Spis treści Wykaz skrótów ROZDZIAŁ I. Roszczenie o wykonanie zobowiązania in natura w strukturze stosunku zobowiązaniowego tło prawnoporównawcze

Transkrypt

1 Wykaz skrótów 15 Wstęp Zarysowanie problematyki pracy Kwestie terminologiczne 28 ROZDZIAŁ I. Roszczenie o wykonanie zobowiązania in natura w strukturze stosunku zobowiązaniowego tło prawnoporównawcze Uprawnienia pierwotne i wtórne Uprawnienie do żądania świadczenia w naturze w prawie rzymskim Uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia w naturze w systemach common law Uwagi wstępne Umowa jako udzielenie gwarancji Umowa jako disjunctive obligation Umowa jako zobowiązanie do świadczenia w naturze Primary rights i secondary rights Zaskarżalność uprawnienia do żądania świadczenia w naturze na gruncie systemów common law Teoretyczne ujęcia remedy Ochrona materialnych praw podmiotowych w common law Znaczenie remedy w common law Zakres dostępności specific performance w systemach common law Żądanie zaspokojenia primary rights w systemach common law na tle rozwiązań systemów kontynentalnych Miejsce roszczenia o wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią w systemach kontynentalnych Brak regulacji roszczenia pierwotnego o spełnienie świadczenia w naturze 64 5

2 5.2. Zaskarżalność uprawnienia do żądania spełnienia świadczenia pierwotnego w naturze Zaskarżalność roszczeń o świadczenia uboczne, obowiązków ochronnych oraz innych obowiązków Konstrukcyjny prymat roszczenia pierwotnego Alternatywny model: system sankcji? Roszczenie o wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią w europejskich regulacjach i projektach harmonizacyjnych Konwencja wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów (CISG) DCFR CESL 83 ROZDZIAŁ II. Miejsce roszczenia o wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią w prawie polskim Konstrukcja roszczenia w prawie polskim Zarys zastanych stanowisk Stanowisko włas ne Źródło zasady zaskarżalności uprawnień do żądania świadczenia (roszczeń) Odpowiedzialność za dług a zaskarżalność roszczeń Umowne uchylenie zaskarżalności roszczenia Uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia w naturze i jego zaskarżalność Znaczenie wymagalności dla dochodzenia świadczenia w naturze Zaskarżalność obowiązków ubocznych Świadczenia uboczne i pomocnicze uwagi wstępne Kompetencja zaskarżalności świadczeń ubocznych Miejsce roszczenia o wykonanie zobowiązania zgodnie z jego treścią w polskim projekcie części ogólnej prawa zobowiązań 137 ROZDZIAŁ III. Roszczenie o świadczenie w naturze a przyczyna niewykonania zobowiązania Prawo polskie Zastane stanowisko doktryny Znaczenie roszczenia o wykonanie zobowiązania in natura w przypadku niemożliwości subiektywnej Niezależność zaskarżalności roszczenia pierwotnego od naruszenia zobowiązania Niespójność systemowa prawa polskiego Uzależnienie roszczenia o wykonanie zobowiązania od nieuspra - wied liwionego niewykonania zobowiązania Europejskie krajowe systemy prawne

3 3. CISG DCFR CESL Projekt polskiego prawa zobowiązań 161 ROZDZIAŁ IV. Konsekwencje zróżnicowanych modeli zaskarżalności uprawnień pierwotnych Podstawowe modele konstrukcyjne Sytuacja wierzyciela w procesie i egzekucji na tle zróżnicowanych modeli uprawnień pierwotnych Zakres zaskarżalności uprawnień pierwotnych Zaskarżalność uprawnienia do świadczenia pierwotnego jako zasada lub wyjątek Ukształtowanie postępowania egzekucyjnego Systemy kontynentalne niezaskarżalność świadczeń pierwotnych versus nieegzekwowalność orzeczeń zasądzających świadczenie pierwotne Egzekucja w systemie anglosaskim Wpływ zróżnicowania konstrukcyjnego uprawnień pierwotnych na ukształtowanie niektórych instytucji prawnych Regulacja przedawnienia Przelew roszczeń pierwotnych Zaskarżalność uprawnień pierwotnych w świet le ekonomicznej analizy prawa Zarys podstawowych założeń i kryteriów dla ekonomicznej analizy prawa Paradygmat człowieka racjonalnego (teoria racjonalnego wyboru) Koszty transakcyjne Efektywność prawa Kryterium Pareta Kryterium Kaldora Hicksa Efektywność zaskarżalności roszczenia pierwotnego in natura Aktualny stan dorobku ekonomicznej analizy prawa w kwestii zaskarżalności roszczeń Efektywność sankcji odszkodowawczej. Doktryna efficient breach of contract Krytyka doktryny efficient breach of contract Rozwiązanie efektywne: zaskarżalność roszczeń in natura Wzrost zaufania na rynku Zaskarżalność roszczeń in natura jako zasada czy jako wyjątek? 205 7

