Co zrobić, żeby z brzydkiego kaczątka wyrosła piękna Rusałka?

Transkrypt

1 Co zrobić, żeby z brzydkiego kaczątka wyrosła piękna Rusałka? Rusałka to miejsce o ogromnym potencjale, które jest jednak omijane przez mieszkańców Lublina i turystów. Mieszkańców Lublina odstraszają negatywne skojarzenia. Z podobnymi negatywnymi skojarzeniami spotykają się propozycje stworzenia parku na Rusałce - u wielu mieszkańców Lublina już samo słowo park wywołuje obraz miejsca zaniedbanego a nawet niebezpiecznego. Jedną z największych wartości Rusałki jest przepiękna panorama, czyli rozpościerający się stąd widok na zabytkowe centrum Lublina, na wieże i dachy Starego Miasta... Jednak większość mieszkańców Lublina i turystów w ogóle o tej panoramie nie wie. Żeby zmienić ten stan rzeczy trzeba ludzi na Rusałkę przyciągnąć. Sama panorama do tego nie wystarczy panorama już tu jest, ale ludzie nie przychodzą. Trzeba więc stworzyć na Rusałce coś wyjątkowego, co sprawi, że ludzie będą chcieli tu przyjść z drugiego końca miasta, a nawet przyjechać spoza Lublina. Tak samo jak przychodzą na lubelski deptak czy Stare Miasto. Tak samo jak przyjeżdżają z daleka do Nałęczowa czy do Kazimierza Dolnego... Co może tak przyciągać? Co takiego jest w lubelskim deptaku, w Nałęczowie, w Kazimierzu, czego nie ma gdzie indziej? Czy wystarczy zrobić na Rusałce alejki, ławeczki, kawiarenkę, pizzerię, ścieżkę rowerową... żeby przyciągać ludzi z daleka i żeby chcieli tu wracać? Nie wystarczy. Nie wystarczy postawić stoliki i sprzedawać ciastka, żeby stworzyć wyjątkowy nastrój miejsca. Nałęczów, Kazimierz, lubelskie Stare Miasto przyciągają niepowtarzalnym nastrojem, na który składa się piękny krajobraz, urozmaicone ukształtowanie terenu, zieleń, wyjątkowa achitektura, połączone z bogatą ofertą rozrywki, jedzenia, kultury... Rusałka ma to samo, co Nałęczów, Kazimierz i Stare Miasto zawdzięczają naturze i historii czyli piękne otoczenie, zieleń, widoki... Brakuje jej tamtych dodatkowych atrakcji. Jaka atrakcja musiałaby powstać na Rusałce, żeby nastrój tego miejsca mógł konkurować z Nałęczowem, Kazimierzem, lubelskim Starym Miastem? A może odwróćmy pytanie. Zastanówmy się czego nie ma w Nałęczowie, w Kazimierzu, na lubelskim Starym Mieście? Czego tam brakuje? Czego ludziom brakuje? Na przykład brakuje pół roku słońca, ciepła i zieleni. Nałęczów, Kazimierz, lubelskie Stare Miasto, lubelskie parki czy Plac Litewski tętnią życiem od wiosny do wczesnej jesieni, natomiast od października do kwietnia pustoszeją. W naszym klimacie jest 6-7 miesięcy zimnych, ciemnych, mokrych, a przede wszystkim szarych. Nie białych, ale szarych zima jest biała w górach i na polu, ale w mieście jest szara. I wtedy najbardziej ludziom brakuje ciepła, światła, zieleni. Rusałka może się stać wyjątkowym miejscem, jakiego nie ma w Lublinie. Może się stać zielonym ogrodem czynnym przez cały rok, przyciągającym ludzi z daleka szczególnie w czasie tych długich, szarych, ciemnych, zimowych i jesiennych miesięcy. Czegoś takiego nie ma ani Nałęczów ani Kazimierz. 1

