Raport końcowy z badania ewaluacyjnego produktu testowanego w ramach projektu innowacyjnego pn. PI Novum subsydium

Transkrypt

1 Raport końcowy z badania ewaluacyjnego produktu testowanego w ramach projektu innowacyjnego pn. PI Novum subsydium Wykonawca: CZŁOWIEK - najlepsza inwestycja 30 czerwiec 2014r.

2 Badanie realizowane na zlecenie: Miejski Urząd Pracy Ul. Szymanowskiego Kielce Wykonawca badania: Rybnik ul. Kowalczyka 17 tel./faks biostat@biostat.com.pl Zespół badawczy: Zdzisław Wolny Kierownik zespołu badawczego Rafał Piszczek Jakub Galeja Andrzej Kempa Mariusz Wowra Termin realizacji: Realizacja badania: maj - czerwiec 2014 r. 2

3 Zawartość Streszczenie Cel, przedmiot i zakres badania Pytania i kryteria ewaluacyjne Zastosowana metodologia Desk research Indywidualne wywiady pogłębione IDI Zogniskowane wywiady grupowe FGI Badania sondażowe CATI Recenzje eksperckie produktu finalnego Opinie na temat produktu Wyniki badania Desk research GPS dla rodziny projekt innowacyjny testujący Wracamy II program aktywizacji zawodowej kobiet wychowujących dzieci Pracująca mama II program specjalny PUP Siemianowice Śląskie Mama idzie do pracy program aktywizacji zawodowej dla kobiet Grant na utworzenie stanowiska pracy w formie telepracy instrument finansowego wsparcia Staże / bon stażowy Projekt innowacyjny PI Novum subsydium PI Novum subsydium na tle alternatywnych rozwiązań Analiza wyników badań własnych Potencjalni użytkownicy - przedsiębiorstwa Potencjalni użytkownicy - Powiatowe Urzędy Pracy Potencjalni odbiorcy bezrobotne kobiety wychowujące dzieci do lat Decydenci Opinie ekspertów rynku pracy Zespół projektowy, Grupa sterująca oraz osoby z Zespołu Badawczego Uczestniczki projektu Przedsiębiorstwa biorące udział w testowaniu produktu Wnioski i rekomendacje dotyczące usprawnienia i kierunku zmian oraz modyfikacji produktu 108 Spis rysunków i tabel

4 Streszczenie Niniejsze opracowanie stanowi opis wyników badania ewaluacyjnego dotyczącego Produktu wypracowanego w ramach Projektu innowacyjnego testującego pn. PI Novum subsydium. Ewaluowane rozwiązanie, jak pokazują wyniki przeprowadzonego badania, stanowi unikatowe i wyczekiwane wzbogacenie instrumentów ryku pracy. Wyniki niniejszego badania zostały przedstawione w pięciu rozdziałach, z czego pierwsze trzy, stanowią wprowadzenie oraz opis zastosowanej metodologii badania. Właściwa część raportu, zawierająca wyniki badań własnych oraz odniesienia do rozwiązań alternatywnych, została zaprezentowana w rozdziale czwartym. Ze względu na wysoką liczbę grup respondentów, którzy wzięli udział w pomiarze, został on wewnętrznie podzielony. Ostatni, piąty rozdział stanowi podsumowanie wyników badania w postaci wniosków oraz rekomendacji dotyczących dalszego rozwoju Produktu. W ramach przeprowadzonego badania, odniesiono się do opinii zróżnicowanych grup podanych w poniższej tabeli. Tabela 1 Opis grup biorących udział w badaniu Odbiorcy Kobiety, które korzystały z subsydium ½ etatu oferowanego przez MUP w Kielcach Użytkownicy Przedsiębiorcy, u których uczestniczki projektu odbywały subsydium ½ etatu Użytkownicy instytucjonalni Powiatowe Urzędy Pracy. Potencjalni użytkownicy Przedsiębiorstwa, które nie brały udziału w etapie testowania ewaluowanego produktu. Potencjalni odbiorcy Bezrobotne kobiety wychowujące dzieci do 6 roku życia zarejestrowane w urzędach pracy, które nie brały udziału w etapie testowania ewaluowanego produktu. ZP i GS Zespół projektowy oraz Grupa sterująca - pracownicy MUP oraz Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (w tym Zespół badawczy), którzy współpracowali w ramach realizacji projektu. Decydenci Posłowie na sejm Uzupełnienie powyższego zbioru danych stanowiły obiektywne opinie pozyskane od niezależnych recenzentów, ekspertów z zakresu funkcjonowania rynku pracy oraz decydentów, mogących mieć praktyczny wpływ na zmiany legislacyjne umożliwiające włączenie Produktu do głównego nurtu polityki. Do najważniejszych ustaleń niniejszego opracowania należy zaliczyć: Problem, na który odpowiada ewaluowany Produkt stanowi jedną z głównych barier utrudniających kobietom wychowującym małe dzieci do lat 6 pogodzenie życia zawodowego z rodzinnym. 4

5 Poza skuteczną aktywizacją zawodową, ewaluowane rozwiązanie wpływa również na poprawę samopoczucia odbiorców wsparcia, wzmacnia pewność siebie oraz wpływa na ich potrzebę samorealizacji. Etap testowania produktu można uznać za bardzo udany, wszystkie grupy zaangażowane w ten proces pozytywnie oceniają zarówno jego przebieg jak i skutki. Założenia Produktu w przeważającej większości spełniają oczekiwania użytkowników oraz odbiorów, a jego stosowanie nie wymaga dodatkowych nakładów czasu oraz środków finansowych czy skomplikowanych procedur. Po upowszechnieniu Produktu nie przewiduje się trudności w rekrutacji odbiorców i użytkowników, zwłaszcza, że dzięki formie ½ etatu, Produktem będzie zainteresowany wysoki odsetek mikroprzedsiębiorstw. 5

6 1. Cel, przedmiot i zakres badania Celem badania ewaluacyjnego jest, szczegółowe ustalenie i wyjaśnienie stanu oraz ocena w zakresie efektywności, trafności, użyteczności, skuteczności, oddziaływania, trwałości, innowacyjności i jakości produktu finalnego wypracowanego w ramach projektu innowacyjnego testującego. Realizacja celów badania została osiągnięta poprzez pozyskanie oraz analizę danych ukierunkowanych na przedmiot ewaluacji. Efektem przeprowadzonego badania jest niniejsze opracowanie, które stanowi zbiór wyników wykonanych pomiarów oraz analiz przeprowadzonych na materiale badawczym. Dokument zawiera odpowiedzi na postawione pytania badawcze oraz rekomendacje dotyczące zmian i modyfikacji produktu. Cele szczegółowe badania: ocena potencjału subsydium ½ etatu wypracowanego w ramach projektu PI Novum subsydium wskazanie kierunków ewentualnych zmian i modyfikacji produktu finalnego. 2. Pytania i kryteria ewaluacyjne W ewaluacji produktu finalnego dokonano oceny poprzez odniesienie go do następujących kryteriów ewaluacyjnych: I. Efektywność czy produkt finalny przynosi zakładane efekty przy zakładanych kosztach? czy koszty nie mogłyby być niższe dając porównywalne efekty? czy faktycznie wypracowany produkt finalny jest bardziej efektywny od form wsparcia stosowanych dotychczas przez urzędy pracy? czy proponowane podejście okazało się dla grup docelowych atrakcyjniejszą alternatywą od form wsparcia stosowanych wcześniej przez urzędy pracy? czy wdrożenie produktu finalnego wymaga wiele czasu, pracy, nakładów finansowych, skomplikowanych procedur, wysokospecjalistycznych szkoleń dla użytkowników? czy produkt jest prosty w użyciu dla grup docelowych? jaka jest efektywność finansowa usług oferowanych z wykorzystaniem produktu finalnego? II. Trafność czy produkt finalny odpowiada realnym potrzebom? czy produkt finalny jest adekwatny w kontekście priorytetów polityki (np. prorodzinnej, gospodarczej)? czy produkt finalny jest pilnie oczekiwany, bo dotyczy grup/problemów kluczowych z punktu widzenia polityki krajowej, regionalnej czy lokalnej? czy pojawiły się nowe potrzeby, na które produkt mógł odpowiedzieć? 6

7 III. IV. Użyteczność czy produkt finalny odpowiada potrzebom odbiorców i użytkowników? czy produkt finalny trafia w potrzeby odbiorców i użytkowników i jest dostosowany do ich specyfiki? czy jest realne zapotrzebowanie ze strony użytkowników i odbiorców na dany rodzaj produktu? jakie są szanse na to, że użytkownicy zechcą i będą w stanie używać produkt finalny? czy projekt wpłynął pozytywnie na odbiorców i użytkowników? Skuteczność czy produkt finalny jest skuteczny, czy jego stosowanie przynosi zakładane wyniki? co wpływa na jego skuteczność (czy są to metody pracy, dobór grup docelowych, organizacja procesu wsparcia, czy inne czynniki)? czy możliwe jest zwiększenie skuteczności proponowanych metod i pod jakimi warunkami? czy produkt finalny jest skuteczny w rozwiązywaniu problemów grupy docelowej? V. Oddziaływanie/wpływ czy wdrożenie produktu finalnego będzie skutkowało zwiększeniem szans na osiągnięcie celów PO KL? VI. VII. VIII. IX. Trwałość czy prawdopodobne jest funkcjonowanie produktu finalnego po zakończeniu finansowania projektu? jaki jest potencjał produktu w dłuższej perspektywie czasowej? jakie są szanse na to, że użytkownicy zechcą i będą w stanie używać produktu finalnego? czy produkt finalny jest replikowalny i możliwy do adaptacji w innych obszarach? czy pozytywne wyniki produktu nie znikną po zakończeniu projektu? jak projekt/produkt mógłby być kontynuowany, czy wyniki projektu zachęcają do jego kontynuacji? czy pojawiły się nowe grupy zainteresowane produktem? Jakie? czy produkt będzie mainstreamowany, multiplikowany, wykorzystywany w przyszłości? czy warto upowszechniać cały produkt czy tylko poszczególne moduły? Które i dlaczego? Innowacyjność jaki jest stopień i wymiar innowacyjności? czy istnieje potrzeba wprowadzenia zmian w produkcie? Jakich? Dlaczego? Jakość produktu czy opracowany produkt jest zgodny z aktualną wiedzą, wynikami badań naukowych oraz standardami metodologicznymi prowadzenia badań i konstruowania narzędzi badawczych? jaki jest potencjał produktu finalnego jako całości (SWOT)? Pozostałe pytania Jaka jest dostępność? 7

8 3. Zastosowana metodologia Realizacja niniejszego badania ewaluacyjnego została przeprowadzona z wykorzystaniem zróżnicowanych metod i technik badawczych. Pozyskiwane dane posiadają zarówno charakter pierwotny, jak i wtórny, co pozwoliło na dokonanie precyzyjnej odpowiedzi na postawione pytania badawcze oraz odniesienie się do wyszczególnionych kryteriów ewaluacyjnych. Wpływ miał tu również zróżnicowany charakter źródeł danych, które zostały wykorzystane w badaniu Desk research Analiza dokumentów zastanych obejmowała analizę dokumentów projektowych, prawnych, sprawozdań i innych materiałów źródłowych, które stanowiły bazę dla rozważań oraz ustaleń związanych z realizacją badania. Analiza desk research przeprowadzona w ramach ewaluacji dostarczyła niezbędnych informacji, które pozwoliły w pełni scharakteryzować ewaluowany produkt. W ramach desk research została przeprowadzona analiza dokumentów takich jak: zapisy dokumentów projektowych zapisy dokumentów programowych PO KL dobre praktyki w zbliżonych tematycznie projektach badawczych realizowanych w Polsce i w innych krajach UE, dane statystyczne, raporty badawcze odpowiadające tematyce projektom badawczym Indywidualne wywiady pogłębione IDI Indywidualne wywiady pogłębione zostały użyte w celu uzyskania szczegółowych i wieloaspektowych informacji. Wywiad IDI jest najpopularniejszą metodą badań jakościowych, jej celem jest dotarcie do precyzyjnych informacji oraz poszerzenie wiedzy związanej z tematem badania. W trakcie wywiadu indywidualnego podejmowane są pytania badawcze o charakterze eksploracyjnym, dotyczące próby wyjaśnienia/zrozumienia zjawisk, motywacji, postaw i zachowań. W ramach wywiadów pogłębionych wprowadzane są do rozmowy kolejne tematy, które odpowiednio ukierunkowują wypowiedź respondenta i pomagają w ujawnianiu jego przekonań, opinii i postaw. Przebieg indywidualnego wywiadu pogłębionego jest zazwyczaj rejestrowany, a podstawą interpretacji wyników jest pogłębiona analiza informacji uzyskanych w całej serii niezależnych wywiadów. Wywiady indywidualne prowadzone są zwykle w przypadkach trudnej dostępności określonego rodzaju respondentów, bądź w sytuacjach, gdy poruszane zagadnienia mają charakter szczegółowy, kontrowersyjny, bądź opisowy. I. Wywiady pogłębione indywidualne IDI z odbiorcami i użytkownikami projektu, w tym zrealizowane drogą telefoniczną: W przypadku przedsiębiorstw oraz uczestniczek etapu testowania, badaniem objęto pełną próbę. W odniesieniu do potencjalnych odbiorców i użytkowników przeprowadzono: - 7 wywiadów z Powiatowymi Urzędami Pracy; - 30 wywiadów z bezrobotnymi kobietami wychowującymi dzieci do lat 6; - 32 wywiady z przedsiębiorstwami. 8

9 II. Wywiady pogłębione indywidualne IDI z osobami zaangażowanymi w realizację projektu (12) Zespół projektowy Grupa sterująca, w tym Zespół badawczy 3.3. Zogniskowane wywiady grupowe FGI Wywiady bezpośrednie realizowane techniką FGI (Focus Group Interviews) Zogniskowane Wywiady Grupowe to jedna z najpopularniejszych metod badań jakościowych, polegająca na wspólnej dyskusji grupy respondentów/uczestników wywiadu na zadany z góry temat/grupę tematów. W trakcie wywiadu grupowego podejmowane będą pytania badawcze o charakterze eksploracyjnym, próby wyjaśniania/zrozumienia zjawisk, motywacji, postaw, zachowań bez intencji wyrażania badanej rzeczywistości w sposób liczbowy i czysto opisowy. Uczestnicy dyskusji stymulują się wzajemnie, inspirują, prowokują do wyrażania opinii i konstruowania pomysłów. Zogniskowane wywiady grupowe prowadzone były przez wyspecjalizowanych moderatorów, którzy nadzorowali przebieg dyskusji, ukierunkowując rozmowę zgodnie z zaplanowanym scenariuszem i pomagając w dochodzeniu do konkluzji. Przebieg dyskusji grupowej był też rejestrowany w formie dźwiękowej, a podstawą interpretacji wyników stała się pogłębiona analiza przebiegu wywiadu dokonana przez prowadzącego ją badacza. W ramach badania FGI zostały przeprowadzone 2 wywiady grupowe, w których wzięło udział 7 osób. Pierwszy wywiad został przeprowadzony z 3 osobową grupą kobiet korzystających z subsydium ½ etatu. Drugie badanie FGI zostało przeprowadzone z 4 osobową grupą wybranych przedsiębiorców, testujących produkt Badania sondażowe CATI Technika CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing) polega na telefonicznym przeprowadzeniu wywiadu kwestionariuszowego wspomaganego komputerowo. Ankieterzy, posługując się telefonem, zadają pytania z kwestionariusza wywiadu i zarazem wprowadzają otrzymane odpowiedzi przy pomocy specjalistycznego oprogramowania komputerowego. W trakcie badania na bieżąco kontrolowane są postępy oraz praca ankieterów. Metoda umożliwia niemal natychmiastowy dostęp do wyników badania, tuż po jego zakończeniu. Badania CATI realizowane są za pomocą nowoczesnego autorskiego panelu badawczego firmy i przeprowadzone przez doświadczonych ankieterów wykonawcy. Wywiady telefoniczne ze wspomaganiem komputerowym (CATI) prowadzone są przez Wykonawcę z profesjonalnie zaaranżowanego studia, gdzie odpowiednio przeszkoleni ankieterzy łączą się telefonicznie z wylosowanymi do badania rozmówcami i prowadzą z nimi standaryzowane wywiady kwestionariuszowe. Przebieg tych wywiadów podlega ścisłemu nadzorowi systemu komputerowego. Specjalne oprogramowanie, wspomagające pracę Tele-ankieterów, reguluje kolejność zadawanych pytań, rejestruje odpowiedzi oraz weryfikuje logiczną poprawność gromadzonych danych. Największymi zaletami metody CATI są: szybkość badania, łatwy dostęp do danych, minimalizacja błędów wynikających z pracy ankietera, który w trakcie wywiadu nadzorowany jest przez zautomatyzowany program komputerowy. 9

10 Badaniem kwestionariuszowym objęto: W przypadku przedsiębiorstw oraz uczestniczek etapu testowania, badaniem objęto pełną próbę. W odniesieniu do potencjalnych odbiorców i użytkowników przeprowadzono: - 11 wywiadów z Powiatowymi Urzędami Pracy; - 55 wywiadów z bezrobotnymi kobietami wychowującymi dzieci do lat 6; - 58 wywiadów z przedsiębiorstwami Recenzje eksperckie produktu finalnego Naukowa recenzja, której celem jest szczegółowa ocena istotnych elementów produktu finalnego. Ocena dokonywana jest przez osoby obeznane z tematem badania oraz aktywne naukowo w obszarze, który recenzują. Recenzje eksperckie mają na celu profesjonalną i szczegółową ocenę elementów badanego produktu, jak np.: ocena wpływu, analiza kosztów i korzyści, ocena opłacalności działań projektowych itd. Recenzję ekspercką przygotowało 2 recenzentów Opinie na temat produktu Zbieranie opinii na temat produktu polega na uczestnictwie w indywidualnym wywiadzie pogłębionym. Uczestnik badania zostaje wcześniej zapoznany z tematyką wywiadu, zostają mu przedstawione materiały dotyczące produktu finalnego. Otrzymane opinie ekspertów dostarczyły wiele informacji, np.: a. Dane pozwalające na ocenę produktu finalnego pod kątem jego przydatności, b. Dane wskazujące na instrukcję stosowania produktu, tak, by w przyszłości był prawidłowo użytkowany, c. Dane na temat ewentualnych zmian w strategii upowszechniania i włączania do polityki, wynikających z analizy efektów testowania (w odniesieniu do strategii wdrażania projektu innowacyjnego testującego). Opinie na temat produktu wystawiło: 2 decydentów - posłów RP oraz 2 ekspertów rynku pracy. 4. Wyniki badania 4.1. Desk research W ramach analizy danych zastanych zostały wykorzystane różnorodne materiały dotyczące zagadnień aktywizacji zawodowej wśród kobiet, w tym kobiet wychowujących dzieci do 6 roku życia. Pomimo dużej ilości programów wsparcia dostępnych dla matek w Polsce, niewiele z nich oferuje wsparcie wychodzące poza doradztwo zawodowe oraz uczestnictwo w kursach. Na etapie pozyskiwania danych znaleziono jedynie kilka programów, które poszerzały zakres wsparcia o staże i dopłaty do ich przebiegu. 10

