Nowa ekonomia- mit czy rzeczywistość

Transkrypt

1 Nowa ekonomia- mit czy rzeczywistość Sławomir Lachowski Prezes Zarządu BRE Bank SA 18 Marca 2005

2 Nowa Ekonomia mit czy rzeczywistość? dają początek Nowej Ekonomii 2

3 Technologiczne Tsunami Prawo Moore a - liczba tranzystorów w układzie scalonym podwaja się co 18 miesięcy. Obserwację tę przypisuje się Gordonowi Moore owi jednemu z założycieli firmy Intel. Początkowo, w 1965 r., przyjął okres 12 miesięcy, rewidując go 10 lat później. Prawo Gildera - przepustowość łączy w sieci podwaja się co rok. Prawo Metcalfe a - użyteczność sieci zwiększa się proporcjonalnie do kwadratu ilości węzłów (czyli urządzeń lub użytkowników) podłączonych do niej. Sformułował to prawo jeden z twórców Ethernetu -Robert Metcalfe 3

4 Prawo Moor a Source: "Processor Hall of Fame," Intel Museum; Szacuje się, że w 2010 roku moc obliczeniowa komputerów przewyższy moc komputerów z roku 1975 dziesięć milionów razy. 4

5 Prawo Moore a 5

6 Technologia dotyka każdego biznesu Produkt Proces Serwis Prawo Gildera Prawo Metcalfe a Prawo Moore a Źródło: N. Venkatraman,

7 PRZYROST W UŻYTKOWANIU INTERNETU PRZED, W TRAKCIE I PO KOŃCU INTERNETOWEGO BOOMU W ROKU 2000 W PORÓWNANIU Z LICZBĄ WZMIANEK NA TEMAT INTERNETU W PIŚMIE THE ECONOMST Liczba osób posiadających dostęp do Internetu na całym świecie-1 Liczba hostów internetowych na całym świecie-2 Przyrost w obrotach B2C w USA-3 Przyrost z dochodów z reklam internetowych na całym świecie-4 Przyrost w obrotach B2C w USA-5 Przyrost w korzystaniu z bankowości elektronicznej w USA-6 Liczba wzmianek na temat Internetu w The Economist Źródło:1.CyberAtlas, 2003; 2.iSociety,2003; 3. Gartner G2, 2003; 4. Jupiter Research, 2003; 5. Forrester Research, 2003; 6. NUA Internet Surveys,

8 Fale Schumpeter a przyśpieszają Szybkość postępu technologicznego Energia wodna W ókiennictwo Żelazo Para Kolej Stal Elektryczność Chemia Silnik spalinowy Przetwórstwo ropy Elektronika Lotnictwo Sieci cyfrowe Oprogramowanie Nowe media 1-sza fala 2-ga fala 3-cia fala 4-ta fala 5-ta fala lat 55 lat 50 lat 40 lat 30 lat 8

9 Nowa Ekonomia mit czy rzeczywistość? Siły motoryczne Nowej Ekonomii 9

10 Nowa Ekonomia mit czy rzeczywistość? Wpływ rewolucyjnego rozwoju sił i Internetu na cywilizację porównywany jest do największych fal innowacji w historii. Kryteria porównawcze Wpływ na zmianę życia codziennego Wpływ na organizację procesów produkcji (wzrost wydajności pracy) 10

11 11

12 12

13 Era komputerów jest widoczna wszędzie poza statystykami produktywności Robert Solow, laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. Paradoks Solow a 40krotny wzrost rocznych inwestycji w komputery w latach 90tych inwestycje w pozostałe sektory pozostały na niemalże niezmienionym poziomie. W latach sektor IT przyczynił się średnio do 35% wzrostu ekonomicznego Ameryki. Wzrost zatrudnienia w przemyśle wyniósł 13% w porównaniu do 2,5% w pozostałych sektorach. Od 1996 roku produktywność sektorów nierolniczych wzrosła średnio o 2,2% rocznie w porównaniu do utrzymującego się od 25 lat średniego poziomu zaledwie 1% rocznie. 13

14 ecywilizacja Internet wpływa na cywilizację we wszystkich aspektach życia jednostki i społeczeństwa: sposób uczenia się wzajemna komunikacja spędzanie wolnego czasu praca 14

15 ekultura czy jest coś takiego? Jest jak życie w szklanym domu ustawionym w świetle reflektorów 24/7. Błędy są widoczne i karane natychmiast. Nikt nie chce słuchać usprawiedliwień. Wszyscy natomiast chcą wiedzieć co nowego, co będzie zaraz. R. Moss Kanter, evolve 15

