PIĘKNO JĘZYKA SPECJALISTYCZNEGO PRECYZJA JĘZYKA LITERACKIEGO
|
|
- Dagmara Zalewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Katedra Języków Specjalistycznych Wydział Lingwistyki Stosowanej i Filologii Wschodniosłowiańskich U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i PIĘKNO JĘZYKA SPECJALISTYCZNEGO A PRECYZJA JĘZYKA LITERACKIEGO WARSZAWA
2 Piękno języka specjalistycznego a precyzja języka literackiego Redakcja: Krzysztof Fordoński Marek Łukasik Projekt okładki: Marzena Łukasik Copyright by Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego Wydanie pierwsze ISBN Publikacja dofinansowana przez Radę Konsultacyjną ds. Studenckiego Ruchu Naukowego Druk i oprawa Zakład Graficzny UW, zam. 790/
3 SPIS TREŚCI Wstęp (KRZYSZTOF FORDOŃSKI, MAREK ŁUKASIK)... 5 Recenzja (JERZY LUKSZYN)... 7 Nomenklatura chemiczna z perspektywy lingwisty (TOMASZ MICHTA)... 9 Kto ubezpiecza (się)? O polskiej i rosyjskiej terminologii ubezpieczeniowej (WIOLETTA MELA) O dziwnych i zabawnych tendencjach w terminologii astronomicznej (LILIANA RELIGA) Rola i znaczenie unijnych funduszy w kształtowaniu się języka business communication (EDYTA ŁOBODA) O problemach terminologii muzycznej w kontekście konstruowania branżowego słownika terminologicznego (MARIUSZ MELA) Język polskiej polityki (RITA RÓŻA RAMZA) Większe możliwości maluchów? (KINGA SZELIGA) W kwestii tłumaczenia stopni brytyjskiej i amerykańskiej marynarki wojennej (JOANNA NEWSKA, VIRGINIA SCHULTE) Pomiędzy żalem Barańczaka a rozpaczą Dehnela. O przekładzie wybranych wierszy Philipa Larkina (WERONIKA SZEMIŃSKA)
4 Drabble w tłumaczeniu (MAGDALENA MAŁEK) Analiza i ocena tłumaczenia Pieśni Osjana (The Poems of Ossian) Jamesa Macphersona autorstwa Seweryna Goszczyńskiego na przykładzie Fingala (Fingal: An Ancient Epic Poem in Six Books) (NESTOR KASZYCKI)
5 WSTĘP Z prawdziwą przyjemnością oddajemy w ręce czytelników tom zawierający artykuły powstałe na podstawie referatów wygłoszonych 14 maja 2008 podczas I Konferencji Młodych Lingwistów zorganizowanej przez Katedrę Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Konferencja ta stanowiła uwieńczenie kilkuletniej wytężonej pracy dwóch studenckich kół naukowych działających przy Katedrze: Koła Naukowego BAJT i Studenckiego Koła Tłumaczeń Literackich KJS UW Naukowo-Artystyczne Rozterki Literackie. Niniejszy tom zawiera również artykuły, które wyszły spod pióra studentów innych wydziałów, jako że konferencja miała charakter otwarty. Założeniem naszej konferencji było zaproponowanie możliwie szerokiej formuły, w której odnaleźć mogli się nie tylko młodzi przedstawiciele lingwistyki stosowanej, terminolodzy i leksykografowie, ale także osoby zajmujące się studiami nad przekładem zarówno technicznym jak i literackim. Artykuły zgromadzone w niniejszym tomie stanowią dowód, że cel ten udało się nam osiągnąć. Pomieszczone w książce studia dzielą się w dość naturalny sposób na dwie grupy. Pierwsza to teksty skupiające się na kwestiach związanych z techniczną stroną językoznawstwa, technolektami i profesjolektami. Grupę tę otwiera artykuł Tomasza Michty zawierający analizę nomenklatury chemicznej przeprowadzoną z punktu widzenia lingwisty. Również naukami ścisłymi, a mianowicie astronomią, zajęła się Liliana Religa, przedstawiając intrygujące, dziwne i zabawne tendencje w terminologii astronomicznej. Z nieba na ziemię sprowadza czytelnika artykuł Wioletty Meli, która poddała analizie problemy związane z tłumaczeniem polskiej i rosyjskiej terminologii ubezpieczeniowej. Równie praktyczne informacje znaleźć można w szkicu Edyty Łobody, która przedstawiła miejsce terminologii związanej z funduszami strukturalnymi Unii Europejskiej w języku business communication. Część poświęconą tematyce mniej technicznej a bardziej kulturoznawczej otwiera artykuł Mariusza Meli o problemach związanych z terminologią muzyczną. Kolejny tekst pióra Rity Róży Ramzy porusza się na pograniczu językoznawstwa i politologii, proponując próbę analizy języka polskiej polityki ostatnich lat. Kinga Szeliga omawia związki między wiekiem ucznia a zdolnościami do nauki języków obcych, postulując, by nauka ta zaczynała się w jak najwcześniejszym wieku. Joanna Newska i Virginia Schulte zajęły się problemami pojawiającymi się przy tłumaczeniu na język polski stopni brytyjskiej i amerykańskiej marynarki wojennej, jako - 5 -
6 materiał do analiz wybierając powieści fantasy Davida M. Webera. Tematykę badań nad przekładem literackim kontynuują trzy teksty zamykające nasz tom. Weronika Szemińska poddała krytycznej analizie porównawczej wybrane wiersze Philipa Larkina w przekładach Stanisława Barańczaka i Jacka Dehnela. Magdalena Małek przedstawiła problemy, jakie pojawiają się podczas przekładu żartobliwej formy literackiej drabble, swój artykuł uzupełniając autorskimi propozycjami tłumaczeń. Nestor Kaszycki poddał zaś analizie i krytycznej ocenie polskie przekłady Pieśni Osjana Jamesa Macphersona. Autorzy zebranych w niniejszym tomie artykułów rozpoczynają właśnie swoją naukową karierę. Dla większości jest to debiut, pierwsza naukowa publikacja i efekt udziału w pierwszej konferencji naukowej. Mamy nadzieję, że będzie to początek długiej i wytężonej drogi. Dla organizatorów była to również pierwsza konferencja z nowego cyklu, który planujemy kontynuować w następnych latach, oferując młodym badaczom języka, przekładu i literatury możliwość zaprezentowania się na forum publicznym i publikacji efektów ich pracy naukowej. Zapraszamy zatem do lektury oraz do udziału w kolejnych Konferencjach Młodych Lingwistów. Krzysztof Fordoński Marek Łukasik - 6 -
7 Prof. dr hab. Jerzy Lukszyn Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytet Warszawski RECENZJA WYDAWNICZA Praca zbiorowa pt. Piękno języka specjalistycznego a precyzja języka literackiego redagowana przez dr. Krzysztofa Fordońskiego i mgr. Marka Łukasika zasługuje, moim zdaniem, na uznanie. Recenzowana praca zawiera 11 artykułów naukowych poświęconych aktualnym zagadnieniom teorii i praktyki języków specjalistycznych oraz przekładu literackiego. Są to referaty wygłoszone na Konferencji Młodych Lingwistów, która odbyła się 14 maja 2008 r. na Wydziale Lingwistyki Stosowanej i Filologii Wschodniosłowiańskich UW a której organizatorami byli członkowie studenckich kół naukowych Katedry Języków Specjalistycznych. Tematykę terminologiczną podejmują w swoich artykułach: Tomasz Michta (Nomenklatura chemiczna z perspektywy lingwisty), Mariusz Mela (O problemach terminologii muzycznej w kontekście konstruowania branżowego słownika terminologicznych), Liliana Religa (O dziwnych i zabawnych tendencjach w terminologii astronomicznej). Są to teksty o wyraźnej wartości informacyjnej, m.in. dzięki temu, że ich autorzy swoje obserwacje sformułowali na podstawie szczegółowo przeprowadzonej analizy materiału terminologicznego. Na podkreślenie zasługuje również kultura naukowa debiutujących badaczy. Istotne z punktu wiedzenia potrzeb współczesnej komunikacji profesjonalnej zagadnienia podejmują w swych artykułach: Wioletta Mela (Kto ubezpiecza (się)? O polskiej i rosyjskiej terminologii ubezpieczeniowej), Edyta Łoboda (Rola i znaczenie unijnych funduszy w kształtowaniu się języka business communication), Rita Róża Ramza (Język polskiej polityki). Każdy z wymienionych tekstów zawiera oryginalne spostrzeżenia autora oraz wnioski dobrze udokumentowane zarówno w warstwie teoretycznej, jak i empirycznej. Artykuł Joanny Newskiej i Virginii Schulte (W kwestii tłumaczenia stopni brytyjskiej i amerykańskiej marynarki wojennej) podejmuje ważny problem jednoznacznej ekwiwalencji przekładowej, natomiast artykuł Kingi Szeligi pt. Większe możliwości maluchów jest poświęcony ważnym problemom współczesnej neurolingwistyki, co samo w sobie podkreśla jego wartość informacyjną
