciami prowadzonymi przez UTW rośnie z roku na rok. Zapisuje się na nie coraz więcej studentów. Gdy w 1995 roku rozpoczynał działalność olsztyński UTW, w wykładach uczestniczyło niespełna 100 osób, a obecnie jest ich już niemal tysiąc. Na Rok akademicki na UTW jest podzielony na dwa lub trzy semestry, a zajęcia trwają po półtorej godziny. Studenci nie otrzymuwielu UTW po prostu brakuje miejsc tak jest np. w Bydgoszczy. Niektóre UTW pobierają niewysokie opłaty: zazwyczaj jest to kilkadziesiąt złotych wpisowego i podobna suma za semestr nauki. Patronujące UTW instytucje często nieodpłatnie udostępniają sale, w których odbywają się zajęcia, a prowadzący je nie pobierają wynagrodzenia. Co ciekawe, zdecydowaną większość w stolicy nawet ponad 90% studentów stanowią kobiety. Wśród uczęszczających na zajęcia UTW przeważają osoby z średnim i wyższym wykształceniem. Obok UTW, gdzie seniorzy uczą się w swoim towarzystwie, na prywatnych uczelniach powstają też studia dla seniorów, w czasie których uczęszczają oni na wykłady ze zwykłymi studentami. Dostają indeksy, ale w przeciwieństwie do młodych nie muszą zdawać żadnych egzaminów wpisy otrzymują za samą obecność na wykładach. Aktywnie żyć dla innych Niektóre UTW nie tylko kształcą seniorów, ale także pomagają im zachować aktywność na niwie społecznej. Wielu słuchaczy UTW to emerytowani pracownicy służby zdrowia, psychologowie, prawnicy czy nauczyciele, czyli osoby, które mają ogromną wiedzę, wykształcenie i doświadczenie życiowe. Niestety, rzadko mogą te umiejętności wykorzystywać mówi prof. Roman Ossowski, 65-letni psycholog i założyciel bydgoskiego UTW. Dlatego bydgoski UTW, jako pierwszy w kraju, organizuje kursy, po których wolontariusze seniorzy mogą pracować m. in. w telefonach zaufania, pomagać samotnym matkom czy osobom uzależnionym, udzielać porad prawnych lub psychologicznych. Działając w ten sposób, starsi ludzie spotykają się z młodszymi, co także pomaga im dłużej utrzymać sprawność intelektualną i fizyczną. Kontakt z dziećmi czy młodzieżą daje im także inne korzyści: dowiadują się na przykład co to jest MP3, jak wysyła się SMS-y lub e. PRZEMYSŁAW KWIECIEŃ dziennikarz, publikował m.in. w: Gali, Focusie, Życiu, Polityce i miesięczniku Reader s Digest Przegląd.

13 T E M A T N U M E R U : S E N I O R Z Y gazeta.ngo.pl 09.2oo7 11 DZIEŃ WYDAWANIA PACZEK Jedni przychodzą po bezpłatną żywność. Inni tę żywność im wydają. Wszyscy są emerytami. DAREK MÓL Mińsk Mazowiecki, 20 marca. Jest kilka minut po 9.00 rano. Siedziba Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów (PZE- RiI ) przy ul. Piłsudskiego 27. W bramie tłum starszych ludzi. To koniec kolejki, która zaczyna się na pierwszym piętrze budynku. Ponad sto osób. Cały czas przychodzą nowe. Ogonek powiększa się z minuty na minutę. Przeciskam się przez drzwi i próbuję wejść na górę. Pan po paczki? pyta postawna kobieta, która staje mi na drodze i patrzy podejrzliwie. Może myśli, że chcę się wślizgnąć bez kolejki. Nie, muszę coś załatwić! odpowiadam. Przepuszcza mnie. Na piętrze wolontariuszki ze Związku obstawione kartotekami wydają kwitki na żywność. Ci, którzy stoją najbliżej biurka, trzymają w rękach legitymacje członkowskie. Nie mogą się doczekać, kiedy zostaną wpisani na listę, będą mogli odebrać miesięczny przydział i wrócić do domu. Zapisuje się coraz więcej osób W Mińsku do PZERiI należy ponad 4 tys. emerytów. Około połowa z nich przychodzi po żywność. Niektórzy co miesiąc, inni dwa, trzy razy do roku. Od początku stycznia zapisało się do nas 600 osób. Dzień przed wydawaniem paczek dochodzi zawsze jeszcze kilka, bo dowiedzieli się od znajomych, że u nas można dostać jedzenie mówi Wiesława Lewińska, przewodnicząca komisji socjalnej Związku. W ubiegłym roku PZERiI rozdał prawie 259 ton żywności. Przywożone z warszawskiego Banku Żywności SOS ryż, mąka, makaron, kasza, cukier, ser żółty, mleko i śmietana znikają z magazynów Związku w ciągu tygodnia. To żywność pochodząca z rezerw Unii Europejskiej przekazywanej najuboższej ludności Wspólnoty w ramach programu PAED. PZERiI w Mińsku ma podpisaną umowę z Bankiem Żywności SOS na wydawanie jedzenia dla swoich członków. Rozdanie produktów to nie wszystko. Potem czeka nas jeszcze cała masa biurokratycznej pracy. Wszystko trzeba rozliczyć i udokumentować wyjaśnia Irena Marta Kazimierska, przewodnicząca Związku. A zaraz potem zabrać się za organizowanie kolejnej dostawy. Na szczęście pomagają nam zaprzyjaźnione firmy transportowe, dzięki nim możemy przywieźć żywność do Mińska. To zawsze kilka samochodów, które trzeba rozładować do naszych magazynów. Jest co robić. Nie jesteśmy dziadami Wychodzę z pokoju. Wyciągam aparat, żeby zrobić zdjęcia. Niektórzy na widok obiektywu i błysku flesza odwracają głowy. Po co pan to robi? słyszę za sobą głos zdenerwowanego mężczyzny. Jestem z gazety! wyjaśniam. Niektórzy się uśmiechają na myśl, że ktoś dokumentuje rozdawanie żywności. Inni reagują wrogo. Wychodzę z klatki. Kolejka