Wybrane uwagi dotyczące oceny realizacji unijnej polityki klimatycznej i jej skutków dla Polski, UE i świata

Transkrypt

1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Forum Energia Efekt - Środowisko 4 lipca 2013 Wybrane uwagi dotyczące oceny realizacji unijnej polityki klimatycznej i jej skutków dla Polski, UE i świata Bolesław Jankowski Badania Systemowe EnergSys Sp. z o.o.

2 Główne uwagi do opracowania NP Opracowanie łączy z polityką klimatyczną w nieuprawniony sposób wiele innych polityk: rozwoju innowacji, OZE, poprawy efektywności, podczas gdy mogą one być realizowane bez polityki redukcji GC 2. Przedstawione optymistyczne skutki jaskrawo odbiegają od wyników innych analiz, w tym także opracowań KE 3. Przedstawiona ocena pomija negatywne skutki, które już obecnie można dostrzec 4. Nie odnosi się do rzeczywistej polityki klimatycznej prowadzonej na poziomie UE oraz jej słabości i błędów

3 1. Oceny skutków unijnej polityki klimatycznej wg analiz modelowych

4 1.1. Badania modelowe wpływu europejskiej polityki klimatyczno - energetycznej na światowe emisje CO2 do 2020 roku

5 Najważniejsze wnioski z analizowanych badań (1) Babiker M. (2005), Climate change policy, market structure, and carbon leakage, Journal of International Economics 65, pp W wyniku symulacji na niektórych rynkach uzyskano relokację produkcji rzędu nawet 130%. W tych przypadkach realizacja redukcji emisji w ramach porozumienia z Kyoto w krajach uprzemysłowionych prowadziła do wzrostu poziomu globalnej emisji Boehringer C., C. Fischer, K.E. Rosendahl (2010), The Global Effects of Subglobal Climate Policies, RFF Discussions Paper 48, Resources for the Future realizacja polityki klimatycznej w pojedynczych krajach powodują obniżenie światowego poziomu konsumpcji. Bosello F., F. Eboli, R. Parrado, L. Campagnolo, E. Portale (2011), Increasing the EU target on GHG emissions to 30: macro-economic impacts through a CGE analysis, Fondazione Eni Enrico Mattei, We wnioskach autorzy stwierdzają m.in., że europejska polityka ograniczania emisji ma zredukowaną efektywność dla środowiska poprzez silny efekt ucieczki emisji. W tę politykę należy włączyć więcej krajów, wspomagać je w ich wysiłkach i nawet ustanowić międzynarodowy system handlu emisjami. Koszty redukcji mogą być znacznie zmniejszone poprzez zmianę sztywnych celów redukcyjnych poprzez bardziej elastyczny system ograniczania emisji.

6 Najważniejsze wnioski z analizowanych badań (2) Leszek Kąsek L., Kiuila O, Krzysztof Wójtowicz K., Żylicz T. Economic effects of differentiated climate action Uniwersytet Warszawski WNE, Warszawa 2012 Jednostronna polityka redukcji emisji może być nieproduktywna, ponieważ olbrzymia część emisji zredukowanej w Europie i w krajach Aneksu I może być wyrównana przez wzrost emisji w pozostałej części świata. bardziej rygorystyczne zobowiązania UE prowadzą nie tylko do wzrostu zjawiska carbon leakage ale też przekładają się na większe straty w produkcji i dobrobytu we wszystkich regionach a szczególnie w UE. Mattoo A., A. Subramanian, D. van der Mensbrugghe, J. He (2009), Reconciling climate change and trade policy, Policy Research Working Paper 5123, World Bank Symulacje we wszystkich scenariuszach wykazały obniżenie poziomu dobrobytu we wszystkich rozpatrywanych regionach, z tym że im lepsze wyniki w ograniczaniu carbon leakage tym większe straty dobrobytu w krajach rozwijających się i mniejsze straty w USA i w UE. Steininger K., B. Bednar-Friedl, T. Schinko (2011), A CGE Analysis of climate policy options after Cancun: bottom-up architectures, border tax adjustments, and carbon leakage, University of Graz, Dla wszystkich scenariuszy osłabienie wzrostu gospodarczego dotyczy wszystkich regionów świata. Dla UE-27 strata PKB w 2020 roku w relacji do scenariusza business as usual osiąga od 0,3% do 1,7%.

