Materiały informacyjne dla pacjentów

Transkrypt

1 Materiały informacyjne dla pacjentów Ciśnienie tętnicze krwi (podwyższenie; nadciśnienie tętnicze) Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Objawy Przyczyny Rozpoznanie Leczenie Powikłania Zapobieganie Piśmiennictwo Wybrane linki Krótkie nagrania dźwiękowe Wprowadzenie Nadciśnienie tętnicze jest to trwałe, nieprawidłowe podwyższenie ciśnienia krwi, czyli, ściślej, ciśnienia krwi w tętnicach (ciśnienie tętnicze). Układ krążenia jest zamkniętym systemem, w którym ciśnienie ciągle się zmienia. Rośnie ono do wartości maksymalnej, zwanej ciśnieniem skurczowym, na szczycie każdego skurczu mięśnia serca (uderzenia serca), kiedy to serce wypompowuje krew do naczyń, po czym spada do niższego poziomu, zwanego ciśnieniem rozkurczowym: tę wartość ciśnienie osiąga tuż przed kolejnym uderzeniem serca. Ciśnienie rozkurczowe jest to ciśnienie pomiędzy poszczególnymi skurczami mięśnia serca. Oprócz tej cyklicznej zmienności ciśnienie krwi ciągle zmienia się w zależności od poziomu aktywności fizycznej, niepokoju, stresu, zmian emocjonalnych i innych czynników. Pojedyncze pomiary nie mają więc szczególnego znaczenia. Ciśnienie krwi należy sprawdzać wielokrotnie, zawsze w spoczynku. Ciśnienie krwi mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mmhg). Nadciśnienie definiuje się zwykle jako długotrwałe utrzymywanie się, w warunkach spoczynku, ciśnienia skurczowego na poziomie co najmniej 140 mmhg albo ciśnienia rozkurczowego na poziomie co najmniej 90 mmhg. U osób z podwyższeniem ciśnienia krwi istotne znaczenie ma zmiana trybu życia, na przykład właściwe odżywianie i zwiększenie aktywności fizycznej. Leczenie farmakologiczne (podawanie lekarstw) zaleca się zwykle wtedy, gdy ciśnienie skurczowe przewlekle utrzymuje się na poziomie co najmniej 160 mmhg i/lub ciśnienie rozkurczowe przewlekle utrzymuje się na poziomie co najmniej 100 mmhg. Kiedy ciśnienie krwi wynosi od 140/90 do160/100mmhg, podawanie tabletek nie musi być konieczne, jeżeli zmiany trybu życia okażą się skuteczne i jeżeli nie ma czynników ryzyka chorób serca i udaru mózgu, takich jak wysoki poziom cholesterolu, palenie tytoniu lub uprzednie przebycie udaru mózgu lub zawału serca. Blood pressure Polish Translated March 05 Page 1 of 8 NHS Direct 2005

2 Ciśnienie rozkurczowe mmhg stwierdza się u około 20% dorosłych w średnim wieku. Takie wartości ciśnienia obserwuje się rzadziej u osób młodszych, a częściej u osób starszych. Ciśnienie rozkurczowe mmhg stwierdza się u około 4% wszystkich osób dorosłych. Uważa się jednak, że bardzo wielu ludzi ma podwyższone ciśnienie krwi i nie wie o tym. Blood pressure Polish Translated March 05 Page 2 of 8 NHS Direct 2005

3 Objawy Przeciwnie niż się pospolicie sądzi, podwyższenie ciśnienia krwi (nadciśnienie) rzadko powoduje objawy, aż do momentu, kiedy rozwiną się wtórne powikłania ze strony tętnic, nerek, mózgu, oczu lub innych narządów. Niepowikłane nadciśnienie nie powoduje zawrotów głowy, bólów głowy, zmęczenia, krwawienia z nosa ani nadmiernej potliwości twarzy. Przyczyny Przyczyna nadciśnienia w około 90% przypadkach jest nieznana: takie nadciśnienie nazywamy samoistnym. Nadciśnienie samoistne jest bardzo częstą chorobą: występuje być może u 20% wszystkich osób dorosłych. Do jego powstawania może przyczyniać się tryb życia i czynniki genetyczne. Występuje nieco częściej u mężczyzn. Nadciśnienie częściej rozwija się u osób otyłych lub osób nadużywających alkoholu. Do rozwoju tej choroby może przyczyniać się także stres. Czasami przyczyna nadciśnienia jest znana i jest to np. zespół Cushinga, choroby nerek lub, rzadziej, guz komórek wytwarzających adrenalinę w nadnerczach. Nadciśnienie może być spowodowane stosowaniem złożonych preparatów antykoncepcyjnych. U kobiet ciężarnych do podwyższenia ciśnienia krwi prowadzi stan przedrzucawkowy i rzucawka: są to stany, które mogą stanowić zagrożenie życia. Wiadomo, że ogólnoustrojowe podwyższenie ciśnienia krwi uszkadza tętnice, a uszkodzenie tętnic może powodować podwyższenie ciśnienia krwi. To sprzężenie zwrotne prowadzi do podwyższania się ciśnienia krwi. Uszkodzenie tętnic zmniejsza ich elastyczność. Tętnice stają się sztywne. Sprzyja to również rozwojowi choroby tętnic miażdżycy, która może prowadzić do zwężania się tętnic. Choroba ta występuje częściej u osób starszych, ponieważ tętnice z wiekiem stają się sztywniejsze. Blood pressure Polish Translated March 05 Page 3 of 8 NHS Direct 2005

