Dwumiesięcznik Stowarzyszenia Architektów Polskich / styczeń / luty 2012 #10. issn

Transkrypt

1 styczeń / luty 2012 #10 issn Dwumiesięcznik Stowarzyszenia Architektów Polskich /

2 2 3 W numerze: 5 / Kalendarium 8 / Wydarzenia 10 / Honorowa Nagroda sarp wydawca stowarzyszenie architektów polskich sarp warszawa ul. foksal 2 tel. (22) , fax (22) redaktor naczelna agnieszka bulanda agnieszkabulanda@sarp.org.pl tel. (22) / Architektura czyli sztuka budowania rzeczy 26 / Polski Cement w Architekturze konkurs 46 / Dalmor konkurs 58 / Muzeum Polaków ratujących Żydów konkurs 72 / 125 lat Stowarzyszeń Architektów Wielkopolskich 72 przygotowanie wydania zarząd główny sarp reklama tel. (22) marketing@sarp.org.pl opieka merytoryczna arch. tomasz studniarek 77 / ask 79 / 5 Westival Architektury projekt graficzny pisma roman kaczmarczyk romkaczmarczyk@wp.pl 81 / Trzeba się dziwić 84 / Przed pół wiekiem odc. 2. rysunki artur oleś 86 / Filtry Warszawskie druk drukarnia c.u.d druk w rudzie śląskiej 89 / Nowości książkowe nakład egz Redakcja zastrzega sobie prawo do wprowadzania skrótów w nadsyłanych materiałach oraz do niepublikowania tych materiałów bez podania przyczyn. Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji nadesłanych tekstów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. Wszystkie materiały publikowane w arch są objętę ochroną prawa autorskiego. okładka: wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwychwstańców, autorzy: dariusz kozłowski, maria misiągiewicz, wacław stefański 58 86

3 5 Edytorial Rok 2012, w który właśnie wkroczyliśmy, to również dla naszego środowiska wielka niewiadoma czy i w jakim stopniu zapowiadany kryzys ekonomiczny przełoży się na architekturę. Tę najlepszą staramy się promować. Kolejne pracownie architektoniczne własnym sumptem wydają książki, albumy dokumentujące swój dorobek. To dobrze. To przecież poza istniejącymi budynkami zapis historii architektury, która tworzy się na naszych oczach. Portale architektoniczne poza swoją codzienną obecnością w wirtualnej przestrzeni internetu, również starają się uwiecznić na papierze powstającą architekturę, jak choćby znakomity album 101 najciekawszych polskich budynków dekady, który opracowała redaktor naczelna portalu Bryla.pl (patrz. str. 90) Czasopisma architektoniczne o tak ugruntowanej pozycji, jak zaprzyjaźnione z nami Architektura & Biznes czy Architektura-murator zmieniają swój layout podnosząc tym samym atrakcyjność pisma. To dobrze, bo rywalizacja o czytelników jest zdrowa. Bo promocja architektury w każdym wymiarze jest potrzebna. Na 2012 rok dostałam 3 bardzo piękne ścienne kalendarze. Jeden wydany przez opolski oddział sarp z interesującą prezentacją realizacji z ostatnich lat tego regionu. Drugi to znakomita dokumentacja fotograficzna zrealizowanych obiektów szczecińskiej pracowni architektonicznej Mellon Architekci. Trzeci wydany przez jednego z naszych Partnerów firmę Mercor, prezentuje zastosowanie swojej oferty w przedstawionych obiektach architektonicznych w Polsce i na świecie (zabrakło mi w nim jedynie autorstwa opublikowanych budynków ). Te kalendarze, to również promocja architektury. Mam więc nadzieję, że tak jak będą cieszyć moje oczy przez najbliższych 12 miesięcy, tak gdy zawisną w gabinetach włodarzy miast, gmin, instytucji odpowiedzialnych za ład przestrzenny będą im uświadamiać znaczenie dobrej architektury w ich środowisku rok to czekające nas w październiku w Krakowie XII Międzynarodowe Triennale Architektury, a dwa miesiące później Walny Zjazd Delegatów sarp i wybory nowych władz Stowarzyszenia. Czeka nas zatem rok pełen wydarzeń. Wspomnianej wyżej redakcji A&B, która w tym roku obchodzi 20 lecie istnienia, życzymy wielu sukcesów i satysfakcji z tak znakomicie prowadzonej działalności wydawniczej. Agnieszka Bulanda 1 13 biennale architektury w wenecji termin: miejsce: wenecja 13. edycja tego uznanego w świecie wydarzenia poświęcona będzie relacjom jakie łączą ze sobą uznanych architektów i młodą generację, która do nich się odwołuje. Kuratorem międzynarodowej wystawy na 13 Biennale Architektury w Wenecji w 2012 roku wybrany został uznany brytyjski architekt David Chipperfield. Chipperfield zapowiada: Uczestnicy będą zachęcani do współpracy z innymi autorami i innym pracami. Współpraca ta może obejmować wspólne propozycje albo dialog między projektami, także w postaci prowokacji. W ten sposób chcemy pokazać obecność bogatej kultury architektonicznej praktyki i badań, stymulowanej przez osiągnięcia innych dyscyplin i definiowanej przez wspólny entuzjazm i wysiłki, w czasie gdy znane są pojedyncze prace wybranych architektów, a rola naszej profesji i jej miejsce w społeczeństwie są nieustannie kwestionowane. Paolo Baratta, prezydent Biennale, wyjaśniał wybór kuratora: Po szeregu wystaw, które ilustrowały wiele różnych sposobów podejścia do problemów współczesnej architektury (socjologicznych, technologicznych, urbanistycznych), warto zwrócić się ku architektowi, który okazuje wielkie zainteresowanie architekturą jako dyscypliną i stawia pytania o elementy, które się na nią składają, cele, do których dąży, ograniczenia, które na nią wpływają i narzędzia, jakimi się posługuje by nadać kształt miejscom, przestrzeniom i budynkom. Kolejna wystawa architektoniczna będzie kładła nacisk na bogactwo relacji, które łączą wielkich architektów i młodsze pokolenia, które się do nich odnoszą. oprac. ab 2 międzynarodowe biennale architektury wnętrz termin: miejsce: bunkier sztuki, kraków, pl. szczepański 3a Miasta ogrody przyszłości, to temat tegorocznej edycji II Międzynarodowego Biennale Architektury Wnętrz organizowanego przez Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, pod patronatem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Prezydenta Miasta Krakowa oraz Rektora asp w Krakowie. Biennale odbywać się będzie w setną rocznicę Wystawy architektury i wnętrz w przestrzeni ogrodowej, Kraków Do udziału w Biennale zaproszeni są projektanci, pedagodzy i studenci wyższych uczelni artystycznych i projektowych w kraju i za granicą. W ramach Biennale organizowana jest konferencja naukowa skierowana do twórców, naukowców, projektantów oraz instytucji naukowych. Konferencja ma objąć refleksją dzisiejsze budowanie, które określa miejsca do mieszkania i definiuje przyszłe relacje człowieka do jego przestrzeni i rzeczy. Tegorocznemu Biennale towarzyszy również konkurs na projekt koncepcyjny przestrzeni do zamieszkania. Idea powinna zakładać rozwiązania niestereotypowe, wnosić nowe spojrzenie na habitat, kreując tym samym wizjonerskie rozwiązania. Miejsce jako przestrzeń idei uchwycona wyobraźnią. Miejsce wyobrażone posiadające przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, to co realne, nierealne i abstrakcyjne. Topografia substancji intymnej, substancji nadziei, substancji szczęścia, substancji oswojonej i substancji bezdomności. ab, więcej: 3 xxi mistrzostwa architektów w narciarstwie alpejskim ski archi cup 2012 termin: miejsce: zakopane (harenda) W tegorocznych Mistrzostwach w narciarstwie alpejskim architekci będą musieli się mierzyć na doskonale przygotowanym, zamkniętym stoku w kategoriach: slalom gigant mężczyźni open, mężczyźni 45+, kobiety open, kobiety 45+ oraz snowboard gigant. Dopełnieniem wydarzenia będzie niezwykle bogaty program towarzyszący, włącznie z treningami prowadzącymi przez profesjonalistów, intensywną akademią narciarską, spotkaniami z zaproszonymi gośćmi, wieczorem góralskim i oficjalnym bankietem zawodów. Sponsorami głównymi imprezy są firmy Hauraton, Kingspan, Reynaers, Efaflex, Guardian Częstochowa, Fakro i Ergon, natomiast patronat honorowy sprawują Małopolska Okręgowa Izba Architektów RP, Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Polskich i Klub Architektów Narciarzy i Tenisistów Klan przy Zarządzie Głównym sarp. Do udziału w zawodach zapraszamy architektów z całej Polski. więcej: Formularz rejestracyjny i szczegółowy program Mistrzostw na stronie 4 wystawa boris podrecca. architekt termin: miejsce: muzeum architektury, wrocław, ul. bernardyńska 5 Wystawa poświęcona Borisowi Podrecca, jednemu z najwybitniejszych austriackich architektów, daje okazję spojrzenia na współczesną twórczość w Europie Środkowej. Europa Środkowa, rozumiana inaczej niż Mitteleuropa w sentymentalnej, nostalgicznej interpretacji dawnego imperium Habsburgów przez Claudio Magrisa, oznacza dla Borisa Podrecca znacznie więcej, niż tylko życie i pracę w Wiedniu. Jego architektura jest kontynuacją całego dziedzictwa, z którego czerpała wielonarodowa sztuka Austrii: pełna jest śródziemnomorskiego słońca i widoków na

