PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ZMIANY MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MOŃKI

Transkrypt

1 1 BURMISTRZ MONIEK PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ZMIANY MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MOŃKI 2012 r.

2 2 1. Spis treści Wprowadzenie Cel zakres pracy, powiązanie z innymi dokumentami Ustalenia i główne cele zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko Streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym Istniejący stan środowiska Położenie fizycznogeograficzne Budowa geologiczna Wody powierzchniowe Wody podziemne Klimat Warunki glebowe Surowce naturalne Środowisko przyrodnicze Obszary prawnie chronione Fauna i flora Krajobraz Dziedzictwo kulturowe Ocena potencjalnych zmian stanu środowiska przy braku realizacji ustaleń zmiany 17 miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu Oddziaływanie ustaleń projektu na środowisko Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie Materiały źródłowe... 29

3 Wprowadzenie Cel zakres pracy, powiązanie z innymi dokumentami Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy wynika z przepisu art. 51. ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz z późn. zm.). Prognoza ma na swoim celu wykazać w jaki sposób i w jakim zakresie zmiany wprowadzone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego części obszaru gminy Mońki wpłyną na środowisko. Ze względu na dużą złożoność zjawisk przyrodniczych, ograniczony zakres rozpoznania środowiska oraz ogólny charakter dokumentów planistycznych, ocena potencjalnych przekształceń środowiska wynikających z projektowanego przeznaczenia terenu ma formę prognozy. Do pozostałych celów realizacji prognozy zalicza się: a) wyeliminowanie jeszcze na etapie sporządzania zmiany miejscowego planu zagospodarowania ustaleń sprzecznych z zasadami zrównoważonego rozwoju analizowanego obszaru i jego otoczenia, b) ocenę skutków oddziaływania na środowisko zmian przyjętych w miejscowym planie zagospodarowania gminy, a co za tym idzie określenie wpływu nowego przeznaczenia terenów na poszczególne rodzaje użytkowania oraz określenie warunków zagospodarowania tych obszarów, c) wprowadzenie ustaleń umożliwiających działalność gospodarczą na analizowanym terenie i zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej przy równoczesnym zachowaniu równowagi przyrodniczej i trwałości procesów przyrodniczych, d) ocenę na ile ustalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania pozwolą na zachowanie istniejących wartości zasobów środowiska, na ile wzbogacą lub odtworzą obniżone, czy też zdegradowane wartości oraz w jakim stopniu spotęgują lub osłabią istniejące zagrożenia, a także na ile stwarzają możliwość pojawienia się nowych szans dla ukształtowania wyższej jakości środowiska. Prognozę sporządzono na podstawie art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz z późn. zm.). Zakres i stopień szczegółowości prognozy został uzgodniony przez: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku pismem z dnia 30 sierpnia 2011 r., znak: WOOŚI EC, Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Mońkach Uzgodnienie Nr NZ/Uz02/11, pismo Nr NZ 41833/2/11 z dnia r.. Opracowywany dokument ma powiązania z niżej wymienionymi dokumentami i opracowaniami: Miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego gminy Mońki, uchwalonym uchwałą Nr IX/64/03 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 30 października 2003 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. Nr 122, poz. 2247, zm. z 2006 r. Nr 12. poz. 155, z 2008 r Nr 270, poz.2748, z 2011 r Nr 100, poz. 1141). Przeprowadzana prognoza oddziaływania na środowisko ma na celu ocenę wpływu jaki wywrą zmiany projektowane w tym dokumencie na środowisko. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mońki, uchwalonym uchwałą Nr IV/32/98 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 29