2 To jest całkiem realne w lubelskich warunkach nie musi być wcale drogie i nie musi być skomplikowane technicznie. Takie miejsca istnieją w wielu miastach na świecie, w krajach biednych i bogatych. Pełnią bardzo różne funkcje: bywają miejscami odpoczynku, rozrywki, miejscem zabaw dla dzieci, edukacji, odbywają się tam koncerty i wystawy... Takim wielofunkcyjnym, całorocznym ogrodem może stać się Rusałka. Szklarnie Szklarnie istnieją w Europie od wielu stuleci (pierwsze powstały w XIII wieku!). Zaletą współczesnych szklarni szczególnie ważną jeśli mówimy o lubelskich warunkach jest ogromna plastyczność tego pomysłu. Każdy może dostosować wielkość i kształt szklarni do swoich możliwości przede wszystkim finansowych: bogate miasta mają ogromne, drogie szklarnie, a biedniejsze miasta mają szklarnie małe, skromne które jednak mogą dawać mieszkańcom nawet więcej przyjemności niż te największe. Uwaga: Specyfika Rusałki Ponieważ ważną atrakcją Rusałki jest wyjątkowa panorama Starego Lublina, szklarnia w tym miejscu musiałaby mieć nieco inny charakter, niż większość szklarni. Najczęściej takie szklarnie są częścią ogrodów botanicznych miejskich lub uniwersyteckich czyli najważniejsze jest w nich to, co w środku (roślinność). Natomiast w przypadku Rusałki to co najważniejsze (czyli panorama) byłoby na zewnątrz! Ogród pod szkłem miałby więc sens w tym miejscu pod warunkiem, że: 1) ze środka szklarni można by bez przeszkód podziwiać panoramę Starego Miasta 2) oraz że sama szklarnia nie przeszkadzałaby w podziwianiu panoramy osobom na zewnątrz (tzn. szklarnia nie może być zbyt duża, a właściwie zbyt wysoka) Jako że Lublin nie jest zbyt bogatym miastem, zacznijmy od przykładów skromniejszych szklarni: Szwecja, Uppsala 2

3 Dania, Kopenhaga - Café Væksthuset (Væksthuset to po duńsku szklarnia) - dawna szklarnia uczelni rolniczej i weterynaryjnej, obecnie zamieniona w kawiarnię i ośrodek kultury. Jest zarządzana przez studentów. Koncert w szklarni - Noordwijk, Holandia 3

4 Szwecja, Sztokholm Szwecja (chyba Malmö) 4

5 Dla porównania przykłady wielkich szklarni, w miastach bogatych Górne zdjęcie: Austria, Wiedeń, Palmenhaus. Dolne zdjęcie: Wielka Brytania, Londyn, Królewski Ogród Botaniczny. 5

6 Nawet dość duże szklarnie mogą się wizualnie wtopić w otaczającą zieleń Na górze: szklarnia ogrodu botanicznego w Zurychu (Szwajcaria) Dolne zdjęcie: szklarnia ogrodu botanicznego, Lyon (Francja) 6

7 Ciekawie zaprojektowane szklarnie same w sobie mogą być atrakcją turystyczną. Poniżej - ogrody botaniczne w USA - w Denver, Cleveland i San Antonio. 7

8 Poniżej: Kew Gardens, Londyn (Wielka Brytania) Poniżej: mała kolorowa szklarnia w Ardoye, Belgia 8

9 W klimacie chłodnym, północnym - jak nasz, szklarnia w zimie staje się magicznym, baśniowym miejscem nawet taka malutka, jak ta w Helsinkach (Finlandia). Przykład starego, XIX-wiecznego parku Allan Gardens w Toronto (Kanada) pokazuje jak nastrój zielonego ogródu w szklarni przyciąga i inspiruje... 9

10 ...mieszkańcy Toronto robią sobie tam zdjęcia zaręczynowe i ślubne... Na dole: Kolekcja mody sukienki z motywami kwiatowymi. Autorka (Sarah Stevenson) stworzyła je pod wpływem zimowych wizyt w szklarni Allan Gardens. 10