wydaje się jeszcze dłuższa niż przed godziną. Idę do magazynu, znajdującego się w głębi podwórza. Tam wydawane są produkty. Osoby, które dostały kwit na górze, przychodzą tutaj, by odebrać paczkę. Przy drzwiach magazynu stoi grupka kobiet. W środku kartony z żywnością sięgają prawie do sufitu. Trzej wolontariusze Związku podają artykuły emerytom. Znów wyciągam aparat. Podchodzi do mnie rozzłoszczona kobieta. Nie rób pan z nas dziadów! krzyczy. A ja nie czuję się jak dziad odpowiada z dumą Irena Szmit, która właśnie przed chwilą odebrała jedzenie. Mam 650 zł emerytury, jestem chora. Jak wykupię leki i zrobię wszystkie opłaty, to na życie mi już nie starcza zwierza się. Dzieci mi trochę pomagają, ale one też mają rodziny. To mleko, kasza, makaron, które dostaję, pozwala mi przeżyć mówi i odchodzi powoli, ciągnąc za sobą wózek wypełniony produktami. Irena Szmit dzięki tym produktom może związać koniec z końcem. (fot. Darek Mól) Puste kartony Zbliża się godz , za chwilę koniec wydawania żywności. Nie ma już kolejki na schodach. Wolontariuszki zabierają kartoteki do pokoju. Muszą zrobić raport z dnia: ile przyszło osób, ile wydano jedzenia. Wyludnia się też plac przed magazynem. Elżbieta Witek, wolontariuszka, po 5 godzinach pracy jest już zmęczona, ale porządkuje magazyn. Na następny dzień nie można przecież zostawić bałaganu. Wydawaliśmy około 7 kilogramów na osobę. Przerzuciłam dzisiaj chyba ze 4 tony mówi. Najciężej jest przez pierwsze 3 dni rozdawania. Wtedy przychodzi najwięcej osób. Potem, każdego dnia jest ich coraz mniej. Myślę, że dziś było około 500 ludzi. Latem i wiosną jest znośnie, ale najgorzej zimą. Magazyn jest nieogrzewany, ręce grabieją od mrozu opowiada Elżbieta Witek. Ale nie ma co narzekać uśmiecha się i zabiera się za wyrzucanie pustych kartonów na podwórko. Grunt, że możemy pomóc naprawdę potrzebującym dodaje Irena Marta Kazimierska. Tekst i zdjęcia ukazały się w tygodniku Lokalna.

14 12 Z W O K A N D Y gazeta.ngo.pl 09.2oo7 RACJĘ MA STOWARZYSZENIE To był bezprecedensowy proces. Stowarzyszenie Klon/Jawor zaskarżyło decyzje Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) i wygrało sprawę, która ciągnęła się cztery lata. DAREK MÓL W 2003 roku Stowarzyszenie otrzymało od PFRON-u dofinansowanie na druk broszur i plakatów informacyjnych dla osób niepełnosprawnych, aktualizację serwisu internetowego oraz wydanie książki. Pieniądze do zwrotu Zgodnie z obowiązującymi procedurami złożyliśmy wniosek, 20 maja 2003 r. podpisaliśmy umowę i otrzymaliśmy z PFRON-u pieniądze opowiada Urszula Krasnodębska-Maciuła, prezes Stowarzyszenia Klon/Jawor. Problemy zaczęły się, gdy projekt się skończył i przedstawiliśmy końcowe sprawozdanie finansowe z wykorzystania przyznanych nam środków. PFRON przysłał nam kilka stron swoich uwag, które często nie były podparte żadnymi argumentami dodaje. Po kilku miesiącach wymieniania się pismami, z pierwotnych kilkunastu zarzutów, PFRON pozostał przy kilku żądając zwrotu 6089 zł. Urzędnicy Funduszu zakwestionowali m.in. opisy kilku faktur nie podając na jakiej podstawie prawnej je negują (środki były wydatkowane zgodnie z przyjętym budżetem). W dodatku faktury te zostały zapłacone z pieniędzy, które były wkładem Stowarzyszenia do projektu. Była to część dotacji otrzymanej od innej instytucji, która nie miała do zakwestionowanych faktur żadnych zastrzeżeń. Mijały kolejne miesiące. Organizacje słały do siebie pisma z wyjaśnieniami. PFRON uparcie domagał się zwrotu części dotacji. Druga sporna umowa Tymczasem 22 kwietnia 2004 roku PFRON i Klon/Jawor zawarli drugą umo- Poświęcając w tym numerze gazety.ngo.pl dwa teksty relacjom organizacji i sponsorów. (czytaj też artykuł o odpowiedzialności organizacji przed sponsorem str. 20), chcemy zwrócić uwagę na pewne zagadnienie. Organizacje pozarządowe to jedna z wartości społeczeństwa obywatelskiego, podobnie jak przyjazny system prawny, który powinien umożliwiać m.in. swobodną działalność obywatelską. Często jednak organizacje są bezradne wobec systemu prawnego. Przyczyny to: wielość i złożoność przepisów, brak odpowiednich środków i kadry, czy wreszcie obawa, że nie warto upominać się o swoje, bo można stracić przyszłą dotację lub znaleźć się na czarnej liście. To sprawia, że w razie konfliktu organizacje wolą ulec niż walczyć. Poza tym w naszej kulturze prawnej nie jest jeszcze powszechnie przyjęte, że spory między różnymi instytucjami można rozstrzygać w sądzie. Opisany przez nas przykład pokazuje, że w starciu z biurokratyczną machiną, organizacja niedysponująca departamentem prawnym i rzeszą specjalistów może przedstawiać swoje racje, których wcześniej nie słuchano. Nie znaczy to, że organizacja zawsze ma rację, a instytucja nigdy. Bywa różne. Sąd właśnie jest po, aby różnice w interpretacji prawa rozstrzygać zgodnie z jego duchem i literą w świetle prawdy. Zachęcamy do dzielenia się własnymi doświadczeniami. Zapraszamy do przysyłania opisów innych, zakończonych, podobnych spraw.