7 Wybrane wyniki analizy Centrum Wegenera Thomas Schinko. Wegener Center for Climate and Global Change, uniwersytetu w Graz Analiza Copenhagen Accord z punktu widzenia mniej rozwiniętych krajów, wśród celów m.in.: Czy światowa polityka klimatyczna prowadzona metodą jednostronnych przedsięwzięć redukcyjnych w krajach uprzemysłowionych bez porozumień ogólnoświatowych może prowadzić do pozytywnego efektu środowiskowego?

8 Rozpatrywane scenariusze Scenariusz (BUS) Dobrowolne zobowiązania krajów Aneksu I do redukcji emisji do roku 2020 podjęte w Kopenhadze. Scenariusz (GA) Globalne porozumienie w sprawie osiągnięcia celów redukcyjnych wyznaczonych w 4 raporcie IPCC. Taki poziom redukcji emisji antropogennych CO2 osiągnięty w 2020 roku według wyliczeń IPCC jest niezbędny, by ograniczyć poziom ocieplenia klimatu Ziemi do 2 stopni Celsjusza w 2100 roku pod warunkiem dalszego ograniczania emisji w latach późniejszych. Scenariusz CGCF Globalne porozumienie w sprawie ograniczenia antropogennych emisji CO2 ale bez wyznaczania bezpośrednich celów redukcyjnych dla krajów spoza Aneksu I. Natomiast uruchamiane są środki z kopenhaskiego Zielonego Funduszu Klimatycznego dla wsparcia wysiłków w krajach rozwijających się do zmiany wzrostowej ścieżki emisji Scenariusz CGCF+GA Podobnie jak w scenariuszu poprzednim ale z wyznaczeniem dla krajów rozwijających się odpowiednich celów redukcyjnych. Również i w tym scenariuszu uruchomione są środki z kopenhaskiego Zielonego Funduszu Klimatycznego.

9 Średnie roczne stopy wzrostu PKB w poszczególnych regionach świata we wszystkich analizowanych scenariuszach Źródło: A CGE Analysis of the Copenhagen ccord Wnioski: 1. We wszystkich scenariuszach polityki klimatycznej następuje spadek tempa wzrostu PKB w stosunku do scenariusza bez polityki klimatycznej (BAU) 2. W wyniku realizacji polityki klimatycznej wyłącznie w krajach uprzemysłowionych (BUS) poziom światowego PKB w 2020 r. w relacji do scenariusza BAU obniża się o blisko 3% (w scenariuszach pełnej realizacji celów IPCC (GA) o ponad 5%) 3. Odpowiednie spadki w krajach UE wynoszą - 3,6% (scenariusz BUS) i 4,7 % (scenariusz GA - realizacji światowej polityki klimatycznej)

10 Podsumowanie przeglądu analiz modelowych 1. Polityka klimatyczna prowadzona jednostronnie w UE nie ma istotnego znaczenia dla spowolnienia wzrostu antropogennych emisji na świecie. 2. Powoduje przyspieszenie wzrostu emisji w pozostałych krajach świata które w znacznym stopniu niweluje efekt uzyskany w krajach Unii. Większość szacunków szacuje efekt carbon leakage w przedziale 15-80%. 3. We wszystkich obliczeniach modelowych prowadzenie polityki klimatycznej prowadzi do spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego całego świata 4. Ważnym, wspólnym dla wszystkich opracowań wynikiem jest stwierdzenie, że spowolnienie gospodarcze wystąpi nie tylko w krajach, które tę politykę prowadzą ale też w pozostałych regionach świata. 5. Do 2020 roku straty gospodarki światowej mogą sięgać nawet powyżej 3% światowego PKB z tytułu realizacji polityki klimatycznej w EU27 i w krajach Aneksu I przy poziomach redukcji i/lub ograniczenia wzrostu emisji zadeklarowanych w Kopenhadze.

11 1.2. Skutki polityki klimatycznej dla całej UE - wg dokumentów KE

12 Zakres analiz w opracowaniach KE uzasadniających propozycje dotyczące polityki klimatycznej Nazwa dokumentu Pakiet klimatyczno energetyczny Data Horyzont publ. czasowy Analizy makroekonomiczne Analizy techniczno - ekonomiczne Cała UE Kraje członkowskie Cała UE Kraje członkowskie TAK TAK TAK TAK Analysis beyond 20% reduction in / TAK (do 2020 roku) Mapa TAK (tylko scenariusze Fragmented Action, do 2030 r.) Energy Roadmap TAK (ograniczony zakres) TAK (ograniczony zakres) - TAK - TAK (tylko scenariusz Global Action) Wnioski: 1. Jedynie w przypadku Pakietu klimatycznego wykonano ocenę skutków na poziomie UE i krajów członkowskich 2. W nowych propozycjach dotyczących celów na rok 2050 nie wykonano oceny skutków dla krajów członkowskich -