16 ekultura Cechy wyróżniające: Kreatywna destrukcja Pełna przejrzystość Tworzy się w czasie rzeczywistym Jest pełna paradoksów Jest przyczyną radości i rozczarowań 16

17 egeneracja egenerację tworzą wszyscy, dla których Internet jest znakiem czasu, a przede wszystkim Ci, których sposób myślenia i działania cechuje otwartość, akceptacja odmienności, niezależność i sceptycyzm. Stajemy twarzą w twarz z nową rzeczywistością obserwujemy ją i poddajemy ocenie. Widzimy, że Internet zmienia sposób w jaki pracujemy, uczymy się, postrzegamy świat, bawimy się, zrzeszamy i kupujemy. Pojawienie się Internetu oznacza nową jakość w dziedzinie kontaktów międzyludzkich i aktywności społecznej. Manifest e-generacji 17

18 WYCENA PRZEDSIĘBIORSTW METODY MAJĄTKOWE wartość spółki jest równa nadwyżce wartości aktywów nad wartością zobowiązań odzwierciedlają statyczną wartość spółki pozwalają ocenić ile można uzyskać z ze sprzedaży aktywów spółki i abstrahując od zyskowności 18

19 metody dynamiczne, uzależniają wartość na zdolności generowania nadwyżki finansowej dla właścicieli kapitału zakładają, że wartość Spółki stanowi suma wartości przyszłych przepływów gotówki z jej działalności z uwzględnieniem wartości pieniądza w czasie Podstawowe rodzaje metod dochodowych: DCF zdyskontowanych przepływów pieniężnych EVA TM Economic Value Added wycena dywidendowa model Gordona Zastosowanie: najpopularniejsze metody wyceny, szeroko stosowane w procesach fuzji, przejęć oraz inwestycji na rynku VC/PE stosowane do wyceny nowych przedsięwzięć inwestycyjnych 19

20 Wartość Spółki szacowana jest jako iloczyn odpowiedniego parametru ekonomicznego wycenianej spółki (np. zysku netto czy EBITDA) i średniego mnożnika tego parametru wyliczonego dla porównywalnych firm Najczęściej stosowane mnożniki: EV / EBITDA EV / EBIT P / E P / BV EV/ Sales wartości firmy (tzn. wartość kapitałów własnych i rynkowej wartość długu firmy) jako wielokrotność EBITDA wartość firmy jako wielokrotność zysku operacyjnego wartość akcji Spółki jako wielokrotność zysku netto wartość akcji Spółki jako wielokrotność wartości księgowej kapitałów własnych, powszechnie stosowana przy wycenie Banków, wiąże się z ROE jako podstawowym wskaźnikiem efektywności dla Banku wartość firmy jako wielokrotność sprzedaży EV/ilość klientów mnożnik stosowany np. przy wycenie firm z sektora ubezpieczeń na życie i OFE 20

21 Real Options... ale jazda W przypadku Internetu: spółki nie przynosiły jeszcze zysków nawet agresywne projekcje cash flow nie uzasadniały tak wysokich wycen DCF,...ale Internet w przyszłości może dać możliwości (opcje) wykorzystania nowych, nieznanych jeszcze modeli biznesowych, które teoretycznie mają nieograniczony potencjał dochodowy. zatem można było spróbować wykorzystać modele wyceny opcji. Zastosowanie złożonych matematycznych modeli opcji prowadziło do wniosków łamiących kanon tradycyjnych wycen: im większe ryzyko i niepewność tym większa wartość opcji im wyższe stopy procentowe tym lepiej, bo NPV przyszłych nakładów niższe im dalszy horyzont wykorzystania tym większa wartość opcji 21