4 6 /kalendarium/ /kalendarium/ 7 bezkresną dal Adriatyku, północnego racjonalizmu, tradycji sztuki angielskiej i francuskiej. Na niepoślednim miejscu można w niej dostrzec także odległą melodię Bliskiego Wschodu. Podrecca najbardziej lubi działać w środowisku europejskim i nie przepada za pracą gdzie indziej. W ten sposób stał się jednym z ostatnich klasycznych architektów europejskich. Jest zagorzałym czytelnikiem, uwielbia podróżować, a przede wszystkim jest miłośnikiem piękna. Jego korzenie są w Trieście, gdzie świat Słowian spotyka się ze światem rzymskim. Jako student w Wiedniu odkrył także inną, niezbyt popularną wśród Austriaków w latach sześćdziesiątych prawdę, że większość ich czołowych artystów wywodziła się ze słowiańskich obszarów Czech, Moraw, Śląska, a nawet Słowenii, z którą on sam był związany od strony ojca. Kiedy zaczął się intensywnie interesować architektem Jože Plečnikiem, natychmiast popadł w konflikt ze swoim profesorem Rolandem Reinerem, który był zdecydowanym zwolennikiem funkcjonalizmu i nie uznawał nieortodoksyjnych wariacji Plečnika na temat tradycyjnej sztuki. Dla Europy Zachodniej wydawało się nie istnieć, nic co znajdowało się za żelazną kurtyną. Tylko nieliczni wiedzieli o dziełach Adolfa Loosa czy Josepha Hoffmana w Czechach, a kubizm czy funkcjonalizm na tych terenach były wyjątkowymi zjawiskami, znanymi tylko kilku znawcom historii europejskiej architektury. Pierwsza wyprawa badawcza Borisa Podrecca zaprowadziła go za Plečnikiem, Loosem i Bohuslavem Fuchsem do dawnej Czechosłowacji. W Pradze odwiedził wdowę po Františku Mullerze Miladę, która wówczas wciąż mieszkała w willi zaprojektowanej prze Loosa, mimo, że w tym czasie budynek funkcjonował jako archiwum partii komunistycznej i nie był ogólnie dostępny. Podrecca odwiedził także Otto Rothmayera i rozmawiał z nim o Plečniku. W Brnie był u Fuchsa, który otworzył mu oczy na wysoką klasę morawskiego przedwojennego funkcjonalizmu. Po powrocie do Wiednia opisał swoje odkrycia w słoweńskim magazynie Most, który ukazywał się we włoskim Trieście. Najwięcej uwagi poświęcił oczywiście Plečnikowi w Pradze, a kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa na Vinohradach uznał za jego najwybitniejsze dzieło w Czechach. Artykuł Borisa Podrecca z 1964 roku prezentował zupełnie nowatorskie podejście do dzieł Plečnika i do dzisiaj pozostaje interesującym, wciąż aktualnym studium twórczości architektonicznej. Z taką samą przenikliwością Podrecca przeprowadził analizę willi Loosa w Pradze. Polemizując z biografem Loosa Ludwigiem Münzem, podkreślił, że jej Raumplan nie wynikał z oszczędności budowlanej, lecz z odmiennej modernistycznej koncepcji rozwiązania przestrzennego. Wskazał też na związki Loosa z klasycyzmem, które w tym czasie nie były jeszcze dostatecznie zbadane. Wizyta w Czechach i na Morawach była dla Borisa Podrecca ogromnie ważna i wracał do tej tematyki w innych tekstach, w których pisał głównie o Plečniku i Loosie. Być może jego najważniejszym studium był artykuł poświęcony Fuchsowi, opublikowany w znaczącym francuskim czasopiśmie L Architecture d Aujourd hui. Do tego czasu nazwisko Bohuslava Fuchsa prawie nie było znane na Zachodzie. To dzięki Borisowi Podrecca stał się znanym europejskim architektem, a zainteresowanie jego pracami osiągnęło poziom międzynarodowy. Trzy lata później Podrecca zorganizował pierwszą wystawę prac Plečnika w Wiedniu, którą później można było zobaczyć w Trieście, a następnie trafiła do Pragi. Sytuacja polityczna po Praskiej Wiośnie spowodowała jednak, że nigdy nie doszło do otwarcia, a sama wystawa zaginęła na zawsze gdzieś w Czechach. Dzięki Vladimírowi Šlapecie i jego zagranicznym wykładom, młodzi wiedeńscy architekci z kręgu Gesellschaft für Architektur, wśród nich także Podrecca, dowiadywali się więcej o przedwojennej architekturze w Czechosłowacji, a po części także we Wrocławiu, gdzie działali ojciec i stryj Šlapety. Szły za tym kolejne wyjazdy do Pragi i poznawanie czeskiej architektury modernistycznej. Został jednym z najbardziej interesujących architektów austriackich W połowie lat dziewięćdziesiątych Podrecca zrealizował wnętrza Instytutu Kultury Austriackiej przy placu Jungmanna w Pradze. Przystąpił do tej pracy z ogromną pasją i entuzjazmem. Był świadomy, że działa w centrum Pragi, w bliskim sąsiedztwie Mozarteum Jana Kotěry i pałacu Adria Pavla Janáka. Instytut Kultury Austriackiej i Galeria Oskara Kokoschki w Pradze pozostają jak dotąd jedynymi realizacjami Borisa Podrecca w Czechach. Trzeba także wspomnieć o jego monograficznej wystawie w terezjańskim skrzydle Praskiego Zamku, która odbyła się u schyłku minionego stulecia, a później była prezentowana w Bratysławie, Trieście i Wiedniu. Damjan Prelovšek, więcej: ma.wroc.pl 5 doroczna nagroda im. zbyszka zawistowskiego dyplom roku termin: miejsce: pawilon wystawowy sarp, warszawa, ul. foksal 2 Nagroda za najlepszy projekt dyplomowy wyższej uczelni w Polsce przyznawana jest od 1964 roku. Do nagrody zgłaszane są projekty zakwalifikowane przez komisje powołane przez właściwe Zarządy Oddziałów sarp w porozumieniu z Wydziałami lub Instytutami Architektury. Głównym kryterium oceny projektów zgłaszanych do Nagrody są wartości architektoniczne i urbanistyczne opracowanego zadania, rozwiązanego z pełną świadomością znaczenia procesu przestrzennego kształtowania środowiska człowieka. W ostatnich dniach marca absolwenci wyższych uczelni architektonicznych rywalizować będą w konkursie na najlepszy dyplom, który uzyskał w danym roku tytuł magistra inżyniera architekta na polskich uczelniach architektonicznych. Z prac nadsyłanych na Dyplom Roku, dokonana zostanie również selekcja do Nagrody bda-sarp pod warunkiem, że tematyka projektu dyplomowego wpisze się w założenia polsko-niemieckiej Nagrody. więcej: oraz Dział Wydawnictw i Promocji Architektury SARP tel. (22) xiii edycja konkursu studenckiego bezpieczniej w mieście termin: miejsce: architektura-murator, ul. dęblińska 6, warszawa Miesięcznik Architektura-murator ogłasza XIII edycję Konkursu Studenckiego w tym roku pod hasłem Bezpieczniej w mieście. Konkurs ma charakter ogólnopolski i jest otwarty dla studentów wydziałów architektury, architektury krajobrazu, wzornictwa przemysłowego (form przemysłowych) oraz architektury wnętrz, państwowych i prywatnych szkół architektonicznych i artystycznych. Wzrost bezpieczeństwa w mieście utożsamiany jest przede wszystkim z przeciwdziałaniem przestępczości, stosowaniem solidnych i wytrzymałych drzwi i okien. Ale poczucie zagrożenia mogą wywoływać źle zaplanowane przejścia dla pieszych, brak barier w miejscach, które by tego wymagały, złe oświetlenie, nie zabezpieczone place zabaw. W tym kontekście niebezpieczna może być pozbawiona oświetlenia brama, ale również nieużywany wiadukt, zaniedbany skwer, opuszczona działka, które dzięki odpowiedniemu projektowi mogą zmienić się z zapomnianej i groźnej przestrzeni w miejsce niekonwencjonalnego odpoczynku. W tej edycji konkursu szukamy odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu mała architektura może wpływać na poczucie bezpieczeństwa mieszkańców miasta? Zadanie konkursowe polega na: zdefiniowaniu niebezpieczeństwa czyli na znalezieniu konkretnego zjawiska i miejsca, które zdaniem uczestnika stanowi zagrożenie, a następnie znalezieniu architektonicznego rozwiązania problemu czyli zaprojektowaniu elementów małej architektury, służących podniesieniu bezpieczeństwa w sposób trwały lub czasowy. Jury oceniać będzie trafną odpowiedź na zadany temat, oryginalność pomysłów oraz techniczne możliwości realizacji projektu. Autor ma obowiązek przedstawienia wizualizacji rozwiązania w konkretnym, istniejącym w rzeczywistości terenie, a nie w lokalizacji abstrakcyjnej. Jury zwróci uwagę na wybór miejsc i adekwatność projektu do sytuacji w przestrzeni. skład jury: Jan Kubec architekt, pracowania RAr-2 Laboratorium Architektury, wykładowca na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej, autor Centrum Nauki Kopernik; Maciej Miłobędzki architekt, współzałożyciel pracowni jems Architekci; Ewa P. Porębska architekt, redaktor naczelna miesięcznika Architektura-murator ; Lech Rowiński architekt z pracowni Beton, współtwórca drewnianego kościoła we wsi Tarnów nominowanego do Nagrody Miesa van der Rohe, a także projektant ubrań, mebli, scenografii; Monika Komorowska socjolog, architekt, działająca w Stowarzyszeniu Odblokuj, dla którego miasto jest polem analiz i interwencji wpływających na poprawę jakości życia sędzia referent sponsor konkursu. Sponsor XIII edycji Konkursu Studenckiego, Drutex s.a., ufunduje pozaregulaminową nagrodę specjalną dla uczestnika, który w swoim projekcie w sposób twórczy wykorzysta produkt Drutex s.a. Sponsor dostarczy wszystkim zainteresowanym informacji na temat swoich wyrobów i stosowanych w nich materiałów. więcej informacji: Małgorzata Makowska tel , faks: , mmakowska@murator.com.pl; Krzysztof Zięba tel , faks: , architektura_org@murator.com.pl Karta rejestracyjna, regulamin, numer konta oraz bieżące informacje o konkursie na stronie /studenci. Bardzo prosimy o uważne zapoznanie się z regulaminem i warunkami konkursu! 7 konkurs na kuratorski projekt wystawy w polskim pawilonie na 13. międzynarodowej wystawie architektury w wenecji termin: miejsce: zachęta narodowa galeria sztuki, pl. małachowskiego 3, warszawa Konkurs organizują Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Zachęta Narodowa Galeria Sztuki. Projekt kuratorski powinien zawierać scenariusz wystawy dotyczącej architektury, dostosowany do warunków Polskiego Pawilonu, wraz z propozycją uczestniczących w wystawie artystów, architektów bądź instytucji, oraz kosztorys jej realizacji. kurator projektu, a w przypadku zespołu kuratorskiego przynajmniej jedna osoba musi posiadać: wykształcenie wyższe pełne; dobrą znajomość zagadnień współczesnej architektury, doświadczenie kuratorskie i w organizowaniu wystaw; dobrą znajomość języka angielskiego. projekt należy nadesłać bez umieszczonego na nim nazwiska kuratora projektu. na projekcie należy umieścić godło, a następnie powtórzyć je na załączonej kopercie, w której należy umieścić następujące informacje: powtórzenie godła; imię i nazwisko kuratora; adres kuratora; cv kuratora; pisemne oświadczenie, że projekt jest dziełem kuratora i wszystkie prawa autorskie należą do niego. Zainteresowane osoby prosimy o przesłanie projektu do dnia roku (decyduje data stempla pocztowego, z tym że graniczną datą nadejścia projektów do rozpatrzenia jest termin posiedzenia Jury konkursu w dniu ) na adres: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki pl. Małachowskiego 3, Warszawa z dopiskiem 13 Biennale Architektury w Wenecji Szczegółowe plany Polskiego Pawilonu dostępne są na ftp.zacheta.art.pl login: prasa hasło: wystawa folder: Plany Polski Pawilon. Dodatkowe informacje o konkursie: Joanna Waśko j.wasko@zacheta.art.pl więcej:

5 8 /wydarzenia/ 9 lizacje z Krakowa, Komorowa, Olsztyna, Poznania, Torunia i innych Pokazane zostały projekty zespołów: D.W. Bagińscy Architekci (Warszawa), Pracowni caa /Sławomir Hryniewicz (Olsztyn), Barycz & Saramowicz (Kraków), Medusa Group (Bytom), Arch Deco (Gdynia). Publikacja tych domów prezentowana była w #7 Arch. Podczas wystawy można się było także zapoznać z przykładami domów jednorodzinnych z pozostałych krajów Grupy Wyszehradzkiej, co niewątpliwie było interesującym doświadczeniem porównawczym. ab fot. Michał Woźniak a mniej przyjemność. Teraz, z dystansu lat i setek, może tysięcy rysunków, zmieniła się ta kolejność: to przede wszystkim potrzebne oderwanie się od zawodowej codzienności, to odpoczynek i jeśli wzbogacenie profesji to tylko przez zapis analizy i syntezy jakiejś przestrzeni. [ ] Pretekstem do zorganizowania tej wystawy była 70 rocznica urodzin Konrada Kucza-Kuczyńskiego, który zdecydował sie na nią dla przyjemności podzielenia się z przyjaciółmi wieloletnią, zatrzymaną w zapisie graficznym pamięcią piękna świata. ab fot. Biś Lisowski 1/rozstrzygnięcie konkursu na projekt budynku ambasady rp w berlinie 2 stycznia 2012 roku rozstrzygnięty został konkurs architektoniczny zorganizowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych na koncepcję architektoniczno-budowlaną budynku Ambasady RP w Berlinie. Do konkursu zgłosiło się 35 zespołów, z których do udziału dopuszczono 9. I nagrody nie przyznano. II nagrodę otrzymała praca konsorcjum: Artur Jasiński i Wspólnicy Biuro Architektoniczne Sp. z o.o. i Atelier Loegler Sp. z o.o. z Krakowa. Autorami nagrodzonego projektu są: dr inż. arch. Artur Jasiński; dr inż. arch. Romuald Loegler z zespołem współpracowników: arch. Bartłomiejem Gowinem, arch. Rafałem Jaśkowcem, arch. Katarzyną Leśnodorską oraz autorem filmowej animacji: arch. Michałem Nesselem. Wyróżnienia otrzymali: Konsorcjum Josef Kiszka, Pelčák a partner, s.r.o., Jojko + Nawrocki Architekci s.c., Katowice oraz Konsorcjum Staab Architekten GmbH, Caba Groszek Architekci Sp.J., osd GmbH & Co. KG, Winkels, Behrens Pospich Ingenieure für Haustechnik GmbH, Berlin. ab 2/przekraczając granice v4 family houses W dniach stycznia br. oddział krakowski sarp w swojej siedzibie przy Placu Szczepańskim, zaprezentował piątą już edycję wystawy ukazującej przykłady realizacji architektury domów jednorodzinnych na terenach krajów Grupy Wyszehradzkiej. W ramach wystawy zakwalifikowano do prezentacji polskie rea- 3/mistrzostwa architektów w maratonie 16 października ub. r. odbyły się w ramach poznańskiego maratonu Pierwsze Mistrzostwa Polski Architektów w tej dyscyplinie. Poznański maraton od lat dzierży palmę pierwszeństwa pod względem frekwencji, znany jest z dobrej organizacji władz miasta sprzyjających biegaczom, stąd wybór Poznania, jako miejsca pierwszego maratonu architektów był oczywisty. W gronie prawie pięciu tysięcy maratończyków wystartowała skromna grupa 27. architektów. Wszyscy w komplecie zameldowali się na mecie. Zwycięzcami Pierwszych Mistrzostw Polski Architektów w Maratonie zostali Hanna Michalak-Tomczak wśród kobiet i Bartosz Grzegorczyk wśród mężczyzn. W kategorii +40 zwyciężyli Julia Kalenberg (trzecia wśród kobiet) i Jacek Gorczyca (piąty wśród mężczyzn). W maratonie zwycięzcami są wszyscy, którzy dotrą do mety królewskiego dystansu m, a więc należy wymienić kolejnych maratończyków. A byli nimi Joanna Kapturczak, Ilona Werla, Aleksandra Blazy- -Wolska, Joanna Szukała, Mariusz Seweryn, Maciej Cierniewski, Łukasz Michalak, Seweryn Gruczelak, Rafał Blazy, Artur Sokołowski, Krystian Mazurkiewicz, Roman Ofierzyński, Piotr Wachułka, Wojciech Antoni Ochocki, Grzegorz Kmiecik, Maciej Staśkowiak, Jewgienij Lapajew, Paweł Jońca, Marek Kula, Michał Kapturczak, Maciej Światowy, Sławomir Nowicki i Michał Niziołek-Belotti. Dla wielu z nich był to debiut w maratonie, dla niektórych pierwsze zawody biegowe. Po zawodach wszyscy uczestnicy maratonu spotkali się na podium, by odebrać pamiątkowe nagrody puchary dla najlepszych i statuetki dla bardziej wytrwałych, którzy trochę dłużej delektowali się urokami trasy poznańskiego maratonu. Po skromnym debiucie można liczyć na kontynuowanie maratońskich mistrzostw architektów. Antoni Domicz 4/70 rysunków retrospekcja czterech pór roku Od 3 do 14 grudnia w Pawilonie Wystawowym sarp przy ul. Foksal w Warszawie miała miejsce retrospektywna wystawa prac rysunkowych i malarskich prof. Konrada Kucza-Kuczyńskiego. Podczas wernisażu otwierającego wystawę można było kupić prezentowane prace, wspomagając tym samym Zakład dla Niewidomych w Laskach pod Warszawą, bowiem kwoty uzyskane ze sprzedaży zostały przez Autora w całości przeznaczone na ten cel. Była to więc wyjątkowa okazja, ponieważ Profesor z zasady nie sprzedaje swoich prac. W ciągu dosłownie pierwszej godziny wernisażu licznie zgromadzeni goście zakupili 30 z 40 przeznaczonych do sprzedaży prac (pozostałe wystawione prace pochodziły z prywatnych kolekcji, głównie zbiorów rodziny i przyjaciół). W katalogu towarzyszącym wystawie na zadane sobie samemu pytanie dlaczego rysuję? Profesor tłumaczy, że [ ] rysowanie i malowanie architekta ma co najmniej trzy formy relacji z autorem. Po pierwsze czasem może stać się jego zawodem. Najczęściej bywa jednak wspomaganiem uprawianego zawodu architekta. Wreszcie wydaje się być przyjemnością tworzenia, samą dla siebie. Dla praktykującego architekta to najczęściej możliwość drugiej i trzeciej relacji. Kiedyś wydawało mi się, że to przede wszystkim cenne i potrzebne dopełnienie zawodu, 5/architekt obok architektury marek leja W Galerii sarp w Krakowie od dnia 6 grudnia 2011 do 9 stycznia 2012 prezentowana była wystawa twórczości arch. Marka Lei, absolwenta Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, który wykonując zawód architekta jednocześnie zajmuje się fotografią artystyczną, projektowaniem i produkcją mebli, grafiką, fotomontażem, rzeźbą, ilustracją, rysunkiem politycznym i karykaturą. Na wystawie mogliśmy podziwiać prace wykonane w technice: fotografii, grafiki komputerowej, fotomontażu i fotomanipulacji. Artysta stosuje też rysunek, pastele i techniki mieszane. Tematyka zaprezentowanych prac zbliżona jest do surrealizmu i ekspresjonizmu figuratywnego (dark, conceptual, fantasy, sci-fi). Jak dowiedzieliśmy się na wernisażu twórczość artystyczna Marka Lei jest wynikiem zainteresowań autora religioznawstwem, alternatywną psychologią, fizyką cząstek elementarnych, sztuką i zwyczajami ludów prymitywnych. Grafiki oparte są w większości na własnych fotografiach i przetransponowanych rysunkach odręcznych. Wernisaż zgromadził liczne grono wielbicieli i przyjaciół autora, a wystawa towarzyszyła również i była tłem dla tradycyjnego spotkania świąteczno-noworocznego w Galerii sarp. Krystyna Łyczakowska