15 gazeta.ngo.pl 09.2oo7 Z W O K A N D Y 13 wę na druk kolejnych broszur oraz plakatów informacyjnych dla niepełnosprawnych. Fundusz wypłacił pierwszą część pieniędzy. Stowarzyszenie przedstawiło sprawozdanie finansowe, które przyjęto bez zarzutów. Okazało się jednak, że nie otrzymamy drugiej części pieniędzy, ponad 20 tys. zł, dopóki nie zakończy się sprawa rozliczenia umowy z 2003 roku mówi Urszula Krasnodębska-Maciuła. W procedurach PFRON-u istnieje zapis, że jeśli jakaś organizacja ma wobec nas zobowiązania, nie może być beneficjentem Funduszu. Kiedy podpisywaliśmy ze Stowarzyszeniem drugą umowę, sprawa z 2003 roku była jeszcze w toku i zobowiązanie nie miało statusu wymagalności. Myśleliśmy, że sprawa wkrótce się zakończy wyjaśnia Eugeniusz Wilczyński, dyrektor Wydziału Realizacji Programów PFRON. Można uwierzyć w dobre intencje Funduszu. Nie zmienia to jednak faktu, że trzeba było wcześniej pomyśleć o procedurach wstrzymujących zapłatę i powiadomić o takiej możliwości Stowarzyszenie (np. zawrzeć klauzulę w umowie z 2004 r.). A nie zaskakiwać organizację decyzjami w połowie projektu. PFRON nie zerwał z nami umowy, więc byliśmy zobowiązani do jej realizacji, chcieliśmy wywiązać się z powierzonego nam zadania. Dlatego założyliśmy własne środki, żeby zakończyć projekt. To częsta procedura: organizacje zakładają pieniądze, licząc że po zakończeniu zadania zostaną one, zgodnie z umową, zwrócone opowiada Urszula Krasnodębska-Maciuła. Fundusz był jednak innego zdania. Kiedy projekt dobiegł końca, Klon/Jawor złożył końcowe sprawozdanie finansowe i wystąpił o wypłatę wstrzymanej transzy. Rozliczenie zostało przyjęte (i to bez żadnych uwag do faktur, co w kilkuletniej współpracy z PFRON-em się nie zdarzało), ale Fundusz nie chciał przekazać zaległych pieniędzy. Dlaczego? Tu pojawiała się nowa argumentacja. W jednym z pism przysłanych do Stowarzyszenia Fundusz dowodził, iż Stowarzyszenie naruszyło zawartą umowę: [...] Z dokumentacji wynika, że wydatki na realizację zadania zostały poniesione, co oznacza, że wnioskodawca posiadał wystarczające środki z innych źródeł, o których uzyskaniu powinien zawiadomić Fundusz. Wezwania do zapłaty Nie mogliśmy zgodzić się z taką interpretacją. Wywiązaliśmy się z umowy, a sprawozdanie z jej realizacji zostało zaakceptowane przez Fundusz. Nie złamaliśmy prawa, ani nie oszukaliśmy nikogo, zakładając pieniądze na dokończenie zadania. Nie oznacza to przecież, że mieliśmy środki z innych źródeł na realizację tego zadania mówi prezes Stowarzyszenia. Klon/Jawor wystosował do PFRON-u wezwanie do zapłaty zaległej transzy. Atmosfera wokół umów zaczęła robić się coraz bardziej nieprzyjemna. Żadna z organizacji nie wystąpiła o polubowne załatwienie sprawy. Każda przedstawiała swoje argumenty. Tymczasem Fundusz postanowił zakończyć temat umowy z roku Skierował sprawę do sądu i wniósł o zasądzenie zwrotu zł. Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia 27 czerwca 2006 r. nakazał Stowarzyszeniu, aby zapłaciło PFRON-owi zasądzoną kwotę wraz z odsetkami. To normalna procedura. Jeśli pracownicy merytoryczni Funduszu wyczerpią już wszystkie środki, którymi dysponują, żeby uzyskać zaległe pieniądze od beneficjenta, kierują sprawę do Wydziału prawnego PFRON. A ten podejmuje odpowiednie czynności. Stąd ów sądowy nakaz zapłaty wyjaśnia Eugeniusz Wilczyński. Było to dla nas krzywdzące. Wynajęliśmy więc prawnika i złożyliśmy sprzeciw do sądowego nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości. Jednocześnie wystąpiliśmy też do sądu o zwrot dla nas przez PFRON zaległych ponad 20 tys., wynikających z rozliczenia umowy z 2004 roku opowiada Urszula Krasnodębska-Maciuła. Najważniejsze są dowody Sprawa trafiła na wokandę. Podczas rozpraw obie strony przedstawiały swoje racje. Po kilku miesiącach, w lipcu 2007 r., sąd wydał wyrok. Oddalił żądanie zapłaty kwoty zł przez Klon/Jawor na rzecz Funduszu. W sentencji napisano: powód główny (PFRON przyp. aut.) nie wykazał zasadności zgłoszonego żądania. [...] Umowa stron nie przewidywała kryteriów, na podstawie których PFRON może zakwestionować zgłoszone wydatki, jednakże należy zgodzić się z pozwanym głównym (Klon/Jawor przyp. aut.), iż nie uzasadnia to całkowitej dowolności [...] Funduszu w negowaniu przedstawionych do rozliczenia kosztów. [...] Powód nie wykazał ani zasadności, ani tym bardziej wysokości dochodzonego roszczenia. Sąd wydał także wyrok, zgodnie z którym PFRON ma wypłacić Klonowi/Jaworowi kwotę zł. W uzasadnieniu czytamy: pozwany (PFRON przyp. aut.) [...] nie wykazał żadnej okoliczności, która uzasadniałaby odmowę wypłaty drugiej transzy. Przede wszystkim strony nie umówiły się, że wypłata drugiej transzy uzależniona jest od wzajemnych rozliczeń wynikających z innych umów, niż z tej zawartej w kwietniu 2004 roku. PFRON