8 W artykułach: Weroniki Szemińskiej (Pomiędzy żalem Barańczaka a rozpaczą Dehnela. O przekładzie wybranych wierszy Philipa Larkina), Magdaleny Małek (Drabble w tłumaczeniu), Nestora Kszyckiego (Analiza i ocena tłumaczenia Pieśni Osjana Jamesa Macphersona autorstwa Seweryna Goszczyńskiego na przykładzie Fingala) zostały przeanalizowane aktualne problemy przekładu literackiego. Zasługuje to na szczególne podkreślenie, gdyż teoria przekładu artystycznego dopiero zaczyna się kształtować. Wniosek: Polecam materiały pokonferencyjne pt. Piękno języka specjalistycznego a precyzja języka literackiego do druku. Warszawa, dnia 10 czerwca 2008 r
9 Tomasz Michta Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytet Warszawski NOMENKLATURA CHEMICZNA Z PERSPEKTYWY LINGWISTY Chemical language has great esthetical beauty and links the physical sciences to the biological sciences. It is an international language, a language for all the time, a language without dialects. It is language that explains where we came from, what we were, and where the physical world will allow us to go. Arthur Kornberg, laureat Nagrody Nobla z medycyny z 1959 roku Chemię można zdefiniować jako dziedzinę nauki zajmującą się badaniem materii, jej składu, właściwości, a także przemian, jakim ulega. Oprócz opisu różnorodności form, w jakich występuje materia, chemicy stawiają sobie za cel wypracowanie reguł pozwalających przewidzieć zarówno fizyczne, jak i chemiczne właściwości substancji, które jak dotąd nie zostały odkryte bądź zsyntezowane. Działania te mają istotny aspekt językowy, gdyż badając substancje, zarówno proste, jak i złożone, chemicy muszą je rozróżniać językowo, co oznacza, że różne substancje powinny być oznaczane w różny sposób. Powszechnie stosowane są dwa sposoby oznaczania substancji. Pierwszy z nich opiera się na zastosowaniu symboli na oznaczenie pierwiastków tworzących daną substancję. Wzór taki zawiera informację o proporcjach atomów poszczególnych pierwiastków wchodzących w skład związku. Może on także wskazywać na połączenia poszczególnych atomów lub grup atomów z innymi atomami. Zapis taki opiera się na specjalnym kodzie, który ma międzynarodowy charakter. Przykładowo wzór wody 1 to H 2 O, co oznacza, że cząsteczka wody składa się z dwóch atomów wodoru (symbol H) i jednego atomu tlenu (symbol O). Forma takiego zapisu nie zależy od tego, czy jego autorem jest chemik pracujący w Polsce, Niemczech czy Stanach Zjednoczonych. Ma on zatem charakter uniwersalny. 1 O ile nie podano inaczej, wszystkie nazwy użyte w artykule zostały zaczerpnięte lub opierają się na zasadach przedstawionych w pozycjach: Nomenklatura chemii nieorganicznej: zalecenia 1990 oraz Nomenclature of inorganic chemistry: recommendations
10 Drugim sposobem oznaczania danej substancji jest posłużenie się nazwą. W okresie, gdy stan wiedzy z zakresu chemii był niewielki, możliwe było nadawanie poszczególnym związkom nazw, które nie opierały się na ściśle określonych regułach i zależały od inwencji osoby je badającej. Wraz z rozwojem chemii jako nauki zaczęto dostrzegać, że istnieje konieczność opracowania zasad, których przestrzeganie pozwoli na przypisanie związkom nazw, a tym samym usprawni komunikację między specjalistami. Po raz pierwszy system nomenklatury chemicznej został opracowany w 1782 roku przez Guytona de Morveau (Stasicka 1998: 1 i n.). Kolejne systemy starały się obejmować coraz większą liczbę związków i z coraz większą precyzją uwzględniać rodzaje połączeń między pierwiastkami. Można stwierdzić, że jakość nomenklatury chemicznej stanowiła (i nadal stanowi) odzwierciedlenie aktualnego stanu tej dziedziny. Wielkie odkrycia w chemii zwykle pociągały za sobą poważne zmiany w nomenklaturze. Choć temat ten jest niezwykle ciekawy, to jednak z uwagi na objętość niniejszego artykułu nie może być szerzej rozwinięty. Zainteresowanych tymi aspektami odsyłam do książki Historical Studies in the Language of Chemistry autorstwa Maurice a P. Croslanda. Najbardziej rozpowszechniony zbiór reguł systematycznego nazewnictwa związków został opracowany przez Międzynarodową Unię Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC). Aby uzmysłowić sobie stopień trudności zadania, jakiego podjęli się członkowie tej organizacji, warto podać liczbę substancji chemicznych ujętych w bazie Chemical Abstracts Service (w skrócie CAS), która jest prowadzona przez Amerykańskie Towarzystwo Chemiczne (ang. American Chemical Society). Liczba ta na dzień 2 maja 2008 roku wynosiła ponad 35 milionów. 2 Nietrudno teraz dojść do wniosku, że zapanowanie nad tak olbrzymią liczbą związków wymaga opracowania obszernego systemu reguł. IUPAC ujęło zasady nazewnictwa związków chemicznych w kilka ksiąg. Jako ciekawostkę dodam, że poszczególnym działom chemii został przypisany inny kolor okładki. Przykładowo dla chemii nieorganicznej jest to kolor czerwony, dla chemii organicznej niebieski, a dla chemii makrocząsteczkowej fioletowy. Stąd też wywodzą się powszechnie używane określenia poszczególnych publikacji Red Book (Czerwona Księga), Blue Book (Niebieska Księga) oraz Purple Book (Fioletowa Księga). Ponieważ oryginalnym językiem tych publikacji jest język angielski, odpowiednie krajowe organizacje naukowe zajmują się dostosowywaniem 2 <
11 zasad określonych w wytycznych IUPAC do języków narodowych. W Polsce taką organizacją jest Polskie Towarzystwo Chemiczne (PTCh). 3 Według IUPAC celem nomenklatury chemicznej jest (...) stworzenie metodologii pozwalającej na przypisanie deskryptorów (nazw i wzorów) substancjom chemicznym, tak, aby można je było w sposób jednoznaczny zidentyfikować i dzięki temu ułatwić wzajemne zrozumienie (Stasicka 1998: 2). Warto zauważyć, że z takiego sformułowania prymarnego celu nomenklatury wynika, że każda nazwa nomenklaturowa, musi odpowiadać jednej substancji, jednak nie wyklucza się możliwości istnienia kilku nazw na określenie tej samej substancji. Oczywiście sytuacja, w której jednemu związkowi odpowiada tylko jedna nazwa jest jak najbardziej pożądana 4 (Stasicka 1998: 3). W przedstawionym powyżej cytacie niepozornie prezentuje się słowo wzajemne. Można postawić pytanie, między jakimi osobami ma dojść do zrozumienia. Oczywiście w idealnym przypadku systematyczna nazwa chemiczna powinna pomagać w porozumieniu między dowolnie wybranymi osobami. Tymczasem przy obecnym stopniu złożoności nomenklatury zrozumienie możliwe jest tylko między profesjonalistami. Laikowi nazwy nomenklaturowe nawet najprostszych substancji niewiele powiedzą. Nie będzie on w stanie odtworzyć zależności pomiędzy nazwą, a zakodowanymi w niej informacjami o składzie i budowie związku, a jeśli nawet to by mu się udało, nie będzie potrafił określić właściwości danej substancji. Na poparcie tej tezy można przytoczyć znajdujący się w Internecie apel 5 (zachowano oryginalną pisownię oraz wyróżnienia): Witaj! Skoro znalazłeś się na tej stronie, liczę, że nie obojętny jest Ci los naszej planety i wszystkich ludzi. Znany jest problem globalnego ocieplenia, efektu cieplarnianego, zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem węgla itp. Nikt jednak nie zwraca uwagi na najbardziej palący problem naszej Planety! 3 Nie zawsze zmiany proponowane przez IUPAC i PTCh spotykają się z dobrym przyjęciem ze strony chemików. Przykładem może być zastąpienie przedrostka dwu- w nazwach związków mających międzynarodowy charakter przedrostkiem di-. Zgodnie ze zmianami dwutlenek węgla powinien być nazywany ditlenkiem węgla. O reakcjach na tę oraz inne propozycje PTCh można przeczytać w artykule znajdującym się w serwisie internetowym Gazety Wyborczej: < 4 Podobnego mankamentu nie mają nazwy stosowane w bazie CAS, jednak efekt ten został osiągnięty nie bez kosztów. Nazwa CAS to ciąg cyfr, na podstawie których nie można w żaden sposób wnioskować o składzie substancji. 5 <