6 Honorowa Nagroda SARP 2011

7 grudnia 2011 roku w siedzibie Stowarzyszenia Architektów Polskich przy ul. Foksal w Warszawie, odbyła się uroczystość wręczenia najwyższego architektonicznego wyróżnienia za całokształt twórczości zawodowej Honorowej Nagrody sarp. W 2011 roku Kapituła w składzie: Jerzy Grochulski prezes sarp oraz laureaci Nagrody z lat ubiegłych: Ryszard Jurkowski, Marian Fikus, Jacek Ewý i Bolesław Stelmach przyznała Honorową Nagrodę sarp prof. Dariuszowi Kozłowskiemu. w uzasadnieniu przyznania nagrody czytamy: Stowarzyszenie Architektów Polskich sarp przyznaje Honorową Nagrodę w 2011 roku Dariuszowi Kozłowskiemu za wybitne zasługi dla architektury polskiej w dziedzinie twórczości architektonicznej, wielki wkład w proces kształcenia architektów i stworzenie płaszczyzny merytorycznej dyskusji na temat trwałych wartości definiujących pryncypia kreacji architektonicznej. Wieloletnia i konsekwentna działalność na rzecz definiowania i uświadamiania odbiorcom wartości przestrzennych projektowanych obiektów i obszarów oraz umiejętne wyzwolenie u innych twórców podobnego stosunku do rozumienia roli architektury w życiu publicznym stanowią wyróżnik zawodowej aktywności Laureata. Jego szacunek dla profesjonalizmu przekazywany młodym adeptom zawodu, otwartość i koleżeńska postawa wobec innych, stanowiące o środowiskowej akceptacji postawy Laureata, wskazują nieprzemijające wzorce zachowań architekta. en The ceremony of awarding the highest architectural award for the lifetime career achievement (sarp s Honorable Award) took place on 17th December 2011 in the sarp seat in Warsaw, Foksal st. In 2011 the Chapter: Jerzy Grochulski President of sarp and the former laureates: Ryszard Jurkowski, Marian Fikus, Jacek Ewý and Bolesław Stelmach awarded the sarp Honorable Award to professor Dariusz Kozłowski. the grounds are as follow: Association of Polish Architects (sarp) awards the Honorable Award of 2011 to Dariusz Kozłowski for outstanding achievements in his architectural career, great input in educating architects and creating a space for meritorical discussion about the ever-lasting values which define the principals of the architectural creation. Long-lasting and consequent activity to define and educating the audience of the spatial values of the designed objects and areas and a skilful passing his understanding of the architecture s role to others are characteristics of the laureate s activity. His respect for professionalism passed on to the young generation of architects, open mind and a friendly attitude towards others, which laid the grounds for wide acceptance, are the ever-lasting behaviour models for all architects Honorowa Nagroda sarp 2011 dla Dariusza Kozłowskiego, to powód zadowolenia i refleksji. Znamy się od 1967 roku, kiedy zafascynował mnie architekturą i sobą - jako twórca i pedagog, nieco starszy i wesoły kolega pomagał w pierwszych krokach, asystować w projektach i wstąpić do sarp. Po wielu latach, architektura prenatalna wystawiona w pawilonie przy Foksal, to powód olśnienia. Retrospektywa własnych projektów; namalowanych, w kolorze i osobliwą deformacją, zawsze głęboko osadzonych w klasyce. Mistrzowska świadomość formy, bogatej w literackie narracje i dźwięki muzyki, jakiej słucha. Wiem, że inspiracje jakich dostarcza, potrafi wesprzeć rozległą wiedzą, ze znajomością życia i humorem, bo Profesor to osobowość kompletna, jakie we współczesnej architekturze trudno już spotkać. Ja miałem ten zaszczyt, za co dziękuję i podziwiam Guciu. Krzysztof Bojanowski prof. Dariusz Kozłowski Profesor Dariusz Kozłowski jest kierownikiem Katedry Projektowania Architektury Mieszkaniowej oraz dziekanem Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Prowadzi przedmioty z Projektowania architektury mieszkaniowej oraz wykłady z Teorii i zasad projektowania architektonicznego i urbanistycznego. W latach wykładał w szkołach architektury w Las Palmas, Sewilli, Wenecji. Od 2001 roku przewodniczy Radzie Naukowej Międzynarodowej Konferencji Naukowej ipa wa pk Definiowanie przestrzeni architektonicznej. Jest również przewodniczącym Sekcji Architektury Komitetu Architektury i Urbanistyki Polskiej Akademii Nauk. Podczas IX i X Międzynarodowego Biennale Architektury w Krakowie był jego kuratorem. Do ważniejszych realizacji Profesora należy zaliczyć:dom Alchemików, Wytwórnia kosmetyków hean, Kraków, 1988; Droga Czterech Bram Wyższe Seminarium Duchowne Zgromadzenia XX Zmartwychwstańców w Krakowie ; Willa Bateau-Bateau, Kraków 1996; Casa Olajossy, Lublin Do sztandarowych projektów Profesora Kozłowskiego należą: Villa Forteza, Turek k. Konina 1995; Bunkier Sztuki Galeria Sztuki Współczesnej w Krakowie, 2001; Biblioteka Politechniki Krakowskiej Profesor Kozłowski brał udział w wielu wystawach zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Do najważniejszych zaliczyć należy: International Exhibition of Architektural Drawings, The Max Protech Gallery, New York, 1988; Polnische Architekturzeichnungen der Gegenwart, Aedes Galerie für architektur und raum Berlin 1989; Poza obrazem bwa Kraków 1990; Baustelle: Polen, Akademie der Künste zu Berlin, 1994; La Biennale Di Venezia, VI Mostra Internazionale di Architettura 1996; fot. Paweł Łucenko

8 14 15 klasztor na peryferiach (klasztor w krakowie), 1989, olej, 100 x 90 cm Qvo Vadis Architektura?, Internationale Exhibition of Architecture, Muzeum Architektury we Wrocławiu, ; 7 bram do Krakowa (7 Gates to Cracow), Kraków 2001; Architektura Krakowa około 2000, Kraków 2004; Icons of Polish Architecture / Ikony polskiej architektury, Warszawa, Berlin, Düsseldorf, Luxemburg, Amsterdam, Bukareszt 2007; Architektura Krakowa około 2012, Kraków Wybrane publikacje prof. Dariusza Kozłowskiego to: Dawny dom iracki, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Monografia 99, Kraków 1990; Projekty i budynki Figuratywność i rozpad formy w architekturze doby postfunkcjonalnej, ipa wa pk, Kraków 1992 r.; Architektura sztuka budowania rzeczy, Teka Komisji Architektury i Urbanistyki, tom XXX, 1998; How to find a new text? or rational and a poetic pretext, [w:] A. dal Fabbro, Cracovia Arx and Forum con un scritto / with an assay by Dariusz Kozlowski, Venezia 1999; Architektura betonowa, (red. i wprowadzenie), Kraków 2000; 7 bram do Krakowa / 7 Gates to Cracow, (red., wprowadzenie, i Brama Katowicka Znaki przydrożne albo Les desmoiseles de Cracovie). Architektura betonowa, (red. i wprowadzenie), Kraków Ukazało się również sporo ważnych publikacji o twórczości Dariusza Kozłowskiego. Do najistotniejszych zaliczyć należy: J. Sepioł, Oblicza postmodernizmu w: Sztuka polska po 1945 roku, Warszawa 1987; K. Kucza-Kuczyński, Architektura narracji i fikcji, Seminarium Księży Zmartwychwstańców w Krakowie, Architektura 1995, nr 3; Sir Banister Fletcher s, A History of Architecture, Twentieth Edition, London 1996; pyramis (dom pogrzebowy w krakowie), 1993, akryl 100 x 70 cm P. Trzeciak, Sztuka drugiej połowy XX wieku, Architektura polska, [w:] Sztuka Świata, t.10, Warszawa M. Misiągiewicz, Przestrzeń Magiczna, albo odnajdywanie rzeczywistości [w:] O prezentacji idei architektonicznej, Kraków 1998; K. Kucza-Kuczyński, Sakralizacja betonu Wyższe Seminarium Księży Zmartwychwstańców w Krakowie [w:] Architektura betonowa, Kraków Profesor Dariusz Kozłowski w 1996 roku otrzymał Nagrodę Indywidualną Ministra Edukacji Narodowej, a w 1997 Medal Komisji Edukacji Narodowej. W tym samym roku macierzysty Oddział sarp w Krakowie przyznał mu Honorową Nagrodę sarp o / Kraków. W 2011 roku odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski a pod koniec tego samego roku otrzymał Honorową Nagrodę Stowarzyszenia Architektów Polskich miasto nieśmiertelnych, 1990, tempera, 100 x 100 cm dom w masce kamienica w krakowie, 1989, akryl, 100 x 100 cm droga czterech bram (wyższe seminarium duchowne w krakowie) 1988, akryl 100x100 cm austeria (zajazd), 1990, akryl 100 x 100 cm