nie miał zatem podstaw do wstrzymywania się z zapłatą kwoty zł do czasu zakończenia rozliczeń za rok 2003, wynikających z innych stosunków umownych. Na uwzględnienie nie zasługuje również argumentacja pozwanego Funduszu, iż Stowarzyszenie Klon/ Jawor znalazło środki z innych źródeł na realizacją zadania. Koniec sprawy? Ten wyrok nas satysfakcjonuje, bo pokazuje, że nie złamaliśmy prawa, co mogłoby wynikać z pism przysyłanych przez PFRON. Wyraźnie też widać, z jaką dowolnością pracownicy Funduszu sprawdzają i interpretują sprawozdania finansowe, które są im przysyłane mówi Urszula Krasnodębska-Maciuła i dodaje: Nasza sprawa może być dobrym przykładem dla innych organizacji trzeba walczyć o swoje, nawet z tak dużymi instytucjami. Od pracowników Departamentu Prawnego PFRON nie udało nam się dowiedzieć, czy zostanie złożona apelacja. Z informacji uzyskanych od sądu wiemy jednak, że PFRON złożył apelację od wyroku, ale została ona odrzucona z powodów formalnych. Jednak w dniu, kiedy oddajemy gazetę do druku informacja o odrzuceniu apelacji podobno nie dotarła jeszcze do Funduszu. To powoduje, że wyrok jeszcze nie jest prawomocny. DAREK MÓL dziennikarz i redaktor m.in. Super Expressu, tygodnika NAJ i miesięcznika Claudia, obecnie zastępca redaktora naczelnego w mińskim tygodniku Lokalna.

16 14 1 % gazeta.ngo.pl 09.2oo7 PRZYPADKI ANATOLA F. PRZYPADEK 4. KONFLIKT OSOBOWOŚCI Anatol nie sądził, że życie pozarządowe jest tak skomplikowane. Przyszedł tu w porywie serca, siebie przede wszystkim oferując. Rozumiał co prawda potrzebę wspólnego działania, ale to wspólne było po prostu częściowo jego i już. Kilku ludzi w dobrej wierze, na własne życzenie, spotyka się od czasu do czasu i robi to, co lubi lub co uważa, że powinno być zrobione. Banał. A tu nic właśnie. I to od momentu, gdy na scenę weszła... Organizacja. A ta Organizacja, jak panna na wydaniu się zachowywała. Co chwila jakieś niezrozumiałe pretensje, a to co wolno, co szybko, gdzie tak, a gdzie inaczej i kto za to wszystko odpowiada. A do tego, jak ognia bała się życia w nielegalnym związku i konieczne chciała się rejestrować w urzędzie. Więc intercyzę w postaci statutu na Anatolu wymuszała, aby mocą prawa ktoś (nieznany, ale zapewne bardzo ważny) zatwierdził ich wzajemne relacje. Już nie chęci, a zapis mówił, jak często mają się spotykać. Ustalono zawczasu, co kto może i co będą robić przez następne lata. I wszyscy byli bardzo zadowoleni. Tylko Anatol trochę do Organizacji serce stracił, bo jaką miał przyjemność ze spotkania, gdy wymuszone prawem było? Jak miał się cieszyć ze swojego genialnego pomysłu, gdy i tak już dawno został on zamknięty w formie dozwolonych celów i metod? Więc nie za bardzo podobała mu się osobowość prawna Organizacji i to głównie dlatego, że Anatolowi, aby coś zrobić, wystarczała jego całkiem wystarczająca osobowość. Więcej Anatola czytaj na stronie PONAD 105 MILIONÓW Z 1% Rozliczając się za 2006 rok i korzystając z możliwości przekazania 1%, polscy podatnicy wpłacili organizacjom pożytku publicznego przeszło 105 mln zł. MAGDA DOBRANOWSKA-WITTELS W porównaniu z poprzednim okresem rozliczeniowym wzrosła nie tylko liczba osób, które podzieliły się swoim podatkiem z organizacjami, ale także kwota, jaką podatnicy przeciętnie przekazywali. Na przekazanie 1% podatku organizacjom zdecydowało się podatników podatku od osób fizycznych, co stanowi 6,7 % tej grupy podatników (w rozliczeniu za 2005 r. było to tys. podatników). Oznacza to, że prawie co 15 podatnik skorzystał z możliwości przekazania 1%. Łącznie podatnicy podatku od osób fizycznych wpłacili na konta organizacji tys. zł. Przeciętna kwota odliczona przez nich wyniosła 65 zł, poprzednio było to 53 zł. Spośród podatników płacących ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, przekazało organizacjom tys. zł (w 2005 roku spośród ryczałtowców, przekazało organizacjom tys. zł). Łącznie podatnicy podatku od osób fizycznych i ryczałtowcy wpłacili na konta organizacji pożytku publicznego tys. zł. Statystyki pokazują, że Polacy powoli, ale jednak konsekwentnie uczą się korzystać z możliwości wsparcia organizacji pożytku publicznego przez przekazywanie im 1% swojego podatku dochodowego, chociaż do tej pory wymagało to nieco zachodu: trzeba było nie tylko samemu wyliczyć 1%, ale także wpłacić go organizacji z własnej kieszeni, a potem czekać na uznanie tej wpłaty lub ewentualny zwrot podatku ze strony urzędu skarbowego. Przy rozliczeniach za 2007 rok sprawa będzie znacznie łatwiejsza. Po raz pierwszy bowiem stosowane będą nowe przepisy, według których za przekazanie 1% organizacji odpowiada urząd skarbowy (będzie miał na to 3 miesiące). Plusy i minusy uproszczenia Nowe przepisy mają swoje zalety, ale też i wady. Zaletą jest ułatwienie dla podatnika, który chcąc przekazać 