ZARZ DZANIE RYZYKIEM PERSONALNYM W ASPEKCIE WPROWADZANIA INNOWACJI RISK MANAGEMENT PERSONAL IN THE ASPECT OF INNOVATING
|
|
- Michalina Rutkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Marian Huczek Krakowska Akademia im. A.F. Modrzewskiego ZARZDZANIE RYZYKIEM PERSONALNYM W ASPEKCIE WPROWADZANIA INNOWACJI RISK MANAGEMENT PERSONAL IN THE ASPECT OF INNOVATING STRESZCZENIE W zarzdzaniu ryzykiem wana jest odpowiednia do danych warunków koncepcja oraz ustalenia jednoznacznej odpowiedzialnoci menaderów za kierowanie poszczególnymi komórkami organizacyjnymi. Istotnym elementem w zarzdzaniu ryzykiem jest ograniczenie i eliminowanie przyczyn ryzyka. Moliwe to jest przy waciwej zasobnoci informacji i odpowiednim ich przetworzeniu. Menader posiadajcy odpowiednie informacje oraz dowiadczenia moe antycypowa ryzyko oraz skutki podjtych dziaa. W zarzdzaniu ryzykiem personalnym wane jest aby unikn asymetrii informacji, tj. sytuacji, gdy pracownicy maj wikszy zasób informacji ni menader lub odwrotnie. SUMMARY Risk management is important given conditions suitable for the concept and establish clear accountability of managers for managing individual organizational units. An important element in risk management is to reduce and eliminate the causes of risk. This is possible with adequate wealth of information and appropriate processing. Manager with relevant information and experience can anticipate the risks and consequences of actions taken. Risk management personnel, it is important to avoid a situation of information asymmetry. SOWA KLUCZOWE: zarzdzanie ryzykiem, innowacje, ryzyko personalne, controlling, ryzyko niefinansowe KEY WORDS:risk management, innovation, personal risk, controlling, non-financial risks 1. POJCIE I ISTOTA RYZYKA W literaturze przedmiotu mona znale wiele definicji ryzyka. E. Ehrlich charakteryzuje ryzyko jako moliwo nieuzyskania zamierzonych efektów dziaalnoci gospodarczej, poniesienia niezamierzonych strat lub nakadów wyszych od przewidzianych 1. Ryzyko moe by nastpstwem uwarunkowa biologicznych, nowoczesnych technik informacyjno komunikacyjnych, trendów technologicznych, kulturowych, aktualnej i prognozowanej rzeczywistoci gospodarczej 2. M. Bratnicki i J. Struyna okrelaj ryzyko jako prawdopodobiestwo negatywnego rezultatu pewnego przebiegu dziaania i wyróniaj 1 A. Erlich, Ryzyko gospodarcze, [w:] Encyklopedia organizacji i zarzdzania, PWE 1981, s A. Lipka, Ryzyko personalne: szanse i zagroenia zarzdzania zasobami ludzkimi, Poltex, Warszawa 2002, s
2 cztery jego rodzaje z punktu widzenia dziaania przedsibiorcy: finansowe, zwizane z karier, rodzinne i spoeczne oraz psychologiczne 3. Podkreli naley, e spoeczne oraz psychologiczne aspekty ryzyka s duo trudniejsze do zaakceptowania przez przedsibiorców ni ryzyko finansowe. M. Krupa definiuje ryzyko jako prawdopodobiestwo (potencja, moliwo) uzyskania sukcesu lub/i poraki w wyniku podejmowania dziaa o charakterze gospodarczym 4. S. Nahotko pisze, e sytuacje ryzykown charakteryzuj takie cechy jak: obiektywno realne i istniejce obiektywne zjawiska gospodarcze majce wpyw na sytuacj danej organizacji; subiektywno wszelkie decyzje podejmowane prospektywnie s zawsze obarczone mniejszym lub wikszym bdem; ambiwalentno moliwo wystpienia zjawiska pozytywnego, jak i negatywnego; mierzalno ryzyko mona mierzy za pomoc narzdzi diagnostycznych; decyzyjno stanowi podstaw do podejmowania racjonalnych decyzji; dynamiczno ródo, skala ryzyka moe ulega mniejszym lub wikszym zmianom w caym procesie gospodarczym 5. T.T. Kaczmarek pisze, e pojcie ryzyka zawiera dwa róne, ale cile ze sob zwizane znaczenia, a mianowicie: ryzyko obejmuje procesy dokonujce si wskutek aktywnoci ryzyko jako niebezpieczne przedsiwzicia podjte przez czowieka i charakteryzujce jego odwag 6. Immanentnymi cechami sensu istnienia i dziaania organizacji na rynku s ryzyko i niepewno. Niepewno podejmowania decyzji w procesie zarzdzania ryzykiem w organizacji naley rozpatrywa jako deficyt wiedzy, a zastosowanie nowej wiedzy nieuchronnie wie si z ryzykiem i to niekiedy bardzo powanym. Dlatego ostatnim, kocowym etapem procesu tworzenia wiedzy s próby jej sprawdzenia i oceny skutków ewentualnego zastosowania. A.K. Komiski pisze: Problemem jest trudno okrelenia ryzyka zwizanego z zastosowaniem nowej wiedzy. W warunkach «uogólnionej niepewnoci» jest to sprawa o kluczowym znaczeniu dla przyszoci firmy. cile wie si z niemonoci precyzyjnego okrelenia racjonalnego poziomu nakadów na wiedz. Prawidowe ustalenia poziomu ryzyka i znalezienie sposobów jego minimalizacji wymaga poznania mechanizmów tworzenia wiedzy 7. Immanentnymi cechami sensu istnienia i dziaania organizacji na rynku s ryzyko i niepewno. Zaleno midzy niepewnoci i ryzykiem jest wprost proporcjonalna, tj. wraz ze wzrostem zakresu niepewnoci wzrasta take ryzyko. Ryzyko to kategoria mierzalna za pomoc regu rachunku prawdopodobiestwa, jest zatem kategori obiektywn oraz zwizane 3 M. Bratnicki, J. Struyna, Przedsibiorczo i kapita intelektualny, AE w Katowicach, Katowice 2001, s M. Krupa, Ryzyko i niepewno w zarzdzaniu firm, Antykwa, Kraków Kluczbork 2002, s S. Nahotko, Ryzyko ekonomiczne w dziaalnoci gospodarczej, Oficyna Wydawnicza Orodka Postpu Organizacyjnego, Bydgoszcz 2001, s T.T. Kaczmarek, Ryzyko i zarzdzanie ryzykiem. Ujcie interdyscyplinarne, Difin, Warszawa 2006, s A.K. Komiski, Zarzdzanie w warunkach niepewnoci, PWN, Warszawa 2004, s
3 jest raczej z krótkimi okresami, natomiast niepewno jest zjawiskiem niemierzalnym i wystpuje w dugich okresach 8. Dla okrelenia ryzyka jako kategorii ekonomicznej i formuowania zada do bada w obszarze ryzyka niezbdna jest odpowied na trzy pytania: 1. Co moe zaj? Odpowied na to pytanie poznaje si poprzez tworzenie moliwych scenariuszy rozwoju zdarze w otoczeniu wewntrznym i zewntrznym organizacji, analiz realizacji podjtych decyzji z zakresu zarzdzania oraz odchyle w procesie realizacji, okrelenie iloci samych decyzji w obszarze strategicznego wyboru. 2. Jak ocenia si moliwo tego, co moe zaj? Dla odpowiedzi na to pytanie przeprowadza si ocen jakociow i ilociow takich wskaników jak prawdopodobiestwo, statystyczna czstotliwo, ranga, grupa ryzyka wyraajce moliwo powstania kadej ryzykownej sytuacji. 3. Na czym polega ryzyko, jaki jest jego wpyw na wyniki decyzji strategicznych? Odpowied na to pytanie oznacza ustalenie miary oceny ekonomicznych, socjalnych, organizacyjnych i innych nastpstw powstania kadej ryzykownej sytuacji. Na rys. 1 przedstawiono pomocnicz procedur formowania planu zrzdzania ryzykiem organizacji. Kady z moliwego wystpienia rodzaju ryzyka powinien by opisany w formie kolejnych odpowiedzi na szereg pyta. Najczciej kryteriami wydzielania najbardziej istotnego ryzyka mog by: realna moliwo niekorzystnego rozwoju zdarze; istotnie negatywne nastpstwa majce ujemny wpyw na zarzdzanie i organizacj; zoono rodków sucych do rozwizania ryzykownej sytuacji. 