4 grudnia 1998 r zmienionym uchwałą Nr XXVII/130/08 z dnia 20 października 2008 r. z późniejszymi zmianami. Ze Studium, dokumentu formułującego zasady polityki przestrzennej, pozyskano kompleksowe informacje na temat środowiska naturalnego gminy, jej społeczności i gospodarki. Posłużyły one do oceny aktualnej sytuacji społeczno gospodarczej, oraz zanalizowania tendencji w rozwoju gminy. Projekt zmiany planu zagospodarowania przestrzennego gminy Mońki. Zmiany jakich dokonuje w istniejącym planie gminy są tematem niniejszego opracowania. Opracowaniem ekofizjograficznym sporządzonym na potrzeby projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mońki. Dokument ten udzielił informacji o aktualnym stanie i funkcjonowaniu środowiska na terenie gminy, pozwolił scharakteryzować poszczególne elementy przyrodnicze i ich wzajemne powiązania, oraz określić istniejące problemy ochrony środowiska. Programem ochrony środowiska Województwa Podlaskiego na lata , Zarząd Województwa Podlaskiego 2007 r., Dokument ten wdraża politykę ekologiczną państwa na poziomie regionu i zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego muszą być dostosowane do jego ustaleń. Raportem o stanie środowiska województwa podlaskiego w latach , WIOŚ Białystok 2010 r., Polityką Leśna Państwa dokument ten określa cele i priorytety polityki leśnej państwa oraz jej spodziewane efekty, ze szczególnym wyszczególnieniem zapewnienia trwałości lasów wraz z ich wielofunkcyjnością, zwiększanie zasobów, ochrona oraz poprawa stanu, Program Ochrony Środowiska Gminy Mońki. Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Zasadniczą misją Programu jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka. Plan Gospodarki Odpadami Gminy Mońki gmina Mońki jako członek Związku Komunalnego Biebrza, była objęta Planem gospodarki odpadami dla Związku Komunalnego Biebrza. W chwili obecnej zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dokumentem w postaci planu dotyczącym gospodarki odpadami komunalnymi będą plany wojewódzkie, a uchwała wykonawcza do tegoż planu będzie stanowiła prawo miejscowe dla gmin. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego (zwany dalej WPGO), zgodnie z przepisami ustawy o odpadach (art. 15) obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstających na obszarze województwa oraz przywożonych na jego obszar, a w szczególności odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji, odpady opakowaniowe, odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, zużyte opony oraz odpady niebezpieczne, w tym pojazdy wycofane z eksploatacji, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, PCB, azbest, odpady medyczne i weterynaryjne, oleje odpadowe, baterie i akumulatory. Ustalenia i główne cele zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części obszaru gminy Mońki Prognoza oddziaływania na środowisko dotyczy uchwały Rady Miejskiej w Mońkach Nr X/107/11 z dnia 21 czerwca 2011 r w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Mońki, uchwalonego uchwałą Nr IX/64/03 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 30 października 2003 r. (Dz. Urz. Woj. Podl. Nr 122, poz. 2247, zm. z 2006 r. Nr 12. poz. 155, z 2008 r Nr 270, poz.2748, z 2011 r Nr 100, poz. 1141).