11 W ramach przeprowadzonej analizy zidentyfikowano wiele inicjatyw systemowych, które powstały w celu aktywizacji zawodowej matek powracających na rynek pracy. Rozwiązania te oferują przede wszystkim: wsparcie i warsztaty psychologiczne, warsztaty aktywizacji zawodowej, indywidualne doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy, warsztaty interpersonalne, indywidualne doradztwo prawne, staże. Można wnioskować, iż inicjatywy realizowane przez Powiatowe Urzędy Pracy potrzebują realnego wsparcia w zakresie aktywizacji zawodowej poprzez staże, natomiast kwestią, nad którą powinny się zastanowić jest forma stażu, która umożliwia grupie matek wychowujących dzieci na pogodzenie ról zawodowych z rodzinnymi GPS dla rodziny projekt innowacyjny testujący Projekt GPS dla rodziny wychodzi naprzeciw dyskryminacji kobiet, które po urodzeniu dziecka chcą powrócić na rynek pracy. Projekt realizowany jest przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Policach w okresie od , na terenie województwa zachodniopomorskiego. Ma na celu zwiększenie skuteczności działań instytucji rynku pracy i pomocy społecznej w zakresie położeniu na rynku pracy, reintegracji społeczno-zawodowej kobiet matek znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji. Cele szczegółowe projektu zakładają m.in.: zwiększenie kompetencji i kierowników instytucji rynku pracy i pomocy społecznych; przeprowadzenie reintegracji społeczno-zawodowej mieszkanek powiatu polickiego; upowszechnienie narzędzia aktywizacji kobiet powracających na rynek pracy w instytucjach rynku pracy i pomocy społecznej; wdrożenie narzędzia jako produktu finalnego projektu w instytucjach rynku pracy i pomocy społecznej na terenie całej Polski. Głównym produktem realizacji projektu jest Narzędzie Aktywizacji Społeczno-Zawodowej Kobiet [NASZK]. Kobiety zostały podzielone na dwie grupy: kobiety do 2 lat po urodzeniu dziecka, w tym przebywające na urlopach macierzyńskich i wychowawczych; kobiety, w szczególności powracające na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dziecka, które nie podjęły zatrudnienia po jego urodzeniu. 11

12 Projekt GPS dla rodziny polega na tym, aby wyodrębnić kobiety po urodzeniu dziecka, które pozostają, powracają lub mogą powrócić na rynek pracy, jako grupy wymagające specyficznego podejścia, a także na zintegrowaniu tego problemu z problemem łączenia ról zawodowych i społecznych oraz z problemem wzrastającego wskaźnika wykluczenia społecznego. Poza tym projekt ten ma za zadanie prowadzenie symultanicznych działań instytucji rynku pracy i pomocy społecznej, działających na obszarze jednego powiatu (PUP, PCPR, OPS-y) wobec wyodrębnionej grupy Odbiorców. W aktywizacji kobiet pomagają różnego rodzaju innowacje. Pierwszą z nich jest wyodrębniony spośród usług instytucji rynku pracy i pomocy społecznej działających na obszarze jednego powiatu koszyk usług. Są to warsztaty, mające na celu zmianę w podejściu użytkowników do problemu kobiet po urodzeniu dziecka. Drugą innowacją są Kawiarenki dla Mam spotkania kobiet w 1 lub 2 miejscowościach gminy, które trwają od 1,5 do 2 godzin. Spotkanie obejmuje prelekcję połączoną z dyskusją i warsztaty prowadzone przez specjalistę oraz indywidualne rozmowy matek z prowadzącym. Tematy, które będą poruszane dotyczą m.in. możliwości wsparcia w opiece i wychowaniu dziecka, jego potrzeb, zasad prawidłowej opieki i wychowania. Dodatkowo matki będą mogły skorzystać z poradnictwa specjalistycznego (prawnego, psychologicznego i rodzinnego). Oprócz tego kobiety po urodzeniu dziecka mogły zwiększyć swoją gotowość do powrotu na rynek pracy. Te działania zmierzają do zmniejszenia ilości rodzin mających problemy w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Jedna grupa liczy 8-15 matek. Każda z grup mogła uczestniczyć w tego typu spotkaniach przez 3 miesiące. Inną opcją dla matek z dziećmi jest możliwość odbycia staży zawodowych w elastycznym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, dofinansowanie do opieki nad dzieckiem dla kobiet podejmujących pracę lub staż zawodowy oraz kontaktowanie się z pracodawcami poprzez krótkie informacje tekstowe oparte na języku korzyści. Oprócz tego ważne jest prowadzenie działań profilaktycznych, które będą przeciwdziałały problemowi dyskryminacji kobiet na rynku pracy oraz problemowi wykluczenia społecznego. Ponadto projekt wykorzystywał pomoc specjalistów. Streetworking służy tu w działaniach profilaktycznych i rekrutacyjnych. Tzw. GPS-ik/ka (streetworker) będzie docierał do kobiet po urodzeniu dziecka z informacją i poradą na temat możliwości wsparcia ich aktywności społecznej i zawodowej. Będzie również rozdawał Poradnik dla Rodziny i zapraszał do Kawiarenek dla Mam. W projekt będą zaangażowani Asystenci Rodziny, którzy pracują głównie w środowisku domowym/rodzinnym, dzięki temu zyska on charakter działania u podstaw. Asystenci Rodzinni są pracownikami ośrodka pomocy społecznej, pod który podlega uczestniczka projektu. Do zadań AR należy m.in. pomoc w przezwyciężaniu trudności związanych z opieką i wychowaniem dzieci, ułatwianie kobietom wypełniania ról społecznych oraz udzielanie wsparcia w poprawie sytuacji życiowej. Oprócz tego, pomocy udzielają także Doradcy Zawodowi. Za pomocą metody coachingu, pokazują rodzinom, jak godzić życie zawodowe i rodzinne. Pomysł zaczerpnięto z projektu realizowanego w województwie małopolskim "Innowacyjne wykorzystanie coachingu do wspierania równowagi praca - rodzina", gdzie tego typu coaching był produktem finalnym. Działania doradców zawodowych prowadzą do przełamywania stereotypów i wdrażania zmiany. 12

13 Doradcy zawodowi mają również za zadanie zmniejszenie obaw związanych z podejmowaniem pracy wśród matek, które mają pod opieką małe dzieci, a co za tym idzie, zwiększenie zatrudnienia kobiet, powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka. Pomocy Doradcy Zawodowemu udziela Animator Pracy. Aby zaktywizować kobiety, projekt zakłada wprowadzenie staży zawodowych w elastycznym lub niepełnym wymiarze czasu pracy. Odbywanie stażu pozwoli matkom zmniejszyć obawy związane z podejmowaniem pracy, a wśród pracodawców zmniejszy obawy przed zatrudnianiem matek z małymi dziećmi. Zwiększy zainteresowanie pracodawców zatrudnianiem w elastycznym lub niepełnym czasie pracy, a co za tym idzie, zwiększy zatrudnienie kobiet powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka. Co ważne, GPS dla rodzin oferuje matkom, które wezmą udział w projekcie, dofinansowanie do opieki nad dzieckiem Wracamy II program aktywizacji zawodowej kobiet wychowujących dzieci. Działanie realizowane było przez Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne w Toruniu w okresie od 1 grudnia 2010 r. do 31 grudnia 2011 r. na terenie miasta Torunia oraz okolicznych gmin. Celem programu było zwiększenie szansy na rynku pracy kobiet chcących podjąć zatrudnienie po przerwie na macierzyństwo. Projektem objętych było 30 mieszkanek Torunia chcących powrócić na rynek pracy po przerwie na macierzyństwo. Mieszkanki obszarów rewitalizowanych stanowiły 16,6% uczestniczek. Celem projektu było podjęcie zatrudnienia przez 15 z nich. Cel miał być osiągnięty poprzez podniesienie kwalifikacji i kompetencji zawodowych uczestniczek i rozwinięcie kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy, pomoc w rozwiązywaniu problemów bytowych, podniesienie statusu materialnego oraz zmniejszenie barier utrudniających aktywizację zawodową kobiet, takich jak: negatywne stereotypy, brak opieki nad dzieckiem oraz problemy rodzinne i życiowe. W ramach projektu prowadzone były następujące działania: warsztaty kompetencji kluczowych: trening interpersonalny, doradztwo zawodowe, kurs wizażu, kurs komputerowy, klub pracy, warsztaty świadomości kulturalnej i obywatelskiej, warsztaty przedsiębiorczości łącznie 240 godzin, indywidualne poradnictwo psychologiczne i prawne, staże i szkolenia zawodowe. Rezultatem projektu jest wzrost kwalifikacji i kompetencji zawodowych oraz wzrost kompetencji kluczowych uczestniczek, a w konsekwencji podjęcie zatrudnienia przez część z nich. W ten sposób jego realizacja przyczyniła się do osiągnięcia jednego z celów Lokalnego Programu Rewitalizacji, jakim jest zmniejszenie negatywnych zjawisk społecznych, zmniejszenie liczby osób bezrobotnych i życiowo niezaradnych poprzez organizowanie szkoleń, kursów i innych inicjatyw podnoszących kwalifikacje umożliwiające funkcjonowanie na rynku pracy i zapobiegające wykluczeniu społecznemu. 13

14 Pracująca mama II program specjalny PUP Siemianowice Śląskie Projekt Pracująca mama II skierowany był do bezrobotnych, samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko do lat 12. Uczestnikami projektu mogły zostać osoby do lat 30, długotrwale bezrobotne, o niskich kwalifikacjach zawodowych oraz bez doświadczenia, które były zarejestrowane w PUP w Siemianowicach Śląskich. Projekt został przeprowadzony w maju 2013 i trwał 4 miesiące. Udział w projekcie wzięło 14 kobiet oraz 4 mężczyzn. Efektywność zatrudnieniowa projektu wynosiła 100,0%, wszyscy uczestnicy biorący udział w programie podjęli zatrudnienie w czasie jego trwania. Celem głównym projektu było przywrócenie bezrobotnych rodziców, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Siemianowicach Śląskich na rynek pracy. Działania planowane do wdrożenia w ramach programu, miały na celu przywrócenie uczestnikom możliwości znalezienia pracy, ograniczoną przez ich ogólną sytuację społeczno zawodową: konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem, długotrwałe bezrobocie, wieloletnie korzystanie z pomocy społecznej, czy zły stan zdrowia. Projekt był odpowiedzią na potrzeby klientów. Skonstruowany został w sposób umożliwiający podejmowanie działań dopasowanych do indywidualnych potrzeb poszczególnych uczestników tej grupy docelowej. Podstawę do przygotowania programu stanowiła analiza siemianowickiego rynku pracy, uwzględniająca charakterystykę osób bezrobotnych, zarejestrowanych w PUP Siemianowice Śląskie. W ramach projektu uczestnicy zostali objęci następującymi formami wsparcia: Doradztwo zawodowe Podczas indywidualnych spotkań doradca zawodowy motywował uczestników do zwiększenia aktywności zawodowej, sprawdzał, jakimi formami pomocy zostali wcześniej objęci, czy mają sporządzone Indywidualne Plany Działań lub IPP i co z nich wynika. Doradca zawodowy przeprowadził także 2-dniowe grupowe warsztaty umiejętności społecznych (łącznie 8 godzin na 1 warsztat), mające na celu zwiększenie odpowiedzialności za własny los, pogłębienie kompetencji społecznych oraz zwiększenie efektywności w poszukiwaniu pracy. Warsztaty odbyły się w 2 grupach, każda liczyła 9 osób. Podczas warsztatów uczestnicy mogli: rozwijać umiejętności komunikacji w zespole oraz z pracodawcą/przełożonym, zwiększyć umiejętności psychospołeczne, pogłębić umiejętności identyfikacji swoich atutów, rozwijać pozytywny obraz siebie i poczucie własnej wartości, rozwijać umiejętności poruszania się na rynku pracy. Szkolenia zawodowe Z przeprowadzonej analizy wynikało, że wiele osób z grupy docelowej nie miało wystarczających lub aktualnych kwalifikacji, dlatego zostały dla nich zorganizowane szkolenia zawodowe. W ramach szkoleń zawodowych uczestnicy zostali przyuczeni do zawodu, objęci przekwalifikowaniem lub podwyższyli swoje umiejętności zawodowe. 14

15 Udział w szkoleniach umożliwił 10 beneficjentom uzyskanie kwalifikacji w dziedzinach, na które istnieje bieżące zapotrzebowanie, potwierdzone zgłaszanymi do PUP przez pracodawców ofertami pracy. Do realizacji w ramach projektu zostały wybrane następujące szkolenia: Opiekunka osób starszych i niepełnosprawnych + książeczka zdrowia Pracownik małej gastronomii + książeczka zdrowia + kasa fiskalna Pracownik administracyjno biurowy Profesjonalny sprzedawca + książeczka zdrowia + obsługa kasy fiskalnej i innych urządzeń Obsługa wózka widłowego wraz z egzaminem w UDT Staże 18 uczestników projektu zostało skierowanych na 4-miesięczne staże do pracodawców, z którymi współpracuje PUP Siemianowice Śląskie. Zostały w tym celu zawarte porozumienia z firmami, które gwarantują osobie zdobywającej praktykę zawodową w zakładzie pracy uzyskanie zatrudnienia po zakończonym stażu. Forma ta przyczyniła się do powrotu uczestników na rynek pracy, poprzez wzmocnienie ich wiary we własne możliwości, samooceny oraz ponowne wyrobienie poczucia obowiązkowego codziennego wstawania do pracy. Dodatkowo forma ta pomogła im w zdobyciu umiejętności praktycznych, przydatnych w pracy w zawodzie, do którego opiekun wdrażał osobę bezrobotną. Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy 3 uczestników projektu zostało skierowanych na stanowiska pracy utworzone przez pracodawców dzięki zrefundowaniu im kosztów ich doposażenia lub wyposażenia. PUP Siemianowice Śląskie podpisał porozumienia z firmami na organizację powyższych miejsc pracy. Kupon na usługi dodatkowe Był to zastosowany w projekcie element specyficzny wspierający zatrudnienie. Na podstawie zdiagnozowanych potrzeb i przeszkód w podjęciu zatrudnienia osób młodych, samotnie wychowujących co najmniej jedno dziecko, stworzony został katalog usług dodatkowych, wspierających ich aktywizację zawodową. Kupon mógł być wykorzystany na indywidualnie wybrane usługi, które w konkretnym przypadku najtrafniej i najskuteczniej niwelowały bariery utrudniające uczestnikom podjęcie pracy. Doradca zawodowy, wraz z pracownikiem socjalnym z MOPS-u, na podstawie zawartego pomiędzy MOPS i PUP Siemianowice Śląskie porozumienia w przedmiotowej sprawie, pomógł wybrać usługi najbardziej adekwatne do potrzeb poszczególnych uczestników, tak, by środki te zostały wydane racjonalnie. Głównym celem oraz zamysłem projektodawców było, aby beneficjenci programu specjalnego mieli możliwość wykorzystania kuponu specjalnego na zagwarantowanie opieki nad dzieckiem. Forma ta z pewnością przyczyniła się do zwiększenia mobilności oraz dyspozycyjności beneficjentów. 15

16 Pośrednictwo pracy Jest to działanie przewidziane do realizacji w ramach standardowych usług PUP, został nim objęty każdy z uczestników projektu. Miało ono na celu uzupełnienie zadań przewidzianych w projekcie i pomoc beneficjentom programu specjalnego w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w pozyskaniu o poszukiwanych kwalifikacjach zawodowych. Usługą zostały objęte osoby biorące udział w projekcie do momentu podjęcia przez nie zatrudnienia. Koordynator projektu pośrednik pracy - odpowiadał za aktywizację zawodową poprzez kierowanie osób bezrobotnych do pracodawców, którzy podpisali z PUP porozumienia o współpracy w ramach Pracująca mama II w celu uzyskania pracy Mama idzie do pracy program aktywizacji zawodowej dla kobiet Działanie realizowane było przez Instytut Rozwoju Regionalnego w okresie od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2014 r. na terenie gmin: Bierzwnik, Krzęcin, Pełczyce i Recz (województwo zachodniopomorskie). Celem programu było podniesienie poziomu aktywności zawodowej 40 kobiet z terenów powyższych gmin, powracających na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowywaniem dzieci, poprzez udzielenie im kompleksowego wsparcia w postaci doradztwa zawodowego, szkoleń aktywizujących, szkoleń zawodowych, pośrednictwa pracy, płatnych staży zawodowych u pracodawców. Przebieg wsparcia udzielanego uczestniczkom w okresie kwiecień 2012 luty 2014: Identyfikacja potencjału i potrzeb uczestniczek (spotkania z Doradcą Zawodowym): doradztwo grupowe 6h/os. (łącznie: 24h); doradztwo indywidualne, w tym budowa Indywidualnych Planów Działania 1h/os. (łącznie: 40h), Wsparcie psychologiczno-doradcze 88h/os. (łącznie: 256h), Warsztaty z zakresu technik aktywnego poszukiwania pracy oraz nabywania kompetencji kluczowych 60h/os. (łącznie: 240h), Szkolenia zawodowe (zakupione na rynku) 150h/os., Pośrednictwo pracy dla uczestniczek projektu., 3-miesięczne płatne staże (1500,00 zł brutto miesięcznie) zawodowe u przedsiębiorców 40h/tygodniowo/os Grant na utworzenie stanowiska pracy w formie telepracy instrument finansowego wsparcia. Jest to nowy instrument Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wprowadzony z nowelizacją ustawy z dnia 31 lipca 2013 roku o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dnia 14 marca 2014 roku ustawa została uchwalona i przekazana Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. Grant na utworzenie stanowiska pracy w formie telepracy jest to instrument zachęcający pracodawcę do zatrudnienia osób w formie telepracy, zatrudnienie to dotyczy bezrobotnego rodzica powracającego na rynek pracy posiadającego co najmniej jedno dziecko w wieku do 6 lat, lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną, który w okresie 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy jako bezrobotny zrezygnował z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność wychowywania dziecka lub sprawowania opieki nad osobą zależną. Grant polega na 16