4 Rozpoznanie Wynik pomiaru ciśnienia krwi wyraża się dwiema liczbami: pierwsza z nich to wartość ciśnienia skurczowego (ciśnienie panujące w tętnicach w momencie, gdy serce kurczy się i wypycha krew do naczyń), a druga to wartość ciśnienia rozkurczowego (ciśnienie panujące w tętnicach w okresie napełniania się serca krwią pomiędzy kolejnymi skurczami). Ciśnienie krwi mierzy się nadmuchiwanym mankietem, który owija się wokół ramienia. Mankiet nadmuchuje się, po czym lekarz lub pielęgniarka osłuchuje tętnicę znajdującą się tuż poniżej mankietu, jednocześnie spuszczając powietrze z mankietu. Kiedy osoba mierząca zaczyna słyszeć uderzenia serca, odnotowuje tę wartość ciśnienia jako ciśnienie skurczowe. Kiedy przestaje je słyszeć, odnotowuje tę wartość jako ciśnienie rozkurczowe. Czasami stosuje się automatyczne, komputerowe urządzenia do pomiaru ciśnienia krwi. Niektóre osoby denerwują się wizytą u lekarza, co może spowodować przejściowe podwyższenie ciśnienia krwi. Dlatego też zwykle rozpoznanie nadciśnienia stawia się dopiero wtedy, kiedy przy trzech pomiarach, wykonywanych w pewnych odstępach czasu, stwierdza się podwyższone ciśnienie. Ciśnienie krwi należy sprawdzać regularnie. Po rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego lekarz rodzinny powinien także ocenić, czy u danego pacjenta istnieje ryzyko chorób układu krążenia (czyli chorób naczyń krwionośnych i serca, które mogłyby powodować zawał serca lub udar mózgu). Taka ocena obejmuje dodatkowe badania; konieczne może być skierowanie pacjenta do specjalisty. Blood pressure Polish Translated March 05 Page 4 of 8 NHS Direct 2005

5 Leczenie Leczenie nadciśnienia obejmuje zmiany trybu życia i, jeżeli jest to konieczne, przyjmowanie leków. W wielu przypadkach łagodnego nadciśnienia do obniżenia ciśnienia krwi do poziomu prawidłowego wystarcza zmiana sposobu odżywiania, regularne ćwiczenia fizyczne, dieta niskotłuszczowa, niepalenie i, jeżeli jest to konieczne, ograniczenie ilości spożywanej soli i alkoholu. Jeżeli wprowadzenie tych zmian nie odniesie skutku, konieczne jest przyjmowanie leków. W leczeniu nadciśnienia stosuje się trzy główne klasy leków: Leki moczopędne (diuretyki) działają na nerki, powodując wydalanie większych ilości wody i soli z moczem i zmniejszenie objętości krwi, przez co obniżają ciśnienie. Leki moczopędne są często leczeniem z wyboru (czyli leczeniem pierwszego rzutu) w nadciśnieniu tętniczym. Beta-blokery zakłócają regulację serca przez hormony i układ nerwowy, spowalniając pracę serca, przez co obniżają ciśnienie. Osoby narażone na powstanie cukrzycy mogą także otrzymać od lekarza receptę na lek z grupy tak zwanych inhibitorów ACE (acetylocholinesterazy). Są to środki rozluźniające naczynia krwionośne. Pacjent może także otrzymać lek z grupy blokerów kanału wapniowego rozluźniający naczynia krwionośne i umożliwiający swobodniejszy przepływ krwi. Jeżeli przyczyną nadciśnienia jest inna choroba, na przykład zaburzenia hormonalne, leczenie tych zaburzeń często powoduje obniżenie ciśnienia krwi do wartości prawidłowych. Leczenie powinno być nadzorowane przez lekarza. Jeżeli pacjent dokona zmian w trybie życia (zob. Profilaktyka) i jego ciśnienie krwi powróci do poziomu prawidłowego, lekarz rodzinny będzie mógł zalecić próbę odstawienia leków. Wystąpił błąd. Prosimy spróbować ponownie. Blood pressure Polish Translated March 05 Page 5 of 8 NHS Direct 2005