5 5 Zmianą planu obejmuje się: 1) zmianę sposobu zagospodarowania części obszaru gminy Mońki, położonego na terenach wsi: Potoczyzna, Świerzbienie, Hornostaje, Zblutowo, Przytulanka, Kołodzież,, Kosiorki, Dzieżki, Ciesze, Rybaki, Żodzie, Krzeczkowo, Sobieski, Boguszewo, Sikory; 2) dostosowanie treści planu, określonej w 22, do wymogów art. 75, ust. 2 ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 106, poz. 675). Lp. Przeznaczenie terenów Symbol na rysunku zmiany planu Nr. geodezyjne działek Położenie terenu MNU 80, 81 wieś Hornostaje Osada 2. 2 MNU 130/1 wieś Hornostaje Osada 3. 3 MNU 149/1, 149/2 wieś Hornostaje Osada 4. 4 MNU 178 wieś Hornostaje Osada 5. 5 MNU 180 wieś Hornostaje Osada 6 MNU 185/1 wieś Hornostaje Osada 7 MNU 24/18 wieś Świerzbienie 8 MNU 25/9 wieś Świerzbienie 9. 9 MNU 44/4 wieś Świerzbienie MNU 69, 70 wieś Zblutowo MNU 67 i część 66 wieś Zblutowo MNU 60, 61 wieś Zblutowo MNU 72, 73, 74 wieś Zblutowo MNU 91/2, 95, 96/1 wieś Zblutowo Tereny z podstawowym 6. przeznaczeniem pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną z dopuszczeniem 7. usług i rzemiosła nieuciążliwego, oznaczone na rysunku 8. zmiany planu symbolem MNU

6 MNU 88 wieś Zblutowo MNU 296 wieś Potoczyzna MNU MNU 152/ MNU 64, 65, MNU 11/15 wieś Rybaki URM 10/2 wieś Świerzbienie URM 1/3 wieś Kosiorki URM 18/2, 18/4 wieś Dzieżki URM 22/1 wieś Ciesze 25 URM 285 wieś Przytulanka 26 URM 37/13 27 URM URM 239, 240 wieś Potoczyzna URM 244 wieś Potoczyzna URM 58 wieś Kołodzież URM 108/13 wieś Kołodzież URM 119/6 wieś Kołodzież 33 UKS 334 wieś Krzeczkowo 34 UKS 161 wieś Przytulanka Tereny z podstawowym 25. przeznaczeniem pod zabudowę usługową i rzemieślniczą, 26. z dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, oznaczone na rysunku 27. zmiany planu symbolem URM 28. Tereny z podstawowym 33. przeznaczeniem pod zabudowę usługową z zakresu kultury, sportu i rekreacji, 34. oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem UKS 5 112/18 oraz część wieś Kołodzież 112/17 wieś Żodzie wieś Hornostaje Osada wieś Rybaki wieś Zblutowo

7 Teren z podstawowym przeznaczeniem pod zabudowę usługową, 35. uciążliwą (kremacja zwłok) oznaczony na rysunku zmiany planu symbolem UR 35 UR cz. dz. 152/6 wieś Żodzie Teren z podstawowym przeznaczeniem pod zabudowę produkcyjno36. usługowohandlową i gospodarowania odpadami oznaczony na rysunku zmiany planu symbolem PU 36 PU 11/15 wieś Rybaki ZL 324 wieś Hornostaje ZL 178 wieś Sikory ZL cz. dz. 11/6 wieś Dzieżki 40 ZL 11/8 wieś Dzieżki Tereny z przeznaczeniem do 40. zalesienia, oznaczone na zmiany planu 41. rysunku symbolem ZL ZL 5 część dz. 8/3 i 9/1 wieś Sobieski 42 ZL 634 wieś Boguszowo ZL część dz. 747 wieś Boguszowo ZL i 44a ZL 466, cz. dz. 467 wieś Krzeczkowo Na w/w terenach ustala się zagospodarowanie terenów według art. 3, ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679, z późn. zm.) oraz art. 2. ust. 2 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.), o ile zagospodarowanie to jest zgodne z innymi przepisami szczególnymi, oraz dopuszcza się: 1) zakładanie i przeprowadzanie dla potrzeb ludności i rolnictwa lokalnych sieci infrastruktury technicznej oraz związanych z nimi urządzeń niezbędnych do korzystania z tej infrastruktury, w sytuacji braku możliwości ich trasowania poza terenami leśnymi, pod warunkiem uzyskania zgody właściciela gruntów na wykonania prac oraz rekultywacji gruntów po ich zakończeniu; 2) lokalizację infrastruktury i urządzeń łączności publicznej; 3) urządzanie ciągów spacerowych, szlaków turystycznych i innych urządzeń związanych z turystyką w rozumieniu art. 4, pkt 21 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. 121, poz. 1266, z późn. zm.) oraz art. 3, pkt 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.); 4) lokalizację obiektów związanych z obsługą gospodarki leśnej i eksploatacją lasów oraz modernizację obiektów istniejących na terenach leśnych. Podstawę opracowania zmiany planu stanowią: 1) uchwała Rady Miejskiej w Mońkach Nr X/107/11 z dnia 21 czerwca 2011 r w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania

8 8 2) przestrzennego gminy Mońki; studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mońki, uchwalone uchwałą Nr IV/32/98 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 29 grudnia 1998 r. z późn. zm. Przedmiotem zmiany planu są zagadnienia obowiązujące, zawarte w art. 15, ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn.zm.): 1) przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu lub różnych zasadach zagospodarowania oraz lokalizacja urządzeń infrastruktury technicznej: a) tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dopuszczeniem usług i rzemiosła nieuciążliwego, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem MNU b) tereny zabudowy usługowej i rzemieślniczej, z dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem URM c) tereny zabudowy usługowej zakresu kultury, sportu i rekreacji, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem UKS, d) tereny zabudowy usługowej uciążliwej (kremacja zwłok), oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem UR, e) tereny zabudowy produkcyjnej, rzemieślniczej usługowej i handlowej, z dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem PU, f) tereny leśne, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem ZL, g) tereny dróg publicznych oraz wewnętrznych, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem KDD i KDW, h) trasy sieci wodociągowej, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem w, i) trasy sieci energetycznej niskiego napięcia, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem enn, j) trasy linii telefonicznej, oznaczone na rysunku zmiany planu symbolem t; 2) zasady i warunki zagospodarowania terenów: a) zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego, b) zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, c) zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, d) wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych, e) parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy, f) granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, ustalonych na podstawie odrębnych przepisów, w tym terenów górniczych, a także obszarów szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszarów osuwania się mas ziemnych g) szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości objętych zmianą planu, h) szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy, i) zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, j) sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urządzania i użytkowania

9 9 terenów, k) stawki procentowe, na podstawie których ustala się opłatę, o której mowa w art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn.zm.); 3) ustalenia pozostałe: a) ustalenia dotyczące potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa, b) zasady ochrony przeciwpożarowej. c) przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne. Przeznaczenie terenów pod zabudowę inną niż rolniczą odbywa się na podstawie wyznaczonych funkcji terenów z ich przeznaczeniem pod różnego rodzaju zabudowę, które nie wymagają uzyskiwania zgody organów, o których mowa w art. 7, ust. 2 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.). Ustalenia zmiany planu nie przypisane określonemu symbolowi dotyczą całego obszaru opracowania Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy W opracowaniu prognozy posłużono się opisową analizą prawdopodobnych rodzajów skutków oddziaływania na środowisko, jakie mogą wystąpić w realizacji ustaleń projektu zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W procedurze rozpatrywania oddziaływania uwzględniono wszystkie komponenty środowiska przyrodniczego. Ocenę przeprowadzono kompleksowo dla jednego wariantu ustaleń planistycznych zaproponowanych przez projektanta urbanistę. W celu sporządzenia prognozy przeprowadzono następujące prace: zaznajomiono się z projektem zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Mońki, Opracowaniem ekofizjograficznym sporządzonym na potrzeby projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Mońki zaznajomiono się z danymi fizjograficznymi oraz innymi dostępnymi opracowaniami sozologicznymi obejmującymi obszar objęty prognozą, dokonano oceny zmian w projekcie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Mońki w odniesieniu do obowiązujących aktów prawnych, przeprowadzono wizję obszaru objętego prognozą, dokonano analizy czynników potencjalnie mogących przynieść negatywne skutki dla środowiska Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania Ustawowo określony jest obowiązek prowadzenia oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy (raz w czasie jednej kadencji Art. 32 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Powiązanie tego monitoringu zagospodarowania przestrzennego na szczeblu lokalnym (a więc również monitoringu stanu realizacji zmiany studium i planów miejscowych) z odpowiednimi elementami państwowego monitoringu środowiska (PMŚ) pozwoliłoby także na ewentualną ocenę wpływu realizacji zmiany miejscowego planu zagospodarowania na środowisko.