12 Na skażenie OKSYDANEM! Oksydan, znany także jako tlenek wodoru, skaził już ok 75% powierzchni Ziemi! Co gorsza, jest używany w przemyśle spożywczym jako dodatek, przede wszystkim do napojów, który ma pozornie podnieść ich jakość! NIE DAJMY SIĘ TRUĆ! Czym jest oksydan, który zagraża naszej planecie? Za tą tajemniczo brzmiącą nazwą kryje się niezbędna dla naszego życia woda. Sam apel to oczywiście niegroźny żart. Zwraca on jednak uwagę na to, że wiedza z zakresu nazewnictwa systematycznego związków chemicznych jest niewielka. Niewiele bowiem osób skojarzy oksydan 6 z wodą. Poprawne stosowanie nazw systematycznych i ich rozumienie jest właściwe specjalistom, którzy dzięki odpowiedniej wiedzy specjalistycznej są w stanie określić m.in. szkodliwość związku. IUPAC realizuje wyznaczony przez siebie cel poprzez opracowywanie zbioru systemów nomenklaturowych, które mają różny zakres stosowania. W chemii nieorganicznej wyróżnia się m.in. system binarny, koordynacyjny, podstawnikowy. Nierzadko różne systemy mogą być zastosowane do nazwania tej samej substancji, co można zilustrować na przykładzie związku o wzorze SiCl 4. W zależności od zastosowanego systemu nomenklaturowego można go nazwać tetrachlorkiem krzemu (nomenklatura typu binarnego), tetrachlorokrzemem (nomenklatura koordynacyjna) lub tetrachlorosilanem (nomenklatura podstawnikowa) (Stasicka 1998: 8). Cechą wyróżniającą nomenklaturę chemiczną jest jej otwartość, która przejawia się w możliwości wygenerowania nazw związków, które jeszcze nie zostały odkryte, na podstawie obowiązujących reguł (zob. Lukszyn, Zmarzer 2001: 30 i n.). Przy obecnym tempie odkrywania nowych związków jest wręcz konieczne, aby mogły one być nazywane na bieżąco, bez konieczności wprowadzania zmian w systemie reguł nazewniczych. Ponadto, w przeciwieństwie do większości terminów empirycznych (Lukszyn, Zmarzer 2001: 31), systemowe nazwy nomenklaturowe charakteryzują się swego rodzaju synonimią aspektową, gdyż w niektórych przypadkach ten sam związek może mieć inną nazwę w zależności kontekstu. Pewne formy preferowane są w chemii organicznej, podczas gdy inne w chemii nieorganicznej. 6 W Nomenclature of Inorganic Compounds: IUPAC Recommendations 2005 zwraca się uwagę, że nazwa oksydan jest przeznaczona do stosowania tylko w przypadku p o- chodnych wody
13 Niezależnie od przyjętego systemu nomenklaturowego nazwa związku chemicznego może składać się z elementów należących do poniższych klas: rdzenie nazw pierwiastków, przedrostki liczbowe, lokanty, przedrostki wskazujące atomy lub grupy (ligandy), przyrostki wskazujące ładunek, przyrostki wskazujące charakterystyczne grupy podstawnikowe, wrostki, przedrostki addytywne, przyrostki/przedrostki subtraktywne, deskryptory, znaki przestankowe (Stasicka 1998: 5). Katalog możliwości, jak wynika z tego wyliczenia, jest szeroki. Chemika nie zdziwi więc, gdy w nazwie pojawią się nawiasy, łączniki, kropki, dwukropki, cyfry rzymskie i arabskie, litery alfabetu greckiego czy gwiazdki. Nie będzie również zaskoczony, gdy część nazwy zostanie napisana kursywą lub pojawią się primy. Nie każda jednak kombinacja tych elementów jest poprawna. Ich użycie jest określone przez nomenklaturową gramatykę. 7 Szeroki zestaw środków, jakie może wykorzystać chemik, pozwala przypisać nazwy milionom substancji. Są wśród nich związki o prostej budowie jak na przykład węglik krzemu, SiC, ale również skomplikowane związki koordynacyjne, do których można zaliczyć trichloro-1κcl,3κ 2 Clheptahydrydodimetylo-4κ 2 C-pentakrzem o wzorze SiH 3 -Si(CH 3 ) 2 -SiCl 2 - SiH 2 -SiClH 2. Jednak również ta ostatnia wyda się prosta w porównaniu z angielską nazwą pewnego białka mięśni poprzecznie prążkowanych u kręgowców, która składa się z liter i jest najdłuższą nazwą utworzoną zgodnie z regułami IUPAC. 8 Wzór tego białka to C H N O S 693, a zatem składa się ono z atomów węgla, atomów wodoru, atomów azotu, atomów tlenu oraz 693 atomów siarki. Chcąc podać systematyczną nazwę tego białka np. w pracy magisterskiej, należałoby tylko na ten cel przeznaczyć 64 strony. Oczywiście ze względów praktycznych w komunikacji specjalistycznej nie podaje się nazwy nomenklaturowej zamiast niej używa się nazwy zwyczajowej, tj. tytyna, co jest częstą praktyką w przypadku skomplikowanych nazw nomenklaturowych. Przykład tytyny jest bardzo interesujący z perspektywy lingwisty. Pokazuje bowiem, że zestaw reguł nomenklaturowych jest niezwykle produktywny i pozwala na utworzenie nazw bardzo skomplikowanych związków. Pokazuje również, że niektóre systematyczne nazwy związków praktycznie nie mogą być stosowane w komunikacji ustnej. Wymówienie samej nazwy mogłoby trwać kilkanaście godzin. Nie wydaje się prawdopodobne, 7 Sformułowanie gramatyka pojawia się w Nomenklaturze chemii nieorganicznej: zalecenia 1999 jako element porównania systemu nomenklatury do języka. 8 <
14 aby ktokolwiek podjął się tego zadania. Równie nieprawdopodobne jest to, aby ktokolwiek po wysłuchaniu całej nazwy, był w stanie ją przetworzyć. Powyższe uwagi mogłyby prowadzić do wniosku, że systematyczne nazwy związków są przeznaczone w większym stopniu do komunikacji w formie pisemnej. I rzeczywiście tak jest. Jednak z przykładu tytyny wynika, że pewne systematyczne nazwy związków również w komunikacji pisemnej nie są praktyczne. Liczba takich nazw z uwagi na możliwości ponownego przeczytania nazwy jest mniejsza niż w przypadku nazw, które nie spełniają wymogów praktyczności komunikacji ustnej. Choć korzystając z pomocy programów komputerowych, chemik-nadawca tekstu jest w stanie utworzyć nawet bardzo skomplikowaną nazwę systematyczną, to zapoznanie się z nią jest poważnym wyzwaniem dla chemika-odbiorcy tekstu. Potrzebne są zatem formy zastępcze, które nie byłyby obarczone przedstawionymi powyżej mankamentami. Z pomocą chemikom przychodzą wspomniane na wstępie wzory zarówno sumaryczne, jak i strukturalne. Ponadto niektórym substancjom nadaje się nazwy niesystematyczne, czego skutkiem jest istnienie wielu nazw na określenie jednej substancji. Nazwa tytyna może być z powodzeniem używana w komunikacji zarówno pisemnej, jak i ustnej. Nie zawiera ona wprawdzie informacji o składzie danego białka, jednak te w razie konieczności można odnaleźć w bankach danych. Mnogość nazw chemicznych z jednej strony i tempo odkrywania nowych związków z drugiej sprawiają, że tłumaczenie tekstu zawierającego nazwę nomenklaturową może być nie lada wyzwaniem dla tłumacza. Nie ma bowiem słownika chemii, który zawierałby wszystkie nazwy nomenklaturowe i wydaje się wątpliwe, by taki słownik w dzisiejszym znaczeniu tego słowa kiedykolwiek mógł powstać. Tłumacz musi więc dysponować odpowiednią wiedzą specjalistyczną, która pozwoli mu na zastąpienie nazwy nomenklaturowej w jednym języku, ekwiwalentną nazwą w drugim języku. Porównując nazwy polską i angielską związku koordynacyjnego o wzorze [Os 3 (CO) 12 ]: cyclo-dodecacarbonyl-1 4 C,2 4 C,3 4 C-triosmium(3 Os Os) oraz cyklo-dodekarbonyl-1 4 C,2 4 C,3 4 C-triosm(3 Os Os) można by dojść do wniosku, że trudność zadania, z którym ma się uporać tłumacz nie jest znaczna, gdyż obie nazwy składają się w elementów bliźniaczo do siebie podobnych. W rzeczywistości jednak tłumaczenie nazw nomenklaturowych nie jest czynnością aż tak prostą. Bez podstawowej wiedzy dotyczącej rozróżniania kationów i anionów, atomów centralnych i ligandów, jak również bez znajomości reguł nazewnictwa w obu językach tłumacz łatwo może popełnić błąd
15 Podstawową umiejętnością, którą tłumacz musi nabyć, jest umiejętność wyodrębniania poszczególnych elementów w nazwie i zastępowania ich elementami języka docelowego. Niewłaściwa kolejność wymienienia ligandów może nie pociągać za sobą tragicznych konsekwencji. Jeżeli jednak błąd byłby poważniejszy, a wystarczy do tego często zmiana jednej litery w nazwie związku (na przykład zamiana etanu na eten lub etyn), skutki pomyłki tłumacza mogą być nieodwracalne. Na tłumaczu spoczywa w związku z tym ogromna odpowiedzialność. Z pomocą tłumaczowi mogłoby przyjść opracowanie ukazujące różnice między nomenklaturą tworzoną w języku wyjściowym a nomenklaturą tworzoną w języku docelowym. Innym ułatwieniem w pracy byłby program komputerowy mogący dzięki określonemu algorytmowi zastępować nazwy nomenklatur w jednym języku nazwami w języku drugim. 