11 Nastrój (wnętrza szklarni-kawiarni) 11

12 Wielofunkcyjność Szklarnia nie miałaby zająć broń Boże! całej powierzchni Rusałki. Mogłaby jednak stać się całorocznym generatorem ruchu, atrakcją wyjątkową w całym Lublinie i okolicy. Mogłaby przyciągać różne grupy ludzi, różnymi atrakcjami, o różnych porach dnia, o różnych porach roku. Przestrzeń pod szkłem przede wszystkim powinna przyciągać przez cały rok nastrojem, niepowtarzalną atmosferą wynikającą z połączenia jej wnętrza czyli ogrodu, z panoramą Starego Lublina, widoczną na zewnątrz. Można więc wyobrazić sobie co najmniej trzy główne funkcje tej przestrzeni: Ogród - będący jednocześnie miejscem widokowym... Miejsce gdzie można posiedzieć, napić się czegoś, coś zjeść (kawiarnia, bar...) - będące jednocześnie miejscem widokowym... Miejsce dla rozrywki, zabawy, kultury dla dorosłych i dla dzieci... Dla dorosłych mieszkańców Lublina może to być całoroczna (niezależnie od pogody i pory roku!) przestrzeń odpoczynku, zabaw, spotkań, rozrywki. Dla dzieci całoroczna (niezależnie od pogody i pory roku!) bezpieczna, czysta, przestrzeń zabawy i rozrywki. A miejsce, które przyciąga dzieci, przyciągnie także ich rodziców. Dla turystów miejsce odpoczynku i atrakcja widokowa, gdzie w dodatku można coś zjeść (niezależnie od pogody i pory roku). Dla inwestorów (np. restauratorów) miejsce pełne klientów przez cały rok, niezależnie od pogody. A więc ci, którzy są wrażliwi na piękno panoramy Lublina, mogliby przyjść popatrzeć. Wrażliwi na piękno natury mogliby przyjść do ogrodu zielonego przez cały rok. Rodzice mogliby tu przyprowadzić dzieci do miejsca zabaw pod szklanym dachem, a sami mogliby napić się kawy, nie bojąc się że dziecko w tym czasie naje się szkła albo psich kup. Ci, którzy nie są wrażliwi na piękne widoki, mogliby przyjść do wyjątkowej kawiarni (restauracji) wyjątkowej, bo knajp, klubów i barów jest w Lublinie mnóstwo, ale żaden nie mieści się w dżungli... W wariancie najskromniejszym Można wyobrazić sobie szklarnię będącą połączeniem niedużego ogrodu botanicznego z kawiarną (albo barem, klubem, pizzerią...) z której rozciąga się piękny widok na panoramę Starego Lublina. Miejsce przed południem i wczesnym popołudniem byłoby otwarte dla dzieci jako kryty plac zabaw (i edukacji), a po południu, wieczorem i w nocy mogłyby tam się odbywać także najróżniejsze imprezy kulturalne (koncerty, wystawy, przedstawienia, spotkania, projekcje...). W ciepłej porze roku kawiarnie (restauracje) mogłyby tak samo jak kultura wychodzić na zewnątrz w postaci ogródków. Szklarnia ta zajmowałaby tylko część Rusałki cała reszta mogłaby być częściowo zadrzewiona, częściowo trawiasta i pełnić najróżniejsze funkcje wypoczynkowo-sportowe (ścieżki rowerowe, spacerowe, hot spoty, miejsce piknikowe itp.). Sama szklarnia mogłaby pełnić funkcję bazy technicznej, rozbudowywanej w przypadku większych imprez kulturalnych np. na większe koncerty możnaby tymczasowo dobudowywać elementy sceny, zadaszenia, nagłośnienia... Warianty coraz większe Można wyobrazić sobie jedną większą szklarnię lub kilka mniejszych połączonych szklarni, albo nawet kilka szklarni odrębnych. W tych bogatszych wariantach poszczególne funkcje byłyby bardziej oddzielone od siebie, niż w wariancie biedniejszym. Część publiczna przestrzeni szklarni byłaby jak w najprostszym wariancie ogólnodostępnym ogrodem botanicznym, krytym placem zabaw i edukacji dla dzieci, mogłaby być także ośrodkiem kulturalnym z bardzo elastycznym programem imprez, organizowanych w zielonym ogrodzie pod 12