10 Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko Dla planowanych przedsięwzięć wynikających z realizacji ustaleń zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Mońki z uwagi na miejscowy zasięg wyklucza się możliwość transgranicznego oddziaływania na środowisko zgodnie z art. 104 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie z dnia 3 października 2008 r Streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części obszaru gminy Mońki ma na celu zwiększenie stopnia zainwestowania terenów. Obszary zielone (leśne i rolne) zostaną przeznaczona pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, usługi i rzemiosło nieuciążliwe. W jednym przypadku (we wsi Żodzie) teren rolny zostanie przeznaczony pod zabudowę usługową uciążliwą kremacja zwłok. Część terenów rolnych zostanie poddana zalesieniu, tak jak i tereny poeksploatacyjne kopalni surowców mineralnych. W strukturze przyrodniczej obszaru objętego projektem zmiany planu nie stwierdzono obszarów objętych ochroną przyrodniczą, ani obiektów dziedzictwa kulturowego. Realizacja projektu wiąże się z efektami gospodarczymi oraz skutkami powodowanymi w środowisku przyrodniczym. Zostanie zredukowana powierzchnia terenów zielonych. Lokalnie wzrosną hałas i zanieczyszczenie powietrza w związku ze zwiększonym ruchem komunikacyjnym. Ustalenia projektu zawierają zapisy ograniczające negatywne oddziaływanie inwestycji na środowisko a także zapisy korzystne dla utrzymania bioróżnorodności terenu. Są one wystarczające i zapewnią odpowiednią ochronę zabytkom krajobrazu, środowiska przyrodniczego i kulturowego Istniejący stan środowiska Położenie fizycznogeograficzne Według podziału fizycznogeograficznego Polski (J. Kondrocki, A. Rychling) gmina Mońki położona jest w obrębie wysoczyzny Białostockiej wchodzącej wskład makroregionu Niziny Północnopodlaskiej. Niewielki skrawek w północno zachodniej części gminy należy do Kotliny Biebrzańskiej. Na terenie gminy Mońki dominuje urozmaicona morfologicznie wysoczyzna polodowcowa z licznymi formami marginalnymi powstałymi podczas zanikania zlodowacenia środkowopolskiego. Obszar wysoczyznowy gminy położony jest głównie na wysokości m npm. Najwyższe wzniesienie znajduje się w okolicy kol. Świerzbienia 201,3 m npm., zaś teren najniżej położony to użytki zielone znajdujące się pomiędzy wsiami Wilamówka i Kulesze 101,1, m npm. Najbardziej charakterystycznymi formami rzeźby terenu są liczne wzgórza kemowe. Między kemami występują płaty osadów wodnolodowcowych, a miejscami osadów zastoiskowych (rejon wsi Hornostaje). Powierzchnia osadów wodnolodowcowych opada łagodnie w kierunku południowowschodnim do rozległego obniżenia, w środku którego w XVI w. piętrząc wody rzeki Nereśl utworzono jezioro Zygmunta Augusta (Czechowskie). We wschodniej części obszaru gminy dominującym elementem rzeźby terenu jest dolina rzeki Nereśl. Natomiast fragment obszaru zachodniej części gminy zaliczany do Kotliny Biebrzańskiej charakteryzuje się płaskorówninną rzeźbą terenu i obejmuje głownie taras nadzalewowy Biebrzy przykryty piaskami eolicznymi i wydmami, skrawki tarasu zalewowego oraz część równin torfowych wypełniających rozległe obniżenie Kotliny Biebrzańskiej. Obszar ten wyniesiony jest ca 110 m npm. W układzie administracyjnym gmina Mońki położona jest w centralnej części