9 16 17

10 18 19 dom jednorodzinny, włosań, 2010, autorzy: dariusz kozłowski, tomasz kozłowski wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwychwstańców droga czterech bram, ul. ks. pawlickiego / zielna, kraków; autorzy: dariusz kozłowski, maria misiągiewicz, wacław stefański (str. 20) fabryka kosmetyków hean, kraków, ul. mochnackiego, 1998, autor: dariusz kozłowski (str. 21) wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwychwstańców droga czterech bram, ul. ks. pawlickiego / zielna, kraków, autorzy: dariusz kozłowski, maria misiągiewicz, wacław stefański

11 22 /esej/ /esej/ 23 ARCHITEKTURA CZYLI SZTUKA BUDOWANIA RZECZY tekst: Dariusz Kozłowski 1. architektura albo przestrzeń uwięziona WNeuss-Holzheim w Nadrenii, poza terenami zabudowanymi, na obszarze kilkudziesięciu hektarów jest park Park Inny Insel Hombroich. Na ogrodzonej przestrzeni pozwolono drzewom, krzewom, trawom i wodorostom żyć zgodnie z naturą, bez korygującej ręki ogrodnika czy pomysłów architekta. Park rozcinają ścieżki demonstru jące swoją naturalność, podobnie jak nieliczne budowle, świecąc murem z rozbiórkowej cegły próbują wyjaśnić widzowi, że należą do tego świata. Rzeczy zbudowane są to kompozycje prostych kubicznych form, pozbawione widocznych otworów okiennych. Do środka prowadzą małe otwory z drzwiami. Wnętrze puste, białe, całkowicie obywającą się bez wyposażenia; przestrzeń rozjaśnia światło płynące skądś z góry, nakazujące domyślać się tam okien, których brakowało na elewacjach. Dla odwiedzającego pozostaje zabawa w odgadywanie znaczenia rzeczy, kontemplacja harmonii kształtów i doświadczenia z echem, niespodzie wanie zwielokrotniającym głosy w pustce. Są budowle, które można określić wielkością kubatury, stwierdzić z jakiego materiału zostały skonstruowane, opisać kształt, ale forma (zewnętrzna, a także wnętrze) nie zapowiada przeznaczenia; odczuwamy przyjemny kształt budowli, i próbujemy brać udział w zabawie odgadując do czego rzecz służy, jakie jest jej przeznaczenie? A rzecz nie służy niczemu, albo raczej służy czystej przyjemności; jest zupełnie bezinteresowna w swoim braku jakiejkolwiek funkcji. Czy jest więc to obiekt architektoniczny? Czy może istnieć architektura bez użyteczności? Przychodzi tu na myśl opowieść ze staroindyjskiego eposu Mahabharata, przedstawiająca jedną z tych baśniowych sytuacji, kiedy bohater musi odgadnąć zagadkę, by uwolnić od zaklęcia swoich towarzyszy. Otóż, zapytano Judisztirę: co to jest przestrzeń? Heros odpowiedział rozstawiając szeroko dłonie, jak gdyby obejmował niewidzialny przedmiot oto jest przestrzeń! Odpowiedź była trafna. Przestrzeń wyznaczana jest przez jej ograniczenie, przynajmniej ta przestrzeń, która wyobrażalna jest dla człowieka. Poza ograniczeniami też rozpościera się przestrzeń, ale owe dwie kategorie rozległości świata bez zrozumienia sensu granic są trudne do pojęcia. Jeżeli istnieje rzecz architektoniczna owa budowla wśród zieleni która jedynie ścianami ogranicza przestrzeń, więzi ją i nadaje jej kształt estetyczny, to może tak rozumiana użyteczność wystarczy by rzeczy można było nazwać architekturą. 2. architektura albo imaginacja twórcy i przechodnia Każde działanie artystyczne wymaga nakładów finansowych, ale wiele z nich można prowadzić na własne ryzyko; architektura potrzebuje inwestora: nikt nie tworzy architektury, nawet w postaci jej intencjonalnej formy, projektu do szuflady. Architekturę wykonuje się wyłącznie na konkretne zamówienie, bardzo konkretnego zleceniodawcy. Uprawia się ją z nasta wienia zawodowego, komercyjnego, estetycznego i ideologi- cznego. Niezależnie od podejścia architekta do swojej profesji rola zleceniodawcy, inwestora, słowem zamawiającego projekt, w architekturze zawsze była znacząca, lecz w historycznej perspektywie uległa przemianom. W przeszłości bywał nim mecenas osoba obdarzona przez los lub własną zapobiegliwość majętnością i, co tu jest istotne, posiadająca określony, nierzadko wybitny smak artystyczny, a speł nienie jego wymagań estetycznych stanowiło podstawowe zadanie najętego twórcy; panowało też przekonanie, że budując świątynię, pałac lub operę winna to być rzecz piękna, zadziwiająca lub wzruszająca. Z biegiem czasu mecenas został zastąpiony przez sponsora osobę lub częściej firmę, organizację lub instytucję, dla których warstwa artystyczna rzeczy ma znaczenie drugorzędne, a najczęściej nie ma wcale znaczenia. Ważniejsza jest użyteczność, ale najważniejsze pozostają sprawy ekonomiczności. Estetyka jest więc dodatkiem, dodatkiem niechcianym, który twórca zazwyczaj oferuje ekstra. Komu oferuje? Odbiór estetyczny przejmu je przechodzień, widz anonimowy, masowy. Architektura staje się rodzajem środka masowego przekazu. W dociekaniach istoty architektury myślimy o niej, jako o sztuce. Obecnie utrwaliła się różnica między architekturą-sztuką a architekturą popularną rozumianą jako sztuka oczywiście komercyjna (analogicznie do komercyjnego kina, literatury, muzyki). Poprzestańmy na stwierdzeniu, że wszystkie rodzaje architektury tworzy architekt, pamiętając, że aby otrzymać dzieło sztuki należy nająć artystę. To proste stwierdzenie może być podstawą do kolejnego. Architektura to jest coś, co jedni tworzą, podczas gdy inni zajmują się jej oglądaniem, zamieszkiwaniem, kopiowaniem, teoretyzowaniem (także zastanawianiem się, co to jest architektura?), niekiedy chlubieniem się, że się ją posiada (architekturę a nie dom ). Architektura nie jest niczym więcej, niż rzeczami zbudowanymi: ścianami, stropami, schodami, kolumnami, lub może tylko płaszczyznami, kierunkami, bryłami rzeczami, które stanowią powód pewnych ludzkich zachowań, napełniając wyobraźnię mieszkańca, przechodnia lub podróżnego. Architektura jest więc światem wymyślonym, istniejącym w imaginacji twórcy i przechodnia. 3. architektura albo budowanie na papierze Mówimy o budowaniu rzeczy: architekt nie buduje, architekt tworzy wymyśla i zapisuje swoje wizje na papierze tworząc utwór architektoniczny zapis przestrzeni, pomysłu, myśli, idei, nie zawsze prowadzący ku realizacji dzieła. Takim zapisem jest projekt techniczny, bywa, że jest to jedyny zapis myśli utwór architektoniczny pozwalające je zmaterializować; innym razem projekt techniczny jest rozpisaniem na głosy wcześniej napisanego utworu lub po prostu instrukcją wykonawczą. Właściwym zapisem pomysłu formy budynku jest projekt koncepcyjny, ideowy jednoznaczny zapis kształtu przestrzeni, zawierającym wszystkie informacje o kształcie budynku i jego użyteczności, ale niekiedy także o idei zamysłu. Projekt koncepcyjny może być przedstawiony językiem konwencjonalnym lub indywidualnym, osobistym, ale zawsze zrozumia- łym bez tłumacza. Inną kategorią takiego utworu są plastyczne przedsta wienia architektury rozpięte między jednoznacznością realizmu rysunków komercyjnych i głębią obrazów artysty. Mogą istnieć jako autonomiczne dzieła sztuki. Utworem architektonicznym najpierwszym jest zapis idei, lub ślad pomysłu szkic: sztuką gestu i znaczenia, ślad ruchu ręki na papierze, zanim świadomość umysłu ogarnie celowość. Pokład znaczenia możliwy do zrozumienia przede wszystkim przez autora; dla widza pozostawia otwartość interpretacji. Innym rodzajem zapisu idei, dojrzałej, lub wciąż gry z przestrzenią intencjonalną, są przedstawienia-obrazy mające na celu okazanie owej idei widzowi; niekiedy bywają uzupełniane słowem-tytułem, lub słowem komentarzem. Trud przełożenia tych utworów architektonicznych na jednoznaczny zapis przestrzeni autor zastrzega tu dla siebie, widzowi pozostawiając odczytywanie intencji kształtu i tajemnic znaków i obcowanie z poezją swojej architektury. Utworami architektonicznymi są także zapisy pretekstów i motywacji architektonicznych. Także zapisy teorii; narysowana fasada Hansa Holleina na Strada Novissima w Corderia dell Arsenale na Biennale w Wenecji. Także zapisy dociekań, poszukiwań idei formy architektonicznej, rysowana filozofia architektury. Takie utwory tworzy Massimo Scolari; rysowanie dla niego jest zajęciem pierwszym. Zajmuje się odnajdywaniem rzeczywistości architektury tworząc swoje obrazki; to co przedstawia inni nazywają architekturą wątpliwości. Rysowane przedmioty Scolariego nie są reprezentacją czegokolwiek poza ideą twórcy. Podobnie jak obrazy Lebeusa Woodsa, który, być może kieruje architekturę ku nieosiągalnemu stanowi bycia samej sobą: ku całkowitej bezinteresowności. Architektura może być także zapis poezji przestrzeni, jak książka Soundings napisana i narysowana przez Johna Hejduka: architektura istniejąca w wyobraźni pisarza-architekta-rysownika, oraz poetycka i mityczna przestrzeń architektoniczna do odkrywania przez czytelnika. Rzecz napisana językiem własnych form elementarnych, które dotknięte ręką architekta tworzą opowieść o bycie architektury. Architekturę ideę przestrzeni architektonicznej należy rozumieć jako całość idei, zapisów, rysunków i obrazów, teorii i budowli. 4. architektura albo budowanie rzeczy bezużytecznych Architektura jest najmniej bezinteresowną ze sztuk. Ryzykując podejście analityczne można by rzec, że architektura składa się z dwóch warstw: użyteczności i kształtu przestrzennego, czyli rzecz dotyczy funkcji i formy. Architektura należy więc do zbioru rzeczy użytecznych. Godzenie użyteczności i kształtu przestrzeni, tych dwóch struktur wytworów ludzkiej działalności jest trudne, albo jak chce W. H. Auden z góry jest skazane na niepowodzenie. W dziedzinie sztuki bezinteresownej, jak poezja, malarstwo, muzyka, nasze stulecie nie ma powodu wstydzić się swoich osiągnięć, jeśli zaś idzie o produkcję przedmiotów czysto użytkowych jak