17 przyznawaniu pracodawcom za pośrednictwem urzędu pracy środków finansowych na utworzenie stanowiska telepracy. Grant przyznawany będzie na podstawie umowy zawartej pomiędzy starostą a pracodawcą, który otrzyma z Funduszu Pracy środki finansowe w wysokości do 6-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu zawarcia umowy na każdego bezrobotnego. Ustawa reguluje także stopień pokrewieństwa pomiędzy pracodawcą a pracownikiem którego miejsce pracy zostanie objęte grantem. Osobą zatrudnioną nie może być małżonek, rodzic, rodzeństwo ani dziecko pracodawcy lub przedsiębiorcy, jego małżonka i rodzeństwa. Pracodawca, który otrzymuje grant na stanowisko telepracy jest zobowiązany do zatrudnienia telepracownika przez okres 12 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy, lub przez 18 miesięcy w przypadku pracy na ½ etatu. W sytuacji niewywiązania się z warunków umowy pracodawca musi zwrócić grant w kwocie jaką otrzymał z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia jego otrzymania, natomiast w przypadku niewywiązania się z obowiązku zatrudnienia bezrobotnego przez okres o którym mowa poniżej, pracodawca zwraca grant w kwocie proporcjonalnej do okresu niezatrudnienia przez okres 12 lub 18 m-cy Staże / bon stażowy Staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązywania stosunku pracy z pracodawcą. Stażysta ma przydzielonego opiekuna, osobę, która uczy go zawodu. Opiekun bezrobotnego odbywającego staż udziela bezrobotnemu wskazówek i pomocy w wypełnianiu powierzonych zadań. Osoby bezrobotne mogą być skierowane do odbycia stażu na okres do 6 m-cy, natomiast osoby bezrobotne, które nie ukończyły 30 roku życia mogą być skierowane na okres do 12 m-cy. Bezrobotnych można skierować do odbycia stażu do pracodawcy, rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pełnoletniej osoby fizycznej, zamieszkującej i prowadzącej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzącej dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2013 r. poz. 1403, 1623 i 1650). Bezrobotnemu w okresie odbywania stażu przysługuje stypendium w wysokości 120% kwoty zasiłku, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt. 1, wypłacane przez starostę; przepis art. 41 ust. 6 oraz art. 80 stosuje się odpowiednio. Za okres, za który przysługuje stypendium, zasiłek nie przysługuje. Na wniosek bezrobotnego do 30 roku życia starosta może przyznać bon stażowy stanowiący gwarancję skierowania do odbycia stażu u pracodawcy wskazanego przez bezrobotnego na okres 6 miesięcy, o ile pracodawca zobowiąże się do zatrudnienia bezrobotnego po zakończeniu stażu przez okres 6 miesięcy. Przyznanie bonu stażowego następuje na podstawie indywidualnego planu działania. 17

18 Pracodawcy, który zatrudni bezrobotnego przez deklarowany okres 6 miesięcy, starosta wypłaca premię w wysokości 1500 zł. Premia stanowi pomoc udzielaną zgodnie z warunkami dopuszczalności pomocy de minimis. W ramach bonu stażowego starosta finansuje: 1) koszty przejazdu do i z miejsca odbywania stażu w formie ryczałtu, do wysokości 600 zł, wypłacanego bezrobotnemu w miesięcznych transzach w wysokości do 100 zł, łącznie ze stypendium; 2) koszty niezbędnych badań lekarskich lub psychologicznych. Efektywność zatrudnieniowa z przeprowadzonych w roku 2012 roku staży wynosiła w Polsce 60,9%, przy czym w Kielcach wartość ta była identyczna ze średnią krajową Projekt innowacyjny PI Novum subsydium Głównym celem opracowanego projektu innowacyjnego jest zwiększenie aktywizacji zawodowospołecznej i ułatwienie powrotu/wejścia na rynek pracy 75 bezrobotnym kobietom wychowującym dziecko/ci do lat 6 poprzez zastosowanie przez MUP Kielce innowacyjnej formy wsparcia - subsydium 1/2 etatu w latach W założeniach jest ona skierowana do bezrobotnych kobiet wychowujących dziecko/ci do lat 6, może trwać do 12 m-cy, przy czym pierwszy miesiąc jest okresem próbnym na dopasowanie się zawodowe uczestniczki oraz przedsiębiorcy, max liczba godz. odbywania subsydium ½ etatu to 20 godz. tygodniowo. Bezrobotna kobieta w trakcie odbywania subsydium ½ etatu otrzymuje stypendium w wysokości 110% zasiłku dla bezrobotnych (za pełny m-c odbywania subsydium ½ etatu). Zerwanie umowy przez jedną ze stron w trakcie okresu próbnego nie ma żadnych konsekwencji. Cele szczegółowe modelu obejmują: Integracja zawodowo-społeczna i ułatwienie powrotu/wejścia na rynek pracy 75 bezrobotnym zarejestrowanym w MUP Kielce kobietom wychowującym dziecko/ci do lat 6 w Zwiększenie szans godzenia życia zawodowego i rodzinnego 75 bezrobotnym zarejestrowanym w MUP Kielce kobietom wychowującym dziecko/ci do lat 6 w Zmiana na plus stereotypowego postrzegania ról zawodowych i społecznych kobiet i mężczyzn u 75 przedsiębiorców z woj. świętokrzyskiego w Wypracowanie elastycznej innowacyjnej formy wsparcia (narzędzia aktywizacji) zwiększającej szanse na aktywizację zawodowo-społeczną i ułatwiającej powrót/wejście na rynek pracy bezrobotnym zarejestrowanym w urzędach pracy kobietom wychowującym dziecko/ci do lat 6 umożliwiającej lepsze godzenie życia zawodowego z rodzinnym w W planach produkt kierowany ma być do wszystkich zainteresowanych bezrobotnych kobiet, wychowujących dziecko/ci do lat 6 zarejestrowanych w PUP-ach w Polsce. 1 Raport efektywności podstawowych form aktywizacji zawodowej realizowanych w ramach programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej w 2012 roku str. 122, dokument dostępny pod adresem : wej_2012.pdf 18

19 PI Novum subsydium na tle alternatywnych rozwiązań Wyżej wymienione projekty służą porównaniu z produktem wypracowanym w Projekcie PI Novum subsydium. Każdy z tych projektów, pomimo podobieństw w postaci niemal identycznych grup docelowych, jest nietypowy pod względem narzędzi wsparcia, jakie są wykorzystywane w celu zaspokajania potrzeb kobiet wychowujących małe dzieci. Produkt subsydium ½ etatu charakteryzuje się przede wszystkim długoterminowym wsparciem, elastyczną formą pracy oraz okresem próbnym, w którym przedsiębiorcy jak i uczestniczki projektu mogą zrezygnować ze współpracy ze względu niedopasowania zawodowego. Żadna z wyżej wymienionych form wsparcia nie oferowała kobietom stabilizacji na tak długi okres jak subsydium ½ etatu, podczas trwania subsydium kobiety miały możliwość uzyskania cennego doświadczenia. We wszystkich projektach grupą docelową mogą być kobiety wychowujące dzieci do 6 roku życia, natomiast jest to jedyne wsparcie, które oferuje kobietom elastyczną formę pracy jakim jest ½ etatu. Pozwala im ono pogodzić obowiązki domowe z zawodowymi bez ograniczania czasu spędzanego z dzieckiem. Elastyczne formy pracy są jeszcze w Polsce mało popularne, natomiast zapotrzebowanie na nie jest duże. Grupy, które mogłyby podjąć zatrudnienie dzięki elastycznej formie pracy jest mnóstwo, lecz tylko projekt PI Novum subsydium zwrócił uwagę na trendy rynku pracy w Europie, w której ta forma pracy cieszy się coraz większym zainteresowaniem ze strony jak i pracodawców. Projekt nie zawiera w sobie szkoleń oraz specjalnych kursów, wydają się one zbędne w sytuacji, w której okres trwania uczestnictwa w projekcie jest tak długi, że sama praca w tym czasie daje o wiele lepsze efekty w postaci zdobywanych umiejętności, kwalifikacji oraz doświadczenia zawodowego. Jest to jedyna forma wsparcia, która pozwala kobietom poczuć się stabilnie przez tak długi okres czasu, który może wynosić nawet do 12 miesięcy, a jeśli uczestniczki dopasowały się do stanowiska pracy, to istnieje duża szansa na otrzymanie stałej pracy u tego przedsiębiorcy po jej zakończeniu. Podczas 12 miesięcznej współpracy powstaje pewnego rodzaju więź pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, jest on mniej skłonny do pozbywania się zaraz po zakończeniu finansowania przez Urząd Pracy, gdyż poznał on już tego człowieka, ocenił jego wartość w swojej firmie, powstały pewne przyzwyczajenia, pracownik ten posiada wiedzę o firmie i wdrożył się już w swoje obowiązki. Opracowane rozwiązanie koncentruje się na grupie odbiorców, którzy ze względu na charakter gospodarstw domowych w chwili otrzymywania wsparcia niekoniecznie znajdują się w sytuacji, która rzutuje na możliwość zaspokajania niezbędnych potrzeb. Jednakże, ze względu na sposób funkcjonowania gospodarstw domowych, sytuacja ta może ulec dramatycznej zmianie w przypadku wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności, których wynikiem jest utrata jedynego źródła dochodu. W przypadku wystąpienia tej okoliczności, grupa do której skierowane jest wsparcie w ramach modelu, staje w obliczu wykluczenia społecznego i zawodowego ze względu na braki w zakresie posiadanego doświadczenia zawodowego, umiejętności poruszania się po rynku pracy oraz rzutuje na przyszłość tych kobiet. 19

20 4.2. Analiza wyników badań własnych Potencjalni użytkownicy - przedsiębiorstwa Pierwszą grupą którą objęły badania byli potencjalni użytkownicy produktu po stronie przedsiębiorców. Łącznie zrealizowano 58 wywiadów CATI z przedsiębiorcami poza projektem oraz 32 IDI. Charakterystyka grupy - W badaniu ilościowym mikro i małe przedsiębiorstwa stanowiły łącznie 94,8% próby badawczej, firmy zatrudniające więcej niż 50 stanowiły jedynie 5,2%. Rysunek 1. Wielkość badanych przedsiębiorstw Wywiady z potencjalnymi użytkownikami po stronie przedsiębiorców zostały w większości przeprowadzone w mikro przedsiębiorstwach zatrudniających od 1 do 9 (86,2%), głównie z właścicielami lub współwłaścicielami firmy (79,3%). Część wywiadów została zrealizowana z osobami odpowiedzialnymi za politykę personalną firmy (17,2%) natomiast osoby zarządzające, takie jak prezes lub dyrektor firmy, stanowiły jedynie 3,4% ogółu badanych. Rysunek 2. Stanowisko w przedsiębiorstwie Badane przedsiębiorstwa w 100% reprezentowały sektor prywatny. Przedsiębiorców zapytano, czy kobiety nieaktywne zawodowo wychowujące dziecko/ci do lat 6 są w stanie bez problemu powrócić do pracy zawodowej, lub wejść na rynek pracy po raz pierwszy. Przedsiębiorcy pozytywnie oceniali szanse powrotu wychowujących matek na rynek pracy. Z 65,5% pozytywnych opinii aż 41,4% pochodzi od osób zdecydowanie przekonanych o szansach kobiet. Niskie szanse powrotu na rynek pracy stwierdziło 24,1% badanych, 10,3% jest tego zdecydowanie pewna. 20

21 Rysunek 3. Szanse kobiet wychowujących dzieci do 6 roku życia na bezproblemowy powrót na rynek pracy Pracodawców zapytano czy ich zdaniem nieaktywne zawodowo kobiety, które wychowują dzieci do lat 6 wymagają wsparcia w celu ich aktywizacji zawodowej. Przedsiębiorcy w 86,2% zgodnie twierdzą, iż kobiety wychowujące dzieci wymagają wsparcia w celu ich aktywizacji, 63,8% z nich jest o tym zdecydowanie przekonana. Przeciwnego zdania było jedynie 5,2% z czego tylko 1,7% była zdecydowanie tego pewna. Rysunek 4. Ocena zapotrzebowania na wsparcie dla kobiet wychowujących dzieci do 6 roku życia Kolejną kwestią poruszoną w badaniu, było godzenie ról zawodowych i rodzinnych matek wychowujących dzieci. Respondenci oceniali czy matka jest w stanie pogodzić te role i byli w tym bardzo zgodni. 21

22 Wskazywano, że kobiety są zdolne do godzenia ról aż w 94,9%. Zdecydowanie pewnych tego zdania było 63,8% przedsiębiorców, odmienne zdanie miało jedynie 3,4% badanych, z czego tylko jedna osoba była zdecydowanie pewna iż kobieta nie jest w stanie pogodzić obu ról. Rysunek 5. Czy kobieta jest w stanie pogodzić role zawodowe i rodzinne Następnie przedsiębiorcy wskazywali czynniki najczęściej utrudniające kobietom znalezienie zatrudnienia. Wśród najczęściej wskazywanych przez respondentów czynników pojawiały się trudności w godzeniu obowiązków rodzinnych z zawodowymi (25%) oraz brak doświadczenia zawodowego (20%). Często przedsiębiorcy wskazywali także na inne problemy (19%) z jakimi borykają się kobiety w trakcie poszukiwania pracy, wśród nich najczęściej poruszana była kwestia braku miejsc pracy oraz niechęci pracodawców do kobiet, które wychowują dzieci. Rysunek 6. Czynniki utrudniające podjęcie zatrudnienia przez wychowujące kobiety 22

23 Spośród badanych przedsiębiorców 42% miało styczność podczas procesu rekrutacyjnego z kobietą, która wychowywała dziecko do lat 6. W przedsiębiorstwach zatrudniających więcej niż 50 nie zanotowano takiej sytuacji, natomiast najczęściej kontakt z takimi kobietami mieli pracodawcy zatrudniający od 1 do 9. Najczęściej wynikiem takiej rozmowy rekrutacyjnej było zatrudnienie kobiety wychowującej dziecko (73,9% wskazań). Rysunek 7. Ilość przedsiębiorców którzy zetknęli się w czasie rekrutacji z kobietami wychowującymi dzieci 73,9% 26,1% Ogółem 60,3% 39,7% Przyjęto inną osobę Przyjęto kobietę wychowującą dziecko 40,0% 12,0% 30,0% 0,0% 0,0% 0,0% Od 50 do 249 pracownik Od 10 do 49 pracownikó w Od 1 do 9 pracownikó w 0,0% 60,0% 40,0% 58,0% 42,0% 100,0% Nie Tak 100,0% 75,0% 50,0% 25,0% 0,0% 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% Zdaniem przedsiębiorców kobiety na rynku pracy znajdują się w trudnej sytuacji. 81% badanych wskazywało, że kobiety są w gorszej sytuacji i zdecydowanie trudniej znajdują one zatrudnienie niż osoby nieposiadające dzieci. Przeciwną opinię wyrażało jedynie 1,7% badanych. Zdaniem 17,3% respondentów sytuacja w jakiej znajdują się kobiety wychowujące dzieci nie ma wpływu na znalezienie przez nie zatrudnienia. Przedsiębiorcy z firm zatrudniających od 10 do 49 charakteryzowały się najniższym (66,7%) udziałem odpowiedzi potwierdzających trudną sytuację kobiet na rynku pracy, najczęściej natomiast wskazywano w tej grupie na brak wpływu ich sytuacji na szanse podjęcia zatrudnienia. Rysunek 8. Wpływ sytuacji w jakiej znajdują się kobiety na szanse podjęcia przez nie zatrudnienia Ogółem 17,3% 1,7% 81,0% Od 50 do ,3% 0,0% 66,7% Od 10 do 49 20,0% 0,0% 80,0% Od 1 do 9 16,0% 2,0% 82,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Nie ma to znaczenia Są w gorszej trudniej znajdują zatrudnienie Są w lepszej łatwiej znajdują zatrudnienie 23

24 Wśród przeszkód, przez które kobiety są w gorszej sytuacji na rynku pracy, przedsiębiorcy najczęściej wskazywali dwie odpowiedzi, pierwszą jest ilość obowiązków wychowawczych, którymi obarczone są kobiety (38,3%). Drugą najczęściej wskazywaną odpowiedzią była obawa przed nadużywaniem zwolnień: matki często wykorzystują chorobę dziecka, aby zajmować się nim w domu, przez co wzrasta ich absencja w miejscu pracy. Odpowiedź tą wskazywało 21,3% badanych. Rysunek 9. Dlaczego kobiety są w gorszej sytuacji na rynku pracy Obowiązki wychowawcze 21,3% 38,3% Obawa przed nadużywaniem zwolnień 12,8% Niechęc pracodawców 8,5% Niechęc rynku pracy 6,4% Państwo nie wspomaga 6,4% Matki są niedyspozycyjne 4,3% 2,1% Brakuje miejsc pracy 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Matki potrzebują elastycznych godzin pracy Przedsiębiorcy bardzo pozytywnie wyrażali się w kwestii wpływu subsydium ½ etatu na wzrost aktywności u kobiet. 84,4% badanych uważało, że subsydium ½ etatu będzie przynosiło pozytywne efekty, z czego aż 67,2% było o tym zdecydowanie przekonanych co świadczy o ich wysokiej ocenie przydatności subsydium. Przeciwnego zdania było 5,2% przedsiębiorców lecz zdecydowanie o tym przekonanych było jedynie 1,7%, bez zdania na ten temat pozostało 10,4% pracodawców. Rysunek 10. Pozytywny wpływ subsydium ½ etatu na wzrost aktywności zawodowej kobiet. Zdecydowanie tak 67,2% 66,7% 60,0% 68,0% Raczej tak 17,2% 20,0% 16,0% 33,3% Ogółem Od 50 do 249 Nie wiem trudno powiedzieć 10,4% 0,0% 20,0% 10,0% Od 10 do 49 Od 1 do 9 Raczej nie 3,5% 0,0% 0,0% 4,0% Zdecydowanie nie 1,7% 0,0% 0,0% 2,0% 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 24