9 To drugie rozwiązanie stanowiłoby niejako zakodowanie przedstawionych w opracowaniu zasad na język komputera. Opracowania takie, jeżeli chodzi o polską nomenklaturę systematyczną, nie doczekały się realizacji. Podsumowując, liczba związków chemicznych jest bardzo wysoka i rośnie z każdym dniem. Konieczność posługiwania się przez naukowców nazwami pozwalającymi na precyzyjne zakodowanie informacji dotyczącej składu i budowy związków o różnym stopniu złożoności doprowadziła do wytworzenia się międzynarodowego systemu nazewnictwa opracowywanego przez IUPAC, który jest próbą stworzenia standardów w zakresie nazewnictwa. Wchodzące w skład tego systemu reguły pozwalają, opierając się na ograniczonej liczbie elementów, utworzyć wielokrotnie wyższą liczbę nazw związków, z których niektóre ze względu na swoją złożoność praktycznie nie mogą być używane ani tekście ustnym, ani pisemnym. Dzięki internacjonalnemu charakterowi elementy te mają podobną formę w wielu językach, co w pewien sposób ułatwia zadanie tłumaczom tekstów chemicznych. Postęp w dziedzinie chemii, w szczególności odkrywanie nowych typów związków, które swoją budową nie przypominają dotychczas znanych związków, powoduje, że IUPAC co pewien czas rewiduje stosowane zestawy reguł, aby mogły one obejmować coraz większą liczbę związków. Z uwagi na swoje cechy szczególne nomenklatura chemiczna, w odczuciu autora, powinna stać się obiektem bardziej szczegółowych badań. 9 Program ACD/Name potrafi generować nazwy systematyczne w trzech językach: angielskim, niemieckim oraz francuskim, dzięki czemu mógłby być wykorzystywany przez tłumacza pracującego w tych językach. Więcej informacji o tym programie można znaleźć na stronie: < Niepełna wersja programu dostępna jest bezpłatnie
16 Bibliografia: Advanced Chemical Development. ACD/Name, < data dostępu: CAS Registry and CAS Registry numbers, < data dostępu: Cieśliński Piotr, 2004, Zamęt w polskich nazwach chemicznych, Gazeta Wyborcza, wersja online: < data dostępu: Connelly Neil G. et al [red.], 2005, Nomenclature of Inorganic Copounds: IUPAC Recommendations 2005, Cambridge: The Royal Society of Chemistry; wersja elektroniczna: < data dostępu: Crosland Maurice P., 1962, Historical Studies in the Language of Chemistry, London: Heinemann. Kornberg Arthur, 1996, Chemistry the lingua franca of the medical and biological sciences, [w:] Chemistry and Biology, t. 3, z. 1, s Leigh G. Jeffery, [red.], 1991, Nomenclature of Inorganic Chemistry: Recommendations 1990, Oxford: Blackwell Scientific Publications. Lukszyn Jerzy, Zmarzer Wanda, 2001, Teoretyczne podstawy terminologii, Warszawa: Katedra Języków Specjalistycznych. Oksydan, < data dostępu: Stasicka Zofia [red.], 1998, Nomenklatura chemii nieorganicznej: zalecenia 1990, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Wikipedia, the free encyclopedia. Titin, < data dostępu:
17 KTO UBEZPIECZA (SIĘ)? O POLSKIEJ I ROSYJSKIEJ TERMINOLOGII UBEZPIECZENIOWEJ Wioletta Mela Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytet Warszawski Historia ubezpieczeń sięga jeszcze czasów starożytnych, kiedy to w Fenicji, Persji, Grecji i Rzymie pojawiły się pierwsze formy działalności ubezpieczeniowej. Ubezpieczenie nie jest więc bezpośrednim wynikiem rozwoju cywilizacji, naukowo-technicznych osiągnięć ludzkości, wypływa natomiast z odwiecznej ludzkiej potrzeby ochrony własnego mienia, swoich bliskich i wreszcie samego siebie. Nasze czasy określa się coraz częściej mianem ery ubezpieczeń z racji tego, że ubezpiecza się coraz więcej osób oraz instytucji od coraz większej liczby ryzyk. Zagrożenia współczesnego świata oraz wzrost stopy życiowej sprawiają, że tradycyjne rodzaje ochrony ubezpieczeniowej okazują się niewystarczające, w związku z czym nie dziwią takie produkty jak ubezpieczenie na wypadek ataku terrorystycznego, ubezpieczenie lotów kosmicznych czy ubezpieczenie sprzętu elektronicznego. Wydawać by się mogło, że tak długa i bogata historia ubezpieczeń wpłynie korzystnie na uporządkowanie i przejrzystość terminologii tej dyscypliny. Z drugiej strony jednak intensywność rozwoju ubezpieczeń wiąże się z szybkim tempem wzrostu liczby terminów, a to z kolei rodzi bariery i zakłócenia w komunikacji (por. Grucza 1991: 18). Pojawia się wówczas wiele nieporozumień terminologicznych, których źródłem stają się nie tylko, jak mogłoby się wydawać, zapożyczone jednostki leksykalne, ale często również nazwy odnoszące się do podstawowych pojęć z tej dziedziny, czyli nazwy stron stosunku ubezpieczenia, nazwy rodzajów ubezpieczeń czy operacji ubezpieczeniowych. Jako materiał do rozważań na temat problemów terminologii ubezpieczeniowej posłużyły autorce aktualne fachowe czasopisma (m. in. Атлас страхования, Страховая газета, Финансовые известия), polskie i rosyjskie ustawodawstwo dotyczące ubezpieczeń, ogólne warunki ubezpieczenia (OWU), publikacje oraz słowniki terminologii ubezpieczeniowej. Można by się zgodzić, że potencjalny ubezpieczający niekoniecznie musi wiedzieć, czym zajmuje się w zakładzie ubezpieczeń aktuariusz (ros. актуарий), czy też co oznacza przysługujące ubezpieczycielowi prawo subrogacji (ros. суброгация) i jeszcze umieć odróżnić je od regresu (ros. регресс). Powinien natomiast wiedzieć, że on sam jest ubezpieczającym,
18 a nie ubezpieczycielem. Nazwy te są niezwykle często mylone lub nawet uznawane za synonimy. W Słowniku terminów ubezpieczeniowych (dalej STU) autorstwa Lucyny Gierlasińskiej doszukać się można stwierdzeń, jakoby отказ страхователя oznaczał odmowę ubezpieczyciela, a заявление страхователя oświadczenie ubezpieczonego, czyli osoby, która w rosyjskiej terminologii określana jest za pomocą terminu застрахованный (lub застрахованное лицо), i oznacza osobę będącą podmiotem stosunku ubezpieczenia, której życie, zdrowie lub zdolność do pracy zostały objęte umową ubezpieczenia. W rezultacie страхователь, który w rosyjskim prawie ubezpieczeniowym występuje jako ubezpieczający, czyli osoba fizyczna lub prawna, która zawiera umowę ubezpieczenia z ubezpieczycielem, została nazwana raz właśnie owym ubezpieczycielem, a kolejny raz ubezpieczonym. W hasłach интерес страхователя i интерес страховщика terminy reprezentujące pojęcia odnoszące się do ww. osób zostały zamienione miejscami, w wyniku czego interes ubezpieczającego stał się interesem ubezpieczyciela. W wyżej wymienionym słowniku samodzielne hasło ubezpieczony w ogóle nie występuje, natomiast z hasła свидетельство о том, что страхуемый жив dowiadujemy się, że ubezpieczony to w rosyjskiej terminologii страхуемый. Dalej, w tym samym źródle, oprócz pojedynczych przypadków zamiany ubezpieczającego na ubezpieczyciela, tego pierwszego określa się jako страхующий, np. w haśle состояние здоровья страхующего. W obliczu zebranego materiału można stwierdzić, że przyjęte w STU określenia страхуемый oraz страхующий jako imiesłowy w funkcji rzeczownika nie występują w rosyjskim języku ubezpieczeń. W hasłach вина страхователя oraz обязанности страхователя, ta strona stosunku ubezpieczeń została już poprawnie zidentyfikowana. Z lingwistycznego punktu widzenia zarówno w języku polskim, jak i rosyjskim terminy страхователь (ubezpieczający) oraz страховщик (ubezpieczyciel) należą do grupy rzeczowników oznaczających nosicieli cech procesywności, umotywowanych czasownikiem i tworzonych w języku rosyjskim za pomocą sufiksu -тель, -щик i in. (por. Bartoszewicz, Wawrzyńczyk 1986: 106). Za pomocą sufiksu -тель tworzy się rzeczowniki od czasowników zakończonych w bezokoliczniku na -ать (-ить), czyli w danym przypadku od czasownika страховать. Tak utworzone rzeczowniki najczęściej oznaczają wykonawcę czynności: завоеватель (zdobywca), поджигатель (podpalacz), водитель (kierowca) i wreszcie страхователь (ubezpieczający). Termin страховщик należy do tej samej klasy rzeczowników, np. дрессировщик (treser), оценщик (rzeczoznawca), сварщик (spawacz) itd. Obie strony umowy są wykonawcami pewnych