11 11 województwa podlaskiego i granicy od północnegowschodu z gminą Jaświły, od południowegowschodu z gminą Knyszyn, od południa z gminą Krypno, od południowegozachodu z gminą Trzcianne i od północnegozachodu z gminą Goniądz Budowa geologiczna Obszar gminy Mońki położony jest w obrębie prekambryjskiej platformy wschodnieuropejskiej na południowym skłonie wyniesienia mazurskosuwalskiego. Strop utworów krystalicznych leży na głębokości około 1000m, na którym idąc od dołu do góry zalegają osady: jury środkowej iły, iłowce, mułowce, margle, wapienie muszlowe, kredy dolnej osady wapiennomargliste, kredy górnej wapienie piaszczystoglaukonitowe z fosforytami, piaski i mułowce kwarcowe glaukonitowe, wapienie z fauną i kreda pisząca, osady trzeciorzędowe reprezentowane głownie przez piaski, mułki i iły oligoceńskie oraz mioceńskie, stanowiące podłoże pokrywy czwartorzędowej. Miąższość pokrywy czwartorzędowej na terenie gminy jest zróżnicowana i waha się od ca 120 do 123 m. Utwory czwartorzędowe są reprezentowane przez osady zlodowacenia począwszy od podlaskiego aż do środkowopolskiego. Osady zlodowacenia podlaskiego reprezentowane są przez gliny zwałowe zalegające w obniżeniach podłoża czwartorzędowego Nie tworzą one jednak ciągłego poziomu. Gliny zwałowe przykrywają recesyjne osady zastoiskowe i wodnolodowcowe, które z kolei są przykryte przez gliny zwałowe dwóch stadiałów starszego i młodszego zlodowacenia południowopolskiego. Gliny zwałowe młodszego stadiału występują prawie na całym obszarze gminy w towarzystwie osadów wodnolodowcowych i zastoiskowych. W rejonie gm. Mońki osady zlodowacenia południowopolskiego są oddzielone od osadów zlodowacenia środkowopolskiego osadami iłów, mułków, piasków jeziornych oraz torfu. Głównym budulcem pokrywy czwartorzędowej na terenie gminy Mońki są utwory zlodowacenia środkowopolskiego reprezentowane przez gliny zwałowe, osady lodowcowe, mułki, piaski i żwiry kemów, osady stożków zandrowych oraz osady zastoiskowe w rejonie wsi Hornostaje. Znaczne powierzchnie gminy zajmują pagóry kemowe zbudowane z piasków drobnoziarnistych z wkładkami mułków oraz piaskami z wkładkami żwirów. Zbocza pagórów kemowych często pokryte są warstwą gliny zwałowej lub piasków lodowcowych. Miąższość osadów kemowych waha się w granicach m. Fragment Kotliny Biebrzańskiej znajdujący się na terenie gminy Mońki budują piaski rzeczne zlodowacenia północnopolskiego. W okresie holocenu powierzchnie tarasu nadzalewowego w wielu miejscach pokryte zostały piaskami eolicznymi oraz wydmami (okolice wsi Kulesze). Utwory holoceńskie wykształcone w postaci torfów występują głownie w dolinie rzeki Biebrzy, a także w dolinach mniejszych cieków oraz obniżeniach bezodpływowych na wysoczyźnie Wody powierzchniowe Pod względem hydrograficznym obszar gminy Mońki należy do dorzecza Wisły z czego 76% powierzchni gminy leży w obrębie zlewni rzeki Narwi, a 24% w zlewni Biebrzy. Przez teren gminy przebiega wododział wód powierzchniowych III rzędu oddzielający zlewnię rzeki Nereśl i rzeki Biebrzy. Sieć hydrograficzna na obszarze gminy jest słabo rozwinięta. Głównym elementem tej sieci jest rzeka Nereśl. Płynie ona z północy na południe przez wschodnia i południową