2. RYZYKO PERSONALNE I JEGO RODZAJE Ryzykiem personalnym jest angaowanie si w warunkach niepewnoci w dziaania dotyczce personelu, które mog zakoczy si niepowodzeniem 9. Niemono stwierdzenia, czy podejmowane dziaania skierowane na pracowników przynosz rezultaty zgodne z przyjt i zrealizowan strategi personaln organizacji, stanowi charakterystyk ryzyka personalnego. Mona tu wskaza na decyzje dotyczce: wyboru osób do uczestnictwa w danym szkoleniu, rotacji wewntrznej pracowników w strukturze organizacyjnej zbyt pochopny awans lub naoenie zbyt wielu obowizków zawodowych, wyboru czynników motywujcych do pracy itp. róde ryzyka personalnego mona szuka w: - otoczeniu wewntrznym i zewntrznym; - stylach i sposobach podejmowania decyzji personalnych; - cechach podmiotów decyzyjnych. Zagroeniem tkwicym wewntrz organizacji jest brak porozumienia midzy przeoonym a pracownikiem (pracownikami), niesprecyzowana polityka rozwojowa pracowników, 8 R. Borowiecki, Efektywno przedsiwzi rozwojowych. Metody analiza przykady, Fogra, Warszawa Kraków 1996, s A. Lipka, Ryzyko personalne, op. cit., s
4 obnienia wydajnoci pracy, niezadowalajce wynagrodzenia, strategia organizacji. Ryzyko wynikajce z otoczenia organizacji wie si z jego burzliwoci wynikajc ze zoonoci, niecigoci zjawisk spoeczno ekonomicznych i politycznych. Zewntrznym ródem ryzyka personalnego s np. oferty pracy dla pracowników pochodzce od konkurentów organizacji oraz zmiany administracyjno prawne. Dlaczego? Kryteriaidentyfikacjiryzyka, czynniki,parametry,wskaniki ryzyka Co? Strategiazarzdzaniaryzykiem, zasadypodejmowaniadecyzji, warunkiiograniczeniadecyzji, procedury,uzgodnienia Kto? Atrakcyjnypersonel Scenariuszerozwojuryzykownych Osobypodejmujce sytuacji,modelowanieichnastpstwi decyzje prognozowanie,zastosowaniemetod Wykonawcydecyzji zarzdzania Jak? Kiedy? Schematy,regulaminywzakresie zarzdzaniaryzykiem Ile? Materialneifinansowerodkiwydzielone nazarzdzanieryzykiem,wielko dostpnychzasobówdlarozwizania ryzykownychsytuacji Rys. 1. Pomocnicza procedura formowania planu zarzdzania ryzykiem ródo: Opracowanie wasne Biorc pod uwag szerszy aspekt ryzyka, mona wymieni jego czynniki, tkwice w organizacji. S to m.in.: marketing ryzyko w jakoci, produkcji (usug); strategia organizacji ryzyko niezrealizowania zaoe strategicznych; portfel projektów do realizacji ryzyko niespenienia konkretnych projektów; zasoby (ludzkie, rzeczowe, informacyjne, finansowe) ryzyko niewaciwego rozmieszczenia stanowisk pracy; system informacyjny ryzyko w sprzeniu zwrotnym; harmonogramowanie procesów dziki niemu mona rozpoznawa elementy ryzyka; produkt (obejmuje procesy realizacji produktów) sytuacje ryzykogenne stanowi absencja pracowników, niestosowny dobór zespoów roboczych spowalniajcy prac; serwis ryzyko wie si z niespenieniem przez produkt (usug)wymaga odbiorcy; 63
5 inwestycje ryzyko w postaci prawdopodobiestwa nieosignicia spodziewanej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitau 10. Zasoby ludzkie s tutaj podstawowym czynnikiem, poniewa od nich zaley realizacja procesu wytwórczego w organizacji. Pozyskiwanie dobrego pracownika, inwestowanie poprzez szkolenia, waciwe ich rozmieszczenie w strukturze organizacyjnej (biorc pod uwag cechy osobowoci i kompetencje zawodowe) pozwoli peni organizacji wszystkie przynalene jej funkcje. W organizacji mona wymieni wiele przyczyn natury personalnej wywoujcych ryzyko, nale do nich: utrzymywanie w tajemnicy wysokoci nagród przyznawanych pracownikom; zmiana penienia kluczowych funkcji bez obiektywnych przyczyn; kierowanie si przez pracowników zasad minimalizmu; rozbudzone i niespenione oczekiwania zaogi pracowniczej; znaczna rotacja najbardziej wykwalifikowanego personelu; faworyzowanie bezzasadne pewnych osób lub funkcji; niejasno funkcji; niedopasowanie pracownika do zajcia; brak wspólnego celu; brak zaangaowania ze strony kierownictwa 11. Warunkiem pozytywnego radzenia sobie z ryzykiem przez pracownika jest jego percepcja, polegajca na wizaniu w umyle wielkoci lub zakresu moliwej szkody z prawdopodobiestwem jej doznania 12. Percepcja ryzyka jest bardzo wanym procesem poznawczym, obejmujcym rejestracj bodców, przetwarzanie i wytwarzanie na ich podstawie obrazu ryzyka. Na ten proces skadaj si czynniki podmiotowe i spoeczno-kulturowe, wielko oczekiwanego profitu oraz cechy zagroe i sytuacja, w której znalaz si pracownik. Zasoby osobiste pracownika maj istotny wpyw na proces percepcji okolicznoci ryzykownych. 3. RYZYKO INNOWACYJNEJ DZIAALNOCI ORGANIZACJI Wspóczesna organizacja dziaajca w otoczeniu burzliwym powinna w sposób cigy tworzy i wdraa rónego rodzaju innowacje, zapewnia jej efektywno dziaania i rozwój. Analizujc literatur naukow z zakresu rozwoju organizacji, mona stwierdzi, e wspóczesny rozwój odbywa si gównie przez innowacje 14. K. Fabiaska i J. Rokita pisz, e rozwój przedsibiorstwa jest dokonywany przez zmian istniejcego stanu rzeczy. Zmiana 10 M. uczak, Ryzyko i kryzys w zarzdzaniu przedsibiorstwem, Wysza Szkoa Ekonomiczna, Warszawa 2003, s M. Huczek, Marketing organizacji non profit, WSZiM w Sosnowcu, Sosnowiec 2003, s ; A. Lipka, Ryzyko personalne, op. cit. s R. Studenski, Ryzyko i ryzykowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego, Katowice 2004, s A. Stabrya, Doskonalenie struktur organizacyjnych przedsibiorstw w gospodarce opartej na wiedzy, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, s ; M. Bratnicki, J. Struyna, Przedsibiorczo i kapita, op. cit., s ; J. Majchrzak, Zarzdzanie zmianami w przedsibiorstwie, A.E. w Poznaniu, Pozna 2002, s ; A. Sankowska, Organizacja wirtualna, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s ; A.K. Komiski, Zarzdzanie w warunkach, op. cit., s. 127; K. Fabiaska, J. Rokita, Rozwój przedsibiorstwa. Nowa generacja zarzdzania, Wydawnictwo A E w Katowicach, Katowice 1991, s