22 Internetowa jazda 22

23 Firmy Nowej Ekonomii 23

24 Firmy Starej Ekonomii 24

25 Dwa światy na przełomie nowego Millenium 25

26 10 największych firm wg kapitalizacji rynkowej 1980/

27 Od gospodarki przemysłowej do gospodarki usługowej 27

28 Czynniki różnicujące Starą i Nową Gospodarkę Wyszczególnienie Stara Gospodarka Nowa Gospodarka Rynek Struktury statyczne Struktury dynamiczne Wymiar konkurencji Narodowy Globalny Formy organizacyjne Organizacja produkcji Hierarchiczne, biurokratyczne Produkcja masowa, mechanizacja Formy sieciowe (sieci wartości, rynki dynamiczne) Produkcja elastyczna, dobra oparte na informacji Kluczowe generatory wzrostu Kapitał, praca Innowacja, wiedza, przepływy informacji Źródła przewagi konkurencyjnej Obniżanie kosztów w wyniku ekonomii skali Znaczenie B&R Umiarkowane Bardzo wysokie Innowacja, jakość, szybkość działania na rynku (ang. time-to-market), indywidualny kontakt z klientem Stosunki z innymi firmami Samodzielność Ścisła współpraca (alianse i fuzje) Polityka cenowa Bazująca na kosztach W zależności od wartości dla klienta Działania marketingowe Stosunki pracownik-pracodawca Wymagane umiejętności Wymagane wykształcenie Marketing masowy oparty na segmentacji rynku Stałe zatrudnienie, stosunki hierarchiczne Wąskie, związane z danym zawodem Wystarczają nabyte umiejętności i dyplom Marketing indywidualny (ang. one-toone marketing) Elastyczne i oparte na współpracy nowe formy pracy (np. teleworking) Szerokie, powiązane (ang. crosstraining) Ciagła nauka i podnoszenie kwalifikacji Źród o: R. D. Atkinson, R. H. Court, Progressive Policy Institute, Technology, Innovation and New Economy Project, lipiec 1999, s. 7, [za:] K. Rutkowski, Między m otem technologicznych wyzwań e-biznesu a kowad em możliwości jego logistycznej obs ugi,[w:] Logistyka on-line, Zarządzanie ańcuchem dostaw w dobie gospodarki elektronicznej, PWE, Warszawa, 2002, s

29 Czynniki kulturowe Brick&mortar Dot.comy Strój Garnitur i krawat Żadnej nagości, chyba że na nocnej zmianie:) Rozrywka Firmowa drużyna koszykówki/ Gimnastyka Piwo w piątki Zwierzęta w biurze zabronione Oby tylko nie spały na stole bilardowym Tempo biznesu Proszę jedź ostrożnie Gaz do dechy Preferowany napój Czarna kawa Triple Skinny Latte Godziny pracy 9 rano 5 po południu 9 rano 5 rano 29

30 Fortune e-50 według dochodów jesień

31 Fortune e-50 według dochodów jesień 2000 cd. 31

32 The Fortune e-50 Performance 32

33 Wzrost indeksu Giełdy NASDAQ ARPANet NSFNet Regional Nets (NYSERNET) World Wide Web Post Internet Era 33

34 Wzrost indeksu NASDAQ ARPANet NSFNet before 1985 Regional Nets (NYSERNET) Early Internet Era World Wide Web Post Internet Era 34

35 Wzrost indeksu NASDAQ Regional Nets (NYSERNET) Early Internet Era World Wide Web Post Internet Era ARPANet NSFNet before

36 data as of

37 data as of

38 data as of

39 data as of

40 data as of

41 data as of

42 data as of

43 data as of

44 data as of

45 data as of

46 General Electric data as of

47 47

48 48

49 49

50 50

51 Triumf i klęska dot.comów Gwałtownym i nieuzasadnionym racjonalnie wzrostom zawsze towarzyszą gwałtowne i uzasadnione spadki. 51

52 HISTORIA LUBI SIĘ POWTARZAĆ ZAUROCZENIE INTERNETEM MINĘŁO S&P Composite vs. Radio Broadcasting Indeks, 100 = styczeń Dow Jones vs. Goldman Sachs Internet Index Indeks, 100 = maj 1996 Dotcomy umar y, lecz e-business pozostanie na d ugo. Charlie Fine, MIT Sloan School of Management 52

53 53

54 Triumf i klęska dot.comów Koniec jest tylko początkiem W poszukiwaniu nowego modelu biznesowego Internet w dalszym ciągu będzie odgrywał wiodącą rolę. Istnieje prospektywny model biznesowy firm internetowych: Amazon.com, ebay, Yahoo!, AOL Model biznesowy firm zarabiających na rozwoju technologii informacyjnych i Internetu: CISCO, ORACLE, Nortel, SUN Microelectronics Wiodące, tradycyjne firmy przekształcają się w ebiznes: General Electric, DELL Computers, IBM 54

55 ROZWÓJ E-BIZNESU Co 24 godziny ilość stron internetowych zwiększa się o 3,2 miliony Każdego miesiąca 6 mln nowych urządzeń jest podłączanych do Internetu Ruch w Internecie podwaja się co 100 dni W roku 2000 wartość e-commerce w Europie wyniosła 88 mld USD Szacuje się, żę do roku 2005 ilość użytkowników Internetu wzrośnie o 25%, t.j. do ponad 700 mln 55