19 czynności, a zatem w tej sytuacji stosowanie terminu страховщик może zostać uzasadnione produktywnością tego typu słowotwórczego w nazewnictwie zawodów (por. Bartoszewicz, Wawrzyńczyk 1986: 107), natomiast uznanie terminu страхователь za odpowiednik polskiego terminu ubezpieczyciel może być wynikiem pewnej korelacji sufiksów -тель i -ciel, co np. potwierdza się w przypadku pary ekwiwalentów учитель nauczyciel. Co więcej, kwestią sporną w odniesieniu do terminu страховщик pozostaje również wymowa samego terminu: ubezpieczyciel sam siebie nazywa страховщик z akcentem na ostatniej sylabie, podczas gdy słowniki podają dwa warianty akcentowania tego słowa 1 lub tylko jeden z akcentem na drugiej sylabie страховщик 2. Jeśli zaś chodzi o polską terminologię w tym zakresie, należy stwierdzić, że podobny problem również wystąpił wraz z wprowadzeniem w kodeksie morskim z 1961 r. terminu ubezpieczyciel, zamiast jedynie poprawnego dla polskiego prawa terminu zakład ubezpieczeń (Górski 2006: 116). Jak podaje Górski w artykule O terminologii ubezpieczeniowej słów kilka, na domiar złego w tłumaczeniu niemieckiego kodeksu handlowego popełniono błąd, w wyniku którego przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe zostało nazwane ubezpieczającym, a jego klient ubezpieczycielem. Do nieporozumień dochodzi również z powodu zapożyczeń w terminologii. W języku rosyjskim rodzimy termin страховой взнос, oznaczający składkę ubezpieczeniową, został wyparty przez termin страховая премия, który został zapożyczony z języka angielskiego. Termin страховой взнос nadal funkcjonuje w swoim pierwotnym znaczeniu, choć już bardzo rzadko, najczęściej natomiast w znaczeniu części składki ubezpieczeniowej opłacanej ratalnie. W polskiej terminologii istnieje jeden termin składka ubezpieczeniowa, choć w przeszłości funkcjonował także termin premia ubezpieczeniowa, który, nawiasem mówiąc, był przez długi czas błędnie interpretowany jako odszkodowanie (p. Górski 2006: 115). Słownik autorstwa Gierlasińskiej odnotowuje jeszcze jedno określenie składki ubezpieczeniowej, a mianowicie страховой сбор, co rosyjskie słowniki terminologiczne określają jako «единовременный денежный взнос физического лица по обязательному страхованию пассажиров, 1 np. Wawrzyńczyk Jan [red.], 2006, Wielki multimedialny słownik polsko-rosyjski rosyjsko-polski, Warszawa: PWN. 2 p. Павел Флейман «Игра слов» < Wyraz страховщик z akcentem na drugiej sylabie rejestrują m.in. Лопатин В. В. [ред.], 2000, Орфографический словарь русского языка, Москва: Русский язык; oraz Ожегов С. И., Шведова Н. Ю., 2003, Толковый словарь русского языка, Москва
20 включаемый в стоимость проездного документа» (Ефимов 2006). W tym przypadku kontekst jest bardzo ograniczony, gdyż odnosi się jedynie do obowiązkowego ubezpieczenia pasażerów i oznacza opłatę wliczaną w cenę biletu. Korpus próbek tekstów (ok. 165 tysięcy wystąpień wyrazów) dotyczących tematyki ubezpieczeniowej pokazuje, że termin страховой сбор funkcjonuje również w znaczeniu сбор страховых платежей, czyli jako całość składek ubezpieczeniowych uzyskanych przez ubezpieczyciela w danym okresie. Tytułem przykładu: «В среднем соотношение выплат и страховых сборов в России в прошлом году составляло 56%». 3 Takiego znaczenia terminu страховой сбор nie można doszukać się w rosyjskich słownikach terminologicznych. Rozważmy w tym miejscu jedną z ostatnich innowacji w działalności ubezpieczeniowej, która zaowocowała innowacjami na tle lingwistycznym. W ostatnim czasie w Rosji została wprowadzona zmiana do ustawy o obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, tzn. wprowadzono dwa systemy zwane европейский протокол oraz прямое возмещение убытков. W ramach wyjaśnienia, европейский протокол oznacza wypełnienie przez uczestników wypadku wspólnego oświadczenia o zdarzeniu drogowym, które ma zastosowanie w przypadku braku ofiar wypadku i nie wymaga wzywania policji na miejsce zdarzenia, natomiast прямое возмещение убытков oznacza, że poszkodowany występuje o odszkodowanie do własnego zakładu ubezpieczeń, a ten następnie rozlicza się z zakładem ubezpieczeń winnego wypadku. Systemy te były szeroko omawiane w prasie, rozważano za i przeciw, powołując się na doświadczenia innych krajów m. in. Francji, która opracowała i wprowadziła je jako pierwsza w 1959 r. Autor artykułu poświęconego tym innowacjom mówi, że «Из-за терминологической путаницы, возникшей не без участия журналистов, «процедура прямого урегулирования» и «европейский протокол» слились в сознании большинства владельцев «железных коней» воедино», 4 dając wyraz temu, że dyskusja wokół tego tematu bynajmniej 3 «Эксперт», ОСАГО станет «прямее» и «проще», «Атлас страхования», Jako przykład potwierdzający przytoczone stwierdzenie zacytuję fragment artykułu prasowego świadczący o tym, że nazwy omawianych systemów stosowane są wymiennie «Первыми среди них названа разработка механизмов внедрения системы прямого урегулирования убытков (Европейский протокол) и упрощенного оформления дорожно-транспортных происшествий в РФ, а также создание нормативных актов и обеспечение необходимых процедур для вступления России в международную систему «Зеленая карта» [w:] Вопросы ОСАГО и безопасность дорожного движения, «Атлас страхования»,
Pikno jzyka specjalistycznego a precyzja jzyka literackiego
Pikno jzyka specjalistycznego a precyzja jzyka literackiego Krzysztof Fordoński, Marek Łukasik Shared by Krzysztof Fordoski The author(s) would appreciate your feedback on this article. Click the yellow
Bardziej szczegółowoKatedra Języków Specjalistycznych Wydział Lingwistyki Stosowanej U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i. Debiuty Naukowe. Leksykon tekst wyraz
Katedra Języków Specjalistycznych Wydział Lingwistyki Stosowanej U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i Debiuty Naukowe III Leksykon tekst wyraz WARSZAWA 2009-1 - Seria Debiuty Naukowe Redaktor tomu
Bardziej szczegółowoSTUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY
STUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY WIEDZA - Student ma podstawową, uporządkowaną wiedzę z zakresu aparatu pojęciowo-terminologicznego stosowanego w przekładoznawstwie oraz w naukach pomocniczych i pokrewnych,
Bardziej szczegółowoAngielsko-polskie i polsko-angielskie słowniki specjalistyczne ( ) Analiza terminograficzna
UNIWERSYTET WARSZAWSKI KATEDRA JĘZYKÓW SPECJALISTYCZNYCH M a r e k Ł u k a s i k Angielsko-polskie i polsko-angielskie słowniki specjalistyczne (1990-2006) Analiza terminograficzna Warszawa 2007-1 - Niniejsze
Bardziej szczegółowoSTUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY
STUDIA I STOPNIA PRZEKŁAD PISEMNY - Student ma podstawową, uporządkowaną wiedzę z zakresu aparatu pojęciowo-terminologicznego stosowanego w przekładoznawstwie oraz w naukach pomocniczych i pokrewnych,
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów CHEMIA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 1 Efekty kształcenia dla kierunku studiów CHEMIA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów chemia należy do obszaru
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 2 do Uchwały Nr XXIII 24.5/15 z dnia 25 marca 2015 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoNakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta
Lp. Element Opis 1 Nazwa Wstęp do językoznawstwa 2 Typ obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych i Turystyki Kod 4 PPWSZ-FA-1-15t-s/n Kierunek, kierunek: filologia 5 specjalność, specjalność:
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Bardziej szczegółowoSzkolenie z zakresu konstrukcji umów w języku angielskim
Szkolenie z zakresu konstrukcji umów w języku angielskim dr Agnieszka Kocel Tłumacz Przysięgły Języka Angielskiego 1 Szkolenie z zakresu konstrukcji umów w języku angielskim Przedstawiony poniżej cykl
Bardziej szczegółowoKoło Naukowe BAJT Wydział Lingwistyki Stosowanej U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i. Język bez granic WARSZAWA 2011 - 1 -
Koło Naukowe BAJT Wydział Lingwistyki Stosowanej U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i Język bez granic WARSZAWA 2011-1 - Redaktor tomu Język bez granic Dr Marek Łukasik Projekt okładki Marzena Łukasik
Bardziej szczegółowoREGULAMIN VI POWIATOWEGO KONKURSU TRANSLATORSKIEGO YOUNG TRANSLATORS/JUNGE ÜBERSETZER DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W ROKU SZKOLNYM 2015/2016
REGULAMIN VI POWIATOWEGO KONKURSU TRANSLATORSKIEGO YOUNG TRANSLATORS/JUNGE ÜBERSETZER DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 Tłumaczenie to język Europy /Umberto Eco/ Konkurs jest inspirowany
Bardziej szczegółowoUchwała nr 50/V/2012 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 23 maja 2012 r.