12 24 /esej/ /esej/ 25 samoloty, zapory wodne, instrumenty chirurgiczne, bije wszystkie poprzednie epoki na głowę. Ilekroć jednak usiłuje połączyć bezinteresowne z użytecznym, zrobić coś co ma być zarazem funkcjo nalne i piękne, ponosi zupełną porażkę. Nigdy w przeszłości nie stworzono czegoś tak ohydnego, jak przeciętny nowoczesny abażur lub budynek, obojętnie mieszkalny czy publiczny. Czy może być większa potworność niż nowoczesny biurowiec? zapytuje poeta. Listę Audena można uszczegółowić, przywołując na myśl dowolny element miejskiego krajobrazu: osiedle mieszkaniowe, tzw. pawilon handlowy, szkołę, kościół, dom jednorodzinny Jeżeli wypadnie zgodzić z tą opinią, ku czemu skłania obraz współczesnego miasta, to jednak istnieją wyjątki nie zaprzeczające regule. Istnieje w Ronchamp pielgrzymia kaplica Notre-Dame-du-Haut, był przecież, opisywany przez Rolanda Barthesa Citroen ds 19, jest produkowana przemysłowo lampa Tizio zaprojektowana przez Richarda Sapera, rzeczy trudne do odnalezienia bez przewo dnika, w gmatwaninie i natłoku użytecznych i estetycznych zarazem wytworów ludzkiej działalności. Bez przewodnika nie sposób także odnaleźć Insel Hombroich. Użyteczność tych rzeczy samochodu, kaplicy, lampy pozostaje oczywista i niekwestionowana. Ale zanim ktokolwiek ją dostrzega, widzi najpierw kształty, recenzuje ich estetykę, wyraża sąd o ich urodzie. Użyteczność nie pozostaje niewidzialna, ale pozostaje całkowicie przeźroczysta. Trzeba więc umieć zgodzić się z Livio Vaccinim, który pisał: architektura pojawia się wówczas, gdy człowiek odczuwa potrzebę, która skłania go do spojrzenia na rzecz»w pewien sposób«; gdy stawia racje ogólne nad wymaganiami osobistymi; gdy wybiega dalej niż wymagałaby tego zwykła przydatność [ ]. Architektura jest rzeczą bezużyteczną. 5. architektura albo budowanie światów. Ongiś Francesco di Giorgio Martini podawał szczegółowe wymiary kościoła San Francesco di Vigna w Wenecji, oparte na greckiej skali muzycznej, i porównywał wielką kaplicę do głowy ludzkiej, a współcześni nie okazali zdziwienia w obliczu takiego ezoterycznego symbolizmu. Próby budowania światów mitycznych bądź realnych w przeszłości archi tektury spotykamy wielokrotnie. Potrzeba oparcia w ideologii, znalezienia punktu odniesienia w idei potwierdza historia. Dziś również architektura by istnieć, może bardziej niż inne sztuki, potrzebuje pretekstu, uzasadnienia, teorii, idei czy ideologii usprawiedliwiających poczynania twórcy we własnych oczach i w oczach publiczności. Jeżeli jest to idea panująca, szeroko zrozumiała i akceptowana, poruszanie się w jej ramach, w znacznej mierze, zwalnia od odpowiedzialności za poczynania artystyczne. Uzupełniona pewnym zasobem gotowych form estetycznych pozwala architektowi, także innemu artyście, poruszać się w tym świecie swobodnie, a z pewnością spokojnie. W innym wypadku, jak to pisze Umberto Eco w Glosie do Imienia Róży: Zanim przystąpi się do opowiadania, trzeba skonstruować sobie świat urządzony w możliwie najdrobniejszych szczegółach. [ ] Świat stworzony sam dyktuje nam dalszy ciąg opowiadania [ ]. Budowaniu światów służą preteksty: urbanistyczne, architektoniczne i inne. Motywacje urbanistyczne (czyli zapis właściwości miasta, i architektury, możliwych do opisania i przeanalizowania) uznaje się jako podstawową kategorii pretekstu poszukiwania wskazówek dla odkrywania formy kolejnej architektury. Taki pretekst może być także rodzajem inspiracji romantycznej, bez analizy przestrzeni miasta, lecz jako nakładanie się powidoków, wspomnień, wyobrażeń. Za pretekst budowy formy może posłużyć kontekst rozumiany jako gra z otoczeniem i inny: kontekst kulturowy, czyli także problem archetypów, także zagadnienie interwencji w strefie kontekstu, a nie tekstu. Pretekst można odnaleźć odkrywając księgi przeszłości: mapy, obrazy, ryciny. Lista pretekstów architektonicznych dla budowania światów jest rozległa: najpierw pretekstem bywa użyteczność. Do innej kategorii może należeć gra w symbolikę przestrzeni, rozumiana zgodnie z potrzebą twórcy. Oczywistym pretekstem jest naśladowanie Mistrzów. Innych dostarcza Światowe Muzeum Wyobraźni: nie ma ksiąg zakazanych świat Piranesiego, i świat Malewicza jako zbiór pierwowzorów można przywołać do teraźniejszości. Czy jest to sfera pretekstów architektonicznych, czy może już dotyka poezji? Pretekstami poetyckimi posługują się poeci i nie sposób dokonać krótkiej klasyfikacji. Granica między pretekstami racjonalnymi i poetyckimi zaciera się, wszystkie są tyleż poetyckie, co racjonalne. Tak rozumiany pretekst jest początkiem tworzenia archite ktury, początkiem budowania świata, który podpowie (twórcy) dalszy ciąg opowiadania, jest także sztucznym światem, w którym z przyjemnością zagłębić się może widz-erudyta, który zamieniony na rzeczywistość uczynić ją może światem sztuki. Po narysowaniu, lub zbudowaniu architektura sama staje się pretekstem forma lub znaczenie tego Świata może stać się początkiem narodzin kolejnych kształtów. 6. architektura czyli wspaniałe kłamstwo Wiem już teraz, że sztuka nie jest prawdą. Sztuka jest kłamstwem, które nam pozwala zbliżyć się do prawdy, przynajmniej do tej prawdy, która jest dla nas rozpoznawalna to stwierdzenie Pabla Picassa jest aktualne. Nie bardzo wiadomo co jest ową prawdą, kłamstwo zyskało nową barwę Wspaniałego Kłamstwa Sztuki. Dzieło architektoniczne nie jest wypowiedzią, która może być prawdziwa albo fałszywa. Jest wypowiedzią, która nie poddaje się weryfikacji, i stawianie takiej kwestii nie ma sensu: to jest status fikcji. Demonstracyjne ogłoszenie fikcji jako zabawy a Wspaniałego Kłamstwa jako konwencji, może być kolejnym pretekstem dla tworzenia rzeczy: efekt końcowy zależy od artysty. Przyjęcie takiej ideologii zakłada, że sztukę należy oglądać poprzez zamgloną szybę świadomości, że oto oglądamy świat sztuki świat sztuczny. Możliwość użycia takiej szyby, lub okularów z odpowiednimi szkłami, ochronić nas może od szaleństwa potraktowania rzeczy lub akcji artystycznej, jako rzeczywistości, a architektury łatwiej niż innej sztuki jako trywialnej codzienności. W owym zamgleniu należy szukać głębi i rozległości poszerzających odbiór przedmiotu artystycznego. Poruszamy się dziś w obrębie estetyki, która epatuje swoją kategorią fikcyjności. Architektura postfunkcjonalizmu zwróciła się najpierw w poszukiwaniu języka ku mitycznej przeszłości: tradycji, historii i bezużytecznej klasy czności. Z upodobaniem odkry wa się semantyki przestrzeni miasta i budowli, przypomina zapomniane znaczenia architektur. Formy przeszłości bywają przekształcane; pierwowzory ulegają dewastacji. Dezintegracja form tworzy nową jakość elementów i kompozycji zacierając oczywistość przedmiotu inspiracji, i nowego dzieła sztuki. Przeszłość służy jako materia dla tworzenia nowych języków architektury przedstawiającej: wszystkie formy coś oznaczają. Można uzyskać alibi dla aplikacji rzekomych cytatów architektury i tworzenia nowych eklektyzmów, także modernistycznych, wywodzących się z początków tego kierunku. Inni twórcy obsesyjnie kontynuują starą grę w oczywistą już, i mityczną, super nowoczesność. Równocześnie jakby w obawie przed odpowiedzialnością nastąpiła ucieczka w krainę niejednoznaczności, niekonsekwencji, nieoczywistości. Nowa architektura cho wała się za grubą zasłonę zabawy, scenograficzności, i wszelkich innych zasłon, wszystkiego tego co demonstracyjnie głosi swoją sztuczność a ironiczny podtekst kieruje na rodzaje sztuk i na ich historię, lecz także na ogólny stan kultury. Nie ma kierunków architektury, bywa tylko oryginalność wielkich twórców. Każdy z nich robi to na swój sposób i nie widać jakiejś jednej teorii architektury, czy nawet prób porozumienia się w tym zakresie: nie ma porozumienia mówiącymi różnymi językami (zdezorientowani pozostają naśladowcy). Naczelną wartością stała się nie tyle sama sztuka zwana architekturą, co konwencja umożli wiająca przychylne zaakceptowanie nowych kształtów i ich przyjazny odbiór: jeżeli widz zaakceptuje konwencję, dalsza zabawa staje się przyjemnością, lecz do końca nie jesteśmy pewni: opera seria to, czy buffo. 7. architektura budowanie rzeczy Co będzie jednak, gdy barwy wyblakną, wyjaśnienia, teorie, idee przewodnie zostaną zapomniane, język architektury stanie się niezrozumiały, a konwencje uznane za dziwaczne i zbyteczne? Jeżeli pozostaną budowle, bramy, wieże, świątynie, albo tylko bryły widniejące w świetle, i w mroku, i w ciemności pozostanie architektura. Co być może potwierdzi tezę, że: architektura jest sztuką budowania rzeczy fikcyjnych tak, by wyglądały jak prawdziwe. Na podstawie: D. Kozłowski, Architektura czyli sztuka budowania rzeczy [w:] Definicje architektury, Wrocław 1996 wyższe seminarium duchowne zgromadzenia księży zmartwychwstańców droga czterech bram, ul. ks. pawlickiego / zielna, kraków, autorzy: dariusz kozłowski, maria misiągiewicz, wacław stefański