1% będzie musiał tylko wskazać w swoim zeznaniu rocznym jakiej organizacji chce przekazać część swojego podatku: podać jej nazwę oraz numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Wybierać zaś będzie mógł tylko spośród tych organizacji, które znajdą się na liście publikowanej corocznie (na koniec roku) przez Ministra Sprawiedliwości w Dzienniku Urzędowym. Na liście znajdą się organizacje, które będą miały status organizacji pożytku publicznego na dzień 30 listopada roku podatkowego (czyli np. 30 listopada 2007 roku) i które mają prawo otrzymywać 1% (tzn. nie prowadzą dzia- Zapisy dotyczące nowego sposobu przekazywania 1% znajdują się w Ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 45, punkty 5c-5g oraz w Ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - w art. 21, punkty 3a-3d.

17 gazeta.ngo.pl 09.2oo7 1 % 15 Komentarz Jakuba Wygnańskiego, Stowarzyszenie na rzecz FIP Tegoroczne wyniki wskazują na wzrost popularności 1% wśród podatników. Ludzie się z nim oswoili. Z punktu widzenia kwot zmiany są bardzo widoczne i dynamiczne, chociaż to na razie około 27% tego, co mogłyby uzyskać organizacje, gdyby wszyscy podatnicy, którzy mogą przekazali im 1%. Myślę jednak, że dla nas równie ważne powinno być, aby jak najwięcej ludzi przekazywało 1%. Co 15. podatnik, w porównaniu z co 20. z zeszłego roku, to co prawda nie jest zły wynik, ale sądzę, że będzie jeszcze lepszy, gdy zaczniemy stosować uproszczone przepisy dotyczące 1%. Skądinąd wiemy, że 1% przekazują głównie ci, którzy w miarę dobrze zarabiają dla nich uproszczenie pewnie niewiele zmieni, bo i tak się rozliczali z podatku, i tak musieli iść na pocztę czy do banku, aby załatwić formalności. Należy się jednak spodziewać, że spora grupa osób, która do tej pory nie przekazywała 1% bo uznawała, że więcej jest zachodu z wpłacaniem np. wyliczonych 10 zł niż pożytku z tego teraz dojdzie do wniosku, że jest to bardziej rozsądne. Patrząc na uzyskane kwoty, warto wspomnieć o Funduszu Inicjatyw Obywatelskich i przywołać jego pierwotną ideę: na fundusz ten państwo miało przekazywać tyle pieniędzy, ile podatnicy przekazali organizacjom pożytku publicznego. Miał być to wyraz solidarności państwa z wyborami obywateli. Wiem, że często niektóre organizacje krytycznie oceniają FIO, ale dla wielu innych jest to bardzo ważne źródło wsparcia i uważam, że FIO koniecznie trzeba podtrzymać (szczególnie, że wielu działań organizacji nie da się sfinansować z pieniędzy pochodzących z UE). Z całą pewnością jest wiele pożytków, które płyną z tego funduszu. Sądzę, że warto przypomnieć jego ideę zarówno w kontekście nadchodzących wyborów, jak i prac nad budżetem, bo losy FIO właśnie się ważą. gospodarczą korzystają z liniowej, 19- -procentowej stawki podatku. Do tej pory ta grupa podatników nie mogła przekazywać 1% organizacjom pożytku publicznego. Teraz może na takich samych zasadach, jak pozostali podatnicy. Wadą nowych przepisów jest to, że obecnie podatnik nie będzie mógł podzielić swojego 1% między kilka organizacji (do tej pory taka możliwość istniała). Wiązałoby się to z dodatkową pracą i komplikacjami po stronie urzędu skarbowego. Jednak podział 1% byłby możliwy, gdyby np. pozostawić podatnikowi możliwość wyboru sposobu, w jaki chce przekazać swój podatek organizacji (jeśli chciałby go podzielić, mógłby go wpłacać np. na starych zasadach). Dodatkowo organizacje podnoszą, że przeniesienie na urząd skarbowy odpowiedzialności za przekazanie 1% na ich konta, powoduje, iż tracą one kontakt ze swoimi darczyńcami. To ogranicza im możliwości dotarcia ze swoim przesłaniem do ludzi zainteresowanych wspieraniem ich działalności. Uniemożliwia także nawiązanie trwałych relacji z darczyńcami, co z punktu widzenia fundraisingowego jest szczególnie istotne w działalności organizacji. łalności gospodarczej, polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami). Do tej pory to podatnik miał obowiązek sprawdzić, czy organizacja, której chce przekazać 1% nie prowadzi takiej działalności. Teraz zrobi to za niego Minister Sprawiedliwości. Dzięki nowym przepisom organizacje będą mogły skorzystać także z podatków tzw. liniowców, czyli osób, które prowadząc jednoosobową działalność Dane statystyczne pochodzą z informacji Ministerstwa Finansów dotyczącej rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych za 2006 rok oraz dotyczącej ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za 2006 r. Dostępne na stronie informatorium.ngo.pl informacje pomocne w prowadzeniu księgowości organizacji, w tym m.in.: zatrudnianie pracowników w organizacji pozarządowej rachunkowość, w tym bilans roczny, prowadzenie kasy i plan kont podróże służbowe jak je rozliczyć? obowiązki wobec ZUS i US Opiekuna serwisu można poprosić o konsultację w dziedzinie księgowo-rachunkowej.