13 Wyniki analiz KE (2008) Wpływ polityki klimatycznej na PKB wg Impact Assessment do Pakietu klimatyczno energetycznego Ponad czterokrotnie wyższy negatywny wpływ na PKB, zatrudnienie i konsumpcję prywatną w Polsce w porównaniu ze średnią dla całej UE Źródło: Ocena skutków Pakietu klimatyczno energetycznego: SEC(2008) 85, VOL. II Annex to the Impact Assessment Table 8, p. 53

14 Spadek PKB w wyniku polityki klimatycznej We wszystkich analizach prezentowanych przez KE dekarbonizacja powoduje spadek PKB w całej UE Ostatnie wyniki z 2011 roku pokazują, że negatywne skutki rosną w czasie Źródło: COM (2010) 650, Part 2, str , Table 15 GDP Tax non ETS Industry in ETS price-setting strategy: Include opportunity costs free allocation Vs reference in 2020 Vs reference in 2030 Yes Yes -0.18% -0.89% No -0.09% -0.74% No Yes -0.97% -1.95% No -0.93% -1.86% Źródło: Mapa 2050 (2011), Impact Assessment, str. 44

15 Koszty energii dla gospodarstw domowych w UE (z kosztami paliw samochodowych) W porównaniu do 2005 roku we wszystkich prezentowanych przez KE scenariuszach występuje ogromny, ponad 50% wzrost kosztów energii dla gospodarstw domowych w stosunku do ich dochodów Żródło: Energy Roadmap 2050, Impact Assessment, Part 2, Table 48, str. 50

16 Najważniejsze skutki obecnej i proponowanej przez KE polityki energetyczno klimatycznej 1. Spowolnienie rozwoju gospodarczego (PKB) 2. Spadek zatrudnienia 3. Wzrost kosztów zaspokojenia potrzeb energetycznych (koszty systemowe) o ponad 40% 4. Wzrost cen energii o ponad 50% 5. Wzrost udziału kosztów energii w budżetach gospodarstwach domowych o ok. 50% 6. Ogromny wzrost nakładów inwestycyjnych w scenariuszach dekarbonizacji 7. Niejednoznaczny wpływ na środowisko i zdrowie mieszkańców

17 2. Realizacja i skutki obecnej unijnej polityki klimatycznej

18 2.1. Realizacja celów OZE i Non ETS w poszczególnych krajach UE

19 Stan realizacji celów OZE przez kraje członkowskie UE "NREAP OZE" Wzrost udziału w okresie r. Dystans do osiągnięcia "NREAP OZE" Komentarz: Grupa bogatych krajów: Francja, W. Brytania, Holandia, Belgia, zrealizowała dotąd mniej niż 25% potrzebnego wzrostu udziału OZE i prawie na pewno nie zrealizuje celu Źródło: Eurostat Francja 9,1 11,5 23,0 2,4 11,5 Wlk. Brytania 1,1 3,8 15,0 2,7 11,2 Holandia 1,8 4,3 14,0 2,5 9,7 Malta 0,0 0,4 10,0 0,4 9,6 Irlandia 2,4 6,7 16,0 4,3 9,3 Belgia 1,9 4,1 13,0 2,2 8,9 Luksemburg 0,9 2,9 11,0 2,0 8,1 Cypr 2,7 5,4 13,0 2,7 7,6 Dania 14,9 23,1 30,0 8,2 6,9 Łotwa 32,8 33,1 40,0 0,3 6,9 Grecja 7,1 11,6 18,0 4,5 6,4 Słowenia 16,1 18,8 25,0 2,7 6,2 Finlandia 29,0 31,8 38,0 2,8 6,2 Portugalia 19,3 24,9 31,0 5,6 6,1 Niemcy 4,8 12,3 18,0 7,5 5,7 Włochy 4,9 11,5 17,0 6,6 5,5 Hiszpania 8,1 15,1 20,0 7,0 4,9 Węgry 4,4 8,1 13,0 3,7 4,9 Polska 7,0 10,4 15,0 3,4 4,6 Słowacja 6,7 9,7 14,0 3,0 4,3 Czechy 5,9 9,4 13,0 3,5 3,6 Austria 22,8 30,9 34,0 8,1 3,1 Litwa 17,2 20,3 23,0 3,1 2,7 Rumunia 17,0 21,4 24,0 4,4 2,6 Bułgaria 9,2 13,8 16,0 4,6 2,2 Szwecja 38,3 46,8 49,0 8,5 2,2 Estonia 18,4 25,9 25,0 7,5-0,9 UE27 7,9 13,0 20,0 5,1 7,0