56 56

57 Zmieniające się twarze sieci www Interaktywny PC Internet Rozrywka w sieci - szerokopasmowy dostęp do Internetu Inteligentna sieć domowa podłączona do Internetu mobilny Internet - mcommerce Voice over IP B2B 57

58 Reguły rządzące Nową Gospodarką Prawo Metcalfe a każdy nowy członek, dostawca i użytkownik sieci dodaje wykładniczą wartość. Nowe zasady działania Wyrzuć stare zasady, myśl odmiennie, Twój konkurent jest Twoim partnerem. Prędkość W Internecie szybkość jest kluczowa. W każdej chwili musisz być gotowy na wykonanie zwrotu. Kapitał intelektualny Przedsiębiorstwo z mądrzejszymi pracownikami wygrywa Jeden rynek czas i przestrzeń zostają wyeliminowane. Myśl w kategoriach jednej gospodarki i jednego rynku. Marka ma znaczenie marka jest drogowskazem i jednocześnie gwarantem bezpieczeństwa. Klikanie vs. Czytanie Internet jest szybki i interaktywny. Zbyt wielkie ilości tekstu online nie zdają egzaminu. 58

59 59

60 IBM na początku lat 90-tych struktura oferty, model biznesu W końcu lat 1980-tych i na początku 1990-tych IBM w dużym stopniu zależał od swoich odnoszących duży sukces innowacji z poprzedniej epoki, tj. mainframe, kanały dystrybucji i ekonomii, które opierały się na ciągłej dominacji mainframe ów IBM tworzy Integrated Systems Solutions Corporation, prekursora IBM Global Services Nowy model działania IBM ukierunkowany na klienta z nowym CEO Lou Gerstner Przebudowa linii produktowej IBM; przekształcenie IBM w dostawcę zintegrowanych rozwiązań dla klienta; 60

61 Zaangażowanie IBM w projekty Internetowe IBM jest zaangażowane w Internet poprzez: Dostarczanie produktów umożliwiających łatwy i bezpieczny dostęp do Internetu, Dostarczanie wsparcia softwarowe go, Opracowywanie na potrzeby Internetu oprogramowania dla Windows 3.1, OS/2 i AIX, Dostarczanie serwerów www dla platform AIX, OS/2, MVS, VM i OS/400, Dostarczanie zarówno produktów jak i usługi Internetowych poprzez IBM Global Network i jej więź z Advantis. Opracowywanie gamy produktów i technologii w celu poprawy metod wyszukiwania i uzyskiwania informacji z Internetu, w tym: nowe narzędzia autorskie dla HTML nowe technologie wyszukiwania technologie oparte na Distributing Computing Environment przez Internet wsparcie dla handlu elektronicznego z nową autoryzacją, kodowaniem i usługami zabezpieczającymi 61

62 Zaangażowanie IBM w projekty Internetowe IBM i IBM Global Network są członkami CommerceNet, konsorcjum spółek pracujących w celu pomocy przy kształtowaniu internetowego handlu, w tym wymiany danych (EDI). Dział badawczy IBM jest członkiem Internet Engineering Task Force zawierającego grupę roboczą zajmującą się bezpieczeństwem IP, pracującą nad zdefiniowaniem internetowych standardów dla tuneli IP. Wsparcie IBM dla e-businessu lata 1990-te Lou Gerstner ogłasza pracownikom IBM debiut dużej strategicznej kampanii opartej na ukutym przez IBM określeniu e-business. W swoim pierwszym dużym wystąpieniu do klientów na temat e- businessu, Garstner opisuje zdolność Internetu do stawienia wyzwania stuletniej tradycji działalności gospodarczej i przekształcenia charakteru wszelkich ważnych transakcji pomiędzy osobami indywidualnymi i instytucjami. 62

63 IBM Być innowacyjnym - to model działania IBM Aspekty modelu działania IBM: Rozumienie, Antycypowanie, Zarządzanie siłami innowacji i komercjalizacji, które odgrywają zasadniczą rolę w podnoszeniu wartości dla udziałowców i migrowaniu ryzyka 63