13 / pol ski / cem ent / w architek / info pl en nazwa konkursu / polski cement w architekturze na najlepszą realizację architektoniczną z użyciem technologii żelbetowej, competition title wykonaną i przekazaną do użytku do końca 2010 r. (xv edycja). ¾ polish cement in architecture for the best architectural realization with the use of ferroconcrete technology, accomplished and handed over to use until the end of 2010 (xv edition). organizator / organizer stowarzyszenie architektów polskich, stowarzyszenie producentów cementu. ¾ association of polish architects, polish cement association. cel konkursu / pokazanie możliwości twórczego użycia technologii betonowej w budownictwie. competition objective cel ten realizuje się poprzez coroczny wybór najlepszych realizacji wykonanych z użyciem żelbetu. ¾ to demonstrate a creative use of a ferroconcrete technology in building construction. this aim is realized by annual choice of the best accomplishments which use ferroconcrete. jury / jury composition arch. krzysztof bojanowski przewodniczący jury wiceprezes sarp ¾ chairman vice-president sarp dr inż. jan deja stowarzyszenie producentów cementu ¾ polish cement association arch. jacek lenart przewodniczący zksk arch. zbigniew reszka wiceprezes sarp nagroda główna budynek administracyjno-biurowy sejmu, al. na skarpie 16 w warszawie / stelmach i partnerzy biuro równorzędna / architektoniczne sp. z o.o. lublin / bolesław stelmach, współpraca autorska: marek zarzeczny, main prize ex aequo zbigniew wypych, rafał szmigielski, sławomir kłos. ¾ office-administration building of parliament, warsaw, 16 na skarpie av. nagroda główna nowy budynek główny muzeum lotnictwa polskiego w krakowie / pysall.ruge architekten równorzędna / oraz bartłomiej kisielewski, berlin,kraków / justus pysall, peter ruge, bartłomiej kisielewski, main prize ex aequo współpraca autorska: katarzyna ratajczak, mateusz rataj, alicja kępka-guerrero ¾ new main building of the polish aviation museum in kraków. wyróżnienie / mention fabryka industrie maurizio peruzzo comfort sp. z o.o., świdnica / biuro projektów lewicki łatak, kraków / piotr lewicki, kazimierz łatak / współpraca: marcin augustyn, konrad glos, karol kaczmarek, mateusz manecki, tomasz moskal, wojciech pawlik, bartosz pionka, łukasz podczaszy, kinga raczak, adam twardowski, agnieszka zajączkowska. ¾ factory industrie maurizzio peruzzo comfort, świdnica wyróżnienie / mention miejska biblioteka publiczna w opolu ul. minorytów 4 / architop andrzej zatwarnicki, opole / andrzej zatwarnicki, małgorzata zatwarnicka / współpraca: dagmara czernecka / architektura wnętrz w zakresie mediateki i pokoju bajek współpraca: arch. plast. iwona marciniak. ¾ city public library in opole. wyróżnienie / mention dom jednorodzinny warszawa-wilanów / jems architekci, warszawa / marcin sadowski, justyna sadowska, maciej miłobędzki, olgierd jagiełło, jerzy szczepanik-dzikowski. ¾ single-family house in warszawa-wilanów nagroda specjalna spbt / osiedle książęce, katowice ul. piotrowicka-książęca / air jurkowscy architekci, katowice / special award ryszard jurkowski główny projektant, anna jurkowska, agata adamaszek, łukasz niewiara, wojciech polko / współpraca autorska: łukasz brandys, anna piekarek ¾ książęce housing estate, katowice, piotrowicka-książęca st. turze

14 28 29 foto. Marcin Czechowicz architop andrzej zatwarnicki wyróżnienie air jurkowscy architekci nagroda specjalna spbt Wyróżnienie przyznano za staranne zaprojektowanie obiektu biblioteki miejskiej, powściągliwość i elegancję w zestawianiu różnych materiałów, a zwłaszcza umiejętność uzyskania szlachetnych efektów na powierzchniach betonowych. Nagrodę przyznano za udaną próbę stworzenia zespołu mieszkaniowego świetnie nawiązującego do dorobku lokalnej kultury materialnej, za świadome użycie technologii betonowej, jako podstawowego tworzywa w realizacji jego plastyki ; formy architektonicznej o zróżnicowanych wymaganiach funkcjonalnych i gabarytach. jems architekci wyróżnienie Wyróżnienie przyznano za piękną architekturę jednorodzinnego domu mieszkalnego, w którym płaszczyzny betonowe pozostają w idealnej harmonii z innymi zastosowanymi materiałami, tworząc eleganckie i współczesne przestrzenie, przyjazne mieszkańcom domu. opis autorski stelmach i partnerzy konkurs foto. Marcin Czechowicz Obiekt jest jednym z czterech, które zaprojektowano w ramach ogólnopolskiego konkursu w 2001 r. na rozbudowę Sejmu rp. Projekt konkursowy autorstwa Bolesława Stelmacha i Biura Architektonicznego Stelmach i Partnerzy, jest w istocie próbą uporządkowania przestrzeni genialnie pomyślanej przez Bohdana Pniewskiego i niszczonej przez kolejne pokolenia. Najważniejszym pomysłem projektu było utworzenie podłużnego, dwupoziomowego placu, o wymuszonej przez istniejącą zabudowę geometrii, pomiędzy podcieniowym wejściem do Sejmu, przedłużonym do budynku Senatu, i projektowanym budynkiem biblioteki. Jego nadziemna przestrzeń dawałaby szansę na integrację przestrzeni publicznej przed obydwoma budynkami. Wytworzony plac o randze odpowiedniej dla funkcji, przedzielony ulicą Wiejską, dawałby budynkom właściwą ekspozycję. W tym obszarze, pod ziemią, proponowano wielofunkcyjną przestrzeń, która połączyłaby wszystkie budynki sejmowe w jeden, funkcjonalny organizm. Obok biblioteki i budynku Komisji Sejmowych projekt zawierał też koncepcję budynku administracyjnego przy Alei Na Skarpie. nagroda główna równorzędna / stelmach i partnerzy biuro architektoniczne opinie jury stelmach i partnerzy biuro architektoniczne nagroda główna równorzędna Nagrodę przyznano: za twórcze podejście w kształtowaniu monumentalnych wnętrz obiektu Sejmu rp; za wrażliwe i kunsztowne użycie techniki formowania betonu pozwalające odkryć nowe obszary jego stosowania. pysall.ruge architekten oraz bartłomiej kisielewski nagroda główna równorzędna Nagrodę przyznano: za intrygującą formę obiektu dobrze oddającą jego funkcję i relacje z lotnictwem; za twórcze użycie betonu jako podstawowego tworzywa, manifestującego jego zaawansowane technologicznie zalety i możliwości formowania. biuro projektów lewicki łatak wyróżnienie Wyróżnienie przyznano za twórczą próbę użycia koloru jako środka humanizacji środowiska przemysłowego oraz trudnego tworzywa, jakim są prefabrykaty betonowe, które pragmatycznie w swych różnych odmianach zastosowano w realizacji całej hali. nagroda główna równorzędna / stelmach i partnerzy biuro architektoniczne idea Zupełnie odmiennym problemem od sprawy przestrzeni publicznych, którego próbę rozwiązania podjęto w projekcie urbanistycznym, jest konflikt lokalizacji nowego budynku Administracji Sejmowej w parku, przy Alei Na Skarpie. Teren przeznaczony na ten cel zamyka kompleks sejmowy od wschodu i należy już do obszaru Parku im. Józefa Piłsudskiego. Działka o przypadkowym kształcie leży między drzewami. Obiekt musiał zniknąć w parku. Jest bardziej częścią krajobrazu, aniżeli budynkiem. dom Osiem dziesiątych kubatury znajduje się pod ziemią. Istniejące drzewa określiły kształt części podziemnej. Przy realizacji nie wycięto żadnego drzewa, a ściany szczelinowe głębokości 20 m wpisały się pomiędzy bryły