13 szkłem i na zewnątrz (np. coś takiego jak Tektura ). Część szklarni byłaby przeznaczona dla prywatnych inwestorów czyli przede wszystkim dla gastronomii w ten sposób szklarnia mogłaby w jeszcze większym stopniu zarabiać na siebie. Więcej funkcji, więcej atrakcji Jakie jeszcze funkcje może pełnić szklarnia na Rusałce? Nie da się odpowiedzieć na to pytanie bez określenia, kto miałby być gospodarzem tego miejsca. W wielu krajach o gospodarce rynkowej takie miejsca doskonale działają jako publiczne (miejskie) ogrody botaniczne. Nie chce mi się jednak wierzyć, żeby urzędnicy miejscy w Lublinie potrafili zaplanować i poprowadzić takie miejsce wystarczy popatrzeć na ten betonowy koszmar w Ogrodzie Saskim, przypominający opuszczone bazy po Armii Radzieckiej: A więc może prywatni inwestorzy? Dotychczasowe układy miasta Lublina z inwestorami też nie nastrajają zbyt optymistycznie jakoś ciągle wychodzi co innego niż miało być: na Górkach Czechowskich miał być park, a zrobiła się galeria, na Lipowej miało być centrum hotelowo-kongresowe, a zrobiła się galeria, przy Okopowej miał być parking wielopoziomowy, a zrobiła się galeria... Czy miasto potrafi podpisać z inwestorem na tyle porządną umowę, żeby na Rusałce po kilku latach z kawiarni czy placu zabaw nie zrobiła się kolejna galeria? Jest jeszcze jeden istotny aspekt tego pomysłu do prowadzenia ogrodu-szklarni potrzebni są profesjonaliści, czyli ogrodnicy. W wielu miejscach na świecie wspaniałe ogrody botaniczne stworzyły i prowadzą uczelnie. Może to jest właściwa droga? Są w Lublinie dwie wyższe uczelnie, mające takich fachowców: UMCS (wydział Biologii prowadzi już ogród botaniczny na Sławinku) oraz Uniwersytet Przyrodniczy (wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu). Takie przedsięwzięcie mogłoby także zainteresować KUL (specjaliści od architektury krajobrazu oraz ochrony środowiska) oraz Politechnikę Lubelską (wielu różnych specjalności, o czym będzie dalej). A więc gdyby tak zaproponować wspólne działanie trzech głównych gospodarzy Rusałki czyli: 1) miasta 2) uczelni (jednej lub kilku) 3) oraz inwestorów prywatnych (np. właścicieli kawiarni, barów...) Gdyby więc spojrzeć na pomysł Rusałki jako publicznego ogrodu botanicznego, za którego prowadzenie od strony fachowej odpowiadałaby uczelnia (lub kilka uczelni wspólnie) a inwestor prywatny (lub kilku inwestorów) dbałby o działanie głównie części gastronomicznej? 13