25 Przedsiębiorców zapytano o grupy, które powinny zostać objęte wsparciem pod postacią subsydium ½ etatu, odpowiedzi były wielokrotnego wyboru. Najczęściej wskazywaną grupą zostały kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6, z poparciem 84,5%. Na drugim miejscu, według przedsiębiorców, powinni znaleźć się mężczyźni, którzy wychowują dzieci taką grupę wskazało aż 72,4% badanych. W przedsiębiorstwach liczących 10 i więcej, grupami które zostały wskazane przez wszystkich pracodawców były kobiety oraz mężczyźni, którzy wychowują małe dzieci. Natomiast najniższe zapotrzebowanie na subsydium przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 50 wskazywali dla grupy osób powyżej 50 roku życia jedynie 33,3% uważa, iż jest to grupa, która powinna zostać objęta wsparciem. W badaniu jakościowym respondenci byli także zdania, iż grupami objętymi takim wsparciem powinni być wszyscy ci, którzy znajdują się w trudnej sytuacji, wsparcie takie proponowaliby mężczyznom wychowującym dzieci, osobom niepełnosprawnym oraz osobom powyżej 50 roku życia. Wśród osób objętych wsparciem powinni znaleźć się absolwenci uczelni, nie po to się uczą żeby po studiach pracować w markecie za 1500zł [Przedsiębiorca poza projektem 23] Rysunek 11. Kto zdaniem przedsiębiorców powinien korzystać subsydium ½ etatu Kobiety wychowujące małe dziecko/ci Mężczyzna wychowujący małe dziecko/ci Os. powyżej 50 roku życia Os. opiekujące się osobami zależnymi Os. Niepełnosprawne 33,3% 84,5% 100,0% 100,0% 82,0% 72,4% 100,0% 100,0% 82,0% 65,5% 60,0% 68,0% 58,6% 66,7% 80,0% 56,0% 58,6% 66,7% 80,0% 56,0% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% Kolejnym aspektem, który został poruszony podczas badania był wiek dziecka w jakim powinno się znajdować, aby matka mogła skorzystać ze wsparcia i uzyskać subsydium ½ etatu. Wśród wszystkich odpowiedzi najczęściej wskazywano wiek przedszkolny jako odpowiedni moment na powrót matki do pracy zawodowej (55,2%), natomiast najrzadziej odpowiadano, iż powinien być to wiek nauczania początkowego w klasach I-III, pomysł ten poparło 41,4%. Wyjątkową sytuację można zaobserwować wśród przedsiębiorców, którzy zatrudniają od 10 do 49, przy ogólnym poparciu wieku żłobkowego na poziomie 46,6%, w tej grupie pracodawców wynosiło ono aż 80,0%. 25

26 Rysunek 12. W jakim wieku powinno być dziecko aby przydzielono wychowującej kobiecie subsydium Wiek przedszkolny Wiek żłobkowy lub przedszkolny Wiek żłobkowy Nauczanie początkowe (kl. I-III) 55,2% 66,7% 40,0% 56,0% 51,7% 66,7% 60,0% 50,0% 46,6% 66,7% 80,0% 42,0% 41,4% 33,3% 40,0% 42,0% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% Uczestników badania ilościowego poproszono także o wskazanie, w jakim wymiarze czasu powinno odbywać się subsydium. Spośród odpowiedzi zaproponowanych w kafeterii przedsiębiorcy najczęściej aż w 55,2% - wskazywali ½ etatu (w grupie przedsiębiorców zatrudniających od 50 do 249 wynosiło 100%). Forma ⅓ etatu cieszyła się najmniejszym poparciem ze strony pracodawców, jedynie 3,4% respondentów uważało taki czas za odpowiedni wymiar pracy dla oferowanego subsydium. Uczestnicy badania dość często także wskazywali na inne propozycje (20,7%). Wśród odpowiedzi inne najczęściej odpowiadano, że zależy to od sytuacji, w jakiej znajduje się kobieta (33,3% wśród innych ). Wielu przedsiębiorców miało także zbieżne pomysły, iż powinno to podlegać indywidualnym ustaleniom pomiędzy pracodawcą i pracownikiem oraz, że mogą to być elastyczne lub dowolne godziny pracy, obie propozycje zostały wskazane przez 25% badanych w odpowiedzi inne. Podczas wywiadów indywidualnych także najczęściej wskazywano ½ etatu jako najbardziej odpowiedni wymiar pracy. Zaznaczano, że jest to ważne dla kobiety, aby miała ona nadal czas na wywiązywanie się z obowiązków domowych i rodzinnych, 20 godzin pracy w tygodniu nie jest tak absorbujące jak pełen etat, kobiety takie mogą powoli przyzwyczajać się i zmobilizować do regularności. 26

27 Rysunek 13. Jakim wymiarem czasu pracy należy objąć osoby korzystające z subsydium ½ etatu 55,2% 60,0% 52,0% 100,0% Inne 0,0% 20,7% 20,0% 22,0% Ogółem ¾ etatu Cały etat ⅓ etatu 13,8% 0,0% 20,0% 14,0% 6,9% 0,0% 0,0% 8,0% 3,4% 0,0% 0,0% 4,0% Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% Rysunek 14. Propozycje przedsiębiorców dotyczące wymiaru czasu odbywania subsydium Elastyczne i dowolne godziny 33,3% 25,0% nie wiem 25,0% 16,7% Ustalenia pomiędzy pracodawcą i pracownikiem zależy od sytuacji Po wymiarze czasu, w jakim powinny pracować osoby korzystające z subsydium, zapytano przedsiębiorców o dzienną ilość godzin, w jakiej powinno odbywać się subsydium. Badani najczęściej wskazywali 80 godzinne zakresy pracy w miesiącu (29,3%), które zostałyby indywidualnie ustalone pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Najczęściej (66,7%) wśród przedsiębiorców zatrudniających od 50 do 249 wskazywano 4 godzinne dni pracy, charakteryzujące się systematycznością. Najrzadziej odpowiedzi wskazywały na 8 godzinny czas pracy, przypadający na co 2gi dzień tygodnia (jedynie 1,7%) oraz dla innych propozycji przedsiębiorców (13,8%). Wśród odpowiedzi inne, najciekawszą propozycją przedsiębiorców były 6 godzinne dni pracy. Przedsiębiorcy w wywiadach wymieniali najczęściej 20 godzinne tygodnie pracy lub regularną prace po 4h dziennie. 20 godzin pracy w tygodniu do podziału argumentowane były dostosowaniem pracy do wymagań matki, aby kobieta miała wciąż czas na załatwienie innych spraw z którymi wiąże się wychowywanie dziecka. 4 godzinne dni pracy służyć mają lepszej organizacji pracy i przyzwyczajaniu kobiety do regularnej pracy. 27

28 Rysunek 15. Jakie godziny odbywania subsydium są odpowiednie zdaniem przedsiębiorców Miesięcznie 80 godzin 0,0% 29,3% 33,3% 32,0% Tygodniowo 20 godzin Codziennie po 4 godziny Inne Co drugi dzień po 8 godzin 29,3% 0,0% 40,0% 30,0% 25,9% 40,0% 22,0% 13,8% 0,0% 20,0% 14,0% 1,7% 0,0% 0,0% 2,0% 66,7% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% Pora dnia, w której odbywane jest subsydium, może stać się potencjalną przeszkodą lub pomocą w powracaniu kobiet na rynek pracy. Wśród przebadanych przedsiębiorców najczęściej wskazywano na godziny pracy żłobków i przedszkoli, które mogłyby odciążyć kobietę i pozwolić jej ten czas spędzić w pracy. Odpowiedź tą uznało za odpowiednią 58,6% badanych. Drugą najczęściej wskazywaną odpowiedzią były inne, wśród których przedsiębiorcy najczęściej stwierdzali, że zależne jest to od godzin pracy przedsiębiorstwa oraz, że można to uzgodnić w zależności od potrzeb pracującej kobiety. Godziny popołudniowe zdaniem przedsiębiorców zupełnie nie nadają się do odbywania subsydium, z tego powodu zostały zaznaczone jedynie przez 1,7% badanych. Warto zauważyć, iż we wszystkich pytaniach, w których pracodawcy proponowali własne godziny lub formy pracy, wielu było skłonnych ustalać wszystkie szczegóły z osobą korzystającą z subsydium w celu dopasowania godzin pracy do indywidualnych potrzeb pracownika. W badaniu jakościowym wyniki pokrywają się w pełni z wynikami ilościowymi praca w godzinach otwarcia przedszkoli była najczęściej poruszana w wywiadach. Cztery godzinki z samego rana szybko się przepracuje a później ma się czas na załatwienie spraw i poświęcenie dziecku do samego wieczora. [Przedsiębiorca poza projektem 10] Często także wskazywano na indywidualne ustalenie godzin pracy pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, argumentowano to potrzebami po stronie matki, ale także branży w jakiej funkcjonuje firma. Jeśli firma jest otwarta np. od godziny 7 rano do 15 to nie zatrudnię nikogo na godziny wieczorne. Uważam że jest to kwestia indywidualnego uzgodnienia [Przedsiębiorca poza projektem 27] 28

29 Rysunek 16. Pora dnia w której powinno odbywać się subsydium W godzinach pracy żłobków i przedszkoli Inne W godzinach porannych W godzinach popołudniowych 20,00% 22,4% 0,00% 0,00% 26,00% 17,3% 0,00% 12,00% 1,7% 0,00% 0,00% 2,00% 58,6% 60,00% 80,00% 100,00% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,00% 25,00% 50,00% 75,00% 100,00% Zdaniem przedsiębiorców w 48,3% długość trwania okresu próbnego powinna wynosić miesiąc, aby pracodawca i pracownik mogli się dopasować. Drugą najczęściej wskazywaną odpowiedzią były propozycje badanych w odpowiedzi inne na poziomie 22,4% wszystkich odpowiedzi. W proponowanych długościach trwania okresu próbnego, przedsiębiorcy byli bardzo zgodni, 92,3% propozycji stanowiły 3 miesięczne okresy próbne. Przeciwnych okresowi próbnemu było 12,1% badanych, przy czym odpowiadali tak tylko przedsiębiorcy z firm zatrudniających od 1 do 9. Uczestnicy badania jakościowego byli zgodni co do konieczności stosowania okresu próbnego, uważają oni, że w tym czasie można wiele dowiedzieć się o pracowniku, jego predyspozycjach i podejściu do pracy. Wskazywano okres próbny, który powinien mieścić się pomiędzy miesiącem a trzema, gdyż krótszy okres próbny może prowadzić do wielu niedogodności. Jeśli okres próbny jest krótszy niż miesiąc, to nie da się sprawdzić pracownika, nie ma możliwości sprawdzenia czy jest solidny i słowny. [Przedsiębiorca poza projektem 26] Rysunek 17. Długość trwania okresu próbnego w subsydium Okres próbny 1 m-c Inne Okres próbny 2 m-e Nie powinno być okresu próbnego 0,0% 0,0% 0,0% 48,3% 33,3% 40,0% 50,0% 22,4% 20,0% 20,0% 17,2% 40,0% 16,0% 12,1% 14,0% 66,7% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 29

30 Długość trwania subsydium, zdaniem przedsiębiorców, powinna wynosić do 12 miesięcy taką odpowiedź wskazało 50% badanych. Drugą najczęściej wybieraną odpowiedzią był okres powyżej 12 miesięcy (29,3%). Przedsiębiorcy niechętnie wskazywali okres poniżej 12 miesięcy, odpowiedzi te nie zyskały poparcia wyższego niż 6,9%. Odpowiedzi na to pytanie charakteryzowały się pewną tendencją: krótsze okresy trwania subsydium były wskazywane przez coraz mniejsze ilości przedsiębiorców, z najniższym poziomem wskazania na poziomie 1,7% dla 3 miesięcznego okresu trwania subsydium. W wywiadach przedsiębiorcy zgodnie z badaniem ilościowym wskazywali najczęściej okres trwania subsydium do 12 miesięcy. Argumentowano to czasem, który jest potrzebny do pełnego poznania przez pracownika zakresu obowiązków, wdrożenia go do firmy. Pojawiły się także opinie o znacznym wydłużeniu czasu subsydium, aby chronić matkę i pomóc jej w wychowaniu dzieci. Kilkuletnie trwanie subsydium może pozwolić na usamodzielnienie się dzieci i dorośnięcie do poziomu, w którym nie są tak absorbujące dla matki. Osoba korzystająca z subsydium może więcej się nauczyć - im dłużej tym lepiej. Jeśli ją pracodawca zatrudnia, po tym okresie będzie wiedział na co tą osobę stać i jakim jest pracownikiem. Rysunek 18. Jak długo powinno trwać subsydium zdaniem przedsiębiorców [Przedsiębiorca poza projektem 17] Do 12 m-cy 20,0% 50,0% 50,0% 100,0% Powyżej 12 m-cy 0,0% 29,3% 20,0% 32,0% Ogółem Od 9 do 12 m-cy Od 3 do 6 m-cy Inne Od 6 do 9 m-cy 6,9% 0,0% 0,0% 8,0% 6,9% 0,0% 20,0% 6,0% 3,5% 0,0% 0,0% 1,7% 0,0% 0,0% 2,0% 40,0% Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 Przedsiębiorcy, odpowiadając na 1,7% pytanie dotyczące wysokości przyznawanego stypendium w ramach Do 3 m-cy 0,0% subsydium, w 29,3% odpowiadali, 0,0% że powinno ono wynosić 130% aktualnego zasiłku dla 2,0% bezrobotnych. Najwyższe poparcie dla takiej wysokości subsydium wskazywali przedsiębiorcy 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% zatrudniający mniej niż 10 (32%). Niewiele mniej, bo 27,6% badanych wskazywało subsydium na poziomie 110%, które odpowiada wysokości subsydium, w jakim było ono testowane. Stypendia w wysokości mniejszej niż 100% zasiłku dla bezrobotnych zostały wybrane jedynie przez 3,5% badanych, przy czym warto zwrócić uwagę, że nie odpowiedział tak żaden przedsiębiorca zatrudniający więcej niż

31 Wysokość stypendium na poziomie 110% najczęściej w trakcie wywiadów wymieniali przedsiębiorcy, jako odpowiednią kwotę, która motywuje kobiety do pracy. Zaznaczano, że powinien być to aspekt pobudzający kobiety do pracy, lecz trzeba pamiętać, że jest to tylko ½ etatu i nie mogą one dostawać zbyt dużych pieniędzy, ponieważ w sytuacji, w której podpiszą one umowę o pracę, ich zarobki drastycznie mogą się zmniejszyć. Zaznaczano także, że nie może wynosić ono 100% ponieważ osoby posiadające do pobierania zasiłku wybierze wygodniejszą alternatywę. Wysokość stypendium powinna wynosić co najmniej 110% zasiłku dla bezrobotnych, aby było to minimalnie wyższe niż zasiłek i motywowało do pójścia do pracy. Przedsiębiorca poza projektem 26] Pojawiła się także opinia mówiąca o zróżnicowanych zarobkach, gdzie ich wysokość jest uwarunkowana płacami w danym przedsiębiorstwie. Przedsiębiorca zwracał uwagę, że pracownik widzący dużą rozbieżność w otrzymywanych wypłatach będzie czuł się pokrzywdzony. Wysokość powinna być uzależniona od stawki w pracy. Zarobki są zróżnicowane i takie wynagrodzenie powinno być oferowane w stypendium. Dlaczego ktoś ma być poszkodowany gdy np. etatowy pracownik dostanie 4000 a stojący obok niego stażysta 600zł za wykonywanie tej samej pracy. [Przedsiębiorca poza projektem 7] Rysunek 19. Wysokość przyznawanego stypendium w subsydium zdaniem przedsiębiorców 130% zasiłku dla bezrobotnych 0,0% 29,3% 33,3% 32,0% 110% zasiłku dla bezrobotnych 27,6% 33,3% 40,0% 26,0% Ogółem 100% zasiłku dla bezrobotnych 20,7% 20,0% 20,0% 33,3% Od 50 do % zasiłku dla bezrobotnych 0,0% 10,3% 10,0% 20,0% Od 10 do 49 Inne 0,0% 8,6% 8,0% 20,0% Od 1 do 9 Poniżej 100% zasiłku dla bezrobotnych 3,5% 0,0% 0,0% 4,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 31