20 Stan realizacji celów redukcji emisji gazów cieplarnianych z sektorów Non ETS Wykres przedstawia prognozowaną przez KE emisję z Non ETS w stosunku do limitu krajowego wynikającego z Pakietu klimatyczno energetycznego Komentarz: Polska wraz z 13 krajami jest na drodze do zrealizowania celów. Ponad 10 krajów może mieć problemy z osiągnięciem celów. Źródło: SWD(2012) 353 final

21 2.2. Skuteczność polityki unijnej

22 Emisje CO2 na poziomie światowym, w tym emisje z Polski, UE-27 i krajów Aneksu I Protokołu z Kioto Komentarz: 1. Łączne emisje globalne szybko rosną (za wyjątkiem okresu kryzysu) 2. Maleje udział krajów OECD, UE 3. Kraje Aneksu I odpowiadają jedynie za ok. 25% emisji

23 Udział EU w światowych emisjach gazów cieplarnianych kraje UE-27 poza krajami UE-27 Źródło: The Global Carbon Budget

24 poziomu emisji CO2 wytworzonej i konsumowanej w krajach UE-27 Źródło: The Global Carbon Budget Łączne emisje (wytworzone i konsumowane w całym okresie nie zmniejszyły się (z wyjątkiem kryzysowego roku 2009) Po roku 2004 zauważalny jest wzrost łącznych emisji (EU ETS utworzono w roku 2003 a uruchomiono w 2005 r. )

25 Porównanie cen energii elektrycznej dla przemysłu w UE i innych krajach Cena z podatkami pośr. Cena bez podatków pośr. Relacje do ceny netto w EU ETS Wyszczególnienie US$/MWh US$/MWh % Kraje EU (UE ETS) 136,8 122,8 100 w tym: Kraje starej Unii (UE-15) 139,5 122,4 100 Nowe kraje członkowskie 130,6 124,2 101 Państwa spoza UE (USA, Nowa Zelandia, Meksyk, Szwajcaria, Turcja, Kanada) 113,1 104,0 85 w tym: - Kanada, USA, Japonia, Korea 101,1 90,6 74 Źródło: obliczenia własne na podstawie: Energy Prices and Taxes, I Quarter 2013, IEA/OECD Paris 2013 i roczniki wcześniejsze, baza danych Data Service On-Line i Eurostat Ceny energii elektrycznej dla przemysłu są w innych krajach przemysłowych niższe niż w UE średnio o 15 25%. Ceny energii w nowych krajach członkowskich UE są wyższe niż średnio w UE, co jest szczególnie dotkliwe dla konkurencyjności ich gospodarki ze względu na znaczący udział przemysłu w PKB tych krajów.

26 Porównanie cen energii elektrycznej dla przemysłu w UE i innych krajach Dynamika cen brutto (z podatkami pośrednimi) Wyszczególnienie 2008/ / / Kraje UE (ceny brutto z podatkami pośrednimi) Unia Europejska (UE-25) 5,2% 4,6% 5,0% Kraje starej Unii (EU-15) 5,1% 4,2% 4,7% Nowe kraje członkowskie (EU-10) 5,2% 5,4% 5,4% 2. Kanada, USA, Japonia, Korea, Nowa Zelandia, Meksyk, Szwajcaria, Turcja Dynamika cen brutto (z podatkami pośr.) 5,7% 1,8% 4,2% 3. Kanada, USA, Japonia, Korea Dynamika cen brutto (z podatkami pośr.) 3,8% -0,5% 2,3% Źródło: obliczenia własne na podstawie: Energy Prices and Taxes, I Quarter 2013, IEA/OECD Paris 2013 i roczniki wcześniejsze, baza danych Data Service On-Line i Eurostat Wyraźnie widoczny jest wyższe tempo wzrostu cen w krajach UE w stosunku do innych krajów w okresie wdrożenia Pakietu klimatyczno energetycznego Wzrost ten był szczególnie wysoki w nowych krajach członkowskich