14 Uczelnie mogłyby mieć z takiego przedsięwzięcia korzyści nie tylko prestiżowe (choć prestiżowych nie można pominąć). Ogród botaniczny ze szklarnią (szklarniami) może być nie tylko miejscem zajęć dla studentów i miejscem pracy badawczej. Ogród Rusałka, położony w centrum miasta, może być doskonałym miejscem do prowadzenia najróżniejszych programów edukacyjnych. W podobnych ogrodach botanicznych na świecie odbywają się lekcje biologii, lekcje ochrony środowiska dla dzieci. Ale nie tylko. Działanie szklarni (nowoczesnych szklanych domów) jest okazją do propagowania wiedzy o wykorzystaniu i oszczędności energii, o energii słonecznej, o nowoczesnych technologiach izolacji, budownictwa, przetwarzania energii itp. (czyli o zagadnieniach daleko wykraczających poza ogrodnictwo i biologię, a mogących zainteresować inżynierów, fizyków, architektów...). Prowadzenie takiej działalności edukacyjnej wspólnie z miastem może być dla uczelni sposobem na zdobywanie funduszy państwowych i unijnych. Z punktu widzenia inwestorów Rusałka jako całoroczny, zielony ogród byłaby absolutnie wyjątkowym miejscem także dla biznesu. Dla restauratorów, dla właścicieli kawiarni, najlepszy sezon to ciepłe i słoneczne miesiące, kiedy przykawiarniane ogródki pełne są wczasowiczów i turystów. Między październikiem a kwietniem nie ma tych ogródków i nie ma tych klientów. Z punktu widzenia inwestora (właściciela kawiarni czy restauracji) Rusałka jako całoroczny, zielony ogród, czynny niezależnie od pogody, przyciągający mieszkańców i turystów, byłaby de facto jedynym w mieście i okolicy całorocznym ogródkiem kawiarnianym (restauracyjnym). Z punktu widzenia inwestora to jest biznes na pełnych obrotach przez cały rok a nie tylko przez pół roku. To znaczy że miasto nie musiałoby inwestorów prosić, żeby się zlitowali i co nieco łaskawie dołożyli do Rusałki. Miasto mogłoby zaproponować jasny układ: w publicznym ogrodzie botanicznym wynajmujemy miejsce na całoroczny interes gastronomiczny temu, kto się zobowiąże, że będzie dbał razem z nami o zachowanie charakteru tego miejsca (tzn. kto nie będzie niszczył zieleni i krajobrazu). Na takich zasadach prywatny inwestor mógłby się stać rzeczywiście współgospodarzem Rusałki. Wracając więc do wielofunkcyjnego charakteru Ogrodu Rusałka ze szklarnią współpraca trzech gospodarzy (miasta, uczelni i inwestorów) stworzyłaby podstawę do bardzo różnorodnej działalności. Działania w różnych dziedzinach mogą współistnieć nawet na ograniczonej przestrzeni. Np. gdyby miasto w ogrodzie-szklarni zorganizowało całoroczny plac zabaw dla dzieci (niezależny od pogody, wolny od psich i kocich kup czegoś takiego za darmo w Lublinie nie ma), to mógłby on działać w tym samym miejscu, co kawiarnie i ośrodek kultury tyle że w innych godzinach np. przed południem i wczesnym popołudniem, kiedy dorośli klienci kawiarni jeszcze pracują. Albo przestrzeń wykorzystywana po południu i wieczorem na działania kulturalne mogłaby służyć rano i w południe dzieciom jako Bawialnia Edukacyjna, albo Centrum Nauki (które jakoś w Lublinie wciąż nie może powstać). Rodzice przychodzący tu rano z dziećmi byliby także klientami dla kawiarni, baru czy kiosku. Turyści chcący popatrzeć na piękną panoramę Lublina, mieszkańcy przychodzący posiedzieć wśród zieleni, dzieci spragnione czy głodne po zabawie, czy wreszcie ludzie przychodzący na imprezy kulturalne każdy zostawiłby trochę grosza w kawiarni czy barze, a więc Rusałka zarabiałaby na siebie. To nie byłby Deptak-bis. Takie miejsce miałoby własny charakter. A warto także brać pod uwagę możliwe podobne przedsięwzięcia w Pałacu Sobieskich oraz w byłym browarze. Razem z Ogrodem na Rusałce mogłyby one stworzyć pełne życia połączenie między Śródmieściem i Starym Miastem a doliną Bystrzycy. No i pojawiła nam się nazwa dla tego miejsca: Ogród Rusałka. Ogród - nie tylko dlatego że to byłby ogród botaniczny. Także dlatego, że słowo ogród niesie nieco inne skojarzenia niż park - zwłaszcza w Lublinie, gdzie niestety słowo park kojarzy się często ludziom z miejscem zaniedbanym, zaśmieconym, okupowanym przez pijaczków. Może nie warto w tej chwili walczyć z ludzkimi skojarzeniami. Może lepiej zaproponować inne słowo - Ogród. To słowo Polakom się dobrze kojarzy. Ogród to miejsce zadbane, wypielęgnowane. Dom z ogrodem jest lepszy, niż bez ogrodu... Nazwa Ogród Rusałka miałaby w Lublinie także sens historyczny (nie tylko jako nawiązanie do ogrodu, istniejącego kiedyś koło klasztoru bernardynów). Bo Lublin do niedawna naprawdę był miastem ogrodów. Lublin powstał ze zrośnięcia wielu wsi, folwarków. W Lublinie nigdy nie było jednego centrum, otoczonego przedmieściami były kawałki miasta tu i tam, a pomiędzy nimi resztki wsi czyli domki z ogródkami, z ogrodami. Podwórza kamienic w Lublinie także często były ogrodami, pełnymi drzew i kwiatów. W 1990 roku lubelski teatr Provisorium stworzył spektakl w reżyserii Janusza Opryńskiego i Andrzeja Mathiasza, w którym artyści m.in. nawiązywali do chwil dzieciństwa i młodości w Lublinie. Spektakl nosił tytuł Ogrody. 14

15 Jak na razie, próbę stworzenia szklanego ogrodu w Lublinie podjął jeden z mieszkańców ulicy Leśnej. Efekt był jeszcze niedoskonały i nie znalazł uznania Straży Miejskiej, ale przynajmniej ktoś próbował... Na dolnym zdjęciu - Eden Project w Kornwalii, największa szklarnia w Wielkiej Brytanii. Hasła przydatne przy szukaniu w internecie: szklarnia greenhouse, glasshouse (ang.), serre (franc.) 15

16 Linki do fotografii: Dania, Kopenhaga - Café Væksthuset: Koncert w szklarni - Noordwijk, Holandia: Szwecja, Sztokholm - Fjärilshuset (Dom Motyli): Krótki film o Fjärilshuset: Austria, Wiedeń, Palmenhaus: Wielka Brytania, Londyn, Królewski Ogród Botaniczny: Szklarnia ogrodu botanicznego w Zurychu (Szwajcaria): Szklarnia ogrodu botanicznego, Lyon (Francja): Przykłady ogrodów botanicznych w USA: San Antonio Cleveland Denver: Kew Gardens, Londyn (Wielka Brytania): Eden Project w Kornwalii, największa szklarnia w Wielkiej Brytanii: Mała szklarnia w Helsinkach (Finlandia): Allan Gardens w Toronto (Kanada): Zdjęcia z Lublina są moje, tekst mój - Piotr Choma 16