32 Z odpowiedzi uzyskanych od przedsiębiorców można wnioskować, iż nie są oni skłonni udzielać gwarancji zatrudnienia po okresie realizacji subsydium. 39,7% badanych jest zdania, iż nie powinno być w ogóle gwarancji zatrudnienia. W przedsiębiorstwach zatrudniających więcej niż 10 zdania, że nie powinno być gwarancji zatrudnienia było ponad 60% przedsiębiorców. Drugą najczęściej wybieraną odpowiedzią jest okres zatrudnienia do 12 miesięcy, który wybrało 25,9% respondentów, pozostałe proponowane okresy gwarancji zatrudnienia wybierało ponad 10% badanych.najmniej odpowiedzi zostało przydzielonych okresowi gwarancji zatrudnienia powyżej 12 miesięcy, takiego zdania było jedynie 3,4% badanych przedsiębiorców. W badaniu jakościowym potwierdziły się wyniki z badań ilościowych, większość przedsiębiorców nie była pewna czy w projekcie powinien znajdywać się zapis dotyczący deklarowanej długości zatrudnienia. Jeśli jest zapotrzebowanie na pracownika, to można go bez problemu później zatrudnić bo jest przeszkolony. Nie można jednak na siłę kogoś zmuszać do przyjęcia pracownika, bo nie o to chodzi w tym projekcie. Jest to dobre dla pracownika bo może znaleźć pracę w innym zakładzie. [Przedsiębiorca poza projektem22] Okres do 12 miesięcy trwania deklarowanego zatrudnienia wskazywali przedsiębiorcy którzy uważali że pracodawca także powinien ponieść odpowiedzialność za pracownika. Sytuacja ta powinna motywować pracodawców do przygotowania pracownika przez okres trwania subsydium, a nie tylko przepchnięcia go przez rok darmowej pracy i pozbycie się go, aby nie korzystali tylko z darmowych. Pracodawca powinien zadeklarować się, że tyle ile otrzymał na pracownika to tyle zwróci w postaci zatrudnienia go. Na tak długi okres aby wyrównały się koszty. [Przedsiębiorca poza projektem21] Rysunek 20. Deklarowany przez przedsiębiorcę okres zatrudnienia po realizacji subsydium ½ etatu Nie powinno być gwarancji zatrudnienia Okres zatrudnienia do 12 m-cy Okres zatrudnienia do 3 m- cy Okres zatrudnienia do 6 m- cy Inne Powyżej 12 m-cy 39,7% 36,00% 25,9% 33,33% 20,00% 26,00% 12,1% 0,00% 0,00% 14,00% 10,3% 0,00% 0,00% 12,00% 8,6% 0,00% 20,00% 8,00% 3,4% 0,00% 0,00% 4,00% 66,67% 60,00% Ogółem Od 50 do 249 pracownikó w Od 10 do 49 pracownikó w Od 1 do 9 pracownikó w 0,00% 25,00% 50,00% 75,00% 32

33 Przedsiębiorcy zapytani o to, czy kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6 mogą być lepszymi lub gorszymi pracownikami, dzielili się na 2 grupy. Pierwszą z nich są ci, którzy uważali, że nie ma to najmniejszego znaczenia, że fakt posiadania dzieci nie ma wpływu na efektywność kobiet w miejscu pracy. Druga grupa to osoby, które widzą w kobietach potencjał, uważają oni, że kobieta, która wychowuje dziecko jest o wiele lepiej zorganizowana, ma świadomość wykonywanych obowiązków, jest bardziej zdyscyplinowana. Wśród cech kandydatów i kandydatek do pracy, przedsiębiorcy zwracają największą uwagę na punktualność, uczciwość, zdolności komunikacji, dyspozycyjność, kwalifikacje oraz pomysłowość. Wśród silnych stron subsydium ½ etatu przedsiębiorcy wskazywali na możliwość powrotu kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6 na rynek pracy, możliwość jej rozwoju. Powrót na rynek pracy poprzez delikatne wprowadzanie dzięki pracy tylko na pół etatu pozwala bezrobotnemu od czegoś zacząć, nie porzucając obowiązków wychowawczych. Taka forma pracy pomaga także pracodawcom poprzez ułatwienie znajdowania, którzy przez długi okres mogą się nauczyć pracować na danym stanowisku bez ponoszenia kosztów. Słabymi stronami, jakie zauważyli w subsydium przedsiębiorcy są między innymi wykorzystywanie przez pracodawców, którzy nie ponoszą żadnych kosztów za ich pracę. Jest to ciekawe rozwiązanie, dla osób szukających pracy i jednocześnie wychowujących dzieci. Takie rozwiązanie pozwala pogodzić pracę i opiekę, a dla pracodawcy możliwość zatrudnienia pracownika nawet gdyby miał dołożyć do jego wynagrodzenia. [Przedsiębiorca poza projektem25] Przedsiębiorcy pozytywnie także oceniali potencjalny wpływ produktu na zatrudnienie kobiet, większość respondentów uważała że jest to odpowiednie narzędzie do aktywizacji kobiet i zmotywowania ich do podjęcia kroków przywracających je na rynek pracy. Może to pomóc ruszyć z miejsca takie kobiety. Nie tylko będą siedziały i korzystały z zasiłku. Nabrałyby ochoty do dalszej pracy i obycia na tym rynku. [Przedsiębiorca poza projektem15] Przedsiębiorcy uważali także, że kobieta objęta takim wsparciem ma większe szanse na stały powrót na rynek pracy. Zainteresowanie skorzystaniem z takiego produktu jakim jest subsydium ½ etatu było zróżnicowane. Prawie połowa indywidualnych wywiadów dała wynik pozytywny, w których przedsiębiorcy byliby zainteresowani taką formą, lecz w trakcie wywiadów badani mówili, że mimo dobrych chęci wielu przedsiębiorców nie posiada możliwości przyjęcia do pracy nowego pracownika, że wszystko to zależne jest od sytuacji, w jakiej będzie znajdowało się przedsiębiorstwo oraz od prywatnych przekonań pracodawcy. Nie każdego stać na pracownika, nie każdy chce zatrudnić i płacić. Nieraz wykorzystuje się takie pracownice i za najmniejsze pieniądze pracują przez wiele godzin. Przez ten projekt będzie łatwiej im przetrwać - obu stronom, pracodawcom i kobietom. [Przedsiębiorca poza projektem16] 33

34 Przedsiębiorcy zapytani o ocenę subsydium ½ etatu na tle innych form wsparcia oferowanych przez Urząd Pracy oceniali go jako przydatną nowość. Ciężko było przedsiębiorcom odnieść się do innych form wsparcia ponieważ niewielu korzystało z nich w przeszłości. Najczęściej porównywali je z stażami, uważali, że jest to ulepszone rozwiązanie. Jest to coś nowego. Myślę że im więcej takich projektów, tym lepiej. Nie zawsze można w Urzędzie Pracy znaleźć coś czego się szuka. [Przedsiębiorca poza projektem24] Oceniam takie wsparcie na plus. Jest przede wszystkim wyższe wynagrodzenie niż za staż. [ ] Jeśli będzie to dodatkowy produkt obok staży, to będzie on dobry. [Przedsiębiorca poza projektem16] Potencjalni użytkownicy - Powiatowe Urzędy Pracy Potencjalnymi użytkownikami, którzy zostali poddani badaniu ilościowemu i jakościowemu były Powiatowe Urzędy Pracy z całej Polski. W ramach badania zrealizowano 11 wywiadów CATI oraz 6 indywidualnych wywiadów pogłębionych IDI. Respondentami byli zarówno kierownicy danej filii, specjaliści ds. programów, jak i kierownicy agencji świadczeń oraz kierownicy świadczeń. W pierwszej kolejności przedstawiciele PUP zostali zapytani o sytuację bezrobotnych matek, które wychowują małe dzieci do 6 roku życia. Żadna z osób w badaniu ilościowym nie wskazała na bardzo dobrą sytuację takich osób. Wielu przedstawicieli PUP nie było w stanie określić, w jakiej sytuacji znajdują się kobiety wychowujące małe dzieci do 6 roku życia (36,4%), natomiast złą sytuację wskazało 45,5% przedstawicieli (18,2% była przekonana o bardzo złej sytuacji w której znajdują się te kobiety). Zdaniem przedstawicieli PUP, kobiety często usprawiedliwiają się tym, że mają dziecko, szukając wymówek przed podjęciem zatrudnienia, unikają zobowiązań, ponieważ nie są przystosowane do wymagań rynku pracy. Bardzo często kobiety usprawiedliwiają się tym, że mają dziecko [ ], dopóki nie pójdą do przedszkola, to mówią że trudno im podjąć zatrudnienie. Pracodawca nieraz mówi, że są przeszkody, bo po pierwsze zajmują się dzieckiem, po drugie nie ma komu dać tego dziecka, po trzecie nie ma miejsca w żłobkach, a po czwarte nie może pracować na zmiany. [PUP Czarnków ] 34

35 Najczęściej problemy bezrobotnych kobiet związane są z opieką nad dzieckiem i ewentualnie ze zmianą ich nastawienia. Nie potrafią one zaakceptować faktu, że rola matki nie jest jedyną rolą do spełnienia w ich życiu. Rysunek 21. Sytuacja kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6 w reprezentowanym PUP Raczej dobrze 18,2% 36,3% 27,3% 18,2% Trudno powiedzieć Raczej źle Bardzo źle 0% 20% 40% 60% 80% 100% Zdaniem większości przedstawicieli Powiatowych Urzędów Pracy, kobiety chcą i posiadają możliwości do podejmowania kroków mających na celu ich aktywację zawodową, odpowiedź taką wskazało 63,6% badanych PUP. Część ma wymówkę w postaci dziecka, a cześć mówi poczekam aż dziecko będzie miało trzy latka, żeby je posłać do przedszkola. W tym momencie podejmują poszukiwanie pracy w postaci stażu, bądź też zmiany kwalifikacji swoich, bo się okazuje, że te które posiadała są już nieaktualne. [PUP Kazimierza Wielka] Wśród opinii przedstawicieli PUP można zauważyć wyraźny niedosyt ofert z nietypowymi bądź elastycznymi godzinami pracy, które mogłyby zostać przedstawione osobom, którym standardowe 8 godzin pracy dziennie nie pozwala na podjęcie zatrudnienia. Rysunek 22. Możliwości oraz chęci do podejmowania aktywności zawodowej kobiet wg PUP 36,4% Nie 63,6% Tak 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Wśród czynników, które mogą wpływać na podjęcie decyzji odnośnie aktywizacji zawodowej, przedstawiciele PUP najczęściej (81,8%) wskazywali na problemy finansowe. 35

36 Drugim najczęściej wybieranym czynnikiem,który miał wpływ na proces decyzyjny była możliwość pogodzenia obowiązków rodzinnych z obowiązkami zawodowymi, odpowiedź tą wybrało 63,6% badanych. Chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy oraz potrzeba samorealizacji zostały wybrane przez taką samą liczbę respondentów, oba czynniki uzyskały 54,5% wskazań. Zdaniem przedstawicieli PUP najmniejszy wpływ na decyzję mają namowy znajomych lub rodziny, odpowiedź tę zaznaczyło 9,1% respondentów. Rysunek 23. Czynniki wpływające na podjęcie lub zaniechanie działań których celem jest aktywizacja zawodowa wg PUP Problemy finansowe 81,8% Możliwość pogodzenia obowiązków rodzinnych z obowiązkami zawodowymi Chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy 63,6% 54,5% Potrzeba samorealizacji 54,5% Potrzeba zmian we własnym życiu 27,3% Chęć zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji 27,3% Chęć aktywizacji zawodowej 27,3% Namowa rodziny lub znajomych 9,1% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Przedstawiciele Powiatowych Urzędów Pracy zapytani o to, czy kobiety wychowujące małe dzieci do 6 roku życia mogą być lepszymi, czy gorszymi pracownikami. Duża część nie była w stanie tego określić lub uważali, że nie ma to większego znaczenia. Odpowiedź taką wybrało 63,6% badanych. Jako lepszych kobiety określiło 27,3% przedstawicieli PUP, z czego 18,2% było zdania, że są one zdecydowanie lepszymi pracownikami. Nie sądzę aby kobiety mogły być gorszymi pracownikami. W momencie kiedy pojawia się dziecko powstają zobowiązania. W tym momencie kobietom zależy na pracy. Jeżeli jest praca, to można utrzymać rodzinę. Wydaje mi się, że wśród matek występuje większa motywacja niż u osób nieposiadających dzieci. W tej sytuacji pojawia się pewien cel, który staje się priorytetem [ ] [PUP Kazimierza Wielka] Negatywne opinie o możliwościach kobiet wyraziło jedynie 9,1% badanych, żaden przedstawiciel PUP nie uważał, że kobiety mogą być zdecydowanie gorszymi pracownikami. Zdaniem respondentów indywidualnych wywiadów pogłębionych, kobieta wychowująca małe dziecko do lat 6 jest równoprawnym pracownikiem, który w niektórych aspektach jest zdecydowanie lepiej zorganizowany. Poprzez wychowywanie dzieci, matki uczą się systematyczności i zdobywają duże umiejętności organizacji. 36

37 Rysunek 24. Czy kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6 mogą być lepszymi czy gorszymi pracownikami? 0,0% 9,1% 9,1% 18,2% 63,6% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Trudno powiedzieć, nie wiem (nie ma to znaczenia) Zdecydowanie są lepszymi pracownikami Raczej są gorszymi pracownikami Raczej są lepszymi pracownikami Zdecydowanie są gorszymi pracownikami W pytaniu dotyczącym cech poszukiwanych przez przedsiębiorców podczas rekrutacji, przedstawiciele mogli wybierać wielokrotne odpowiedzi. 90,9% z nich uważało, że najważniejsze są kwalifikacje i umiejętności. Drugą, najczęściej pojawiającą się wśród PUP odpowiedzią jest zespół cech, określanych jako 'dyspozycyjność i elastyczność' - odpowiedź taką wskazało 81,8% badanych. Zdecydowanie mniej badanych (63,6%) wskazało pełny wymiar pracy (8h) jako aspekt wartościowy dla pracodawców. O połowę niższe poparcie zdobyło miejsce zamieszkania (45,5%), które zdaniem PUP jest najmniej ważnym aspektem w procesie rekrutacji. Myślę, że dyspozycyjność jest najbardziej pożądana. Atutem może być także posiadanie dziecka w wieku starszym lub unormowana sytuacja rodzinna. Młode kobiety są postrzegane jako osoby chętne do przekwalifikowania, szybciej nabywają nowe umiejętności. [PUP Starachowice] Zdaniem większości badanych przedstawicieli PUP, pracodawcy starają się traktować kobiety w trakcie rekrutacji tak samo jak pozostałych kandydatów. Jednak w badaniu jakościowym badani zdecydowanie częściej wskazywali że dyspozycyjność oraz elastyczne dopasowanie do godzin pracy są najważniejszą cechą na którą zwracają uwagę przedsiębiorcy w ich powiecie. Rysunek 25. Cechy kandydatek na które zwracają uwagę przedsiębiorcy podczas rekrutacji. 90,9% 81,8% 63,6% 45,5% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Kwalifikacje oraz umiejętności Dyspozycyjność i elastyczność Praca w pełnym wymiarze godzin Bliskość miejsca zamieszkania 37

38 Przedstawicieli PUP zapytano o to czy kobiety nieaktywne zawodowo wychowujące dziecko/ci do lat 6 mogą bezproblemowo powrócić do pracy zawodowej, lub wejść na rynek pracy po raz pierwszy. Zdecydowana większość badanych uważała, że kobiety nie potrafią i nie mają szans na bezproblemowe wejście ponownie na rynek pracy (90,9%) z czego 18,2% było o tym zdecydowanie przekonanych. Wśród respondentów jedynie 9,1% uważa, że kobiety mogą bezproblemowo wrócić na rynek pracy, żaden PUP nie jest o tym zdecydowanie przekonany. Rysunek 26. Szanse na bezproblemowy powrót kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6 na rynek pracy 72,7% Raczej nie 18,2% Zdecydowanie nie 9,1% Raczej tak Zdecydowanie tak W pytaniu dotyczącym zapotrzebowania wsparcia wśród kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6 przedstawiciele 0,0% byli raczej 20,0% zgodni, w 40,0% 81,8% respondenci 60,0% wskazywali 80,0% że kobiety potrzebują wsparcia, a 72,7% było o tym zdecydowanie przekonanych. Przeciwnego zdania było tylko 9,1% PUP, nikt nie uważał że kobiety zdecydowanie nie wymagają wsparcia. Wsparcie jest na pewno potrzebne. Są to osoby, które stają przed faktem powrotu na rynek pracy po dłuższym okresie bezczynności. Mają niedostosowane kwalifikacje do potrzeb lokalnych pracodawców, potrzebne jest im wsparcie w postaci nabycia nowych kwalifikacji podczas szkoleń bądź staży, czy też nabycia doświadczenia zawodowego. [PUP Starachowice] Uczestnicy badania jakościowego zgodnie twierdzili, iż kobiety wychowujące małe dzieci do 6 roku życia wymagają wsparcia. Pojawiały się sygnały, iż kobiety takie często nie są świadome tego, że mogą skorzystać z pomocy, nie wiedzą jak korzystać z dodatkowych form wsparcia i zamykają się ze swoimi problemami w domach. Najważniejszym aspektem wydaje się tutaj dotarcie do takich osób i przedstawienie im oferty urzędów pracy w całej Polsce, dzięki temu będzie można je systematycznie wprowadzać na rynek pracy. Rysunek 27. Czy zdaniem PUP kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6 wymagają wsparcia Zdecydowanie tak 9,1% 9,1% 9,1% 72,7% Raczej nie Nie wiem, trudno powiedzieć Raczej tak 0% 20% 40% 60% 80% Zdecydowanie nie 38