6 stwarza sposobno osignicia czego nowego i odmiennego. Std te systematyczn innowacyjno mona traktowa jako szans rozwojow. Jest ni celowe i zorganizowane poszukiwanie zmian oraz systematyczne analizowanie szans jakie nios zmiany 15. Wprowadzenie innowacji jest równie jednym z celów strategicznych organizacji. P.F. Drucker pisze: Przedsibiorstwo nie wprowadzajc innowacji nieuchronnie starzeje si i podupada. W okresie gwatownych zmian w okresie przedsibiorczym, takim jak obecnie upadek bdzie szybki 16. Organizacja tworzy wraz ze swym otoczeniem dynamicznie zmieniajc si cao. W oparciu o rozpoznanie swoich szans i zagroe pyncych z otoczenia oraz si i saboci tkwicych w organizacji wypracowuje dla siebie strategi. Mona powiedzie, e procesy innowacyjne w odpowiednio dobranej strategii s podstawowym czynnikiem rozwoju organizacji w zwizku z rozwojowym charakterem procesów innowacyjnych. Podkrelajc rol innowacji w rozwoju organizacji, naley mie na myli nie tylko techniczny rozwój organizacji, lecz równie rozwój organizacyjny, ekologiczny, ekonomiczny, spoeczny itd. Literatura naukowa wskazuje na innowacyjny restrukturyzacyjny charakter rozwoju oraz stwierdza, e innowacja z punktu widzenia strategii organizacji nie ogranicza si tylko do innowacji technologicznych (w szerokim znaczeniu technologii) opartych na wynalazku 17. Pojcia innowacji i zmiany s ze sob bardzo blisko powizane. Innowacja zawsze wywouje zmiany postpowe oraz jest ich istot. Organizacja innowacyjna charakteryzuje si gotowoci na zmiany w otoczeniu i zdolnoci do tworzenia innowacji oraz rozwoju odpowiednich jej zachowa w reakcji na sygnay rodowiska z wykorzystaniem jawnej i ukrytej wiedzy organizacji. Innowacyjno przedsibiorstw to wany element bdcy nonikiem ich pozycji konkurencyjnej oraz ródem ekspansji na rynki midzynarodowe. Ryzyko jest nieodcznym skadnikiem procesu innowacyjnego nasila si ono zwaszcza do innowacji przeomowych i w jego pocztkowych fazach, nawet w wypadku najstaranniej przygotowanych innowacji nie da si przewidzie ich efektu 18. Ryzyko wie si z moliwoci niepowodzenia w realizacji celów organizacji wynikajcych z procesów innowacyjnych, które mog by konfliktogenne. A. Sankowska podaje, e organizacje wirtualne sprzyjaj powstawaniu innowacji. Bdc zdecentralizowan form wspópracy, zjednoczon ze wzgldu na realizowany cel, maj cechy pozwalajce na du swobod i niezaleno partnerów. Taki sposób organizowania dziaa daje due moliwoci rozwijania procesów innowacyjnych. Ponadto wirtualne gospodarowanie sprzyja tworzeniu lepszych innowacji z punktu widzenia jakoci dziki doskonaoci w konfiguracji kluczowych kompetencji w szybszym czasie oraz przy niszych 15 K. Fabiaska, J. Rokita, Rozwój przedsibiorstwa, op. cit., s P.F. Drucker, Innowacja i przedsibiorczo. Praktyka i zasady, Warszawa 1992, s A. Francik, Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2003, s A. Stabrya, Doskonalenie struktur organizacyjnych przedsibiorstw w gospodarce opartej na wiedzy, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, s A. Chodyski, Zarzdzaniem rozwojem firmy. Strategia jakoci ekologicznej, WSZiM w Sosnowcu, Sosnowiec 2002, s A. Sankowska, Organizacja wirtualna. Koncepcja i jej wpyw na innowacyjno, Wydawnictwa Akademiczne i Profesjonalne, Warszawa 2009, s
7 kosztach 19. Ogólnie moemy stwierdzi, e organizacje wirtualne sprzyjaj tworzeniu innowacji, jako e s mocno zorientowane na rynek i na klienta. A. Sankowska pisze równie, e skonno do podejmowania ryzyka w dziedzinie innowacji maleje wraz ze wzrostem centralizacji form organizacyjnych wspópracy midzy przedsibiorstwami, a Sam organizacj wirtualn (wirtualne organizowanie, wirtualna wspóprac midzyorganizacyjn) mona rozpatrywa jako swego rodzaju innowacj w sposobie organizowania w odniesieniu do konwencjonalnych sposobów organizowania wspópracy zewntrznej, o ile jest nowym lub znaczco nowym sposobem organizowania dla przedsibiorstwa 20. Dziaanie w warunkach niepewnoci wymaga podejmowania ryzyka. Wymaga to przede wszystkim zaufania do ludzi, którzy w bezporednim kontakcie z rynkiem szybko podejmuj czsto niekonwencjonalne dziaania lub elastycznie reaguj na zmieniajce si warunki. Ryzyko polega na tym, e kierownictwo musi zaoy, e dziaania, które skoczyy si niepowodzeniem, byy podejmowane w dobrej wierze. Nie mona kara za niepowodzenie tych dziaa, lecz przeanalizowa uwarunkowania niepowodzenia. W przeciwnym razie szybkie i elastyczne reakcje zostan w przyszoci zablokowane. Innego rodzaju ryzyko ujawnia si w relacjach poziomych, kiedy podejmujc jakie dziaania pracownik lub zespó oczekuje wspódziaania lub zachowania innych jednostek czy te zespoów zgodnego z akceptowanymi normami. Nie zawsze moemy by pewni takiego zachowania. Warunkiem szybkoci, elastycznoci i innowacyjnoci dziaania w sytuacjach bardzo zmiennej niepewnoci jest wic zaufanie od podwadnych, wspópracowników i partnerów oraz przeoonych, od których podwadni oczekuj, e bd rozumieli uwarunkowania, w jakich dziaaj, wspierali ich w pracy i mieli przekonanie o ich dziaaniu w dobrej wierze. Zaufanie zawsze wie si z ryzykiem ZARZDZANIE RYZYKIEM PERSONALNYM Zarzdzanie ryzykiem obejmuje ryzyko wystpujce na wszystkich procesach decyzyjnych podmiotu podejmujcego dziaania w poszczególnych dziedzinach. Wspóczesne czynne zarzdzanie ryzykiem polega na poznawaniu przyczyn ryzyka, ograniczenia strat i budowaniu strategii sukcesu. Narzdziem skutecznego zarzdzania ryzykiem jest sprawny wewntrzny system informacji, komunikacji i kontroli. Literatura naukowa podaje pi faz procesu zarzdzania ryzykiem. Nale do nich: 1. Identyfikacja ryzyka. Do zada w tej fazie nale zadania nastpujce: okrelenie kryteriów ryzyka; opracowanie metody identyfikacji ryzyka; sformuowanie systemu klasyfikacji ryzyka. 2. Analiza i ocena ryzyka. Zadania w tej fazie to: sformuowanie wykazu moliwych sytuacji ryzykownych; ocena stopnia i wymiaru ryzyka dla kadej sytuacji ryzykownej. 3. Opracowanie przedsiwzi w zakresie zarzdzania ryzykiem. Do zada w tej fazie nale: 19 Tame, s Tame, s A. Komiski, Zarzdzanie w warunkach, op. cit., s
8 opracowanie metody zarzdzania ryzykiem; zorganizowanie procesu zarzdzania ryzykiem; okrelenie rodków w zakresie zapobiegania ryzyku. 4. Dziaania i decyzje w obszarze zarzdzania ryzykiem. Zadania w tej fazie to: ustalenie priorytetów; wybór narzdzi; zastosowanie optymalnej kombinacji. 