18 16 E K O N O M I A S P O Ł E C Z N A gazeta.ngo.pl 09.2oo7 ZWYCIĘSKA DRUŻYNA Klub Piłkarski Telford United to przedsiębiorstwo społeczne, stanowiące w całości własność kibiców i społeczności. JODIE WRIGHT, TŁUM. MARTA KOLANKIEWICZ Przedsiębiorstwo AFC Telford United zostało stworzone w 2004 roku, po tym jak zbankrutował klub piłkarski Telford United. Dziś Telford kierowany jest przez zarząd powierniczy kibiców w partnerstwie m.in. z lokalnymi władzami i miejscową uczelnią. Dzięki temu nie tylko wzmocniono klub piłkarski, ale także stworzono jeden z najbardziej pomysłowych kompleksów sportowo-edukacyjnych w kraju: jedyną w swoim rodzaju wioskę sportu, przedsiębiorczości i edukacji w Telford. Z popiołów W powszechnym wyobrażeniu piłkarze i kluby piłkarskie są obrzydliwie bogate, nie mają pojęcia o prawdziwym świecie, nie znają wartości pieniądza i mają w nosie własną, lokalną społeczność. Wyobraźcie sobie jednak klub piłkarski rewanżujący się swoim kibicom i robiący wszystko, co w jego mocy, by zapewnić dobrobyt swojej społeczności. Nie musicie już tylko marzyć tak wygląda AFC Telford United. Wybrałam się do Telford na spotkanie z 27-letnim prezesem klubu Lee Carterem i z Markiem Donavonem, menadżerem odpowiedzialnym za odrodzenie Telford. To historia jak z bajki opowiada Mark. Klub zbankrutował, a Lee z partnerami go uratowali. Odrodziliśmy się z popiołów. Kiedy klub wpadł w ogromne długi parę lat temu, ogłoszono, że trzeba będzie zwinąć interes. Ale lojalni kibice wpadli na inny pomysł. W przeciągu jednej doby zebrali 64 tys. funtów i zainwestowali je w zbudowanie od zera nowego klubu piłkarskiego. AFC Telford Utd Ltd został stworzony przez kibiców, którzy obiecali sobie i społeczności, że utrzymają przy życiu piłkę nożną w Telford. Pierwsza liga Dziś, kiedy piszę ten artykuł dwa latach później, klub prowadzi w tabeli pierwszej ligi UniBond Northern Premier Football League. Klub przypomina spółdzielnię, jego właścicielami jest w 100 % społeczność mówi Mark, opowiadając, jak prowadzona jest rozbudowa stadionu. Razem z partnerami z prywatnych firm oraz z grupami wolontariuszy i przedstawicieli społeczności klub zbudował wiele nowych obiektów i świadczy usługi dla społeczności. Prowadzi m.in. ośrodek edukacyjny, w którym odbywają się zajęcia dla dzieci wymagających szczególnej opieki. Dzieci rozwijają swoje umiejętności liczenia i pisania oraz informatyczne (ośrodek ma własną salę komputerową). Dla Brytyjczyków ekonomia społeczna to pomysł na innowacyjny biznes: przynoszący społeczne korzyści, ale też po prostu dochodowy. Chcesz o nich poczytać? Zajrzyj na strony Tłumaczymy tam najlepsze artykuły the Social Enterprise Magazine. Sport i edukacja Jako przedsiębiorstwo społeczne ACF Telford Utd posługuje się takimi pojęciami jak odnowa, społeczna reintegracja i duma obywatelska, w których łączą się sport, edukacja i praca na rzecz społeczności. Przedsiębiorstwo promuje też inne sporty. Rugby, hokeja, krykieta czy koszykówki uczyć będą piłkarze. Istnieją też innowacyjne plany, aby zaangażować pozostałych pracowników. Jak? Zdradza Lee: Chcemy, żeby w klubie można było zdobyć różnego rodzaju umiejętności, na przykład gospodarze terenu sportowego będą uczyć, jak dbać o boisko. A kucharz, który zajmuje się cateringiem w dni, kiedy rozgrywane są mecze, mógłby uczyć gotowania. O co chodzi w piłce nożnej? AFC Telford jest jednym z wielu klubów i spółek powierniczych kibiców, które przekształciły się w przedsiębiorstwo społeczne. I zyskuje coraz większy rozgłos ostatnio poproszono ich o udzielenie innym klubom piłkarskim i lokalnym władzom rad, dotyczących zakładania przedsiębiorstwa społecznego. Poza tym w tym roku AFC Telford znalazł się wśród finalistów ogólnokrajowego konkursu Enterprising Solutions Awards. Duże kluby piłkarskie mają może status i gwiazdy, ale to takie kluby jak Telford pokazują, o co naprawdę chodzi w piłce nożnej o zaangażowanie społeczności i udowodnienie, jak dużo dobrego można zrobić. Na początku, kiedy tworzyliśmy nowy klub piłkarski, zrozumieliśmy, że sami nie jesteśmy w stanie niczego osiągnąć mówi Lee. O wiele lepiej jest być częścią większej grupy i razem osiągnąć sukces. Z upływem lat bardziej uświadamiamy sobie siłę piłki nożnej i to, że może ona mieć ogromny wpływ na społeczność. Artykuł został przetłumaczony dzięki uprzejmości the Social Enterprise Magazine, w ramach projektu W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej finansowanego ze środków IW Equal.