27 Porównanie sytuacji cenowej w UE i USA Prezentacja J. Barroso (maj 2013)

28 Efektywność produkcji OZE Prezentacja J. Barroso (maj 2013)

29 2.3. Wybrane uwarunkowania realizacji obecnej polityki klimatycznej

30 Zróżnicowana sytuacja krajów (1) Udział kosztów energii w budżetach gospodarstw domowych w krajach UE Słowacja POLSKA Czechy Serbia Węgry Łotwa Słowenia Szwecja Dania Macedonia Grecja Belgia Litwa Rumunia Bułgaria Estonia Norwegia Niemcy Holandia UE-27 UE-15 Austria Francja Włochy Irlandia Wielka Brytania Portugalia Cypr Finlandia Hiszpania Malta Luksemburg Islandia [ % ] 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 Polska należy do krajów o najwyższym udziale kosztów energii, ok. dwukrotnie wyższym niż średnio w UE. Oznacza to znacznie większą wrażliwość społeczną na wzrost cen energii. Źródło: Eurostat

31 Zróżnicowana sytuacja krajów (2) Relacja cen energii elektrycznej dla przemysłu i gospodarstw domowych Grupy krajów Stare UE państwa członk. (UE- Poziom PKB per capita 2011 EUR/os. Relacja ceny Udział Cena energii elektr. Dynamika cen energii en. elektr. dla przemy w 2012 r. elektr gosp. dom. do słu w cen dla PKB dla dla gosp. dla gosp. przemysłu 2011 dla przemysłu przemysłu dom dom 2012 % EUR/MWh 2008=1,00 cena dla prz.=100% 15) ,6 99,3 204,5 1,11 1, Nowe państwa członk. (NMS- 12) ,5 108,8 156,0 1,24 1, Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat Komentarz: Bogatsze kraje UE mają większe możliwości przerzucenia kosztów wytwarzania energii na odbiorców bytowych, co daje możliwość zaoferowania niższych cen dla przemysłu. Biedniejsze kraje UE musza chronić odbiorców bytowych,czego efektem są wyższe ceny dla przemysłu w relacji do cen dla gospodarstw domowych. W efekcie ceny dla przemysłu są w tych krajach wyższe niż w krajach bogatszych.

32 Skutki polityki klimatycznej wg analiz KE Koszty energii dla gospodarstw domowych (bez paliw samochodowych) We wszystkich scenariuszach dekarbonizacji występuje wzrost udziału kosztów energii w gospodarstwach domowych Krzywa jest podobna do wyników dla Polski dla polityki klimatycznej, Analizy dla Polski pokazują, że możliwe są ścieżki o niższych kosztach energii UE (średnio) (bez kosztów paliw transportowych) Polska (bez kosztów paliw transportowych) Źródło: EnergSys: Raport 2050 Źródło: Mapa 2050, Impact Assessment, Figure 35, str. 86

33 Wybrane wnioski 1. Unijna polityka klimatyczna jest nieskuteczna, prowadzi m.in. do spadku PKB, zatrudnienia i wzrostu cen energii 2. Wzrost cen energii w Polsce będzie szczególnie wysoki i dotkliwy 3. Polska jest już postawiona pod ścianą w zakresie kosztów energii dla odbiorców bytowych oraz cen dla przemysłu i nie może zaakceptować takiej polityki 4. Redukcja emisji GC i system EU ETS nie jest konieczny do rozwoju OZE, poprawy efektywności energetycznej i rozwoju innowacyjności 5. Unijna polityka klimatyczna musi ulec zmianie, musi być bardziej elastyczna i umożliwiać dostosowanie do poszczególnych krajów 6. Takie propozycje zostały opracowane w ramach Krajowej Izby Gospodarczej

34 Dodatek Aktualna ocena skutków polityki klimatycznej przez Premiera D. Tuska Tusk zacytował fragmenty z wywiadu L. Kaczyńskiego z lipca 2008 roku dla "Dziennika": "Przecież zgodziłem się na politykę klimatyczną z punktu widzenia Polski ryzykowną. To był mój gest w stosunku do pani kanclerz Angeli Merkel". Ja jestem w dobrych relacjach z panią kanclerz. Nigdy nie pozwoliłbym sobie na gest dobrej woli, który miałby Polskę kosztować, różnie licząc 60, może 80 mld zł, i miał ten gest oznaczać de facto katastrofę dla polskiej energetyki opartej na węglu - podkreślił szef rządu.