5. Kontrola, monitoring i ocena podjtych dziaa 22. Uporanie si z ryzykiem wymaga spenienia wielu warunków. Gównie naley do nich zaliczy dwie, nieraz wzajemnie wykluczajce si moliwoci dziaania. Menader podejmujcy decyzj musi j zna, a moliwe rozwizania musz suy kwestii bezpieczestwa dziaajcej organizacji, poniewa posiadanie sensownej alternatywy prowadzi do aktu wyboru i podjcia waciwej decyzji. Podstaw tego procesu jest wnikliwa analiza prawdopodobnych wariantów, co prowadzi do wyboru jednego - optymalnego. Pod pojciem wariantów rozumie si róne metody rozwiza. Charakteryzuj si one tym, e mog by zrealizowane tylko niezalenie od siebie, nigdy razem i to nawet w sytuacji, kiedy przedsibiorca ma dostateczn ilo rodków, aby je równolegle zrealizowa. W procesie zarzdzania ryzykiem istotnym problemem jest sformuowanie systemu zarzdzaniu wiedz w zakresie ryzyka 23. Organizacja zarzdzania ryzykiem personalnym w procesie innowacyjnym przebiegajcym w organizacji ukierunkowana jest na racjonalne poczenia wszystkich elementów zarzdzania ryzykiem. Praktyka pokazuje, e integracja menedmentu ryzyka z ogólnym systemem zarzdzania jest zoona take w organizacjach z wysoko rozwinit kultur organizacyjn. Realizacja funkcji menedmentu ryzyka w procesie innowacyjnym wymaga sformuowania odpowiedniego zabezpieczenia organizacyjnego, które buduje si wychodzc z zada menedmentu ryzyka. Do zada tych nale: okrelenie liczby moliwych przypadków wystpowania negatywnych czynników rodowiska wewntrznego i zewntrznego wpywajcych na dynamik procesu innowacyjnego, na jego efektywno programowanie i identyfikacja ryzyka i ryzykownych sytuacji na organizacj i efektywno procesu innowacyjnego; okrelenie metod zarzdzania ryzykiem procesu innowacyjnego na podstawie ograniczenia moliwoci powstania ryzykownych sytuacji i zmniejszenia ich negatywnych nastpstw na biec dziaalno i efektywno procesu innowacyjnego; tworzenie i zabezpieczenie racjonalnego i efektywnego funkcjonowania systemu zarzdzania ryzykiem personalnym w procesie innowacyjnym. A. Lipka proponuje nastpujce etapy zarzdzania ryzykiem personalnym, pozwalajce na optymalizacj ryzyka personalnego w procesie innowacyjnym: przeksztaci w miar moliwoci niepewno dotyczc personelu w podlegajce kwantyfikacji ryzyko; okreli rodzaj ogólnej strategii zarzdzania ryzykiem personalnym; 22 T.T. Kaczmarek, Ryzyko i zarzdzanie ryzykiem, op. cit., s. 98; W.P. Wasilijew, Innowacjonnaja diejatielnost. Ekonomika i zarzdzanie, Moskewskij Gesudartwiennyj Uniwiersitet im. M.W. omonosowa w Moskwie, Moskwa, s T.T. Kaczmarek, Ryzyko i zarzdzanie ryzykiem, op. cit., s ; E. Heinen, Industriebetriebslehre Entscheidungen im Industriebetrieb, Wiesbaden 1983, s
9 antycypowa i analizowa ryzyko personalne (tj. okrela jego róda, identyfikowa rodzaje ryzyk czstkowych funkcyjnych, niespecyficznych, utraty wizerunku na rynku pracy, innowacyjnego zarzdzania zasobami ludzkimi kwalifikowa je i wyznacza ich ranking); opracowa ogólne i szczegóowe sposoby redukowania ujemnych konsekwencji tego ryzyka, wynikajce z przyjtej strategii zachowaa wobec ryzyka na poziomie organizacji; wczy w system controlingu personalnego controling ryzyka 24. Jednym ze sposobów sterowania ryzykiem w ogóle jest stworzenie zintegrowanego sytemu zarzdzania ryzykiem w organizacji. Za stworzenie takiego systemu odpowiada cae kierownictwo organizacji, które powinno wytypowa zespó osób, które bd czuwa nad przebiegiem caego procesu zarzdzania ryzykiem komórka controlingu. Controling powinien kierowa si nastpujcymi zasadami: ustalenie jednolitych wytycznych, metod i narzdzi zarzdzania ryzykiem; czenie meldunków o ryzyku i szans przychodzcych z poszczególnych pionów organizacji; monitorowanie cznego poziomu ryzyka i kompensowanie go; sterowanie dziaaniami obronnymi wobec ryzyka, w tym korzystanie z zabezpiecze; bieca strategiczna i operacyjna kontrola skutecznoci i odpowiedzialnoci podjtych dziaa wobec ryzyka; rozbudowanie wewntrznego systemu raportowania i wypeniania go o informacje dotyczce ryzyka, które musz by przedkadane zarzdowi; profesjonalne wspieranie procesu zarzdzania ryzykiem we wszystkich pionach organizacji; biece szkolenie pracowników na temat moliwych zagroe ryzykiem. Literatura naukowa podkrela, e umiejtno podejmowania ryzyka stanowi wspóczenie jedno z kluczowych róde przewagi konkurencyjnej i postuluje konieczno rozwoju koncepcji ryzyka przedsibiorczego (wraz ze skonnoci i zdolnoci do jego podejmowania) oraz systematycznego i zintegrowanego podejcia do zarzdzania ryzykiem niefinansowym 25. W zarzdzaniu ryzykiem wana jest odpowiednia do danych warunków koncepcja oraz ustalenie jednoznacznej odpowiedzialnoci menaderów za kierowanie poszczególnymi komórkami organizacyjnymi. Istotnym elementem w zarzdzaniu ryzykiem jest ograniczenie i eliminowanie przyczyn ryzyka. Moliwe to jest przy waciwej zasobnoci informacji i odpowiednim ich przetworzeniu. Menader posiadajcy odpowiednie informacje oraz dowiadczenie moe antycypowa ryzyko oraz skutki podjtych dziaa. W zarzdzaniu ryzykiem personalnym wane jest, aby unikn asymetrii informacji, tj. sytuacji, gdy pracownicy maj wikszy zasób informacji ni menader (lub odwrotnie). LITERATURA 1. Bratnicki M., Struyna J., Przedsibiorczo i kapita intelektualny, AE w Katowicach, Katowice A. Lipka, Ryzyko personalne, op. cit., s M. Bratnicki, J. Struyna, Przedsibiorczo i kapita, op. cit., s
10 2. Borowiecki R., Efektywno przedsiwzi rozwojowych. Metody analiza- przykady. Fogra, Warszawa Kraków Chodyski A., Zarzdzaniem rozwojem firmy. Strategia jakoci ekologicznej WSZiM w Sosnowcu, Sosnowiec Drucker P.F., Innowacja i przedsibiorczo. Praktyka i zasady, Warszawa Erlich A., Ryzyko gospodarcze, [w:] Encyklopedia organizacji i zarzdzania, PWE, Warszawa Fabiaska K., Rokita J., Rozwój przedsibiorstwa. Nowa generacja zarzdzania, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice Francik A., Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Wydawnictwo Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków Heinen E., Industriebetriebslehre Entscheidungen im Industriebetrieb, Wiesbaden Huczek M., Marketing organizacji non profit, WSZiM w Sosnowcu, Sosnowiec Kaczmarek T.T., Ryzyko i zarzdzanie ryzykiem. Ujcie interdyscyplinarne, Difin, Warszawa Komiski A.K., Zarzdzanie w warunkach niepewnoci, PWN, Warszawa Krupa M., Ryzyko i niepewno w zarzdzaniu firm, Antykwa, Kraków Kluczbork Lipka A., Ryzyko personalne: szanse i zagroenia zarzdzania zasobami ludzkimi, Poltex, Warszawa Majchrzak J., Zarzdzanie zmianami w przedsibiorstwie, A.E. w Poznaniu, Pozna uczak M., Ryzyko i kryzys w zarzdzaniu przedsibiorstwem, Wysza Szkoa Ekonomiczna, Warszawa Nahotko S., Ryzyko ekonomiczne w dziaalnoci gospodarczej, Oficyna Wydawnicza Orodka Postpu Organizacyjnego, Bydgoszcz Sankowska A., Organizacja wirtualna. Koncepcja i jej wpyw na innowacyjno, Wydawnictwa Akademiczne i Profesjonalne, Warszawa Stabrya A., Doskonalenie struktur organizacyjnych przedsibiorstw w gospodarce opartej na wiedzy, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa Studenski R., Ryzyko i ryzykowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu lskiego, Katowice Wasilijew W.P., Innowacjonnaja diejatielnost. Ekonomika i zarzdzanie, Moskewskij Gesudartwiennyj Uniwiersitet im. M.W. omonosowa w Moskwie, Moskwa. 69
Kryteria dla Dziaania 3.2
Kryteria dla Dziaania 3.2 Lp. Kryterium Definicja Rodzaj kryterium Sposób weryfikacji Etap Oceny Kryterium 1. Innowacyjno!" Kryterium zostanie spenione w sytuacji gdy w wyniku realizacji zostanie wprowadzony
Bardziej szczegółowoNA , R.