19 K O L E K C J A C I E K A W Y C H I N I C J A T Y W gazeta.ngo.pl 09.2oo7 17 ALEKSANDRA SOBOŃ-SMYK Małopolskiego Centrum Wolontariatu (MCW) uroczyście otwarto w grudniu 2006 roku. Tak naprawdę działa jednak od połowy lutego - dopiero wtedy udało się założyć łącze internetowe. Mimo to, do Centrum mieszczącego się przy ul. Karmelickiej 43a w Krakowie zgłosiło się już ponad 200 wolontariuszy. I około setka małopolskich organizacji pozarządowych, potrzebujących ich pomocy. Centrum jest pośrednikiem między nimi. A NA KARMELICKIEJ WOLONTARIUSZE... Akcja promocyjna dopiero przed nimi. Na razie jedyna reklamą jest wiszący przed wejściem baner. To jednak wystarczyło, aby do Małopolskiego Centrum Wolontariatu w Krakowie trafiło już ponad 200 wolontariuszy. MCW nie tylko gromadzi oferty zajęć dla wolontariuszy (zarówno z organizacji pozarządowych, jak i od indywidualnych osób), daje też organizacjom możliwość prezentacji ich działalności. W Centrum gościli już m.in. przedstawiciele PAH, Stowarzyszenia dr. Klown, Fundacji Mam Marzenie. MCW to również miejsce szkoleń wolontariuszy, prowadzą je profesjonalni trenerzy. Zorganizowano ich już kilkanaście, m.in. z pedagogiki zabawy, pisania projektów, ale też walki ze stresem czy kreatywnego myślenia. Centrum odwiedziła nawet reprezentacja organizacji pozarządowych z Węgier. Po niecałym roku działalności można powiedzieć, że w Małopolskim Centrum Wolontariatu sporo się dzieje. Stąd wychodzą ludzie uformowani, przygotowani do pracy w organizacjach pozarządowych. Wolontariusz w centrum uwagi Nie spodziewałam się aż tak dużej frekwencji przyznaje Barbara Siorek, koordynatorka MCW (z ramienia Fundacji dla Uniwersytetu Jagiellońskiego, patronującej Centrum). B. Siorek jest tu jedynym etatowym pracownikiem, a także pomysłodawczynią i dobrym duchem Centrum. Wcześniej, przez 5 lat współpracowała z wolontariuszami w Fundacji dla UJ. Dzięki ich pomocy udało się tam zrealizować wiele projektów, które bez nich pozostałyby tylko pomysłami. Mówi, że na młodzieży nigdy się nie zawiodła. Tych, którzy zgłaszają się do Centrum, ocenia bez wahania. To są najlepsi ludzie. Aktywni, z zainteresowaniami, studiujący po kilka kierunków, mający odwagę podejmować nowe wyzwania. Reprezentacja praktycznie wszystkich krakowskich uczelni. A także licealiści i gimnazjaliści. cownicy organizacji pozarządowych są tak zapracowani, że brak im czasu, by odpowiednio starannie zająć się wolontariuszami. A MCW na nich właśnie koncentruje całą uwagę. Tutaj mają oni poczucie, że są ważni. Poza tym, w szerokiej ofercie zajęć, każdy znajdzie coś dla siebie. A to ważne, bo nawet najlepszego potencjalnego wolontariusza można zmarnować, przydzielając mu niewłaściwe zadania. Stąd wychodzą ludzie uformowani, przygotowani do pracy w organizacjach pozarządowych. Cały czas się uczą mówi Barbara Siorek. Sama jestem świadkiem, jak cierpliwie instruuje młode dziewczyny, co powiedzieć, odbierając telefon, gdzie porozwieszać plakaty. Magia miejsca Tajemnica tak szybkiego sukcesu tkwi też w atmosferze tego miejsca. Większość studentów, współpracujących z Centrum Spotkanie wolontariuszy MCW z przedstawicielami firmy IBM (fot. Aleksandra Soboń-Smyk). Centrum wypełniło pewną niszę. To prawda, że wolontariat w Polsce staje się coraz bardziej popularny i profesjonalny. Jednak sporym problemem jest to, że praprzyjechała studiować do Krakowa z innych miejscowości. Niektórym ciężko się odnaleźć w nowym środowisku, zintegrować z resztą studentów. Tutaj trafiają na ludzi podobnych sobie. Na dziwolągów, którzy chcą zrobić coś dobrego śmieje się Barbara Siorek. Stworzyliśmy bardzo fajny zespół. Spędzamy razem dużo czasu, były wspólne wyjazdy. Czasem po skończonej pracy idziemy razem na piwo czy kawę. Element emocjonalny jest tu bardzo istotny. Ważne jest też samo miejsce. Zależy mi na tym, by Karmelicka 43a była mieszkaniem wolontariuszy, ich miejscem tłumaczy koordynatorka. Kilkupokojowe mieszkanie na I piętrze starej kamienicy studenci sami sprzątali i urządzali, przywieźli i podłączyli komputery, wnosili i ubierali choinkę na Boże Narodzenie. To dzięki ich dyżurom Centrum otwarte jest codziennie, od rana do wieczora, oprócz sobót. Jest jedna zasada: nie mogą zawalić studiów, szkoła ma być ich priorytetem. Dlatego w czasie sesji często muszą wycofać się z działalności. To specyfika pracy ze studentami. Barbara Siorek już wiosną przewidywała, że wrócą w wakacje. Wtedy mają tyle wolnego czasu, że robi się tutaj prawdziwa półkolonia śmieje się. I rzeczywiście wrócili. ALEKSANDRA SOBOŃ-SMYK absolwentka socjologii UJ. Współpracuje z magazynem Eurostudent oraz miesięcznikiem społeczno-kulturalnym Kraków.