15 30 31 systemów korzeniowych kęp drzew w parku. Część nadziemna jest całkowicie transparentna, głównie ze względu na ułatwienie rozprzestrzenienia się fali uderzeniowej w wypadku wybuchu. Ta strefa ma się rozpaść, jak domek z papieru. Potężna żelbetowa ściana, najistotniejszy element struktury, oddziela strefę wybuchu od sąsiednich budynków mieszkalnych i strefy ewakuacyjnej. Doświetlenie pomieszczeń biurowych poprzez patio. Elewacje od strony Alei Na Skarpie i parku ukształtowano jako parawany ze szklanych, pionowych żyletek. Pną się po nich bluszcze i w zależności od kąta patrzenia, Ściany stają się bardziej materialne poprzez nawarstwienia lub znikają dzięki transparentności czy też odbiciom. Dają one efekt rozmycia, rozedrgania widocznej części obiektu, zamazując jego granice. funkcja Budynek mieści funkcje administracyjno-biurowe. Część nadziemna mieści hall wejściowy z komunikacją pionową i pomieszczenie skanera przesyłek, które jest narażone na eksplozję. W części podziemnej, na trzech kondygnacjach, znajdują się pomieszczenia administracji, magazyny i pomieszczenia techniczne. Na kolejnej kondygnacji zaprojektowano garaż. Przyjęty program został skorygowany po przeanalizowaniu chłonności terenu. materlały, detal Zastosowano trzy naturalne, najtańsze materiały: beton, szkło I czarną stal. Budynek miał być wykonany w technologii żelbetowej, monolitycznej, z zastosowaniem nowych deskowań i pozostawieniem betonu architektonicznego. Wykonane przez wykonawcę żelbety nie nadawały się do pozostawienia po rozszalowaniu. Widoczny był przypadkowy, niezgodny z projektem rysunek szalunków, zacieki na łączeniach blatów, trwale zanieczyszczone powierzchnie i użycie betonu o różnych odcieniach. Nie można było pozostawić tych powierzchni bez ingerencji. Konieczne stały się modyfikacje. Wprowadzono ich fakturowanie poprzez nacinanie betonu mechanicznymi dłutami. Zastosowano pięć różnych faktur uzyskiwanych ręczną, kamieniarską obróbką betonu. Od obrabianej jak skała ściany szczelinowej po kamieniarskie prążkowanie podobne do tego zastosowanego na elewacjach budynków sejmowych. Takie prążkowanie zastosował na wapiennych płytach Bohdan Pniewski. opis autorski pysall.ruge architekten oraz bartłomiej kisielewski Na terenie należącym do Muzeum Lotnictwa Polskiego, znajdującym się przy al. Jana Pawła II 39 w Krakowie, wzniesiono nowy budynek główny Muzeum, który będzie także pełnił funkcję obiektu wejściowego na teren kompleksu, usytuowanego na terenie dawnego lotniska Rakowice-Czyżyny w Krakowie. Nowy budynek spełnia funkcje reprezentacyjne i mieści głównie pomieszczenia biurowe, naukowo-konferencyjne oraz część ekspozycyjną, będąc wizytówką całego kompleksu Muzeum. Nowy budynek w symboliczny i jednocześnie atrakcyjny sposób łączy w sobie niemal wszystkie typologiczne i ideowe cechy tego miejsca, a więc samą istotę latania, atmosferę i strukturę lotniska oraz fascynację historią techniki. Koncepcja architektoniczna autorstwa zespołu Pysall.Ruge Architekten oraz Bartłomiej Kisielewski zdobyła w kwietniu 2005 r. główną nagrodę w otwartym międzynarodowym konkursie architektonicznym. koncepcja urbanistyczna i relacje z otoczeniem Powstała przestrzeń twórczo nawiązuje do historycznego krajobrazu dawnego lotniska. Za podstawę kompozycji nowego budynku przyjęto obrys kwadratu, o wielkości odpowiadającej wymiarom rzutu historycznego hangaru z 1929 roku usytuowanego w centralnej części terenu muzeum. Na kwadratowej, betonowej platformie o wielkości 62,5 x 62,5 metra zakomponowano trzy skrzydła budynku głównego. Dzięki zakomponowaniu bryły w postaci trzech skrzydeł, nowy budynek nie dominuje nad istniejącą historyczną zabudową, a przez swoją transparentność pozwala na wzrokowy kontakt między poszczególnymi elementami otoczenia. koncepcja przestrzenna i architektoniczna Architektura projektowanego obiektu jest propozycją współczesnych rozwiązań projektowych, wyróżniającą się z otoczenia, ale jednocześnie respektującą charakter otaczającego krajobrazu. Budynek swoim kształtem przypomina potężny wiatrak lub śmigło. Wnętrza trzech skrzydeł budynku mieszczą różne funkcje odpowiadające założeniom i potrzebom Inwestora. Dwa z nich, zarezerwowane dla potrzeb ekspozycji, posiadają przestrzenie wysokości 10 metrów, co pozwala na podwieszanie w nich obiektów latających oraz toczenie się życia ekspozycji na kilku poziomach. Skrzydło zachodnie mieszczące część naukowokonferencyjną i biurową posiada 3 kondygnacje o wysokości 3,5 metra. Skrzydła zbiegają się w centralnym punkcie. Ta część, pomyślana jako główny węzeł, mieści funkcje najbardziej publiczne (hall wejściowy na parterze, foyer sali wielofunkcyjnej oraz restaurację na 1. piętrze). Jako niezwykle ważną zasadę przyjęto wzrokowe powiązanie poszczególnych części budynku ze sobą. Osoba zwiedzająca obiekt lub uczestnik konferencji, dzieki licznym przeszkleniom, będzie miała kontakt wzrokowy z eksponowanymi samolotami. podział funkcjonalny W budynku przyjęto logiczne rozplanowanie poszczególnych funkcji, związane z zapewnieniem komfortu różnym jego użytkownikom oraz odpowiednie dla różnej aktywności planowanej w obiekcie. Trzy poziomy budynku odzwierciedlają trzy podstawowe jego funkcje: muzealną, naukowo-konferencyjną i biurową. Na parterze usytuowano strefę wejściową z ogólnodostepną powierzchnią wystaw czasowych, salką kinową, sklepem muzealnym oraz warsztatami modelarskimi. W hallu znajduje się wejście do części ekspozycyjnej, usytuowanej w dwóch skrzydłach. Największe skrzydło przeznaczone jest na ekspozycję samolotów. Jego wielkość została zdeterminowana gabarytami eksponatów. Skrzydło ekspozycji samolotów styka się ze skrzydłem ekspozycji edukacyjnej. Na pierwszym piętrze usytuowano salę wielofunkcyjną na 150 osób wraz z foyer, bar muzealny, bibliotekę z czytelnią. Na najwyższej kondygnacji zaplanowano część biurową. użycie betonu jako materiału wiodącego i budującego tło dla eksponatów Budynek w przeważającej części wykończony jest przy użyciu eksponowanego betonu architektonicznego, w dwóch kolorach: jasnej szarości oraz kolorze antracytu. Z eksponowanego betonu o jakości sb4 (Sichtbetonklasse 4) wykonane są zewnętrzne ściany elewacyjne, wszystkie ściany nośne wewnątrz budynku, główny trzon z klatką schodową, stropy międzykondygnacyjne oraz pokryty jest dach. Zgodnie z założeniami autorów projektu, monochromatyczne wielkowymiarowe powierzchnie betonowe mają być tłem dla umieszczonych wewnątrz budynku eksponatów i detali architektonicznych. koncepcja klimatyczna budynku Budynek został zaprojektowany respektując zasady budownictwa zrównoważonego. Rozplanowanie poszczególnych funkcji oraz umiejscowienie skrzydeł budynku zaprojektowano mając na uwadze kierunki stron świata oraz przebieg linijki słońca. Budynek otula betonowa skorupa definiująca kształt obiektu. Odpowiednie ukształtowanie formy tej struktury chroni przestrzeń ekspozycyjną przed bezpośrednią ekspozycją promieni słonecznych, jednocześnie pozwalając na zapewnienie dostępu odpowiedniej ilości światła i otwarcie wnętrza budynku na otaczający krajobraz. Został on podzielony na dwie strefy temperaturowe. Pierwszą strefę, o niższych wymaganiach temperaturowych, która traktowana jest jako wielkoprzestrzenna stanowią dwa skrzydła ekspozycyjne o 10-metrowej wysokości. Drugą strefę stanowi skrzydło zachodnie mieszczące biura i część naukowo- -konferencyjną. W okresie letnim obydwie strefy zostają połączone w jedną poprzez otwarcie przegród między nimi. Taki podział na strefy klimatyczne budynku w znaczącym stopniu zwiększa ekonomikę jego eksploatacji. Duża ilość naturalnego światła penetrująca wnętrza budynku sprawia, że do minimum została ograniczona konieczność użycia w godzinach pracy muzeum światła sztucznego foto. Wojciech Kryński nagroda główna równorzędna / pysall.ruge architekten oraz bartłomiej kisielewski

16 32 33 foto. Marcin Czechowicz foto. Wojciech Kryński nagroda główna równorzędna / stelmach i partnerzy biuro architektoniczne foto. Marcin Czechowicz nagroda główna równorzędna / pysall.ruge architekten oraz bartłomiej kisielewski foto. Wojciech Kryński foto. Wojciech Kryński foto. Wojciech Kryński

17 34 foto. Wojciech Kryński 35

18 36 37 foto. Wojciech Kryński foto. Archiwum Biura Architop foto. Archiwum Biura Architop foto. Wojciech Kryński wyróżnienie / biuro projektów lewicki łatak wyróżnienie / architop andrzej zatwarnicki

19 38 39 wyróżnienie / jems architekci foto. Juliusz Sokołowski foto. Juliusz Sokołowski wyróżnienie / jems architekci foto. Juliusz Sokołowski

20 40 41 foto. Juliusz Sokołowski foto. archiwum Biura Air Jurkowscy wyróżnienie / jems architekci foto. archiwum Biura Air Jurkowscy nagroda specjalna / air jurkowscy architekci foto. Juliusz Sokołowski