4 ROZDZIAŁ V. Treść roszczenia o wykonanie zobowiązania in natura Treść roszczenia o wykonanie zobowiązania Zmiana treści roszczenia Przypadek szczególny: treść roszczenia o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem 221 ROZDZIAŁ VI. Roszczenie o doprowadzenie świadczenia do stanu zgodnego z zobowiązaniem Źródło i charakter roszczenia o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem Zastane stanowisko Zakres przedmiotowy roszczenia o wykonanie. Wpływ nienależycie spełnionego świadczenia na roszczenie o wykonanie Roszczenie o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem jako szczególna postać roszczenia o wykonanie zobowiązania Roszczenie o doprowadzenie wykonywania dzieła do stanu zgodnego z zobowiązaniem (art. 636 k.c.) Wyłączenie generalnego roszczenia o doprowadzenie świadczenia do stanu zgodnego z zobowiązaniem dla umów najmu (art k.c.) Cel regulacji roszczenia o usunięcie wad świadczenia w ramach reżimu rękojmi i niezgodności towaru z umową Zasada realnego wykonania zobowiązania. Uprawnienie wierzyciela do żądania usunięcia niezgodności świadczenia versus uprawnienie dłużnika do usunięcia niezgodności świadczenia Ograniczenie znaczenia typologii przypadków naruszenia zobowiązania Wnioski częściowe Źródło i charakter roszczenia o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w obcych systemach prawnych oraz w europejskich i polskich projektach prawa zobowiązań Roszczenie o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w projekcie polskiej kodyfikacji Roszczenie o korektę świadczenia w DCFR i CESL Reżim rękojmi a roszczenie o doprowadzenie świadczenia do stanu zgodności z zobowiązaniem Stosunek Nacherfüllungsanspruch ( 437 pkt 1, 439 ust. 1 BGB) do pierwotnego roszczenia o wykonanie zobowiązania ( 433 ust. 1 zd. 1 BGB) na gruncie prawa niemieckiego

5 3.2. Treść zobowiązania wynikającego z pozakonsumenckiej umowy sprzedaży Treść zobowiązania wynikającego z umowy sprzedaży a uprzednia niemożliwość świadczenia Szerokie ujęcie uprzedniej niemożliwości świadczenia Alternatywa: wąskie ujęcie uprzedniej niemożliwości świadczenia Przyjęcie nienależytego świadczenia a zmiana umowy Charakter uprawnień zmierzających do doprowadzenia świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w obrocie pozakonsumenckim Zastane stanowisko doktryny i orzecznictwa uwagi wstępne Ekonomiczna racjonalność roszczeniowego charakteru uprawnień objętych reżimem rękojmi Ochrona interesów stron umowy sprzedaży Możliwość realizacji przez sprzedawców obowiązku naprawy rzeczy Ochrona sprzedawcy przed ryzykiem nadmiernych kosztów realnego usunięcia wady Ratio legis uprawnienia kupującego do żądania usunięcia wady w ramach rękojmi Uprawnienie do żądania usunięcia wady dzieła w ramach rękojmi Wymiar ekonomiczny rozstrzyg nięcia Charakter przysługującego w ramach rękojmi żądania wymiany przedmiotu świadczenia Różnice w ukształtowaniu roszczenia o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w ramach reżimu rękojmi w porównaniu do zasad ogólnych Charakter uprawnień zmierzających do doprowadzenia świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w obrocie konsumenckim Roszczeniowy charakter uprawnienia do usunięcia niezgodności świadczenia w świet le dyrektywy 1999/44/WE Charakter uprawnienia do żądania demontażu i montażu Sekwencyjność środków zaradczych? 284 ROZDZIAŁ VII. Granice roszczenia o wykonanie zobowiązania in natura Uwagi wstępne Granice roszczenia o spełnienie świadczenia pieniężnego Rezygnacja wierzyciela ze świadczenia niepieniężnego w zamian za kompensatę Transakcja zastępcza 298 9

6 Odmowa przez wierzyciela przyjęcia świadczenia niepieniężnego w zamian za kompensatę Reguła White & Carter (Councils) Ltd. v. McGregor Mora creditoris Zastosowanie zasady pacta sunt servanda CESL Umowa sprzedaży (art. 132 ust. 2 CESL) Umowa o świadczenie usług (art. 158 CESL) DCFR Ukształtowanie zasady (art. III.-3:301 DCFR) Regulacja szczególna umowa o świadczenie usług (art. IV.C.-2:111 DCFR) Rozłożenie ciężaru dowodu porównanie ryzyka non liquet Porównanie zróżnicowanych zasad rozliczenia korzyści z transakcji zastępczej Zalety i wady rozwiązania CESL (art. 158 CESL) Zalety i wady rozwiązania DCFR (art. IV.C.-2:111 DCFR) Propozycja włas na rozdziału korzyści z transakcji zastępczej Polski Projekt KKPC Usprawied liwione niespełnienie świadczenia niepieniężnego Granice roszczenia o spełnienie świadczenia niepieniężnego Gospodarcza nieracjonalność świadczenia. Niezamierzone efektywne naruszenie zobowiązania (involuntary efficient breach of contract) Gospodarcza niemożliwość świadczenia Gospodarcza nieracjonalność świadczenia (art zd. 2 k.c.) jako granica roszczenia o wykonanie zobowiązania Artykuł k.c. a roszczenie o wykonanie zobowiązania pieniężnego Nadmierność kosztów lub trudności w rozumieniu art k.c.; suma pieniężna zwalniająca z obowiązku świadczenia niepieniężnego in natura Charakter zastępczego ekwiwalentu pieniężnego Ustalenie sumy pieniężnej zwalniającej z obowiązku świadczenia in natura na podstawie wyceny świadczenia zastępczego