20 18 P O R A D N I K : Z A R ZĄ D Z A N I E F I NA N S A M I gazeta.ngo.pl 09.2oo7 RACHUNKOWOŚĆ W ORGANIZACJACH Rozpoczynamy nowy cykl w poradniku. Tym razem o zarządzaniu finansami w organizacjach pozarządowych. OPRAC. MAGDA DOBRANOWSKA-WITTELS Prowadzenie ksiąg rachunkowych jest dla wielu osób rzeczą trudną i niezrozumiałą. Zarówno dyrektorzy, pracownicy merytoryczni, jak i członkowie zarządu czy członkowie rady danej organizacji nie zawsze wgłębiają się w sprawy finansowo-księgowe, ograniczając swoją wiedzę o finansach organizacji do stanu konta bankowego, budżetu, czy rozliczenia z darczyńcami. Po co prowadzić księgowość? Jednak rozwój działań organizacji non-profit oraz profesjonalizacja współczesnych instytucji finansujących te działania powodują, że zwiększają się wymagania dotyczące zarządzania finansami w organizacjach pozarządowych. Wiele instytucji, które udzielają pomocy finansowej organizacjom coraz częściej prosi o rzetelne sprawozdania finansowe, zawierające bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową, a nierzadko także opinię audytora. Często także monitoring wykorzystania przyznanej dotacji polega na dość szczegółowej analizie sposobu prowadzenia księgowości. Jeśli organizacje pozarządowe chcą korzystać z usług instytucji finansowych, takich jak bank (np. z kredytów), to również muszą spełniać podstawowe wymogi formalne w zakresie przedstawianej dokumentacji finansowej. Prowadzenie ksiąg rachunkowych to nie tylko wypełnianie rubryk, zbieranie i przepisywanie kwot z rachunków i faktur, czyli prosta rejestracja wydarzeń finansowych. Od tego, jakie są przyjęte zasady finansowe w danej organizacji, czyli np. jak jest ułożony plan kont, jak są kwalifikowane wydatki programowe i administracyjne, zależy ostateczny wynik finansowy organizacji, a więc finansowy wskaźnik jej działalności. Z drugiej strony, przejrzysty, konsekwentny i rzetelny sposób prowadzenia ksiąg finansowych jest jedną z najlepszych rekomendacji danej organizacji. Dopracowany plan kont i system księgowy bardzo ułatwia rozliczanie się z otrzymanych dotacji, pozwala na szybkie wygenerowanie potrzebnych informacji na temat np. kosztów danego programu, kosztów administracyjnych, pomaga przy ocenie rentowności działalności całej organizacji i usprawnia jej pracę. Prowadzenie ksiąg rachunkowych służy przede wszystkim rejestracji wydarzeń finansowych, przy zachowaniu obowiązujących przepisów. Efektem tego jest przejrzysty obraz działalności i finansów organizacji. Lider organizacji pozarządowej, pełniący w niej odpowiedzialną funkcję zarządzającego, powinien umieć przeczytać bilans oraz rachunek zysków i strat. Powinien współpracować przy ułożeniu planu kont tak, aby jak najlepiej służył on interesom organizacji, przy zachowaniu wymogów formalnych. Może się zdarzyć, że ta wiedza pomoże mu w dyskusji z jego księgowym i wspólnie znajdą nowe rozwiązania, znacznie ułatwiające właściwe przedstawienie działalności organizacji w księgach rachunkowych. Przy okazji warto zwrócić uwagę, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, to zarząd organizacji personalnie ponosi odpowiedzialność za prawidłowość i rzetelność prowadzenia ksiąg rachunkowych. Księgowość w organizacji pozarządowej, to księgowość pełna, czyli prowadzona za pomocą księgi głównej, według ustalonego planu kont. Księgowość to obowiązek Tymczasem z badań przeprowadzonych w 2006 roku przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, wynika, że 17,6% organizacji nie prowadzi w ogóle księgowości. Pomijając argumenty przytoczone powyżej, należy sobie uświadomić, że prowadzenie ksiąg rachunkowych jest po prostu obowiązkiem działającej organizacji pozarządowej, wynikającym z określonych przepisów. Punktem wyjścia jest Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. Jej przepisy dotyczą każdej organizacji, która ma osobowość prawną, czyli jest zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym, a także organizacji bez osobowości prawnej, np. stowarzyszeń zwykłych lub klubów sportowych. Kluby sportowe i uczniowskie kluby sportowe, pomimo iż nie są rejestrowane w KRS to zgodnie z Ustawą o kulturze fizycznej mają osobowość prawną i co za tym idzie podlegają wymogom Ustawy o rachunkowości. Bez działalności gospodarczej, ale z księgowością Liderzy organizacji, często uważają, że ustawa o rachunkowości nie dotyczy ich stowarzyszenia czy fundacji i nie muszą prowadzić pełnych ksiąg rachunkowych, ponieważ organizacja nie prowadzi działalności gospodarczej. Należy jednak podkreślić, że prowadzenie samej tylko działalności statutowej nie zwalnia organizacji z przestrzegania przepisów dotyczących rachunkowości. Mówi o tym szczegółowo Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej. Rozporządzenie to odwołuje się wprost do ustawy o rachunkowości i przewiduje jedynie pew-