Uchwała nr 50/V/2012 Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie: utworzenia na Wydziale Filologicznym UJ stacjonarnych studiów pierwszego i drugiego stopnia na profilu ogólnoakademickim
Bardziej szczegółowoOGÓLNOAKADEMICKI. Kierunek studiów ASTRONOMIA o profilu ogólnoakademickim należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk ścisłych.
Załącznik do uchwały nr 243 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 28 lutego 2018 r. I. EFEKTY KSZTAŁCENIA 1. Tabela odniesień efektów kierunkowych do efektów obszarowych z komentarzami EFEKTY KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoISBN 978-83-81668-95-4
ISBN 978-83-81668-95-4 SpiS treści Wstęp... 9 Rozdział I Konstrukcja prawna umowy ubezpieczenia... 11 1.1. Istota umowy ubezpieczenia... 11 1.2. Ubezpieczenia majątkowe i osobowe... 12 1.3. Podmioty stosunku
Bardziej szczegółowoRecenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie.
C:\DOKUMENTY\RECENZJE\Recenzja M. Bryxa rynek.doc Recenzja opracowania M. Bryxa pt : Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie. Rynek nieruchomości jest w Polsce stosunkowo nowym, lecz wzbudzającym
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego
POLSKA AKADEMIA NAUK ODDZIAŁ W ŁODZI KOMISJA OCHRONY ŚRODOWISKA ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Zagadnienie systemowe prawa ochrony środowiska, którym została poświęcona książka, ma wielkie
Bardziej szczegółowoKierunkowe efekty kształcenia Po ukończeniu studiów absolwent:
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOLOGIA POLSKA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta studia pierwszego stopnia ogólnoakademicki licencjat I. Umiejscowienie kierunku
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY dla uczniów klasy III Gimnazjum nr 47 sportowego w Krakowie opracowany: przez zespół polonistów gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY dla uczniów klasy III Gimnazjum nr 47 sportowego w Krakowie opracowany: przez zespół polonistów gimnazjum CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM Obowiązuje znajomość lektur:
Bardziej szczegółowoSpecjalność Język i Kultura Rosji należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk humanistycznych.
ZAŁĄCZNIK Nr 2 NFJKR_efekty_kształcenia_I_stopień Efekty kształcenia dla specjalności Język i Kultura Rosji STUDIA NIESTACJONARNE Studia pierwszego stopnia Profil ogólnoakademicki Specjalność Język i Kultura
Bardziej szczegółowoPraktyczna nauka drugiego języka obcego II
OPIS PRZEDMIOTÓW DO PLANU STUDIÓWNA ROK AKADEMICKI 2016/2017 PLAN STUDIÓW kierunek studiów: Filologia germańska profil studiów: ogólnoakademicki stopień: II ( ) forma studiów: stacjonarne specjalność:
Bardziej szczegółowoActa Universitatis Nicolai Copernici Pedagogika XXXI/2015 Nauki Humanistyczno-Społeczne Zeszyt 426. DOI:
RECENZJE OMÓWIENIA Acta Universitatis Nicolai Copernici Pedagogika XXXI/2015 Nauki Humanistyczno-Społeczne Zeszyt 426 DOI: http://dx.doi.org/10.12775/aunc_ped.2015.010 Tomasz Różański Wydział Nauk Pedagogicznych
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY VI ZGODNE Z PROGRAMEM NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO SŁOWA NA START W KLASIE VI
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY VI ZGODNE Z PROGRAMEM NAUCZANIA JĘZYKA POLSKIEGO SŁOWA NA START W KLASIE VI Uczniowie z obniżoną sprawnością intelektualną OCENA NIEDOSTATECZNA
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Historia języka z elementami gramatyki historycznej. 2. KIERUNEK: filologia, specjalność filologia angielska
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Historia języka z elementami gramatyki historycznej 2. KIERUNEK: filologia, specjalność filologia angielska 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR
Bardziej szczegółowoKarta przedmiotu KIERUNEK FILOLOGIA, SPECJALNOŚĆ FILOLOGIA SŁOWIAŃSKA Wspólnotowy ruch graniczny i administracja celna
Karta przedmiotu KIERUNEK FILOLOGIA, SPECJALNOŚĆ FILOLOGIA SŁOWIAŃSKA Wspólnotowy ruch graniczny i administracja celna studia pierwszego stopnia/profil ogólnoakademicki Przedmiot: Praktyczna nauka języka
Bardziej szczegółowoWstęp do translatoryki - opis przedmiotu
Wstęp do translatoryki - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wstęp do translatoryki Kod przedmiotu 09.4-WH-JFZP-WDT-S16 Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Filologia / Filologia francuska
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP
Wymagania edukacyjne dla ucznia klasy siódmej SP z orzeczeniem PPP 3445.208.2017 KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE Ocena dopuszczająca: Ocena dostateczna: Ocena dobra: Ocena bardzo dobra: klasyfikuje
Bardziej szczegółowoTekst powinien być pisany czcionką Times New Roman, 12 punktów, przy zastosowaniu interlinii 1,5.
PRZYGOTOWANIE TEKSTU DO DRUKU Redakcja półrocznika "Porównania" prosi o dołączenie do tekstów streszczeń artykułów w języku polskim i angielskim o objętości do 100 słów wraz ze słowami kluczowymi w języku
Bardziej szczegółowoWymagania na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla uczniów Technikum Zawodowego poziom IV.O i IV.1, zakres podstawowy.
Wymagania na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla uczniów Technikum Zawodowego poziom IV.O i IV.1, zakres podstawowy. SŁUCHANEGO/ CZYTANEGO - uczeń rozumie wszystkie polecenia, instrukcje i wypowiedzi
Bardziej szczegółowoVI KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE
Kryteria ocen w klasie VI KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE Wymagania konieczne ( ocena dopuszczająca) - poprawnie czyta i wygłasza z pamięci tekst poetycki -wyodrębnia elementy świata przedstawionego
Bardziej szczegółowoPODSTAWOWE WIADOMOŚCI Z GRAMATYKI POLSKIEJ I WŁOSKIEJ SZKIC PORÓWNAWCZY
PODSTAWOWE WIADOMOŚCI Z GRAMATYKI POLSKIEJ I WŁOSKIEJ SZKIC PORÓWNAWCZY NR 134 Katarzyna Kwapisz Osadnik PODSTAWOWE WIADOMOŚCI Z GRAMATYKI POLSKIEJ I WŁOSKIEJ SZKIC PORÓWNAWCZY Wydawnictwo Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoSpecjalność Język i Kultura Rosji należy do obszaru kształcenia w zakresie nauk humanistycznych.
ZAŁĄCZNIK Nr 2 NFJKR_efekty_kształcenia_Istopień Efekty kształcenia dla specjalności Język i Kultura Rosji STUDIA NIESTACJONARNE Studia pierwszego stopnia Profil ogólnoakademicki Specjalność Język i Kultura
Bardziej szczegółowoDo uzyskania kwalifikacji pierwszego stopnia (studia inżynierskie) na kierunku BIOTECHNOLOGIA wymagane są wszystkie poniższe efekty kształcenia
Kierunek studiów: BIOTECHNOLOGIA Forma studiów: stacjonarne Rodzaj studiów: studia pierwszego stopnia - inżynierskie Czas trwania studiów: 3,5 roku (7 semestrów, 1 semestr - 15 tygodni) Liczba uzyskanych
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO klasa III Magdalena Pajor GRAMATYKA I SŁOWNICTWO. Poziomy wymagań:
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO klasa III Magdalena Pajor GRAMATYKA I SŁOWNICTWO - potrafi poprawnie operować niedużą ilością najprostszych struktur gramatycznych - potrafi budować zdania ale
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA KLASA I KLASA II KLASA III
KRYTERIA OCENIANIA II ETAP EDUKACYJNY - JĘZYK ANGIELSKI KLASA I KLASA II KLASA III DOPUSZCZAJĄCY: rozumie proste polecenia nauczyciela, poparte gestem; rozumie proste zwroty grzecznościowe i proste pytania;
Bardziej szczegółowoJAK WYBRAĆ NAJKORZYSTNIEJSZĄ POLISĘ AC?