7 Ustalenie sumy pieniężnej zwalniającej z obowiązku świadczenia in natura w braku dostępnego świadczenia zastępczego Zwolnienie się dłużnika z obowiązku doprowadzenia świadczenia do zgodności z zobowiązaniem Nadmierność kosztów lub trudności w rozumieniu art zd. 2 k.c Przewidywalność nadmiernej uciążliwości wykonania zobowiązania in natura Uzgodnienie wynagrodzenia z założenia niepokrywającego kosztów spełnienia świadczenia Przyjęcie przez dłużnika ryzyka powstania nadmiernych kosztów lub trudności Przewidywalność w chwili zawierania umowy ryzyka nadmiernej uciążliwości wykonania zobowiązania Artykuł zd. 2 w zobowiązaniach starannego działania Konstrukcja ochrony dłużnika na podstawie art zd. 2 k.c Artykuł zd. 2 k.c. a gospodarcza niemożliwość świadczenia Gospodarcza nieracjonalność świadczenia w DCFR Przesłanki i skutki gospodarczej nieracjonalności świadczenia na gruncie DCFR Zamienne świadczenie pieniężne Nieracjonalność świadczenia a klauzula rebus sic stantibus w DCFR Gospodarcza nieracjonalność świadczenia w CESL Polski projekt prawa zobowiązań Nadmierna uciążliwość doprowadzenia świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w polskiej regulacji rękojmi dla obrotu pozakonsumenckiego Granice roszczenia o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem w ramach obrotu konsumenckiego Nieproporcjonalność względna środka zaradczego Nieproporcjonalność absolutna środka zaradczego pierwszego rzędu

8 Nieproporcjonalność absolutna środka zaradczego pierwszego rzędu na gruncie ustawy o sprzedaży konsumenckiej Klauzula rebus sic stantibus jako granica roszczenia o wykonanie zobowiązania in natura Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązanie Ukształtowanie skutków klauzuli rebus sic stantibus w aspekcie roszczenia o wykonanie zobowiązania Relacje między zasadą pacta sunt servanda a klauzulą rebus sic stantibus Klauzula rebus sic stantibus a gospodarcza nieracjonalność świadczenia Klauzula rebus sic stantibus a niemożliwość świadczenia Niemożliwość świadczenia oraz utrata znaczenia świadczenia po naruszeniu zobowiązania Pojęcie niemożliwości świadczenia Tło prawnoporównawcze Znaczenie pojęcia niemożliwość świadczenia Wpływ niemożliwości świadczenia na roszczenie o wykonanie zobowiązania in natura Roszczenie o wydanie surogatów Przypadek szczególny: zbycie przedmiotu świadczenia osobie trzeciej Przypadek szczególny: zobowiązanie do świadczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku Utrata znaczenia świadczenia dla wierzyciela po naruszeniu zobowiązania Niezgodność świadczenia z prawem Ściśle osobisty charakter świadczenia Rozwiązania europejskich projektów harmonizacyjnych Prawo niemieckie Prawo polskie Upływ czasu Czasokres dochodzenia roszczenia o wykonanie zobowiązania na gruncie prawa polskiego Szczególny przypadek: roszczenie o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem oraz obowiązki ostrzegawcze Rozwiązania europejskich projektów harmonizacyjnych Polski projekt prawa zobowiązań Bieg terminu przedawnienia o doprowadzenie świadczenia do zgodności z zobowiązaniem

9 ROZDZIAŁ VIII. Od roszczenia pierwotnego do roszczenia wtórnego Systemy common law Krajowe systemy ius civile Prawo polskie Zbieg z roszczeniem odszkodowawczym Roszczenie pierwotne a wykonanie zastępcze 435 ROZDZIAŁ IX. Egzekwowalność roszczenia o wykonanie zobowiązania in natura Okreś lenie w tytule egzekucyjnym zasądzanego świadczenia Egzekwowalność jako element zaskarżalności roszczenia? Egzekwowalność czynności zastępowalnych Dopuszczalność egzekucji czynności zastępowalnych Sposób egzekucji czynności zastępowalnych Koszty wykonania zastępczego w egzekucji Egzekwowalność czynności niezastępowalnych Dopuszczalność egzekucji czynności niezastępowalnych Sposób egzekucji czynności niezastępowalnych 460 ROZDZIAŁ X. Zagadnienia kolizyjnoprawne 466 Podsumowanie zestawienie najważniejszych tez 473 Bibliografia 509