39 Wszystkie badane PUP oferowały bardzo zbliżony zakres wsparcia dla bezrobotnych matek wychowujących małe dzieci do lat 6, trzy pozycje zostały wskazane przez taką samą liczbę osób. Staże, poradnictwa zawodowe i pośrednictwa pracy oraz szkolenia z kursami były wskazywane w jednakowym stopniu (81,8%), dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej oferowało 72,7% PUP. Inne formy wsparcia oraz projekty urzędu pracy były zdecydowanie rzadziej oferowane przez urzędy, wskazało je jedynie 18,2% badanych. Wśród innych form wsparcia wskazywano telepracę oraz świadczenia aktywizacyjne dla osób bezrobotnych. Są to ogólnie wszystkie formy dostępne także dla innych osób bezrobotnych, czyli staże, szkolenia, możliwość uzyskania środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej, prace interwencyjne [ ] [PUP Starachowice] Większość respondentów w badaniu ilościowym jak i jakościowym w dużej mierze korzysta z podstawowych form wsparcia, które zawierają się w ustawie i dostęp do nich ma każdy urząd pracy na terenie Polski. Pomysły na innowacyjne projekty powstają, lecz problemem z jakim spotykają się urzędy pracy są finanse, brakuje środków np. na refundację opieki nad dziećmi tych kobiet, które starają się wrócić na rynek pracy. Rysunek 28. Formy wsparcia oferowane przez PUP 18,2% 18,2% 81,8% 81,8% 81,8% 72,7% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Wśród Powiatowych Urzędów Pracy w badaniu ilościowym panuje duże przekonanie iż oferowane przez nie formy wsparcia są w zupełności wystarczające i zaspokajają wszystkie potrzeby kobiet, które wychowują małe dzieci do lat 6. 54,5% PUP nie ma zastrzeżeń do oferowanego przez siebie wsparcia dla tych kobiet, 45,5% badanych odpowiedziało, iż nie są to wystarczające formy wsparcia. Przedstawiciele tych PUP-ów, którzy zauważali niedostatek wsparcia, wskazywali że najbardziej brakuje w nich możliwości opieki nad dziećmi. Aktualnie oferowane wsparcie jest ograniczone dla ściśle określonych osób, przez co wiele kobiet nie spełnia warunków otrzymania wsparcia i pozostaje w dalszym ciągu bezrobotna. Podczas wywiadów indywidualnych przedstawiciele PUP wyrażali się mniej optymistycznie o skuteczności oferowanych form wsparcia, wskazywali oni na duże niedobory w kwestii pomocy kobietom w opiece nad dzieckiem. Brakuje funduszy na refundację przedszkoli lub żłobków, a jeśli pieniądze już się znajdą, to placówki takie są przepełnione i PUP nie potrafi takiej kobiecie w żaden sposób pomóc. Staż Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy Szkolenia/kursy Dotacja na rozpoczęcie działalności gospodarczej Inne wsparcie Projekty Urzędu Pracy 39

40 Rysunek 29. Czy oferowane formy wsparcia są wystarczające i zaspokajają potrzeby kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6 w opinii PUP 54,5% 45,5% Tak Nie 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Powiatowe Urzędy Pracy z terenu całej Polski bardzo pozytywnie wyrażały się o projekcie PI Novum subsydium, wypracowany produkt pozytywnie oceniło 90,9% badanych PUP, zdecydowanie dobrze produkt oceniało aż 54,5% badanych. Żaden przedstawiciel PUP biorący udział w badaniu nie ocenił negatywnie produktu wypracowanego w projekcie PI Novum subsydium, a bez zdania było 9,1% badanych. W wywiadach wskazywano, że założenia wsparcia oferowanego w subsydium ½ etatu są atrakcyjne. Pojawiały się sugestie odnośnie poszerzenia produktu o pomoc w opiece lub odnalezieniu opieki dla dziecka. Problem opieki nad dzieckiem był poruszany przy każdym wywiadzie i wielokrotnie powtarzał się w wielu pytaniach. Rysunek 30. Ocena Powiatowych Urzędów Pracy projektu PI Novum subsydium 54,5% Zdecydowanie dobrze 36,4% Raczej dobrze 9,1% Trudno powiedzieć, nie wiem 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Przedstawiciele PUP zapytani o możliwość dalszego wykorzystania wypracowanego produktu, subsydium ½ etatu, w dużej mierze nie byli w stanie na to odpowiedzieć (45,4%). Pozytywną opinię o dalszym wykorzystaniu subsydium wydało 54,6% badanych, z czego zdecydowanie tego pewnych było 27,3%. Wśród przeszkód stojących przed wprowadzeniem produktu na szerszą skalę PUP wskazywały na zaangażowanie innych podmiotów, np. pracodawców. Przeszkodą także wydaje się mała wiedza i świadomość PUP w zakresie wprowadzania innowacyjnych form wsparcia. Można takie subsydium zastosować byłby to jeszcze jeden projekt który można zastosować dla wszystkich. Jeżeli zostałby dokładnie wypracowany, po kolei powiedziane co i jak wykonywać, mogłyby niektóre urzędy z tego skorzystać. Ma to duże znaczenie zwłaszcza dla osób w tej szczególnej sytuacji. [PUP Kazimierza Wielka] 40

41 Rysunek 31. Możliwość wykorzystania subsydium ½ etatu na szerszą skalę 27,3% 27,3% 45,4% Nie wiem, trudno powiedzieć Raczej tak Zdecydowanie tak 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wśród przedstawicieli PUP dotychczasowe doświadczenia z bezrobotnymi kobietami wychowującymi małe dzieci do lat 6 pozwalają ocenić ich kompetencje oraz przystosowanie do pracy raczej dobrze, odpowiedź taką wybrało 72,7% badanych. Trudności z oceną kompetencji kobiet bezrobotnych miało natomiast 18,2% badanych. Żaden przedstawiciel nie ocenił kompetencji bezrobotnych kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6 negatywnie, ale także nikt nie ocenił ich kompetencji jako zdecydowanie dobre. Rysunek 32. Poziom kompetencji i przystosowania do pracy kobiet z którymi mieli kontakt przedstawiciele PUP 18,2% 72,7% 9,1% Trudno powiedzieć Raczej dobrze brak odpowiedzi 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Kolejnym aspektem, który został poruszony w badaniu ilościowym z przedstawicielami PUP były szanse kobiet po odbyciu subsydium ½ etatu na znalezienie stałego zatrudnienia i powrotu na rynek pracy. 90,9% badanych uważa, że kobiety takie mają większe szanse na powrót do pracy, z czego 63,6% jest o tym zdecydowanie przekonana. Żaden z przedstawicieli nie wyrażał negatywnych opinii o szansach kobiet na powrót na rynek pracy. W uzasadnieniu odpowiedzi większość badanych wskazywała na doświadczenie, które kobiety zyskały podczas odbywania subsydium. Przedstawiciele uważają, że taki czas trwania subsydium przełamuje większość barier stojących przed kobietą, pozwala jej na organizację wszystkich obowiązków jak i na poznanie aktualnego rynku pracy. Jak najbardziej mają większe szanse na znalezienie stałego zatrudnienia. Gdyby nie miały szansy skorzystania z tego projektu, pozostawałaby poza rynkiem pracy, byłby to okres pusty i bezproduktywny. A tak mogą się wykazać. [PUP Starachowice] 41

42 Ogólnie PUP oceniały bardzo pozytywnie wpływ subsydium ½ etatu na szanse znalezienia stałego zatrudnienia, poza tym występuje wiele innych korzyści takich jak polepszenie sytuacji materialnej, zwiększenie kwalifikacji zawodowych, nabywanie nowych doświadczeń. Dzięki temu zwiększa się samoocena kobiet, wracają one nie tylko na rynek pracy ale także do życia społecznego. Rysunek 33. Czy kobieta, która odbyła subsydium ½ etatu ma większe szanse na znalezienie stałego zatrudnienia 63,6% 27,3% 9,1% Zdecydowanie tak Raczej tak brak odpowiedzi 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% W ostatnim pytaniu przedstawiciele PUP poproszeni zostali o ocenę potencjalnych grup kobiet lub przedsiębiorców w reprezentowanych powiatach. Zdaniem PUP i po stronie kobiet i przedsiębiorców zainteresowanie może być wysokie, 90,9% badanych uważało że w powiecie znajdują się kobiety, które chciałyby skorzystać z takiej formy wsparcia (36,4% było o tym zdecydowanie przekonanych). 63,6% respondentów wskazało, że w reprezentowanym powiecie znajdują się przedsiębiorcy, którzy chętnie skorzystają z subsydium, przy czym 27,3% z przedstawicieli PUP była tego zdecydowanie pewna. Wyniki badań ilościowych jednoznacznie wskazują, że PUP widzą w swoich powiatach wielu potencjalnych użytkowników oraz odbiorców produktów takich jak subsydium ½ etatu, jedynie 9,1% badanych uważało, że raczej nie ma w ich powiecie przedsiębiorców zainteresowanych taką formą wsparcia dla bezrobotnych kobiet. W badaniach jakościowych jak i ilościowych widać, że zainteresowanie po stronie kobiet nie stanowi żadnego problemu, wspominano że mało jest takich programów, z których mogłyby skorzystać kobiety które wychowują dzieci, a forma 1/2 etatu jest dla nich atrakcyjna. Przedstawiciele PUP uważają, że przedsiębiorców należy zachęcać oraz informować o takich programach. Z pracodawcami może być różnie. [ ] Pracodawcy nawet chętnie zatrudnili by takie osoby, jednak problemem może wydawać się zobowiązanie do zatrudnienia. Może mogliby w tym momencie złożyć wniosek na prace interwencyjne, lub o jakiekolwiek dofinansowywane z urzędu pracy. Tylko, że wtedy trzeba by było to zawrzeć w projekcie, bo nie wszyscy pracodawcy o takiej możliwości wiedzą. [PUP Bartoszyce] 42

43 Rysunek 34. Czy w reprezentowanym powiecie znajdują się przedsiębiorcy i kobiety którzy chcieli by skorzystać z takiej formy wsparcia jak subsydium ½ etatu Przedsiębiorcy Kobiety 9,1% 9,1% brak odpowiedzi Zdecydowanie nie Raczej nie 9,1% 36,3% 18,2% Nie wiem, trudno powiedzieć Raczej tak 54,5% 27,3% Zdecydowanie tak 36,4% 60,0% 45,0% 30,0% 15,0% 0,0% 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% Według przedstawicieli PUP niska aktywność zawodowa kobiet w trakcie wychowywania dziecka lub dzieci do 6 roku życia jest dużym zagrożeniem dla ich przyszłej sytuacji na rynku pracy. Odkładanie zdobywania doświadczenia zawodowego przez dłuższy okres prowadzi do ich wykluczenia z obiegu. Brak aktywności na pewno jest zagrożeniem. Jeżeli osoba nie interesuje się zmianami na rynku pracy, jeśli w ogóle nie interesuje tym żeby podjąć jakąkolwiek aktywność, to na pewno ciężko jej będzie odnaleźć się na rynku. Taka osoba musi przestawić cały swój światopogląd. [PUP Kazimierza Wielka] Bardzo trudna także okazuje się sytuacja, w której jedyny żywiciel rodziny utraci pracę, wówczas takie kobiety zostają postawione w sytuacji, w której tracą poczucie bezpieczeństwa. Kobieta, która dotychczas mogła zostać w domu z dziećmi z powodu zarobków partnera nie ma wyjścia i musi szukać pracy, aby zapewnić sobie i rodzinie warunki do życia, kobiety często nie radzą sobie z taką sytuacją i są przerażone. Przedstawiciele PUP mieli problem ze wskazaniem innych rozwiązań aktywizujących społecznie i zawodowo kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6. Pojawiały się szczątkowe informacje dotyczące nazwy takiego projektu, lub wiedza, że takie projekty istnieją. Nikt nie potrafił wyjaśnić jakie to były działania, kto je realizował i był za nie odpowiedzialny. Respondenci zapytani czy rozwiązania takie powinny zostać opracowane, wyrażali bardzo zbliżone opinie. Brakuje projektów kierowanych do poszczególnych grup takich jak matki wychowujące małe dzieci do 6 roku życia, polegających na stażach, szkoleniach, poszerzaniu umiejętności miękkich. Kobiety takie często nie potrafią napisać atrakcyjnego CV i wypaść dobrze podczas rozmowy z pracodawcą. 43

44 Osoby, z którymi były przeprowadzane wywiady pogłębione podczas oceny elementów produktu uważali, że kobiety są bardzo dobrą grupą docelową. Grupa ta mogłaby zostać poszerzona o mężczyzn, ponieważ w reprezentowanych PUP coraz częściej spotykają się oni z mężczyznami którzy przejmują rolę wychowawczą nad dzieckiem i wówczas dezaktualizują się ich kwalifikacje. Chętnie także wskazywano na grupę osób niepełnosprawnych i osoby starsze, które są w złej sytuacji na rynku pracy gdyż nikt nie chce w nich inwestować. Długość trwania subsydium ½ etatu była także dobrze oceniana, okres najbardziej optymalny badani wskazywali pomiędzy 6 a 12 miesięcy. Czas taki pozwala na wdrożenie nowego pracownika, dostosowanie do stanowiska i obowiązków a także nauczenie się wielu czynności. W ciągu takiego czasu mogą zostać wypracowane odpowiednie relacje pomiędzy obiema stronami. Pojawiały się także opinie o negatywnym wpływie zbyt długiego subsydium. Myślę, że pół roku to jest taki wystarczający okres kiedy pracodawca z daną osobą mogą się poznać. Rok czasu to już może być za długo. Żeby nie utrwaliły się jakieś nawyki, że to jest dodatkowe zajęcie a nie praca. [PUP Białogard] Poruszano także kwestię opłacalności dla pracodawcy, gdyż każdy przedsiębiorca będzie dążył do jak najdłuższego okresu subsydium. Respondenci pytani o długość deklarowanego czasu zatrudnienia po zakończeniu subsydium uważali że powinien wynosić on co najmniej 50% trwania subsydium. Ma to na celu zmotywowanie pracodawcy do inwestowania w pracownika, aby nie pozbywał się go zaraz po zakończeniu subsydium. Jak pomagamy, to chcemy żeby efekt był jak najlepszy, żeby czas utrzymania się na rynku pracy był jak najdłuższy. Właściwym efektem powinno być zatrudnienie jeszcze dłuższe, czyli na stałe, ale teraz bardzo rzadko zawiera się umowy na czas nieokreślony. [PUP Czarnków] Przedstawiciele PUP oceniając wymiar etatu i liczbę godzin jego odbywania w zdecydowanej większości popierali ½ etatu jako dobre rozwiązanie. Zdaniem badanych najlepszą formą odbywania subsydium byłoby 20 godzin tygodniowo, które podlegałoby indywidualnemu ustaleniu pracodawcy z pracownikiem. Sytuacja taka pozwoliłaby na lepsze pogodzenie obowiązków rodzinnych i zawodowych. 4 godziny pracy dziennie pozwalają utrzymać systematyczność. Badani wskazywali także, że wszystko ostatecznie zależy od branży i pracodawcy. Decyduje o tym branża, w której osoba odbywa subsydium. Jeżeli jest to na przykład branża hotelarska, czy na przykład kucharz/kelner, to wiadomo, że pracują na różne zmiany. Z samego rana kelner zajęcia nie ma, ale wieczorem musi być zwiększona obsługa hotelu itd. W pracy biurowej od rana do 12 człowiek jest najbardziej wydajny. Są to godziny, kiedy mogę dziecko oddać do przedszkola, czy żłobka. [PUP Kazimierza Wielka] 44

45 Pracownicy PUP zapytani o porę dnia w której powinno odbywać się subsydium wskazywali dwie opcje. Pierwsza grupa skupiła się na godzinach pracy przedszkoli i żłobków w których kobiety mogłyby zostawić swoje dzieci na czas pracy. Druga grupa była zdania że powinno to podlegać indywidualnym ustaleniom pomiędzy przedsiębiorcą a pracownikiem, aby obie strony były usatysfakcjonowane i nikt nie czuł się pokrzywdzony. To powinno podlegać indywidualnym decyzjom. Są różne sytuacje życiowe, w pewnych momentach może się dzieckiem zająć ktoś z rodziny. To nie powinien być sztywny czas pracy. [PUP Bartoszyce] Kolejny aspektem poruszonym w wywiadach pogłębionych był okres próbny, a konkretnie czy jest on potrzebny i jak długo powinien on trwać, jeśli widzą potrzebę jego zastosowania. Zdaniem badanych okres próbny powinien trwać co najmniej miesiąc, żeby pracodawca miał czas aby stwierdzić czy pracownik który u niego odbywa subsydium pasuje do zawodu. Wszyscy badani byli zdania że okres próbny jest niezbędny, aby wykluczyć sytuacje, w których pracownik nie pasuje do miejsca pracy, a nie może zrezygnować z powodu wiążących go zobowiązań, które pozbawiłyby go statusu bezrobotnego w razie rezygnacji. Ten okres dawałby możliwości wycofania się w odpowiednim momencie, podjęcia ostatecznej decyzji czy wszystko pasuje, czy jednak szukać należy dalej. Powinien być okres próbny, ponieważ okres roku tego subsydium komplikuje później sprawy przerwania realizacji stażu. Czy po miesiącu, czy po dwóch tygodniach, pracodawca już widzi, czy coś z tego pracownika będzie, czy będziemy dalej współpracować, czy jestem w stanie go nauczyć, czy nie. Do miesiąca każdy pracodawca jest się w stanie zorientować, czy ta umowa może dalej trwać. Miesiąc czasu byłby potrzebny. [PUP Starachowice] Uczestnicy badania zostali poproszeni o ocenę wysokości stypendium oferowanego w ramach subsydium ½ etatu, wszyscy z wyjątkiem jednej osoby wskazywali wartości niższe niż wysokość przyznawana na stażach na pełnym etacie. Wysokość proponowanego stypendium oscylowała pomiędzy % zasiłku dla bezrobotnych. Jedna osoba uważała że powinno ono wynosić 120% lecz nie potrafiła ona uzasadnić swojej decyzji w żaden sposób. Decyzje o stypendium wysokości % zasiłku dla bezrobotnych przedstawiciele PUP uzasadniali wysokością stypendium przyznawanego podczas stażu w pełnym wymiarze godzin w którym uczestnicy otrzymują 120%. Kolejnym uzasadnieniem była zachęta pracownika do dalszej pracy, aby po zakończeniu subsydium poczuł on różnicę w uzyskiwanych dochodach. Myślę, że 100% zasiłku dla bezrobotnych przez cały okres trwania subsydium to odpowiednia wysokość za pół etatu żeby nie była to kwota za wysoka w stosunku do najniższej płacy. Jeżeli potem ktoś dostanie umowę na cały etat i dostanie najniższą płace, dobrze by było aby odczuł on wzrost zarobków. [PUP Kazimierza Wielka] 45