PROJEKT ROCZNY PROGRAM WSPÓPRACY GMINY KAWCZYN Z ORGANIZACJAMI POZARZDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART.3, UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R. O DZIAALNO!CI PO"YTKU PUBLCZNEGO I O WOLONTARIACIE
Bardziej szczegółowoWIEDZA EFEKTY KSZTA CENIA z Ustawy o ZSK 1 :
Zacznik 2. OPIS EFEKTÓW KSZTACENIA W OBSZARZE NAUK CISYCH NazwaStudiówDoktoranckich:MidzywydziaoweinterdyscyplinarnestudiadoktoranckieChemiazFizykrealizowanew UniwersytecieGdaskim() MACIERZ (ZESTAWIENIE
Bardziej szczegółowoWymierne korzyci wynikajce z analizy procesów
Wymierne korzyci wynikajce z analizy procesów Analiza procesu jest narzdziem do osignicia wyszej efektywnoci organizacji (midzy innymi). Wymaga ona zbudowania modelu procesu biznesowego bdcego opisem funkcjonowania
Bardziej szczegółowo1. Nazwa przedmiotu: ZARZ DZANIE STRATEGICZNE. 2. Kod przedmiotu ROZ_Z_S2Ms4_W_07
WYDANIE N3 Strona 1 z 9 (piecz wydziau) KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: ZARZDZANIE STRATEGICZNE 3. Karta przedmiotu wana od roku akademickiego: 2016/2017 4. Forma ksztacenia: studia drugiego stopnia
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY rok szkolny 2015/2016. Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Stefana Kardyna a Wyszy skiego
Kada rzecz wielka musi kosztowa i by trudna. Tylko rzeczy mae i liche satwe. Stefan Kardyna Wyszyski SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY rok szkolny 2015/2016 Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Stefana Kardynaa Wyszyskiego
Bardziej szczegółowoRozdzia I Postanowienia ogólne
Zacznik nr 1 do Zarzdzenia nr 13 / 2011 Dyrektora Powiatowego Urzdu Pracy w rodzie Wlkp. z dnia 15.04.2011 REGULAMIN ORGANIZACYJNY CENTRUM AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ Rozdzia I Postanowienia ogólne 1 Regulamin
Bardziej szczegółowo72 Beata STACHOWIAK Uniwersytet Miko!aja Kopernika w Toruniu POTRZEBY EDUKACYJNE MIESZKA!CÓW WSI A RYNEK PRACY W SPO"ECZE!STWIE INFORMACYJNYM Pocz"tek XXI wieku dla Polski to czas budowania nowego spo!ecze#stwa,
Bardziej szczegółowoDzia anie anie 1.6 Rozwój j sieci i kooperacji
Wielkopolski Re gionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Dziaanie anie 1.6 Rozwój j sieci i kooperacji 1 Urzd Marszakowski Województwa Wielkopolskiego Priorytet I. Konkurencyjno przedsibiorstw Uregulowania
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA ZASTOSOWANIA REGU DECYZYJNYCH W DOBORZE RODKÓW REDUKCJI RYZYKA ZAGRO E
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 96 Transport 2013 Adrian Gill Politechnika Poznaska, Instytut Silników Spalinowych i Transportu KONCEPCJA ZASTOSOWANIA REGU DECYZYJNYCH W DOBORZE RODKÓW REDUKCJI
Bardziej szczegółowoOtwarta koordynacja polityki społecznej w UE. Stanisława Golinowska
Otwarta koordynacja polityki społecznej w UE Stanisława Golinowska Dotychczasowe elementy wspólnej polityki społecznej UE Standardy minimalne BHP - 1987 Karta Wspólnoty o Fundamentalnych Prawach Socjalnych
Bardziej szczegółowoInstrumenty rynku pracy dla osób poszukuj cych pracy, aktualnie podlegaj cych ubezpieczeniu spo ecznemu rolników w pe nym zakresie.
Instrumentyrynkupracydlaosóbposzukujcychpracy, aktualniepodlegajcychubezpieczeniuspoecznemurolnikówwpenymzakresie. Zdniem1lutego2009r.weszywycieprzepisyustawyzdnia19grudnia2008r. o zmianie ustawy o promocji
Bardziej szczegółowo1) Instytucje kształcce w tym zawodzie (w kraju i we Wrocławiu). 2) Moliwoci podnoszenia kwalifikacji i dokształcania w tym zawodzie.
Spis treci: I. Wprowadzenie II. Zadania i czynnoci 1) Potencjalne miejsca pracy. 2) Zakres obowizków. III. Wymagania zawodu 1) Wymagania fizyczne i zdrowotne 2) Wymagania psychologiczne IV. Kształcenie
Bardziej szczegółowoBazy danych Podstawy teoretyczne
Pojcia podstawowe Baza Danych jest to zbiór danych o okrelonej strukturze zapisany w nieulotnej pamici, mogcy zaspokoi potrzeby wielu u!ytkowników korzystajcych z niego w sposóbs selektywny w dogodnym
Bardziej szczegółowoCloud Computing - czego wymaga od dostawcy usług w zakresie bezpieczestwa. Telekomunikacja Polska S.A. Andrzej Karpiski Łukasz Pisarczyk
Cloud Computing - czego wymaga od dostawcy usług w zakresie bezpieczestwa Telekomunikacja Polska S.A. Andrzej Karpiski Łukasz Pisarczyk 1 AGENDA Wprowadzenie Aspekty bezpieczestwa usługi Cloud Computing
Bardziej szczegółowoPROJEKT SYSTEMOWY,,TERAZ CZAS NA CIEBIE
PROJEKT SYSTEMOWY,,TERAZ CZAS NA CIEBIE wspófinansowany przez Uni Europejsk ze rodków Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach Priorytetu VII Promocja Integracji Spoecznej, Poddziaania 7.1.1 Rozwój i
Bardziej szczegółowoCZY I JAK M IERZY? ROI Z KAPITA?U LUDZKIEGO?
CZY I JAK M IERZY? ROI Z KAPITA?U LUDZKIEGO? KAPITA? LUDZKI A ROI Na pierwszy rzut oka mo?e si? wydawa?,?e kapita?ludzki??ywa tkanak firmy? i?cis?y, ekonomiczny wska?nik, jakim jest ROI nie przystaj? do
Bardziej szczegółowo% &" "# & $" ( "(!"#!'
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Czstochowie Technika, Informatyka, Inynieria Bezpieczestwa 2013, t. I :"! ; < $" &# '( '" ) $*"!" #$. %#$ 37, 33000!, e-mail: pryimalna@rv.mns.gov.ua $$ % &"
Bardziej szczegółowoWprowadzenie: Krystyna Gurbiel Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i (rednich Przedsi)biorstw... 9. Streszczenie...
SPIS TRE%CI Wprowadzenie: Krystyna Gurbiel Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i (rednich Przedsi)biorstw... 9 Streszczenie... 11 1. Zmiany makroekonomiczne w Polsce w latach
Bardziej szczegółowoRegulamin Audytu Wewntrznego Urzdu Miasta w Ktrzynie
Załcznik Nr 6 do Regulaminu Organizacyjnego Urzdu Miasta Ktrzyn Nr 15/07 z dnia 16.01.2007 Regulamin Audytu Wewntrznego Urzdu Miasta w Ktrzynie Rozdział I Postanowienia ogólne 1. Regulamin Audytu Wewntrznego
Bardziej szczegółowoZARZDZENIE Nr.PO151/80/06 Burmistrza Miasta Sandomierza
ZARZDZENIE Nr.PO151/80/06 Burmistrza Miasta Sandomierza z dnia 23. 08. 2006 roku w sprawie przygotowania systemu kierowania bezpieczestwem narodowym w Miecie Sandomierzu. Na podstawie rozporzdzenia Rady
Bardziej szczegółowoPoznanie i przyswojenie przez studentów podstawowych poj z zakresu organizacji i zarzdzania C2
Podstawy zarzdzania WZ Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia I stopnia o profilu: A P Przedmiot: Podstawy zarzdzania Status : Jzyk wykładowy: Rok: I Nazwa specjalnoci: Rodzaj zaj i liczba godzin: Studia
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i inynieria produkcji Studia I stopnia o profilu: A P
Podstawy zarzdzania WZ Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia I stopnia o profilu: A P Przedmiot: Podstawy zarzdzania Kod ZIP 1 S 01 04-0_0 Status : Przedmiot obowizkowy Jzyk wykładowy: Jzyk polski Rok:
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A x P
Specjalno: Inynieria produkcji w przemyle maszynowym Zintegrowane systemy (CIM) WM Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A x P Przedmiot: Zintegrowane systemy (CIM) Status przedmiotu:
Bardziej szczegółowoPodstawy prowadzenia działalnoci gospodarczej
Podstawy prowadzenia ci WZ Zarzdzanie i Inynieria Produkcji Studia I stopnia o profilu: A P Przedmiot: Status przedmiotu: Jzyk wykładowy: Rok: IV Nazwa specjalnoci: Rodzaj zaj i liczba godzin: Studia niestacjonarne
Bardziej szczegółowoUCHWA A NR IX/ /2019 RADY GMINY GNIEZNO. z dnia 5 kwietnia 2019 r.