12 12 część gminy. Głównymi jej dopływami z terenu całejgminy są niewielkie prawobrzeżne cieki Wrzączka (Targonka) i Rumejka odwadniająca wschodnią i południową część gminy. Natomiast północna i zachodnia część gminy odwadniana jest przez Czarną Strugę, Kosówkę i Gołdę. Są to cieki wodne odprowadzające wody do rzeki Biebrzy, położonej na zachód od gminy Mońki. W układzie i funkcjonowaniu sieci hydrograficznej gminy istotną rolę odgrywa jezioro Zygmunta Augusta leżące po zewnętrznej stronie południowo wschodniej granicy gminy, które oprócz funkcji retencyjnej pełni również rolę zbiornika przeciwpowodziowego. Z obliczeń rzędnych zasięgu fali powodziowej dla rzek województwa podlaskiego wynika, że zagrożenia powodziowe na terenie gminy Mońki nie występują. Stan sanitarny wód rzeki Nereśl i Targonki kontrolowany jest przez WIOŚ w Białymstoku w punktach pomiarowokontrolnych monitoringu regionalnego i podstawowego. Przeprowadzone w 2001 r. badani wód rzeki Nereśl w przekroju Dudki wykazywały, iż stan czystości rzeki nie odpowiada docelowej klasyfikacji wód, określonej w Zarządzeniu Nr 18/71 z 27.V.1971r. Prezydium WRN w Białymstoku tj. II kl. Nereśl na całej długości prowadzi wody III kl. czystości. W porównaniu do badań z lat poprzednich pogorszyła się jakość wód w przekroju Dudki, gdzie klasyfikacja uległa obniżeniu z wód II klasy do III kl. Stan czystości dopływu Targonki nie odpowiada docelowej II kl. czystości. Nadal rzeka jest silnie zanieczyszczona ściekami z Moniek. Nie zanotowano jednak wyraźnego pogorszenia wód Nereśli poniżej ujścia Targonki. Ogólna klasyfikacja rzeki Targonki nie uległa zasadniczej zmianie w porównaniu do lat poprzednich, nadal prowadzi wody klasy n.o.n. mimo działających oczyszczalni ścieków komunalnej i Monieckiej Spółdzielni Mleczarskiej. W pozostałych mniejszych ciekach wodnych brak jest badań kontrolnych. Tym niemniej nie obserwuje się jeszcze wpływu zanieczyszczeń ściekowych związanych z działalnością gospodarczą. Zgodnie z wyżej cytowanym zarządzeniem wody tych rzek powinny odpowiadać II kl. czystości. Na obszarze objętym zmianą zagospodarowania nie występują wody powierzchniowe Wody podziemne Główne źródło ujmowania wód podziemnych dla celów użytkowych na obszarze gminy Mońki stanowią utwory czwartorzędowe. Warunki hydrogeologiczne w utworach czwartorzędowych na obszarze gminy są skomplikowane i niezbyt korzystne z uwagi na dominację w budowie geologicznej glin. W obrębie tych utworów wyróżnia się kilka poziomów wodonośnych charakteryzujących się zróżnicowaną zasobnością i zasięgiem przestrzennym. Wyróżnione poziomy wodonośne to: poziom wodonośny spągowy (najniższy), międzymorenowy poziom wodonośny II b i II a, przypowierzchniowy poziom wodonośny. Wody z ujęć czwartorzędowych, a w szczególności z poziomu wodonośnego międzymorenowego są podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę na terenie gminy Mońki. Warstwy wodonośne tego poziomu tworzą naprzemianległe z glinami piaski i żwiry znajdujące się na znacznych głębokościach. Poziom ten charakteryzuje się napiętym zwierciadłem wody oraz zmienną wydajnością (40 80 m 3/h) z poszczególnych ujęć, uzależnioną od miąższości i wykształcenia litologicznego warstwy wodonośnej. Wody tego poziomu charakteryzują się dobrymi parametrami fizykochemicznymi i bakteriologicznymi. Wody poziomu przypowierzchniowego występują w poszczególnych utworach o