64 IBM-nowe sposoby prowadzenia działalności Nowe sposoby prowadzenia działalności: Wchodzenie i budowanie firm w dziedzinie oprogramowania i usług dla przedsiębiorstw rynków. Oprogramowanie i usługi stanowią obecnie odpowiednio 16% i 48% przychodów spółki ogółem. IBM stworzył nowe kanały dystrybucji i wchodzenia na rynek aby dotrzeć do osób podejmujących decyzje i tym samym zwiększyć sprzedaż. W 2002r. IBM nabył PriceWaterhouseCoopers Consulting (jednostkę globalnego konsultingu biznesowego i usług technicznych), co umożliwiło IBM udzielanie pomocy klientom w rozwiązywaniu problemów biznesowych i wykorzystywaniu technologii dla polepszenia wyników działania. Strategia działania IBM na życzenie, która umożliwia spółkom osiąganie wyższego poziomu reagowania, elastyczności i efektywności niż w tradycyjnym modelu z Epoki Przemysłowej Infrastruktura na życzenie, ukierunkowana na usługi architektura oparta na usługach Web; sieci i wirtualizacja, oparta na otwartych standardach, samodzielne zarządzanie Mocne strony IBM konsulting dla biznesu, integracja systemów, outsourcing, dostępne (otwarte) oprogramowanie dla firm i sprzęt hardwareowy o dużej wydajności typu high-performance 64

65 IBM i Linux IBM tworzy jednostkę w dziedzinie oprogramowania w celu skoncentrowania się na otwartym, niezależnym od platformy middleware W IBM poręcza zobowiązanie na rzecz systemu operacyjnego open source Linux i zaczyna wspierać go w swoich produktach i usługach Jak IBM wspiera otwarte standardy: - Aktywny udział w około 250 organach określających standardy i grupach branżowych oraz fundacjach, które wspierają standardy i inicjatywy open source, w tym platformy XML, UDDI i Eclipse - Fundacja Eclipse założona przez IBM w celu stworzenia otwartego ekosystemu dla integracji narzędzi softwarowych zalogowała 18 milionów wniosków o instalacje (download request) - Power.org, utworzona przez IBM, Sony, Synopsis, Red Hat, Novell i 9 innych spółek przyspiesza otwartą współpracę i innowacyjność związaną z mikroprocesorem IBM- Power Architecture. 65

66 Rewolucja technologiczna a rynki finansowe Początek Krach i dopasowanie Dalszy rozwój Rewolucja przemysłowa 1771 Panika 1797 (Wielka Brytania) Wykorzystanie energii wodnej w produkcji sieć dróg wodnych (kanały, rzeki, oceany) rozwój spółek publicznych Para i kolej 1829 Krach 1847 (Wielka Brytania) Korzyści skali rozwój spółek akcyjnych Zniesienie barier celnych/wolny handel Stal, elektryczność, ciężki przemysł 1875 Światowy krach 1890 (Argentyna, Australia, USA) Kolej kontynentalna, statki parowe, telegraf Wymienialność złota, światowe finanse Samochody, ropa, produkcja masowa 1908 Wielki Kryzys 1929 Sieć autostrad i komunikacja lotnicza Dobrobyt, układ z Bretton Wóods, MFW, Bank Światowy Informatyka i telekomunikacja 1971 Krach na Nasdaqu i światowy kryzys 2000 Globalna cyfrowa sieć telekomunikacyjna Zmiany instytucjonalne stymulujące globalizację 66

67 Każda z firm, nowa czy stara, która nie dostrzega nowej technologii internetowej w swoim życiu biznesowym - dosłownie - jak oddychania może się w krótkim czasie udusić J.Welch- Prezes General Electric na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, kwiecień

68 GE 113 lat historii (1892) jedyna firma notowana na pierwszej giełdzie Nowojorskiej 4ta najbardziej wartościowa marka na świecie Business Week ta pozycja na liście Fortune 500 Magazyn Fortune ga firma w rankingu największych światowych firm - Forbes

69 Obecnie GE posiada: 11 oddzia ów pracowników W 160 krajach na świecie. 69

70 Czy warto ulec nowym trendom? Po co bawić się w biznes na którym nikt nie zarabia pieniędzy? Jurgen Hubbert, Daimler Chrysler Board member. Jack Welch doroczne spotkanie udziałowców, kwiecień 2000 Tak więc... kończąc... chciałbym przypomnieć, że w dzisiejszych czasach nie ma niczego nowego w zarządzaniu, bądź jest tego bardzo niewiele... a określenia nowa czy stara ekonomia, które nieustannie słyszymy, są jedynie wymyślonymi etykietami. Istnieje jednak coś... coś nowego i realnego... co zmienia charakter biznesu, jak nigdy dotąd. Każda firma, stara czy nowa... która nie dostrzega obecnej technologii (ecommerce), tak ważnej jak oddychanie może się w krótkim czasie udusić. Ale dla tych z nas... włączając GE... którzy dostrzegą nowy kierunek... i wielkie możliwości jakie ze sobą niesie, będzie źródłem ekscytacji, jakiej nigdy wcześniej nie zaznali, a nagroda wydaje się być większa niż potrafimy to sobie wyobrazić. Cudownie jest być obecnie częścią GE... Nie byłem nigdy bardziej przekonany do tego, że nasze najlepsze i najbardziej fascynujące dni są dopiero przed nami. 70