TRANSPORT JAK WYBRAĆ NAJKORZYSTNIEJSZĄ POLISĘ AC? www.firmatransportowa.pl TRANSPORT JAK WYBRAĆ NAJKORZYSTNIEJSZĄ POLISĘ AC JAK WYBRAĆ NAJKORZYSTNIEJSZĄ POLISĘ AC? Spis treści Jaki zakres ochrony możesz
Bardziej szczegółowoZASADY SPORZĄDZANIA BIBLIOGRAFII
ZASADY SPORZĄDZANIA BIBLIOGRAFII Bibliografia uporządkowany spis dokumentów (książek, artykułów) wraz z opisem umożliwiającym identyfikację dzieła. Opis bibliograficzny podstawowe dane identyfikujące dzieło
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia gospodarcze (majątkowe i osobowe) są jeszcze niedocenianym elementem działalności wielu zamawiających.
Ubezpieczenia gospodarcze (majątkowe i osobowe) są jeszcze niedocenianym elementem działalności wielu zamawiających. Ubezpieczenia gospodarcze (majątkowe i osobowe) są jeszcze niedocenianym elementem działalności
Bardziej szczegółowoKierunkowe efekty kształcenia Po ukończeniu studiów absolwent:
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOLOGIA POLSKA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta studia pierwszego stopnia ogólnoakademicki licencjat I. Umiejscowienie kierunku
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoCo nowego wprowadza Ustawa?
Co nowego wprowadza Ustawa? 1.1 Parametryzacja w dyscyplinach, a nie w jednostkach; nowa lista dyscyplin (krótsza od aktualnie obowiązującej) Źródło: Ewaluacja jakości w działalności naukowej, prezentacja
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Analiza zmian i tendencje rozwoju rynku ubezpieczeń komunikacyjnych
Spis treści Wstęp... 9 1. Analiza zmian i tendencje rozwoju rynku ubezpieczeń komunikacyjnych w Polsce... 11 1.1. Charakterystyka i regulacje prawne rynku ubezpieczeń komunikacyjnych w Europie... 11 1.2.
Bardziej szczegółowoZAKŁADANE EFEKTY KSZTAŁCENIA. 1. Odniesienie efektów obszarowych do efektów kierunkowych
Załącznik do uchwały nr 404 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 28 stycznia 2015 r. ZAKŁADANE EFEKTY KSZTAŁCENIA 1. Odniesienie efektów obszarowych do efektów kierunkowych Objaśnienie: symbole
Bardziej szczegółowoWstęp do translatoryki - opis przedmiotu
Wstęp do translatoryki - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wstęp do translatoryki Kod przedmiotu 09.4-WH-JFZP-WDT-S16 Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Filologia / Język francuski
Bardziej szczegółowoZapożyczenia. Zapożyczenia. Wstęp
Zapożyczenia Zapożyczenia Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. Wstęp Język polski należy do najcenniejszego dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Trzeba jednak pamiętać,
Bardziej szczegółowoUwaga: jeżeli za wypowiedź przyznano 0 pkt w kryterium Realizacja tematu wypowiedzi, we wszystkich pozostałych kryteriach przyznaj e się 0 pkt.
Kryteria oceny pisemnych form wypowiedzi w klasach 7-8 szkoły podstawowej 1. Realizacja tematu wypowiedzi wypowiedź jest zgodna z formą wskazaną w poleceniu, w wypowiedzi ujęte zostały wszystkie kluczowe
Bardziej szczegółowostanu na koniec okresu Bezrobotni według Osoby do 12 miesięcy nauki ogółem od dnia ukończenia
INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE NAUCZYCIEL JĘZYKA NIEMIECKIEGO (KOD 233011) ANALIZA SYTUACJI NA RYNKU PRACY Zawód Nauczyciel języka niemieckiego to jeden z 2360 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 lipca
Bardziej szczegółowoPrzypisy i bibliografia załącznikowa Cz.1b. Elementy opisu i zalecana kolejność ich występowania w przypisach do drukowanych i elektronicznych
Przypisy i bibliografia załącznikowa Cz.1b. Elementy opisu i zalecana kolejność ich występowania w przypisach do drukowanych i elektronicznych zasobów informacji 1 Elementy opisu bibliograficznego AUTOR
Bardziej szczegółowoElementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011
Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy III gimnazjum
Wymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy III gimnazjum ocena celująca spełnia wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobry bez trudu rozumie przedstawiane mu proste teksty użytkowe i informacyjne
Bardziej szczegółowo1. Podstawa prawna oraz kryteria przyjęte do oceny rozprawy doktorskiej
Szczecin, 20.04. 2015 Prof. Dr hab. Waldemar Gos, prof. zw. US Uniwersytet Szczeciński Instytut Rachunkowości Ocena rozprawy doktorskiej mgr. Artura Jastrzębowskiego pt. Zakres i znaczenie współcześnie
Bardziej szczegółowoInstrukcja interpretacji Raportu podobieństwa systemu Antyplagiat
Instrukcja interpretacji Raportu podobieństwa systemu Antyplagiat Użytkownik Indywidualny Raport podobieństwa: ułatwia ocenę samodzielności badanego tekstu, wskazuje liczbę zapożyczonych fragmentów i podaje
Bardziej szczegółowoHelena Tendera-Właszczuk Kraków, 15.04.2013 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Helena Tendera-Właszczuk Kraków, 15.04.2013 Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Recenzja dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego dr Krzysztofa Wacha w postępowaniu habilitacyjnym w dziedzinie
Bardziej szczegółowoWIEDZA. Odniesien ie efektów do obszaru wiedzy. Efekty kształcenia na kierunku. Opis kierunkowych efektów kształcenia
I.2 Matryca efektów kształcen Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesien ie efektów do obszaru wiedzy Biblioteka jako instytucja kultury WIEDZA W Ć K L FP1_W01 FP1_W02
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA SPRAWNOŚĆ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO
Wymagania na poszczególne oceny (opracowano w oparciu o propozycję wydawnictwa NOWA ERA) JĘZYK NIEMIECKI - klasa VII i VIII, od roku szkolnego 2019/20, podręcznik: Das ist Deutsch. Kompakt OCENA CELUJĄCA
Bardziej szczegółowoZASADY SPORZĄDZANIA BIBLIOGRAFII
ZASADY SPORZĄDZANIA BIBLIOGRAFII Bibliografia uporządkowany spis dokumentów (książek, artykułów) wraz z opisem umożliwiającym identyfikację dzieła. Opis bibliograficzny podstawowe dane identyfikujące dzieło
Bardziej szczegółowoKatarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe. Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87
Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87 2006 Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności
Bardziej szczegółowoTeoria i praktyka przekładu - opis przedmiotu
Teoria i praktyka przekładu - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Teoria i praktyka przekładu Kod przedmiotu 09.4-WH-FRMP-TPP-Ć-S14_pNadGenBI5EN Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Filologia
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka polskiego. dla klasy III gimnazjum
Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla klasy III gimnazjum PO UKOŃCZENIU KLASY III UCZEŃ POWINIEN UMIEĆ : -wyróżnić czasowniki w formie osobowej i nieosobowej, określić formy gramatyczne, odmienić
Bardziej szczegółowoInstrukcja interpretacji Raportu podobieństwa systemu Antyplagiat
Instrukcja interpretacji Raportu podobieństwa systemu Antyplagiat Raport podobieństwa: ułatwia ocenę samodzielności badanego tekstu, wskazuje liczbę zapożyczonych fragmentów i podaje ich źródła. I. Współczynniki
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Humanistyczny. Filologia polska. Studia pierwszego stopnia. ogólnoakademicki. stacjonarne
pieczątka jednostki organizacyjnej Załącznik Nr 1.11 Uchwały Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 12/2015/2016 z dnia 15 grudnia 2015 r. OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW
Bardziej szczegółowoINTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998)
PARADYGMAT INTUICJE Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PIERWSZE UŻYCIA językoznawstwo: Zespół form deklinacyjnych lub koniugacyjnych
Bardziej szczegółowo1) na Wydziale Humanistycznym studia doktoranckie w dyscyplinie: a) historia
Załącznik nr 3. Liczba punktów za poszczególne elementy postępowania kwalifikacyjnego: 1) na Wydziale Humanistycznym studia doktoranckie w dyscyplinie: a) historia 1. Rozmowa kwalifikacyjna 50 punktów
Bardziej szczegółowoJĘZYK OBCY SYLABUS. A. Informacje ogólne
JĘZYK OBCY SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu Język przedmiotu
Bardziej szczegółowoKryteria wymagań na poszczególne oceny dla uczniów z upośledzeniem w stopniu lekkim z języka angielskiego. Gramatyka i słownictwo Osiągnięcia ucznia:
Kryteria wymagań na poszczególne y dla uczniów z upośledzeniem w stopniu lekkim z języka angielskiego. Gramatyka i słownictwo potrafi budować proste zdania, poprawne pod względem gramatycznym i logicznym
Bardziej szczegółowoStandardy pracy licencjackiej dla Instytutu Humanistycznego PWSZ w Głogowie
Standardy pracy licencjackiej dla Instytutu Humanistycznego PWSZ w Głogowie Trzy egzemplarze pracy + wersja elektroniczna na płycie CD (rtf. doc.) + praca w kopercie. Oprawa miękka, przeźroczysta. Grzbiety
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZ. NIEMIECKIEGO W KL.III GIM
OCENA CELUJĄCA - uczeń rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela w języku niemieckim, - rozumie teksty słuchane i pisane, - na podstawie przeczytanego lub wysłuchanego tekstu określa główna
Bardziej szczegółowoPN-ISO 704:2012/Ap1. POPRAWKA do POLSKIEJ NORMY. Działalność terminologiczna Zasady i metody ICS nr ref. PN-ISO 704:2012/Ap1:
POPRAWKA do POLSKIEJ NORMY ICS 01.020 PN-ISO 704:2012/Ap1 Działalność terminologiczna Zasady i metody Copyright by PKN, Warszawa 2014 nr ref. PN-ISO 704:2012/Ap1:2014-03 Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone.