Projekt z dnia 3 kwietnia 2019 r. Zatwierdzony przez... UCHWAA NR IX/ /2019 RADY GMINY GNIEZNO z dnia 5 kwietnia 2019 r. w sprawie przekazania do Wojewódzkiego Sdu Administracyjnego w Poznaniu skargi Wojewody
Bardziej szczegółowoREGULAMIN GMINNEGO ZESPOŁU ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO
Załcznik do Zarzdzenia nr RAG. 0050.23.2013 Burmistrza Łomianek z dnia 18 marca 2013 r. REGULAMIN GMINNEGO ZESPOŁU ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO Rozdział I. Postanowienia ogólne 1 1. Regulamin Gminnego Zespołu
Bardziej szczegółowoDIAGNOZOWANIE STANÓW ZDOLNO CI JAKO CIOWEJ PROCESU PRODUKCYJNEGO
DIAGNOSTYKA 27 ARTYKUY GÓWNE SZKODA, Diagnozowanie stanów zdolnoci jakociowej 89 DIAGNOZOWANIE STANÓW ZDOLNOCI JAKOCIOWEJ PROCESU PRODUKCYJNEGO Jerzy SZKODA Katedra Eksploatacji Pojazdów i Maszyn Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoWizja Zero najnowsza strategia KRUS
https://www. Wizja Zero najnowsza strategia KRUS Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 6 grudnia 2018 Wizja Zero to jedna z najwa?niejszych kampanii organizowanych przez Mi?dzynarodowe Stowarzyszenie Zabezpieczenia
Bardziej szczegółowoAkademia Lotus Software 2010
Akademia Lotus Software 2010 10-12 marca 2010, Zakopane Dotacje unijne na usprawnienie organizacji Grzegorz Jezierski Business Development Executive EU Funds grzegorz.jezierski@pl.ibm.com 693 93 59 63
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na rok 2008
Załcznik do uchwały Nr... z dnia...rady Miasta Sandomierza GMINNY PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na rok 2008 Gminny Program Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie okrela lokaln strategi na rok 2008
Bardziej szczegółowo-OPIS WYMAGA - OPIS ZAKRESU. a. w zakresie usługi b. w zakresie personelu technicznego
BEZPIECZNA PROFESJONALNA USŁUGA SERWISOWA KRYTERIA WYBORU FIRMY SERWISOWEJ NA POZIOMIE WIADCZENIA USŁUGI TIER3/TIER4 dla klimatyzacji precyzyjnej HPAC w obiektach DATA CENTER 1 1. I. Kryterium wymaga str.
Bardziej szczegółowoWYBRANE METODY DOSKONALENIA SYSTEMÓW ZARZDZANIA. L. KRÓLAS 1, P. KRÓLAS 2 Orodek Kwalifikacji Jakoci Wyrobów SIMPTEST ul. Przemysłowa 34A 61-579 Pozna
22/21 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 21(1/2) ARCHIVES OF FOUNDARY Year 2006, Volume 6, Nº 21 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WYBRANE METODY DOSKONALENIA SYSTEMÓW ZARZDZANIA L. KRÓLAS
Bardziej szczegółowoZARZ DZANIE RYZYKIEM W TECHNOLOGII MORSKIEGO TRANSPORTU ADUNKU
1 IOURI SEMENOV ZARZDZANIE RYZYKIEM W TECHNOLOGII MORSKIEGO TRANSPORTU ADUNKU 1. Wstp W ostatnim wierwieczu w Europie notowano cigy wzrost wydajnoci transportowej, której ilociow ocen przedstawiono w tabeli
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA NA INFORMATYCE I ZAJ CIACH KOMPUTEROWYCH W KLASACH IV-VI SZKO Y PODSTAWOWEJ. Nauczyciel: Magdalena Nakielska
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA NA INFORMATYCE I ZAJCIACH KOMPUTEROWYCH W KLASACH IV-VI SZKOY PODSTAWOWEJ Nauczyciel: Magdalena Nakielska 1. Cele oceniania: Biece, okresowe, roczne rozpoznanie i okrelenie
Bardziej szczegółowoImię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS
Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr II / semestr 4 Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu w systemie USOS 10000000
Bardziej szczegółowoPrzedmioty obowizkowe wspólne. Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A P
Zarzdzanie strategiczne WZ Przedmioty obowizkowe wspólne Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A P Przedmiot: Zarzdzanie strategiczne Kod przedmiotu ZIP 2 N 0-0_0 Status przedmiotu:
Bardziej szczegółowoPrzedmiot obieralny ogólnospołeczny II Społeczna odpowiedzialno biznesu
Przedmiot obieralny ogólnospołeczny II Społeczna odpowiedzialno WZ Zarzdzanie i Inynieria produkcji Studia I stopnia o profilu: A P Przedmiot: Społeczna odpowiedzialno Kod przedmiotu ZIP 1 S 01 10-0_0
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA DOSKONA!A
KONKURENCJA OSKONA!A Bez wzgl"du na rodzaj konkurencji, w jakiej uczestniczy firma, jej celem gospodarowania jest maksymalizacja zysku (minimalizacja straty) w krótkim okresie i maksymalizacja warto"ci
Bardziej szczegółowoPLANOWANIE OBS UGI LOGISTYCZNEJ PRZEDSI WZI BUDOWLANYCH
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 89 Transport 2013 Marianna Jacyna Wydzia Transportu, Politechnika Warszawska Tomasz Wojtkiewicz WACETOB Sp. z o.o. Jolanta ak Wydzia Transportu, Politechnika
Bardziej szczegółowoBanki spółdzielcze na tle systemu finansowego w Polsce
Banki spółdzielcze na tle systemu finansowego w Polsce 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Banki komercyjne Spółdzielcze Kasy Oszczdnociowo-Kredytowe Fundusze
Bardziej szczegółowoZarządzanie łańcuchem dostaw
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie i Marketing Zarządzanie łańcuchem dostaw Wykład 1 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Zagadnienia Wprowadzenie do tematyki zarządzania
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i Inynieria Produkcji
Organizacja WM Zarzdzanie i Inynieria Produkcji Studia drugiego stopnia o profilu: A P Przedmiot: Organizacja Kod przedmiotu Status przedmiotu: obowizkowy ZIP S 0 0-0_0 Jzyk wykładowy: polski Rok: Semestr:
Bardziej szczegółowoZARZDZANIE JAKOCI W PROCESIE REALIZACJI INWESTYCJI
24/21 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 21(1/2) ARCHIVES OF FOUNDARY Year 2006, Volume 6, Nº 21 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 ZARZDZANIE JAKOCI W PROCESIE REALIZACJI INWESTYCJI M. RADO
Bardziej szczegółowoImię, nazwisko i tytuł/stopień KOORDYNATORA (-ÓW) kursu/przedmiotu zatwierdzającego protokoły w systemie USOS Adam Sadowski dr hab.
Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Ekonomia Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr II semestr 4 Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu w systemie USOS 10000000 Wydział
Bardziej szczegółowoPrzepisy projektowanego rozporzdzenia nie s objte regulacjami prawa Unii Europejskiej.