71 GE posiada zasoby i infrastrukturę, aby konkurować wykorzystując ebiznes Cel: generowanie zysku poprzez wykorzystanie nowych technologii działaj szybko świadcz lepsze usługi redukuj koszty = zwiększaj marżę integruj poprzez sieć zdywersyfikowane biznesy GE Zrozum wartości i ryzyko ebiznesu Wyeliminuj papier Zidentyfikuj proces, który wymaga zmiany Zniszcz swój obecny proces i zbuduj go z nową wizją (destroyyourbusiness.com) 71

72 72

73 Nowa Ekonomia mit czy rzeczywistość? Rozwój technologii informacyjnych i Internetu zbliża gospodarkę do idealnego modelu rynku i wolnej konkurencji pełny dostęp do informacji (porównanie i selekcja) wielu kupujących i sprzedających koszty transakcji = 0 brak barier wejścia dla producentów 73

74 Nowa Ekonomia mit czy rzeczywistość? Lata te Lata 90-te Produkt Cena Kanał dystrybucji Promocja Klient Wybór Wygoda Komunikacja 74

75 Transformacja Starej Ekonomii 75

76 Wartość dodana Internetu dla klientów indywidualnych Wybór - konsumenci mają możliwość wyboru jakich nigdy dotąd nie posiadali Porównanie -możliwość porównania cen i jakości wyrobów i usług pozwala na racjonalne decyzje o zakupach Selekcje - konsumenci mogą dokonywać wyborów w oparciu o indywidualne potrzeby Cena - alternatywne modele biznesowe (aukcje,aukcje zwrotne zapewniają najlepsze ceny) 76

77 E-stonia

78 Masz prawo do Internetu Estonia postawiła na Internet, by promować społeczeństwo obywatelskie W 2000 roku w Estonii przyjęto ustawę głoszącą, że dostęp do Internetu jest jednym z podstawowych praw człowieka Stworzono kilkaset publicznych darmowych punktów dostępu do Internetu Rząd wspólnie z biznesem oferuje darmowe kursy komputerowe w 200 punktach w całym kraju. Pierwszego dnia uczestnicy uczą się korzystać z komputera, drugiego z Internetu. Uczęszczają na nie drobni przedsiębiorcy a także emeryci Pierwszy na świecie oficjalnie zatwierdzony znak drogowy informujący o darmowych punktach dostępu do Internetu 78

79 Telekomunikacja i technologie informatyczne 12/ / / /2003 Główne, stacjonarne linie telefoniczne na 100 mieszkańców Udział linii cyfrowych (%) Liczba abonentów telefonii komórkowej na 100 mieszkańców Źród a: Elion Enterprises Ltd, Statistical Office of Estonia 79

80 Telekomunikacja i technologie informatyczne 52 procent ludności to użytkownicy Internetu (TNS EMOR, czerwiec 2004r.) 38 procent ludności posiada komputer w domu, 71 procent domowych komputerów jest podłączonych do Internetu (E-Track Survey, TNS EMOR, jesień 2003 r.) Wszystkie szkoły estońskie są podłączone do Internetu W Estonii jest ponad 700 Punktów Publicznego Dostępu do Internetu, 51 na osób (jeden z najwyższych wskaźników w Europie) W 2001 r. liczba estońskich stron internetowych przekroczyła milion Przez Internet można składać w Urzędach Skarbowych deklaracje dochodowe zwrot podatku w ciągu 5 dniu 68 procent ludności estońskiej korzysta na co dzień z bankowości internetowej 89 procent ludności stanowią abonenci telefonii komórkowej (Eesti Telekom, październik 2004 r.) Cały obszar Estonii jest objęty sieciami cyfrowych telefonii komórkowych W kraju jest ponad 400 bezpłatnych stref Internetu bezprzewodowego (hotspoty Wi Fi np. na stacjach Statoil) Technologia peer-to-peer stworzona w estońskiej spółce Bluemoon wykorzystana została do uruchomienia Kazaa i Skype Ponad połowa wszystkich Estończyków płaci za miejsca parkingowe za pomocą telefonów komórkowych Uczestniczka kursu Internetu w Tallinie Źród o: Ambasada Estonii w Warszawie, 80