46 Podczas analizy testowanego produktu, uczestnicy wyrażali swoje opinie na temat słabych i mocnych stron projektu PI Novum subsydium. Wśród słabych stron badani wskazali opiekę nad dzieckiem w trakcie odbywania subsydium. W projekcie zdaniem przedstawicieli PUP powinien znaleźć się zapis wspomagający wyszukiwanie opieki dla dzieci uczestniczek. Wśród mocnych stron znalazło się godzenie życia rodzinnego z zawodowym. Słabą stroną zostało także przekonanie bezrobotnych o potrzebie skorzystania ze wsparcia, Słaba strona projektu to przekonanie bezrobotnych - i to nasza w tym rola -- że jest to potrzebne, żeby jak najrzadziej rezygnowały z pracy. Czyli opieka nad dzieckiem przede wszystkim. Druga rzecz to dochód, niezależnie jak duży, ale perspektywicznie większy. Trzecie, to kontakt z ludźmi, czyli wejście na rynek pracy. Minusem mogą być pracodawcy, czy oni pójdą na to, bo jest to nowy produkt, a nowy produkt nie jest sprawdzony, to się go ciężko wdraża [ ] [PUP Czarnków] Wśród potencjalnych elementów problematycznych wskazywano, że najbardziej istotnym będzie zwerbowanie odpowiedniej ilości pracodawców. Może się okazać że warunki do spełnienia jak i zobowiązania zatrudnienia mogą odstraszyć potencjalnych użytkowników po stronie przedsiębiorców. Założenia subsydium mogą się okazać nieatrakcyjne dla pracodawców. Wiem z doświadczenia, że nieraz chodzi o nastawienie pracodawcy; o to czy jest on naszym partnerem i naprawdę chce pomóc i zatrudnić. [ ] [PUP Białogard] Potencjalni odbiorcy bezrobotne kobiety wychowujące dzieci do lat 6 W ramach badania zostały przeprowadzone pomiary jakościowe i ilościowe wśród potencjalnych uczestniczek które mogłyby skorzystać z subsydium ½ etatu w przyszłości. W ramach badania ilościowego zostały przeprowadzone wywiady CATI z 55 kobietami poza projektem, które są bezrobotne i wychowują małe dzieci do 6 roku życia. Indywidualne wywiady pogłębione zostały przeprowadzone z 30 bezrobotnymi kobietami które wychowują dzieci do lat 6. Charakterystyka grupy - w badaniu ilościowym Wśród badanych kobiet które nie brały udziału w projekcie 69,1% z nich posiadało wcześniej doświadczenie zawodowe. 46

47 Rysunek 35. Ilość kobiet poza projektem które posiadają doświadczenie zawodowe 69,1% 30,9% Tak Nie 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Wśród kobiet które posiadają doświadczenie zawodowe najczęściej były to osoby ze stażem pracy przekraczającym 5 lat (34,2%). Rysunek 36. Łączny staż pracy posiadany przez kobiet poza projektem 21,1% 21,1% 23,7% 34,2% Powyżej 5 lat Poniżej 1 roku Od 2 do 5 lat Od 1 roku do 2 lat 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Badana grupa kobiet składała się w 49,1% z młodych matek nie przekraczających 30 roku życia. Wśród respondentek najwięcej było kobiet w przedziale wiekowym oraz lat (każda z tych grup stanowiła 45,5% badanych). Rysunek 37. Wiek kobiet poza projektem 5,4% 3,6% 45,5% 45,5% ,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wśród kobiet biorących udział w badaniu najwięcej było matek które posiadały jedno dziecko w wieku do 6 lat w gospodarstwie domowym, stanowiły one 76,4% ogółu badanych. Kobiet posiadających trójkę dzieci w tym wieku było tylko 3,6%. Wśród respondentek żadna nie posiadała więcej niż trójki dzieci w gospodarstwie domowym. 47

48 Rysunek 38. Ilość dzieci do lat 6 w gospodarstwie domowym kobiet poza projektem 3,6% 20,0% 76,4% 3 dzieci 2 dzieci 1 dziecko 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Kobiety potencjalnie mogące skorzystać z subsydium ½ etatu które brały udział w badaniu ilościowym charakteryzowały się wykształceniem średnim, w ogólnej próbie stanowiły one 41,8%. Stosunkowo niski poziom bezrobocia występował wśród kobiet z wykształceniem wyższym i podstawowym/gimnazjalnym, kolejno 16,4% oraz 14,5%. Rysunek 39. Wykształcenie potencjalnych uczestniczek Średnie 27,3% 41,8% Zawodowe 16,4% 14,5% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Wyższe Podstawowe /gimnazjalne Jak pokazują przeprowadzone badania ilościowe, wśród bezrobotnych kobiet, które wychowują małe dzieci do lat 6 najwięcej znajduje się kobiet z rodzin z niskimi zarobkami. Dochód netto na jedną osobę w gospodarstwie domowym tych kobiet aż w 85,5% wynosi mniej niż 1000zł, z czego 47,3% nie przekracza 500zł. Najmniej w grupie badanej było kobiet z rodzin, w których dochód na jedną osobę mieści się w granicach zł. Rysunek 40. Dochód netto na jednego domownika w gospodarstwie potencjalnej uczestniczki projektu 47,3% Poniżej 500 zł 38,2% Od 500 do 1000 zł 9,1% 3,6% 1,8% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Od 1000 do 1500 zł Od 2000 do 2500 zł Od 1500 do 2000 zł 48

49 Podczas okresu wychowawczego, w którym kobiety pozostawały bezrobotne, można je podzielić na te, które poszukują zatrudnienia oraz kobiety, które nie wykonywały w tym kierunku żadnych kroków. Stosunek kobiet poszukujących pracy do tych bezczynnych wynosi 52,7% do 47,3%. Rysunek 41. Odsetek kobiet które poszukiwały pracy w trakcie wychowywania dziecka 47,3% 52,7% Nie Tak Zaniechanie poszukiwania pracy w trakcie wychowywania dzieci kobiety najczęściej argumentowały brakiem wolnego czasu spowodowanego wychowywaniem dziecka, odpowiedź taką wybrało 80,6% kobiet które nie szukały pracy. Drugim lecz zdecydowanie rzadziej wybieranym czynnikiem był brak potrzeby pracowania (9,7%). Pozostałe czynniki takie jak chęć wyjazdu, brak chęci do pracy, edukacja, stanowiły pojedyncze przypadki (po 3,2% wskazań dla każdego z tych czynników). Rysunek 42. Powody braku poszukiwania pracy w trakcie wychowywania dziecka 3,2% 3,2% 3,2% 9,7% 80,6% Brak wolnego czasu, wychowywałam dziecko(i) Nie potrzebuję pracy Chciałam wyjechać Nie chcę pracować Uczyłam się 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% Kolejnym aspektem, o który zostały zapytane kobiety które nie brały udziału w projekcie były czynniki, które ich zdaniem mogą motywować uczestniczki do udziału w projektach wsparcia. W pytaniu wielokrotnego wyboru najczęściej zaznaczano, iż jest to z pewnością możliwość pogodzenia obowiązków domowych z zawodowymi, odpowiedź tą wskazało 69,1% badanych kobiet. Drugim najczęściej wybieranym czynnikiem były problemy finansowe (67,3% kobiet wybrało tą odpowiedź).pozostałe czynniki takie jak : chęć aktywizacji zawodowej, zdobywanie nowych umiejętności i kwalifikacji, zwiększanie swoich szans na rynku pracy, potrzeba samorealizacji, były wybierane przez nie mniej niż 50% badanych. Najrzadziej z odpowiedzi zawartych w kafeterii kobiety wskazywały na namowę rodziny lub znajomych (32,7%) jako czynnik wpływający na motywację do udziału w projekcie. 49

50 Chwilę potem zapytano kobiety, który z tych czynników byłby dla nich najważniejszy podczas podejmowania decyzji o przystąpieniu do projektu wsparcia np. PI Novum subsydium. 30,9% kobiet wskazało, że najważniejszym czynnikiem byłaby dla nich możliwość pogodzenia obowiązków domowych z zawodowymi. Drugim najważniejszym czynnikiem, który może wpłynąć na decyzję kobiet zostały problemy finansowe, wybrane przez 29,1% respondentek. Najmniej istotnym czynnikiem została chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy, którą wybrało tylko 3,6% badanych, natomiast żadna z kobiet nie wskazała, że namowa rodziny lub znajomych mogła być najważniejsza w trakcie podejmowania takiej decyzji. Rysunek 43. Czynniki mogące motywować kobiety do udziału w projektach takich jak PI Novum subsydium 32,7% 69,1% 67,3% 60,0% 58,2% 56,4% 52,7% 49,1% Możliwość pogodzenia obowiązków rodzinnych z obowiązkami zawodowymi Problemy finansowe Chęć aktywizacji zawodowej Chęć zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji Chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy Potrzeba samorealizacji Potrzeba zmian we własnym życiu 3,6% Namowa rodziny lub znajomych 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Inny powód Grupa kobiet, z którymi zostało przeprowadzone badanie ilościowe składała się z kobiet, które korzystały w przeszłości z innych form wsparcia oferowanych przez Powiatowe Urzędy Pracy (58,2% próby) oraz tych, które nigdy nie brały udziału w takiej formie pomocy (41,8%). W badaniu jakościowym udział kobiet, które korzystały wcześniej z innych form wsparcia oferowanych przez urzędy pracy bądź inne instytucje był także większy od ilości kobiet, które pozostawały nieaktywne. Kobiety te także nigdy wcześniej nie słyszały o podobnych projektach wsparcia których celem jest aktywizacja zawodowa bezrobotnych matek wychowujących małe dzieci do lat 6. 50

51 Rysunek 44. Ilość kobiet poza projektem które w przeszłości korzystały z innych form wsparcia 58,2% 41,8% Tak Nie 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% W grupie kobiet które korzystały już z wsparcia oferowanego przez Powiatowe Urzędy Pracy lub inne instytucje, najczęściej występującym wsparciem były szkolenia oraz kursy (68,6% wskazań wśród kobiet korzystających ze wsparcia). Drugą najczęściej wykorzystywaną formą wsparcia z jakiej korzystały kobiety spoza projektu były staże, odpowiedź tą zaznaczyło 43,8% kobiet korzystających z wsparcia. Pozostałe formy wsparcia cieszyły się zdecydowanie mniejszą popularnością, natomiast dotacje na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej były najrzadziej wykorzystywane, skorzystało z nich tylko 3,1% kobiet. Rysunek 45. Formy wsparcia z których korzystały w przeszłości kobiety spoza projektu Szkolenia/kursy 25,0% 43,8% 68,8% Staż Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy 18,8% Inne wsparcie 3,1% 6,3% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Projekty Urzędu Pracy Dotacja na rozpoczęcie działalności gospodarczej Kończąc wątek form wsparcia z jakich korzystały kobiety w przeszłości, uczestniczki badania zostały poproszone o ocenę założeń subsydium ½ etatu na tle innych form wsparcia z których korzystały. Zdecydowana większość badanych kobiet wyrażała pozytywne opinie na temat założeń subsydium, 81,3% z nich oceniało je przychylnie, z czego 25,0% stanowiły oceny bardzo dobre. Oceny negatywne dotyczące założeń stanowiły jedynie 3,1% badanych, żadna respondentka nie oceniła założeń subsydium jako zdecydowanie złych. Co siódma uczestniczka badania nie potrafiła wyrazić oceny subsydium na tle innych form wsparcia. W trakcie indywidualnych wywiadów pogłębionych potencjalne uczestniczki bardzo dobrze oceniały subsydium ½ etatu na tle pozostałych form wsparcia jakie oferują im Urzędy Pracy. Przez Urząd Pracy byłam wysłana na staż, nie był on adekwatny do mojego wyuczonego zawodu - było to bez sensu i nic mi nie dało poza dodatkowym dokumentem. Ten projekt jest o wiele lepszy od tego co oferował mi staż. [Potencjalna uczestniczka 25] 51

52 Rysunek 46. Ocena założeń subsydium ½ etatu na tle innych form wsparcia 25,0% 56,3% Dobrze Bardzo dobrze 3,1% 15,6% Trudno powiedzieć Raczej źle 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Zdecydowanie źle Następnie poproszono kobiety aby wskazały w jakim stopniu zgadzają się z przedstawianymi stwierdzeniami. Kobiety odpowiadały za pomocą 5-cio stopniowej skali która przedstawiała w jaki sposób zgadzają, lub nie zgadzają się z danym stwierdzeniem. Ze stwierdzeniem że ½ etatu jest optymalnym czasem pracy dla wychowującej matki zgodziło się 81,8% badanych, z czego 67,3% było o tym zdecydowanie przekonanych. Przeciwnego zdania było 10,9% respondentek, w grupie tej aż 9,1% kobiet było zdecydowanie pewnych tego że ½ etatu nie jest optymalnym czasem pracy. Stwierdzenie takie Projekty powinny być dostępne dla większej ilości kobiet zyskało poparcie 87,3% badanych, 81,8% kobiet zdecydowanie zgadzała się z takim stwierdzeniem. Brak potwierdzenia takiego zdania wyraziło 7,3% kobiet, przy czym procent zdecydowanie nie zgadzających się wynosił 5,5%. Ostatnie stwierdzenie subsydium ½ etatu może mieć pozytywny wpływ na sytuację życiową matek wychowujących małe dzieci zostało potwierdzone przez 85,5% uczestniczek badania, 69,1% z nich było zdecydowanie o tym przekonanych. Ze stwierdzeniem nie zgadzało się 9,1% kobiet, zdecydowanie o tym przekonanych było 7,3%. We wszystkich stwierdzeniach procent osób niezdecydowanych, niezdolnych do wyrażenia swojego zdania nie przekroczył 7,3%. Rysunek 47. Stopień w jakim kobiety spoza projektu zgadzają się z wskazanymi stwierdzeniami Subsydium ½ etatu może mieć pozytywny wpływ na sytuację życiową matek wychowujących małe dzieci (do lat 6) 16,4% 7,3% 5,4% 1,8% 69,1% Zdecydowanie się zgadzam Raczej się zgadzam Takie Projekty powinny być dostępne dla większej ilości kobiet. ½ etatu jest optymalnym czasem pracy dla wychowującej matki 5,5% 5,4% 5,4% 1,8% 14,5% 9,1% 7,3% 1,8% 81,8% 67,3% Zdecydowanie się nie zgadzam Ani się zgadzam ani się nie zgadzam Raczej się nie zgadzam 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% 52

53 Uczestniczki badania zostały zapytane o grupy osób jakie powinny korzystać z subsydium. W wielokrotnych odpowiedziach najczęściej wybierały one kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6 (92,7%). Na drugim i trzecim miejscu zostały wybrane grupy o bardzo zbliżonej ilości wskazań, mężczyźni wychowujący małe dzieci do lat 6 (69,1%) oraz niepełnosprawni (67,3%). Wśród innych propozycji które stanowiły 1,8% odpowiedzi wskazywano że grupy korzystających z takiego subsydium powinno poszerzyć się o samotne matki. Wyniki badania jakościowego pokrywają się z wynikami ilościowymi, kobiety wśród osób mogących skorzystać z takiego rodzaju wsparcia widzą wiele grup które są zagrożone wykluczeniem zawodowym. Rysunek 48. Grupy które powinny zostać objęte subsydium ½ etatu zdaniem kobiet spoza projektu 69,1% 67,3% 92,7% kobieta wychowujące małe dziecko/ci mężczyzna wychowujący małe dziecko/ci niepełnosprawni 1,8% 58,2% 54,5% osoby opiekujące się osobami zależnymi osoby powyżej 50 roku życia 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% inne Pośród wielokrotnych odpowiedzi, kobiety najczęściej wybierały wiek przedszkolny jako najodpowiedniejszy wiek dziecka w którym powinno znajdywać się ono aby jego matka mogła korzystać z wsparcia subsydium ½ etatu, odpowiedź taką wybrało 70,9% respondentek. Najrzadziej wybieraną propozycją były dzieci w wieku żłobkowym, odpowiedź ta została wybrana przez 23,6% badanych. Wśród innych odpowiedzi które wybrało 3,6% badanych, padały propozycje wieku dzieci do lat 13, oraz powyżej 3-go roku życia. Rysunek 49. Wiek dziecka w jakim powinno się znajdować, aby rodzic mógł korzystać z subsydium 70,9% w wieku przedszkolnym 38,2% 49,1% w wieku żłobkowym lub przedszkolnym w wieku szkolnym klasy I-III 3,6% 23,6% w wieku żłobkowym Inne 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 53

54 Kobiety uczestniczące w badaniu zostały poproszone o zaznaczenie wymiarów czasu pracy jakie ich zdaniem powinny być dostępne dla odbywania subsydium. Najczęściej wskazywanym wymiarem okazało się ½ etatu, zaznaczyło ją 70,9% badanych. Badane kobiety zdecydowanie rzadziej wskazywały formy pracy takie jak cały etat (20,0%) ¾ etatu (18,2%) oraz ⅓ etatu (16,4%). Uczestniczki badania nie wskazywały innych propozycji odbywania subsydium. Wśród najczęściej wymienianych etatów w indywidualnych wywiadach pojawiało się pół etatu. Wybór taki potencjalne uczestniczki argumentowały dopasowaniem czasu pracy do potrzeb dziecka, taka ilość pracy nie odciąga w pełni kobiety od obowiązków wychowawczych i pozwala jej na powolne wdrażanie w rynek pracy. Zdecydowanie wybrałabym ½ etatu, ze względu na godziny pracy, szybszy powrót do domu i możliwość opieki nad dzieckiem [Potencjalna uczestniczka 30] W pytaniu o wymiar czasu pracy pojawiała się kilkukrotnie propozycja dostosowania takiego subsydium do możliwości kobiet, spowodowane to jest tym że niektóre kobiety mają możliwość zostawienia dziecka pod opieką nawet na 8 godzin dziennie, przez co były by one w stanie pracować nawet w pełnym wymiarze godzin. Natomiast dla osób które nie mają takiej możliwości najbardziej odpowiednie były by elastyczne formy pracy lub ½ etatu. Jeśli dziecko jest małe, bez opieki, w grę wchodzi tylko 1/2 etatu. Jeśli jest opieka nad dzieckiem, to nawet i cały etat. [Potencjalna uczestniczka 13] Rysunek 50. Wymiar czasu pracy w jakim powinno odbywać się subsydium zdaniem kobiet spoza projektu 70,9% ½ etatu 20,0% 18,2% 16,4% Cały etat ¾ etatu ⅓ etatu 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% Z przedstawionych propozycji godzin w jakich powinno odbywać się subsydium ½ etatu, uczestniczki w zdecydowanej mierze wybierały opcję pracy po 4 godziny dziennie (69,1%). Pozostałe propozycje nie zostały wybrane częściej niż w 22% przypadków. Najmniejszą częstotliwością wskazań uzyskała praca weekendowa, została wybrana jedynie w 12,7% wywiadów CATI. Wśród odpowiedzi inne padła propozycja pracy przez 4 dni w tygodniu po 5 godzin. 54