Uzasadnienie W dniu 10 stycznia 2006 r. weszło w ycie rozporzdzenie Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnie przez kierujcych pojazdami, instruktorów
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i Inynieria Produkcji Studia II stopnia o profilu: A P
Technologiczne i organizacyjne przygotowanie produkcji WM Zarzdzanie i Inynieria Produkcji Studia II stopnia o profilu: A P Przedmiot: Technologiczne i organizacyjne przygotowanie produkcji Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoWyk!ad 10: Konflikt i wspó!praca mi"dzygrupowa (cz"#$ 1)
Wyk!ad 10: Konflikt i wspó!praca mi"dzygrupowa (cz"#$ 1) dr Dariusz Rosi%ski prawie wszystkie konflikty oparte na mieszanych motywach, zawieraj& elementy wspó!pracy i rywalizacji teoria wspó!pracy i rywalizacji
Bardziej szczegółowoOcena Zasobów Pomocy Spo ecznej Miasta M awa za 2016 rok
Ocena Zasobów Pomocy Spoecznej Miasta Mawa za 2016 rok 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 Ocena zasobów pomocy spoecznej odzwierciedla dziaalno Miejskiego
Bardziej szczegółowoKONTROLA ZARZ DCZA JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH I JEJ WYMAGANIA
Janusz Czauderna 1 z 22 KONTROLA Nowe obowizki i wymagania ZARZDCZA W JEDNOSTKACH SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH I JEJ WYMAGANIA Janusz Czauderna janusz@czauderna.pl tel. 505 328 100 Uyte w nowej ustawie
Bardziej szczegółowoPODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr
Bardziej szczegółowoZAWÓD KIEROWNIK PROJEKTU
Szybkobiene Pojazdy Gsienicowe (38) nr 3, 2015 Paulina HARAF Renata HARAF Marek Ł. GRABANIA ZAWÓD KIEROWNIK PROJEKTU Streszczenie. W artykule przedstawiono nowy zawód funkcjonujcy obecnie na rynku pracy
Bardziej szczegółowoZmiany w informatorze technik us ug pocztowych i telekomunikacyjnych 421[01]
Technik usug pocztowych i telekomunikacyjnych errata sierpie 2011 Zmiany w informatorze technik usug pocztowych i telekomunikacyjnych 421[01] Strona 13 punkt 1.2. otrzymuje brzmienie: 1.2. stosowa akty
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty. Zarządzanie ryzykiem
Akademia Młodego Ekonomisty dr Bartłomiej J.Gabryś Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 25 września 2017 r. bo przypadek to taka dziwna rzecz, której nigdy nie ma dopóki się nie zdarzy bo przypadek to
Bardziej szczegółowoEnergia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy
Energia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy Podstaw rozwoju kadego społeczestwa jest jego rozwój gospodarczy, a energia stanowi wan rol w jego realizacji. Z uwagi na cigły
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A x P. Wykład 15 wiczenia Laboratorium Projekt 15
Zintegrowane systemy zarzdzania WM Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A x P Przedmiot: Zintegrowane systemy zarzdzania Status przedmiotu: obowizkowy Kod przedmiotu ZIP S 0 03-0_0
Bardziej szczegółowoLista kontrolna umowy z podwykonawc
Dane podstawowe projektu:... Zleceniodawca:...... Nazwa podwykonawcy z którym zawierana jest umowa:... Nazwa detalu:... Numer detalu:... Odbiór Czy definicja tymczasowego odbioru jest jasno ustalona? Czy
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy Rodzaj zajęć: Wyk., Sem. Kształtowanie kadry kierowniczej Developing of management Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Management and Production
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNO INNOWACYJNA I JEJ FINANSOWANIE W SEKTORZE MAŁYCH I REDNICH PRZEDSI BIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM
DZIAŁALNO INNOWACYJNA I JEJ FINANSOWANIE W SEKTORZE MAŁYCH I REDNICH PRZEDSIBIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM We współczesnych warunkach społeczno-gospodarczych rosnca konkurencja na rynku, cigle
Bardziej szczegółowoRZDOWY PROGRAM WYRÓWNYWANIA WARUNKÓW STARTU SZKOLNEGO UCZNIÓW W 2006 r. WYPRAWKA SZKOLNA
Projekt z dnia 22.03.2006 Załcznik do uchwały Nr Rady Ministrów z dnia r. RZDOWY PROGRAM WYRÓWNYWANIA WARUNKÓW STARTU SZKOLNEGO UCZNIÓW W 2006 r. WYPRAWKA SZKOLNA 1 Wstp Rzdowy program wyrównywania warunków
Bardziej szczegółowoPODSTAWY DIAGNOSTYKI MASZYN
*************************************************************** Bogdan ÓŁTOWSKI PODSTAWY DIAGNOSTYKI MASZYN ************************************************* BYDGOSZCZ - 1996 motto : na wielkie kłopoty
Bardziej szczegółowoProcedura rekrutacji pracowników do Starostwa Powiatowego w Kielcach
Zał. do Zarzdzenia Nr 58/05 Starosty Kieleckiego z dnia 30 grudnia 2005 r. w sprawie wprowadzenia procedury rekrutacji pracowników do Starostwa Powiatowego w Kielcach Procedura rekrutacji pracowników do
Bardziej szczegółowoSektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw, lata 2004-2006
Załcznik nr 5 WZÓR MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY Sektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw, lata 2004-2006 Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu w ramach działania 1.4:
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXVIII/266/2008 Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 16 czerwca 2008 r.
Uchwała Nr XXVIII/266/2008 z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie okrelenia warunków i trybu wspierania, w tym finansowego, rozwoju sportu kwalifikowanego przez Gmin Jarocin. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt.15,
Bardziej szczegółowoNARODOWY PROGRAM ZDROWIA 2007-2015
Teresa Karwowska 1 z 6 NARODOWY PROGRAM ZDROWIA 2007-2015 1 : Okrela gówne kierunki polityki zdrowotnej pastwa Jest prób zjednoczenia wysików rónych organów administracji rzdowej, organizacji pozarzdowych
Bardziej szczegółowoUwaga! Dane zaznaczone kolorem ó tym s generowane automatycznie po za o eniu konta w systemie EBOI, albo wype niane automatycznie
Wniosek wzorcowy Uwaga! Dane zaznaczone kolorem ótym s generowane automatycznie po zaoeniu konta w systemie EBOI, albo wypeniane automatycznie Dane zaznaczone kolorem zielonym wnioskodawca wprowadza na
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A P
Zarzdzanie projektem i innowacjami WM Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia II stopnia o profilu: A P Kod przedmiotu Przedmiot: Zarzdzanie projektem i innowacjami ZIP 2 N 0 05-0_0 Status przedmiotu:
Bardziej szczegółowoRzetelno!% i wiarygodno!% skonsolidowanego sprawozdania finansowego bankowej grupy kapita"owej
MBA 3/2010 Artykuy 65 Master of Business Administration 3/2010 (104): s. 65 72, ISSN 1231-0328, Copyright by Akademia Leona Komi"skiego Rzetelno% i wiarygodno% skonsolidowanego sprawozdania finansowego
Bardziej szczegółowoPlanowanie adresacji IP dla przedsibiorstwa.
Planowanie adresacji IP dla przedsibiorstwa. Wstp Przy podejciu do planowania adresacji IP moemy spotka si z 2 głównymi przypadkami: planowanie za pomoc adresów sieci prywatnej przypadek, w którym jeeli
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiaj cy udost pnia Specyfikacj Istotnych Warunków Zamówienia: www.sar.gov.pl
Ogoszenie na stron www, wg ogoszenia o zamówieniu BZP Adres strony internetowej, na której Zamawiajcy udostpnia Specyfikacj Istotnych Warunków Zamówienia: www.sar.gov.pl Gdynia: Budowa budynku stacji ratowniczej
Bardziej szczegółowoOpinia PKPP Lewiatan do projektu ustawy o wiadczeniu us ug na terytorium RP /druk 2590 cz.1/ z dnia 11.01.2010 r.