81 e-goverment Wirtualne Ministerstwa Dzięki systemowi bazującemu na Internecie rząd zamienił posiedzenia gabinetu w sesje, podczas których nie zużywa się papieru, projekty ustaw i inne dokumenty przygotowywane są i rozprowadzane wyłącznie w wersji elektronicznej (jedna kopia wydruku do archiwum). Obrady rządu odbywają się przed monitorami komputerów- trwa to o wiele krócej. Jeśli nikt nie ma uwag wciskają "Enter ; w pracach mogą uczestniczyć ministrowie przebywający za granicą Zgodnie z estońskim prawem, projekt ustawy pojawia się na stronie internetowej ministerstwa w momencie, gdy zostaje wysłany do innego urzędu, np. do konsultacji. Każdy projekt prawa szybko staje się więc dokumentem publicznym, z którym jeszcze na długo przed przyjęciem mogą zapoznać się obywatele. Wydatki z budżetu państwa można śledzić w Internecie na bieżąco (w czasie rzeczywistym) "Teraz ja decyduję - strona internetowa, gdzie obywatele mogą komentować projekty praw a także zgłaszać własne. W ten sposób zmieniono np. ustawę o posiadaniu broni, tak by tradycyjne bractwa studenckie mogły nosić symboliczne miecze. Internauci wymyślili też, że jedna częstotliwość radiowa w całym kraju musi być wolna dla bezprzewodowego Internetu. Istnieje jedna strona wejściowa ułatwiająca dostęp do wszystkich państwowych urzędów i instytucji. Przez Internet można składać podania, np. o paszport, zeznania podatkowe Dowód osobisty z elektronicznym chipem może być używany: 1. Jako paszport w obrębie krajów UE 2. Jako bilet na komunikację miejską 3. Do złożenia elektronicznego zeznania podatkowego - za pomocą czytnika podłączonego do komputera 4. Do zaciągania kredytu 5. Jako elektroniczna policja - w karcie niebawem znajdzie się pełna historia wykroczeń drogowych e-voting -od 2005 roku będzie też można głosować w wyborach przez Internet. - Ustawa pozwalająca na to już została przyjęta, trwają prace nad rozwiązaniami technicznymi. Głosowanie będzie odbywać się na podstawie dowodów tożsamości. Głosujący będą przeciągać swój dowód osobisty wyposażony w elektroniczny chip przez specjalny czytnik podłączony do komputera. 81

82 E-gotowi Trudno o społeczeństwo bardziej otwarte na nowe technologie niż Estończycy. Rozwój Internetu wynika ze sposobu bycia Estończyków, którzy lubią nowinki techniczne i wolą spędzić wieczór przed domowym komputerem zamiast w pubie Społeczeństwo high-tech to skutek świadomej polityki państwa. W 2003 roku na rozwój technologii informacyjnych przeznaczono 1,2 proc. środków z budżetu. Co roku cel ten jest oddzielnym punktem w budżecie Władze kładą nacisk na przepisy umożliwiające korzystanie z nowoczesnych technologii, np. obecnie harmonizują z sąsiednią Finlandią ustawę o podpisie elektronicznym, tak by biznesmeni mogli zawierać umowy za pośrednictwem sieci Estońska specjalność to informatyczna baza danych pokazująca on-line dane o wszystkich pacjentach z całego kraju- informacje wykorzystywane są do badań klinicznych dla firm farmaceutycznych z całego świata Dwa banki oferują możliwość płacenia za pomocą komórki w sklepach i punktach usługowych. - Każdy punkt, który podpisał z bankiem umowę, ma specjalny kod. Dzwoniąc do automatycznego bankiera podaje się sumę, którą chce się zapłacić, i kod. Do udziału zgłosiło się już 750 sprzedawców, mamy ok. 7 tys. użytkowników, lecz ich liczba stale rośnie. Ludzie płacą w ten sposób za taksówkę, kupują produkty spożywcze czy bilety do teatru. Dla bezpieczeństwa użytkownik telefonu może ustalić kwotę, której nie będzie mógł przekroczyć Estończycy zdecydowali się też na eksperyment genetyczny. W Tartu tworzony jest bank DNA całego narodu. Każdy będzie mógł się dowiedzieć, na jakie choroby jest narażony, a naukowcy będą mieli gigantyczny materiał do badań na temat przyczyn poszczególnych chorób W dorocznych rankingach e-gotowości Światowego Forum Ekonomicznego z Davos Estonia regularnie plasuje się na wysokich miejscach. W 2001 roku firma McConnell International oceniła wszystkie państwa rozwijające się (53) pod względem gotowości do korzystania z Internetu. Pod uwagę brane były takie czynniki, jak liczba osób i firm już korzystających z sieci, działania władz, bezpieczeństwo informacji, kapitał ludzki i klimat dla e-biznesu. Estonia wypadła najlepiej, ex aequo z Koreą Południową 82