Bardziej szczegółowoJĘZYK OBCY SYLABUS. A. Informacje ogólne
JĘZYK OBCY SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu Język przedmiotu
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z języka niemieckiego
Przedmiotowy system oceniania z języka niemieckiego I Ocenie podlega poziom opanowania 4 podstawowych sprawności językowych: rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie. II Kryteria oceniania poszczególnych
Bardziej szczegółowoOrganizacja informacji
Organizacja informacji 64 CZYTANIE ARTYKUŁU Z GAZETY To zadanie ma nauczyć jak: wybierać tematy i rozpoznawać słowa kluczowe; analizować tekst, aby go zrozumieć i pamiętać; przygotowywać sprawozdanie;
Bardziej szczegółowoNarzędzia Informatyki w biznesie
Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania i klasyfikowania z języka francuskiego p. A. Hiszpańska
Kryteria oceniania i klasyfikowania z języka francuskiego p. A. Hiszpańska Ocena semestralna lub końcoworoczna powinna odzwierciedlać w pełni umiejętności i wiedzę ucznia, powinna więc odnosić się do wszystkich
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY VI NA POSZCZEGÓLNE OCENY I OKRES OCENA CELUJĄCA
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY VI NA POSZCZEGÓLNE OCENY I OKRES OCENA CELUJĄCA otrzymuje uczeń, którego wiadomości i umiejętności znacznie wykraczają poza program języka polskiego
Bardziej szczegółowoANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Szanowny Studencie, ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA bardzo prosimy o anonimową ocenę osiągnięcia kierunkowych efektów kształcenia w trakcie Twoich studiów. Twój głos pozwoli
Bardziej szczegółowoZajęcia nr. 3 notatki
Zajęcia nr. 3 notatki 22 kwietnia 2005 1 Funkcje liczbowe wprowadzenie Istnieje nieskończenie wiele funkcji w matematyce. W dodaktu nie wszystkie są liczbowe. Rozpatruje się funkcje które pobierają argumenty
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA. OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Po ukończeniu studiów absolwent: WIEDZA
EFEKTY KSZTAŁCENIA Kierunek Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo poziom kształcenia studia pierwszego stopnia Profil ogólnoakademicki II. KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Symbol K_W01 K_W02 K_W03 K_W04
Bardziej szczegółowoAnaliza wyników egzaminu gimnazjalnego. Test język obcy nowożytny język angielski (poziom podstawowy) Test GA-P1-122
Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego Test język obcy nowożytny język angielski (poziom podstawowy) Test GA-P1-122 Zestaw egzaminacyjny z zakresu języka angielskiego składał się z jedenastu zadań zamkniętych,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK ANGIELSKI W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM W KLASACH I-III
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK ANGIELSKI W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM W KLASACH I-III I POSTANOWIENIA OGÓLNE System oceniania jest zgodny z rozporządzeniem MEN, w sprawie oceniania, klasyfikacji i promowania
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA SPRAWNOŚĆ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO. - wypowiedź pisemna odpowiada założonej formie,
ROZUMIENIE TEKSTU - uczeń rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela w języku niemieckim, - rozumie teksty słuchane i pisane, których słownictwo, struktury gramatyczne wykraczają poza program
Bardziej szczegółowoRYNEK KSIĄŻKI W POLSCE
RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2009 P A P I E R RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2009 P A P I E R Piotr Dobrołęcki współpraca: Tomasz Nowak, Daria Kaszyńska-Dobrołęcka BibliotekaAnaliz Warszawa 2009 Copyright by Piotr
Bardziej szczegółowoW poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego
W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz
Bardziej szczegółowoFilozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk
Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk 10 października 2009 Plan wykładu Czym jest filozofia 1 Czym jest filozofia 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Znaczenie
Bardziej szczegółowoWzorcowe efekty kształcenia dla kierunku studiów filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 2: tabela zawierająca efekty kształcenia dla kierunku filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie i ich relacje z efektami kształcenia dla obszaru nauk humanistycznych Wzorcowe efekty kształcenia
Bardziej szczegółowoI. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem:
Załącznik nr 2 do uchwały nr 182/09/2013 Senatu UR z 26 września 2013 roku EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOLOGIA POLSKA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta studia
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3. Liczba punktów za poszczególne elementy postępowania kwalifikacyjnego:
Załącznik nr. Liczba punktów za poszczególne elementy postępowania kwalifikacyjnego: 1) na Wydziale Humanistycznym studia doktoranckie w dyscyplinie: a) historia 1. Rozmowa kwalifikacyjna 40 punktów Rozmowa
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH
UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH STUDIUM PRAKTYCZNEJ NAUKI JĘZYKÓW OBCYCH FORMAT EGZAMINU: EGZAMIN CERTYFIKUJĄCY Z JĘZYKA OBCEGO, POZIOM B2 Egzamin sprawdza znajomość języka obcego ogólnego na poziomie
Bardziej szczegółowoMIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Objaśnienie oznaczeń: S1A obszar
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka polskiego w roku szkolnym 2012/2013 Kryteria ocen w klasie V
Wymagania edukacyjne z języka polskiego w roku szkolnym 2012/2013 Kryteria ocen w klasie V Opracowała: Bożena Jop WYMAGANIA KONIECZNE (ocena dopuszczająca) Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który w
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 5 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Wstęp do językoznawstwa. 2. KIERUNEK: filologia, specjalność filologia angielska
Załącznik Nr 5 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Wstęp do językoznawstwa 2. KIERUNEK: filologia, specjalność filologia angielska 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW:
Bardziej szczegółowoEkonomiczna rola ubezpieczeń. Doświadczenia Polski na tle wybranych krajów europejskich
RYSZARD BOCIONG, FRANCISZEK HUTTEN-CZAPSKI Ekonomiczna rola ubezpieczeń. Doświadczenia Polski na tle wybranych krajów europejskich Wielkość rynku ubezpieczeń w Polsce mierzona jako procent PKB rośnie bardzo
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIE PRAWNE. W sprawie o zapłatę na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 26 maja 2015 r.
Sygn. akt III CZP 16/16 ZAGADNIENIE PRAWNE W sprawie o zapłatę na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 26 maja 2015 r. Czy zakładowi ubezpieczeń, który wypłacił odszkodowanie z tytułu
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klas I-II gimnazjum (język mniejszości narodowej)
Wymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klas I-II gimnazjum (język mniejszości narodowej) OCENA CELUJĄCA - uczeń rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela w języku - rozumie teksty słuchane
Bardziej szczegółowoSPOŁECZNE ASPEKTY ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO
SPOŁECZNE ASPEKTY ROZWOJU RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO Wstęp Ogólny zamysł napisania książki wywodzi się ze stwierdzenia, iż dalszy rozwój rynku ubezpieczeniowego w Polsce jest uzależniony od znacznego zwiększenia
Bardziej szczegółowoKryteria oceny pracy doktoranta przez opiekuna naukowego
Kryteria oceny pracy doktoranta przez opiekuna naukowego Poniższe kryteria są wymienione także na formularzach Sprawozdania doktoranta i sporządzanej na jego podstawie Opinii opiekuna naukowego doktoranta
Bardziej szczegółowoAnalizy dokumentacyjne. JIW III r.
Analizy dokumentacyjne JIW III r. 1 Typy dokumentów Dokument: materialnie utrwalona myśl ludzka. Dokument pierwotny: oryginalny, forma nadana przez autora; Dokument wtórny: kopia, identyczna pod względem
Bardziej szczegółowośledzi tok lekcji, zapamiętuje najważniejsze informacje;
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE II w I okresie Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: opanował technikę czytania; śledzi tok lekcji, zapamiętuje najważniejsze informacje;
Bardziej szczegółowoLogika dla socjologów Część 2: Przedmiot logiki
Logika dla socjologów Część 2: Przedmiot logiki Rafał Gruszczyński Katedra Logiki Uniwersytet Mikołaja Kopernika 2011/2012 Spis treści 1 Działy logiki 2 Własności semantyczne i syntaktyczne 3 Błędy logiczne
Bardziej szczegółowo