6 Powikłania Nikt nie może sobie pozwolić na zlekceważenie nadciśnienia tętniczego, ponieważ powikłania tej choroby powodują więcej zgonów i przypadków ciężkiego kalectwa, niż jakakolwiek inna grupa chorób. Długotrwałe podwyższenie ciśnienia bardzo uszkadza naczynia krwionośne, przyśpieszając procesy starzenia. W szczególności nadciśnienie sprzyja rozwojowi śmiertelnej choroby tętnic miażdżycy, w której stwardnieniu tętnic towarzyszy odkładanie się złogów, blaszek utworzonych z cholesterolu i innych substancji, w błonie wyściełającej tętnice od wewnątrz. Zakrzepica naczyń wieńcowych i udar mózgu są najczęstszymi przyczynami zgonów w krajach zachodnich, podwyższenie ciśnienia krwi może jednak także ciężko uszkadzać serce, nerki i oczy. Należy prowadzić regularne badania w kierunku nadciśnienia u każdej osoby dorosłej. Na szczęście odpowiednie, skuteczne leczenie może w znacznym stopniu wyeliminować dodatkowe ryzyko tych ciężkich powikłań. Zapobieganie Zmiany trybu życia: zdrowe odżywianie z mniejszą ilością soli, w przypadku nadwagi zmniejszenie masy ciała. Rzucenie palenia, regularne ćwiczenia fizyczne, ograniczenie spożycia alkoholu i kofeiny. Duże znaczenie ma regularne sprawdzanie ciśnienia krwi, zwłaszcza u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku nadciśnienia. Doradztwo lub leczenie można rozpocząć, zanim pojawią się powikłania. Blood pressure Polish Translated March 05 Page 6 of 8 NHS Direct 2005

7 Piśmiennictwo Detection, adherence and control of hypertension for the prevention of stroke (Wykrywanie, kontrola i opanowanie nadciśnienia w profilaktyce udaru mózgu): systematyczne omówienie. Ebrahim S. Health Technology Assessment 1998, volume 2, number 11. Kliknij tutaj!! The determinants of screening uptake and interventions for increasing uptake (Czynniki determinujące powodzenie badań przesiewowych i interwencji ukierunkowanych na zwiększenie ich skuteczności): systematyczne omówienie. Jepson R i wsp. Health Technology Assessment 2000; Vol. 4: No. 14. Kliknij tutaj!! Oral beta-blockers for mild to moderate hypertension during pregnancy (Stosowanie doustnych beta-blokerów w łagodnym lub umiarkowanym nadciśnieniu tętniczym w ciąży) (Cochrane Review). Magee LA, Duley L. The Cochrane Library, Issue 1, Kliknij tutaj!! Pharmacotherapy for hypertension in women of different races (Farmakoterapia nadciśnienia u kobiet różnych ras) (Cochrane Review). Quan A i wsp. The Cochrane Library Issue 1, Kliknij tutaj!! Pharmacotherapy for hypertension in the elderly (Farmakoterapia nadciśnienia u osób starszych) (Cochrane Review). Mulrow C i wsp. The Cochrane Library Issue 1, Kliknij tutaj!! Dieting to reduce body weight for controlling hypertension in adults (Dieta odchudzająca w opanowaniu nadciśnienia tętniczego u osób dorosłych) (Cochrane Review). Mulrow C i wsp. The Cochrane Library Issue 1, Kliknij tutaj!! Antihypertensive drug therapy for mild to moderate hypertension during pregnancy (Farmakologiczne leczenie łagodnego i umiarkowanego nadciśnienia tętniczego w ciąży) (Cochrane Review). Abalos E i wsp. The Cochrane Library Issue 1, Kliknij tutaj!! Drugs for rapid treatment of very high blood pressure during pregnancy (Stosowanie leków w szybkiej terapii znacznego podwyższenia ciśnienia tętniczego w ciąży) (Cochrane Review). Duley L, Henderson-Smart DJ. The Cochrane Library Issue 1, Kliknij tutaj!! Blood pressure Polish Translated March 05 Page 7 of 8 NHS Direct 2005

8 Wybrane linki Drug treatment of essential hypertension in older people (Leczenie farmakologiczne nadciśnienia samoistnego u osób starszych) (University of York) Patient Experiences - hypertension (Doświadczenia pacjentów: nadciśnienie) (DIPEx) Blood Pressure Association (Towarzystwo Ciśnienia Krwi) (BPA) High blood pressure (Podwyższenie ciśnienia krwi) (BMJ BestTreatments) Homocysteine (Homocysteina) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Cardiac risk (Czynniki ryzyka chorób serca) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Krótkie nagrania dźwiękowe Hypertension (Nadciśnienie) (język angielski) Długość: 09:15 Hypertension (Nadciśnienie) (język gujerati) Długość: 09:55 Hypertension (Nadciśnienie) (język hindi) Długość: 11:02 Hypertension (Nadciśnienie) (język pendżabski) Długość: 05:01 Hypertension (Nadciśnienie) (język urdu) Blood pressure Polish Translated March 05 Page 8 of 8 NHS Direct 2005