83 Indie

84 Indie BT Group otworzył kilka call centers obsługujących rynek brytyjski. Ze względu na niższe koszty pracy opłaca się ponosić koszty międzynarodowych połączeń (źródło: Accenture działa w Indiach od 15 lat - oddziały w Bombaju i Bangalore. W 2003r zatrudniał tam 4,3 tys. pracowników (konsultanci, specjaliści ds. integracji systemów oraz osoby zajmujące się outsorcingiem procesów biznesowych, głównie księgowość i zarządzanie personelem (źródło: W Bangalurze jest więcej informatyków (150tys.) niż w Silicon Valley (120tys) Wykształceni Hindusi tworzą interaktywne strony internetowe takich przedsiębiorstw jak Lehman Broters i Boeing 900 inżynierów z ośrodka badawczego Texas Instruments w Bangalurze może poszczycić się 225 patentami Ośrodek Intela w Bangalurze jest w czołówce centrów badawczych na świecie prowadzących prace nad 32-bitowymi mikroprocesorami dla serwerów i chipami do urządzeń bezprzewodowych Jak przewiduje agencja McKinsey, do 2008r. Wartość usług informatycznych i biurowych zamawianych w Indiach wzrośnie 5-krotnie, do 57 mld USD rocznie Wg badań agencji Deloitte Research, Gartner oraz Booz Allen wynika, że firmy zlecające prace w Indiach lub przenoszące tam produkcję zredukowały koszty od 40 do 60% Po transferze procedur do Indii GE Capital oszczędza 340 mln USD rocznie 84

85 Indie Sektory podbijane przez indyjskie firmy: Oprogramowanie - w Indiach opracowuje się najwięcej nowych aplikacji księgowych, oprogramowań do urządzeń cyfrowych oraz kierujących procesami produkcyjnymi Usługi konsultingowe w branży High Tech firmy takie jak: Wipro, Infosys i Tata zarządzają amerykańskimi sieciami informatycznymi i zajmują się procedurami biznesowymi Ośrodki telefonicznej obsługi klienta tysiące indyjskich pracowników przygotowuje wypłaty odszkodowań, analizując wnioski oraz dane posiadaczy kart kredytowych Projektowanie chipów Intel, Texas Instruments i wiele innych spółek amerykańskich decyduje się na uruchomienie w Indiach ośrodków badawczo-rozwojowych Analizy finansowe amerykańskie banki inwestycyjne, biura maklerskie i firmy księgowe otwierają olbrzymie oddziały dlatego też pracy na zlecenie Wall Street będzie coraz więcej Projekty techniczne w Indiach wykonuje się ważne prace badawczo-rozwojowe np. dla General Electric Medical Services, Microsoft, General Motors, Gummins, Forda Analizy amerykańskie przedsiębiorstwa zatrudniają indyjskich matematyków którzy opracowują modele do analizy ryzyka, zachowań konsumentów oraz produkcji Testy leków koszt prac badawczo- rozwojowych w USA wzrasta. W Indiach będzie się więc przeprowadzać najwięcej badań biotechnologicznych i testów klinicznych Źród o: Business Week r 85

86 Indyjski rynek oursoucingu Firmy zlecające najwięcej prac w Indiach Firma Rodzaj pracy Liczba zatrudnionych w Indiach GE Capital Services Prace biurowe John Welch Tech Center (GE) Projekty nowych produktów IBM Global Services Usługi informatyczne, oprogramowanie * Oracle Oprogramowanie, usługi 6 000** EDC Usługi informatyczne 3 500*** Texas Instruments Projekty chipów 900 Intel Projekty chipów, oprogramowanie JP Morgan Chase Prace biurowe, analizy *- w 2005r. ** - brak dokładnych danych *** - w 2004r. Źródło: Business Week r 86