13 13 dobrych warunkach infiltracyjnych budujących dna dolin rzecznych oraz niektóre obszary wysoczyznowe. Wody dolin rzecznych kontaktują się z wodami osadów plejostaceńskich obszarów wysoczyznowych i są ze sobą hydrostatycznie powiązane, wykazując uzależnienie okresowych wahań od okresowych stanów wody w rzekach. Im dalej od dolin powyższa zależność się zmniejsza i wahania okresowe w większym stopniu są związane z wielkością i intensywnością opadów atmosferycznych. Głębokość występowania zwierciadła wody gruntowej, wiąże się ściśle z ukształtowaniem powierzchni terenu. Najpłycej woda zalega w holoceńskich torfach, namułach i piaskach budujących dna dolin rzecznych i obniżeń terenowych. Zwierciadło wody układa się tutaj płycej niż 2 m ppt. Na obszarach wysoczyznowych lustro wody w miarę wzrostu wysokości bezwzględnych obniża się do głębokości poniżej 8 m, wykazując przy tym dość ścisłą zależność od konfiguracji terenu. Poziom przypowierzchniowy stanowi podstawowe źródło ujmowania wód w studniach kopanych. Wody tego poziomu w znacznym stopniu są narażone na zanieczyszczenia bakteriologiczne. Przy wysokim stanie wód gruntowych, po okresie roztopów lub długotrwałych opadów w stropie osadów trudnoprzepuszczalnych, zwłaszcza na terenach płaskich, istnieje możliwość występowania płytkich wód powierzchniowych zwanych wierzchówkami. Gmina Mońki należy do obszarów o ograniczonych, lokalnie dobrych zasobach wód podziemnych jednostkowe zasoby wód podziemnych w m3/24h/km2 wynoszą od 50 do 200. Zaopatrzenie ludności w dobrą wodę pitną powinno odbywać się na bazie ujęć wód z poziomu międzymorenowego i spągowego, względnie z ujęć wód oligoceńskich. Część terenów objętych zmianą we wsiach Żodzie, Rybaki i Sobieski znajduje się w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 217 Pradolina Rzeki Biebrzy Klimat W podziale byłego województwa białostockiego na krainy klimatyczne (wg. S.J. Pióro 1973r.) obszar gminy Mońki zaliczony został do Krainy Wysoczyzn Północnopodlaskich (Wysoczyzna Białostocka). Tereny bezpośrednio przylegające do Kotliny Biebrzańskiej (zachodnia część gminy) ulegają jej wpływom klimatycznym, co uwidocznia się przez zwiększoną wilgotność powietrza, niższe temperatury wiosny i lata oraz nieco niższe temperatury w listopadzie i grudniu. Poniższą charakterystykę klimatu obszaru gminy oparto głownie o dane meteorologiczne ze stacji: Mońki, Knyszyn, Białystok, Osowiec i Biebrza z okresu lat wg. opracowania S.J. Pióro.Klimat województwa białostockiego i okresu wg. opracowania A. Górniaka.Klimat województwa podlaskiego" Średnia roczna temperatura na terenie gminy jest niższa od średniej krajowej i wynosi 6,2 C. Średnia temperatura lipca 17 C, zaś stycznia 6,3 C. Średnia roczna amplituda wynosi 23,3 C. Najwyższe temperatury występują w lipcu (średnia temperatura max 22,8 C. Najniższe temperatury występują w styczniu (średnia temperatura min 9,7 C). Okres wegetacji (średnia temperatura powyżej 5 C) trwa około 210 dni, rozpoczyna się on w pierwszej dekadzie kwietnia i kończy się pod koniec października lub na początku listopada. Średnia wilgotność względna powietrza na obszarze gminy wynosi 82%. Najwyższa wartość wilgotności względnej przypada na okres od października do marca, najniższa w czerwcu. W przebiegu dobowym stosunkowo wyższe wartości obserwuje się nocą i nad ranem, natomiast najniższe przypadają na godziny południowe. Rejon gminy Mońki otrzymuje okok) 587 mm opadów w skali rocznej, z czego na okres wegetacyjny (IV X) przypada około 410 mm. Maksimum opadów w ciągu roku obserwuje się w maju, czerwcu, lipcu, sierpniu i wrześniu, zaś minimum w styczniu i marcu. Opady letnie różnią się od opadów zimowych długotrwałością i intensywnością. Latem są one zazwyczaj krótkotrwałe o dużym natężeniu, zaś zimą długotrwałe o niewielkim natężeniu.