Uwagi ogólne: Opinia PKPP Lewiatan do projektu ustawy o wiadczeniu usug na terytorium RP /druk 2590 cz.1/ z dnia 11.01.2010 r. Ad. Tytu projektu ustawy i przedmiot projektu ustawy o wiadczeniu usug na
Bardziej szczegółowoZarzdzanie zasobami ludzkimi
Zarzdzanie zasobami ludzkimi WZ Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia I stopnia o profilu: A P Przedmiot: Zarzdzanie zasobami ludzkimi Status przedmiotu: Jzyk wykładowy: Rok: I Nazwa specjalnoci: Rodzaj
Bardziej szczegółowoZarzdzanie i Inynieria produkcji Studia 2 stopnia o profilu: A P. Przedmiot: Systemy transportowe
Systemy transportowe WM Zarzdzanie i Inynieria produkcji Studia stopnia o profilu: A P Przedmiot: Systemy transportowe Kod przedmiotu Status przedmiotu: obieralny ZIP N 3-_0 Jzyk wykładowy: polski Rok:
Bardziej szczegółowoRyzyko to nasza działalność. www.riskexperts.at
Ryzyko to nasza działalność 1 Bezpieczeństwo to podstawowy wymóg Bezpieczeństwo nie może być traktowane jako oddzielne wymaganie, jednakże zrozumienie potencjalnego ryzyka stanowi podstawę do zapewnienie
Bardziej szczegółowoInstrukcja w sprawie zabezpieczenia spaty nalenoci NFO!iGW z tytuu udzielonych poyczek oraz zwrotu rodków z Funduszu ISPA
Instrukcja w sprawie zabezpieczenia spaty nalenoci NFO!iGW z tytuu udzielonych poyczek oraz zwrotu rodków z Funduszu ISPA Ponisza instrukcja dotyczy: zabezpieczenia spaty kwot poyczek inwestycyjnych udzielonych
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA
KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA Nazwa kierunku studiów: Informatyczne Techniki Zarządzania Ścieżka kształcenia: IT Project Manager, Administrator Bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoEuropejska karta jakości staży i praktyk
Europejska karta jakości staży i praktyk www.qualityinternships.eu Preambu!a Zwa!ywszy,!e:! dla m"odych ludzi wej#cie na rynek pracy po zako$czeniu edukacji staje si% coraz trudniejsze m"odzi ludzie s&
Bardziej szczegółowoOpracowanie produktów spoŝywczych. Podejście marketingowe - Earle Mary, Earle Richard, Anderson Allan. Spis treści. Przedmowa
Opracowanie produktów spoŝywczych. Podejście marketingowe - Earle Mary, Earle Richard, Anderson Allan Spis treści Przedmowa Część I. Wprowadzenie 1. Kluczowe czynniki sukcesu lub niepowodzenia nowych produktów
Bardziej szczegółowoZarzdzanie zasobami ludzkimi
Zarzdzanie zasobami ludzkimi WZ Zarzdzanie i inynieria produkcji Studia I stopnia o profilu: A P Przedmiot: Zarzdzanie zasobami ludzkimi Kod przedmiotu ZIP 1 S 0 19-0_0 Status przedmiotu: Przedmiot obowizkowy
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA. Forma zajęć. forma zaliczenia. wykłady. Razem. wykład. Ćw/konw/zaj.t. ćwiczenia
Kierunek: EKONOMIA PLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA ęć O. Grupa treści ogólnych E/I/O.1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 18 18 18 2 E/I/O.2 Język obcy ZAL 72 72 18 3 18 3 18 3 18 3 WF1 Wychowanie
Bardziej szczegółowoMarta Kaczyska Dyrektor Polskiego Biura REC
PROM Marta Kaczyska Dyrektor Polskiego Biura REC Porozumienie na Rzecz Ochrony Mokradeł Koalicja, której celem nadrzdnym jest wspieranie i promocja ochrony mokradeł w Polsce z Deklaracji Programowej PROM:
Bardziej szczegółowoBudetowanie w przedsibiorstwie produkcyjnym. Budgeting in the productive enterprise
Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 173 Budetowanie w przedsibiorstwie produkcyjnym Budgeting in the productive enterprise Karol CIEWIERA * Streszczenie: Budetowanie w działalnoci jednostek
Bardziej szczegółowoRegulamin Pracy Wojewódzkiej Rady Bezpieczestwa Ruchu Drogowego
Regulamin Pracy Wojewódzkiej Rady Bezpieczestwa Ruchu Drogowego Rozdział I Postanowienia ogólne Wojewódzka Rada Bezpieczestwa Ruchu Drogowego działajca przy Marszałku Województwa witokrzyskiego, zwana
Bardziej szczegółowo6 Metody badania i modele rozwoju organizacji
Spis treści Przedmowa 11 1. Kreowanie systemu zarządzania wiedzą w organizacji 13 1.1. Istota systemu zarządzania wiedzą 13 1.2. Cechy dobrego systemu zarządzania wiedzą 16 1.3. Czynniki determinujące
Bardziej szczegółowoRynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska
Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska Rynek cz!"ci motoryzacyjnych nierozerwalnie #$czy si! z parkiem samochodowym, dlatego te% podczas oceny wyników sprzeda%y samochodowych cz!"ci zamiennych nie mo%na
Bardziej szczegółowoRegulamin Organizacyjny Gminnego Orodka Pomocy Społecznej w Jasienicy. Rozdział I Podstawy prawne
Regulamin Organizacyjny Gminnego Orodka Pomocy Społecznej w Jasienicy Rozdział I Podstawy prawne 1 1. Gminny Orodek Pomocy Społecznej w Jasienicy zwany dalej GOPS lub Orodkiem jest gminn jednostk organizacyjn
Bardziej szczegółowoKoła Gospodyń Wiejskich nowe rozdanie
https://www. Koła Gospodyń Wiejskich nowe rozdanie Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 4 grudnia 2018 Do ko?ca grudnia w Biurach Powiatowych ARiMR powinny zarejestrowa? si? ju? dzia?aj?ce Ko?a Gospody? Wiejskich.
Bardziej szczegółowoMODYFIKACJA KONCEPCJI PRACY PRZEDSZKOLA NR 5 POD GRZYBKIEM W RAWICZU NA OKRES OD 2014 DO 2017
MODYFIKACJA KONCEPCJI PRACY PRZEDSZKOLA NR 5 POD GRZYBKIEM W RAWICZU NA OKRES OD 2014 DO 2017 Niech umiech dziecka bdzie najwiksz nagrod i najwyszym uznaniem za wszelkie trudy w realizacji koncepcji pracy
Bardziej szczegółowoDz.U Nr 180 poz Załcznik nr 2
A. DANE IDENTYFIKACYJNE 1. Nazwa pracodawcy:... 2. NIP:... 3. Adres (numer kodu pocztowego, miejscowo, ulica):... Województwo:... Gmina:... Telefon:... Fax:... 4. Dział Gospodarki wg PKD:... B. SUBSTANCJE,
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe PROGRAM NAUCZANIA PLAN STUDIÓW
01-447 Warszawa ul. Newelska 6, tel. (+48 22) 34-86-520, www.wit.edu.pl Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE SERWISEM IT PROGRAM NAUCZANIA PLAN STUDIÓW Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE SERWISEM IT Semestr 1 Moduły
Bardziej szczegółowoOP ATY ZA US UG ZBIOROWEGO ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA CIEKÓW A ZASADA SPRAWCA ZANIECZYSZCZENIA P ACI
STUDIA I PRACE WYDZIAU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZDZANIA NR 37, t. 2 Ewa Rauba Politechnika Biaostocka OPATY ZA USUG ZBIOROWEGO ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA CIEKÓW A ZASADA SPRAWCA ZANIECZYSZCZENIA PACI
Bardziej szczegółowoREGULAMIN UCZESTNICTWA W PROJEKCIE pn. Zielony potencja subregionu p ockiego szans rozwoju rynku pracy
Projekt Zielony potencja subregionu pockiego szans rozwoju rynku pracy wspófinansowany przez Uni Europejsk w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego REGULAMIN UCZESTNICTWA W PROJEKCIE pn. Zielony potencja
Bardziej szczegółowoBiznesplan. Jednak mo na wyró ni pewne cechy wspólne wszystkich biznesplanów.
Literatura J.Pasieczny Biznesplan, PWE, Warszawa 2007 E.Filar, J.Skrzypek Biznesplan, Poltext, Warszawa 1998 M.Ingram Zasady i techniki sporzdzania biznes planów, AE im K.Adamieckiego, Katowice 2000 G.N.Cohen
Bardziej szczegółowoMATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
ZAŁĄCZNIK NR 2 MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Studia podyplomowe ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING Przedmioty OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Absolwent studiów podyplomowych - ZARZĄDZANIE FINANSAMI I MARKETING:
Bardziej szczegółowoProgramowanie Obiektowe
Programowanie Obiektowe dr in. Piotr Zabawa IBM/Rational Certified Consultant pzabawa@pk.edu.pl WYKŁAD 1 Wstp, jzyki, obiektowo Cele wykładu Zaznajomienie słuchaczy z głównymi cechami obiektowoci Przedstawienie
Bardziej szczegółowoPOWIATOWY PROGRAM DZIAŁA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
POWIATOWY PROGRAM DZIAŁA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Załcznik do Uchwały Nr XXVIII/75/03 Rady Powiatu Pabianickiego z dnia 13 listopada 2003 r. (w zakresie : rehabilitacji społecznej, rehabilitacji
Bardziej szczegółowoB DY W PROCESIE PODEJMOWANIA DECYZJI POD WP YWEM STRESU ERRORS IN DECISION-MAKING PROCESS UNDER THE INFLUENCE OF STRESS
Julia Nowicka-Mieszaa Akademia Ekonomiczna im. K. Adamieckiego w Katowicach BDY W PROCESIE PODEJMOWANIA DECYZJI POD WPYWEM STRESU ERRORS IN DECISION-MAKING PROCESS UNDER THE INFLUENCE OF STRESS STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoPRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. nazwa przedmiotu SYLABUS A. Informacje ogólne
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania
Bardziej szczegółowoZarządzanie projektami. Zarządzanie ryzykiem projektu
Zarządzanie projektami Zarządzanie ryzykiem projektu Warunki podejmowania decyzji Pewność Niepewność Ryzyko 2 Jak można zdefiniować ryzyko? Autor S.T. Regan A.H. Willet Definicja Prawdopodobieństwo straty
Bardziej szczegółowo