55 W badaniu jakościowym natomiast najczęściej wybieranym zakresem godzin w jakich powinno odbywać się subsydium było elastyczne 20 godzin pracy w tygodniu, dzięki takiej pracy bezrobotne matki miałyby większe możliwości pogodzenia obowiązków rodzinnych i domowych. W sytuacji w której 20 godzin pracy w tygodniu został by ustalone zgodnie z potrzebami kobiety wychowującej małe dziecko, kobieta ta czułaby większe przywiązanie i odpowiedzialność za wykonywane obowiązki. Jeśli kobieta uzgodni z pracodawcą kwestię 20 godzin pracy w tygodniu to będzie się bardziej starała w pracy. [Potencjalna uczestniczka 3] Rysunek 51. Godziny w jakich powinno odbywać się subsydium ½ etatu zdaniem kobiet spoza projektu 69,1% Codziennie po 4 godziny 1,8% 21,8% 20,0% 16,4% 12,7% Co drugi dzień po 8 godzin Miesięcznie 80 godzin Tygodniowo 20 godzin W weekendy Inne 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% W badaniu zostało zawarte szczegółowe badanie dotyczące pory dnia w którym powinno odbywać się subsydium aby kobiety mogły w sposób swobodny pracować i godzić obowiązki domowe z zawodowymi. Najatrakcyjniejsza porą dnia dla matek wychowujących małe dzieci do lat 6 okazały się godziny pracy żłobków i przedszkoli, zaznaczyło ją 80,0% badanych. Znacznie niższy poziom odpowiedzi uzyskały godziny poranne, jedynie 27,3%. Praca w weekendy oraz popołudniami nie przekraczała 13% wskazań. Kobiety wychowujące małe dzieci najrzadziej wybierały godziny wieczorne jako odpowiedni czas na pracę, zaznaczyło ją 3,6% badanych. Wśród odpowiedzi nie pojawiła się żadna propozycja innej pory dnia w której mogło by odbywać się subsydium. Podczas badania jakościowego wyniki wywiadów były bardzo zbliżone, większość kobiet była zdania, że godziny pracy żłobków i przedszkoli są najlepsze dla odbywania subsydium, w tym czasie nie musiałyby one martwić się kto zajmie się ich dzieckiem w czasie pracy. Dziecko w przedszkolu lub żłobku pozwala na lepszą organizację dnia. Najlepiej by było kiedy dziecko jest w przedszkolu, po południu dzieci bardziej potrzebują mamy. [Potencjalna uczestniczka 7] 55

56 Rysunek 52. Pora dnia w której powinno odbywać się subsydium zdaniem potencjalnych uczestniczek 27,3% 12,7% 10,9% 3,6% 80,0% w godzinach pracy żłobków i przedszkoli w godzinach porannych w weekendy w godzinach popołudniowych w godzinach wieczornych 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Zdaniem potencjalnych uczestniczek długość trwania okresu próbnego w subsydium powinna wynosić miesiąc, odpowiedź tą wybrało 67,3% badanych. Okres próbny trwający 2 miesiące poparła zdecydowanie mniejsza ilość bezrobotnych kobiet (16,3%). Postawę przeciwną dla okresu próbnego prezentowało 9,1% respondentek. Wśród innych propozycji uczestniczki badania wymieniały jedno jak i dwu tygodniowe okresy próbne jako odpowiednie dla odbywania subsydium. Odpowiedzi inne stanowiły 7,3% ogólnych odpowiedzi. Kobiety zapytane o długość okresu próbnego w wywiadach indywidualnych uważały że okres próbny jest bardzo potrzebny podczas przydzielania uczestniczek do odpowiednich miejsc odbywania subsydium. Zdaniem uczestniczek badania, okres próbny powinien wynosić co najmniej jeden miesiąc. Każdy potrzebuje okresu próbnego, żeby sprawdzić czy nadaje się do pracy - w tym czasie można się wykazać możliwościami, zainteresować pracodawcę. [Potencjalna uczestniczka 12] Rysunek 53. Długość trwania okresu próbnego zdaniem potencjalnych uczestniczek 67,3% Okres próbny 1 m-c 9,1% 7,3% 16,3% Okres próbny 2 m-e Nie powinno być okresu próbnego Inne ( jakie?) 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Jednym z aspektów subsydium, o które zostały zapytane potencjalne uczestniczki, była długość trwania subsydium ½ etatu. Wyniki dwóch najczęściej wybieranych odpowiedzi różniły się niewielką ilością wskazań, mianowicie subsydium trwające do 12 miesięcy wybrało 29,1% badanych, a subsydium od 3 do 6 miesięcy 27,3% ogółu wskazań. Najmniejszym zainteresowaniem po stronie potencjalnych uczestniczek cieszyło się subsydium, które trwałoby od 9 do 12 miesięcy wybrałoby je tylko 1,8% respondentek. Wśród innych odpowiedzi, które stanowiły 5,4%, nie padła propozycja odnośnie czasu trwania subsydium, żadna kobieta nie potrafiła uzasadnić takiego wyboru. 56

57 Podczas wywiadów respondentki potwierdzały wyniki badań ilościowych. Najczęściej wskazywaną odpowiedzią było 12 miesięczne subsydium. Potencjalne uczestniczki uważały taki wybór za najlepszy czas dla dopasowania się przedsiębiorcy i pracownika do nowych warunków. Taka długość subsydium jest potrzebna, aby mieć czas zapoznać się z pracą, zaklimatyzować się i żeby pracodawca miał czas się zapoznać z możliwościami pracownika. [Potencjalna uczestniczka 30] Pojawiła się także propozycja dostosowania długości trwania subsydium do wieku dziecka, jakim opiekuje się uczestniczka projektu. Jedna z uczestniczek wskazała, że im mniejsze dziecko, tym czas subsydium powinien być dłuższy, aby wykluczyć powrót do sytuacji, w której znajdowała się kobieta przed skorzystaniem z subsydium. [ ] w zależności od tego jak duże jest dziecko. Bo jeśli ono ma dwa lata i praca jest tylko na rok, to kończąc ją nadal mam małe dziecko i nie mogę wrócić do zawodu. Taka osoba ma później prawo do rejestrowania się w Urzędzie Pracy. [Potencjalna uczestniczka 13] Rysunek 54. Oczekiwana długość trwania subsydium ½ etatu zdaniem potencjalnych uczestniczek 1,8% 5,4% 7,3% 12,7% 16,4% 29,1% 27,3% Do 12 m-cy Od 3 do 6 m-cy Do 3 m-cy Powyżej 12 m-cy Od 6 do 9 m-cy Inne 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Od 9 do 12 m-cy Ciekawe wyniki uzyskano w pytaniu dotyczącym wysokości stypendium, przyznawanego w ramach subsydium. 43,6% badanych uważało, że najlepszym wyjściem zostałoby przyznanie kobietom stypendium w wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych. Odpowiedzi, w których wysokość stypendium przewyższała zasiłek dla bezrobotnych stanowiły 49,2% wszystkich odpowiedzi, lecz z propozycji zawartych w kafeterii żadna nie osiągnęła poziomu 19%. Najniższy wskaźnik odpowiedzi uzyskało stypendium niższe niż 100% zasiłku dla bezrobotnych. Kobiety biorące udział w wywiadach indywidualnych mówiły, iż stypendium poniżej 100% nie ma sensu, gdyż koszty dojazdu do miejsca pracy i opłacenie opieki dla dziecka przekraczają wówczas zarobki uzyskane podczas pracy. 57

58 Stypendium w wysokości 110% zasiłku dla bezrobotnych i powyżej tej kwoty była najczęściej zaznaczana w wywiadach z potencjalnymi uczestniczkami. Takie pieniądze pozwalają kobietom zaspokajać potrzeby matki z dzieckiem. 110% jest w porządku, taka kwota jest odpowiednia. Dobrze byłoby gdyby wystarczyło na dojazdy do pracy i minimum drugie tyle zostało w kieszeni [Potencjalna uczestniczka 31] Rysunek 55. Proponowana wysokość stypendium w ramach subsydium ½ etatu przez potencjalne uczestniczki 3,6% 3,6% 14,6% 18,2% 16,4% 43,6% 100% zasiłku dla bezrobotnych 110% zasiłku dla bezrobotnych 130% zasiłku dla bezrobotnych 120% zasiłku dla bezrobotnych Inne 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Poniżej 100% zasiłku dla bezrobotnych Ostatnim elementem subsydium, o które zapytane zostały potencjalne uczestniczki, była długość deklarowanego przez przedsiębiorcę okresu zatrudnienia po zakończeniu subsydium. Odpowiedzi na to pytanie nie dają jednoznacznych wyników. Czasy zatrudnienia powyżej 12 miesięcy, do 6 miesięcy oraz do 3 miesięcy uzyskały jednakową ilość odpowiedzi (po 13 wskazań), które łącznie stanowiły 70,8% odpowiedzi. Kobiety zdecydowanie nie popierały pomysłu braku gwarancji zatrudnienia po zakończeniu subsydium, odpowiedź tą wybrało jedynie 3,6% respondentek. Jedna z kobiet zaproponowała umowy na czas nieokreślony, jako produkt wyjściowy po zakończeniu subsydium. Wyniki wywiadów indywidualnych jednoznacznie świadczą o zapotrzebowaniu na deklarowany okres zatrudnienia. Bezrobotne kobiety w wywiadach poruszały wpływ takiego deklarowanego zatrudnienia na motywację. Kobiety, które brały udział w stażach, nieprowadzących do żadnych następstw w postaci zatrudnienia czuły, że kursy, staże i wszystkie przygotowania są bezwartościowe. Gdy się kończy jakiś kurs to przedsiębiorcy powinni jednak zatrudniać. Później myśli człowiek że ten kurs nie był potrzebny - takie odbębnienie bez pokrycia. [Potencjalna uczestniczka 23] Proponowana przez kobiety długość deklarowanego okresu zatrudnienia jest bardzo zróżnicowana, lecz można wnioskować iż powinien trwać on minimum 3 miesiące, im dłuższy tym bardziej satysfakcjonujący dla potencjalnych uczestniczek. 58

59 Rysunek 56. Oczekiwany deklarowany przez przedsiębiorcę okres zatrudnienia po realizacji subsydium ½ etatu zdaniem potencjalnych uczestniczek 23,6% 23,6% 23,6% 21,8% 3,7% 3,6% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% Powyżej 12 m-cy Okres zatrudnienia do 6 m-cy Okres zatrudnienia do 3 m-cy Okres zatrudnienia do 12 m-cy Inne Nie powinno być gwarancji zatrudnienia Na zakończenie badania kobietom zostały zdane dwa pytania. Pierwsze z nich dotyczyło zainteresowania bezrobotnej kobiety takim wsparciem, czy gdyby miała ona możliwość uczestnictwa w subsydium zdecydowałaby się na podjęcie aktywności zawodowej. 87,3% badanych kobiet wyraziło chęć uczestnictwa w takim Projekcie. Wśród pozostałych 12,7% kobiet które nie podjęły by się aktywności zawodowej panowało przekonanie, że nie mogłyby one pogodzić pracy z wychowywaniem dziecka. Rysunek 57. Gotowość do podjęcia aktywności zawodowej poprzez subsydium wśród potencjalnych uczestniczek Drugie pytanie miało na celu uzyskanie odpowiedzi w jakim stopniu potencjalne uczestniczki byłyby skłonne polecić subsydium ½ etatu innym kobietom wychowującym dzieci. Wyniki w badaniu wykazały jednoznacznie, że prawie wszystkie kobiety poleciłyby taką formę powrotu do aktywności zawodowej jaką jest subsydium ½ etatu. Rysunek 58. Prawdopodobieństwo polecenia subsydium ½ etatu innym bezrobotnym kobietom przez potencjalne uczestniczki 98,2% Tak 1,8% Nie 59

60 Bezrobotne kobiety wychowujące małe dzieci do 6 roku życia określają swoją sytuację życiową jako ciężką, mają one problemy ze znalezieniem pracy z wielu powodów. Jednym z nich może być uprzedzenie pracodawców do tej grupy kobiet, niejednokrotnie w trakcie wywiadów wspominano o sytuacji w której pracodawca przekreślał taką kandydatkę od momentu, w którym dowiedział się że posiada ona małe dzieci. Moja sytuacja na rynku pracy jest bardzo zła. U nas w Urzędzie Pracy biorę udział w różnych rozmowach kwalifikacyjnych. Przez to że mam dziecko, pracodawcy nie chcą przyjąć mnie do pracy. [Potencjalna uczestniczka 27] Często zdarzają się także sytuacje, w których kobiety mimo dobrego wykształcenia oraz przygotowania do pracy nie mają żadnych perspektyw zawodowych ponieważ pracodawcy odrzucają je jako pierwsze. Jest niedobrze, szczególnie teraz, kiedy zostałam mamą. Mimo, że mam wyższe wykształcenie to bardzo ciężko jest zdobyć pracę nawet tę niewygórowaną. [Potencjalna uczestniczka 19] Moja sytuacja przedstawia się kiepsko, mam wyższe wykształcenie. Pomimo tego ze względu na posiadanie dzieci, pracodawcy nie chcą mnie zatrudniać. [Potencjalna uczestniczka 1] W badaniu jakościowym kobiety w bardzo zróżnicowany sposób wypowiadały się na temat czynników, które mogą mieć wpływ na podjęcie decyzji o skorzystaniu z takiej formy wsparcia jakim jest subsydium ½ etatu. Bardzo często w wywiadach poruszana była kwestia braku możliwości pozostawienia dziecka pod czyjąś opieką w czasie w którym matka wypełniałaby obowiązki zawodowe. Wśród problemów z jakimi zmagają się bezrobotne matki kwestią szczególną i wciąż powtarzającą się we wszystkich pytaniach jest brak możliwości pozostawienia dziecka w przedszkolu/żłobku lub z opiekunką. Problemem matek z pewnością jest brak pracy i problemy z zostawieniem dziecka. Jeśli się nie pracuje to przedszkole się nie należy. A pracować po to aby swoją wypłatę oddać opiekunce? [ ] [Potencjalna uczestniczka 11] Drugim najczęściej poruszanym problemem, z którym muszą mierzyć się bezrobotne kobiety wychowujące dzieci do 6 roku życia, są braki finansowe. Brak dochodów a często także brak prawa do pobierania zasiłków skutecznie utrudnia im życie. 60

61 Kobiety zapytanie o to czy wsparcie takie jak subsydium ½ etatu pozwala na skuteczne rozwiązywanie problemów z którymi się borykają odpowiadały w zdecydowanej większości pozytywnie. Pojawiały się opinie, iż jest to uwarunkowane tym, czy kobieta taka znajdzie opiekę dla swojego dziecka, i najlepszym wyjściem byłoby wsparcie Urzędu Pracy w poszukiwaniu takiej opieki. Bezrobotne matki zapytane w badaniu jakościowym o to, czy ½ etatu jest optymalnym czasem pracy dla matki wychowującej małe dziecko do lat 6, odpowiadały że zdecydowanie jest to dobry wymiar pracy, lecz może on zostać wydłużony jeśli kobieta nie jest obciążona wychowywaniem dziecka bez żadnej pomocy i wsparcia osób które mogą zająć się dzieckiem. Niektóre kobiety mogą pracować dłużej jeśli mają taką możliwość. Ma pomoc i opiekę nad dziećmi, dlaczego miałaby nie pracować więcej. [Potencjalna uczestniczka 27] Praca na ½ etatu nie koliduje z obowiązkami matki, pojawiała się natomiast opinia że w sytuacji, w której matki bardzo małych dzieci pracują dużo, istnieje ryzyko powstawania problemów w wychowywaniu dziecka, gdyż kobieta nie spędza wówczas z dzieckiem wystarczająco dużo czasu. 1/2 etatu nie stwarza problemów, trzeba mieć czas dla dziecka. Osoby które pracują po wiele godzin dziennie, praktycznie swojego dziecka nie znają. [Potencjalna uczestniczka 23] Subsydium ½ etatu zostało także określone przez bezrobotne matki biorące udział w badaniu jako prorodzinne. Matka powracająca na rynek pracy, wnosząca dodatkowe fundusze dla rodziny zwiększa jej poziom życia i nie porzuca podczas tego swoich obowiązków rodzinnych i wychowawczych. Z jednej strony matka ma możliwość powrotu do pracy, natomiast z drugiej nie zaniedbuje ona dziecka. [Potencjalna uczestniczka 8 ] Zdaniem uczestniczek badania subsydium ½ etatu może skutecznie ułatwiać aktywizację zawodową matek które chcą powrócić na rynek pracy. Subsydium jest dodatkowym bodźcem, motywatorem i szansą dla stałego powrotu na rynek pracy, pozwala ono przełamać bariery. Dzięki korzystaniu z subsydium uczestniczka może małymi krokami wchodzić na rynek pracy, zdobywać doświadczenie, aktualizować swoje kwalifikacje oraz zdobywać nowe. Wydaje mi się że tak. Jeśli matka wychowująca samotnie dziecko pójdzie do pracy, to wyjdzie z domu, otworzy się na ludzi, nauczy się czegoś nowego. [Potencjalna uczestniczka 17] 61

62 Potencjalne beneficjentki we wszystkich wywiadach uważały że wsparcie oferowane w subsydium ½ etatu może mieć przełożenie na pozytywne zmiany w sytuacji życiowej matki która wychowuje małe dzieci do lat 6. Zmiany te mogą dotyczyć przede wszystkim finansów, kobieta czuje się bardziej niezależna, spełnia się ona zawodowo, usamodzielnia się. Następuje także poprawa życia społecznego wychowującej matki, kobieta taka nawiązuje nowe kontakty. Wśród aspektów które ulegają zmianie wymieniano również samopoczucie kobiety, rozwój osobisty oraz poczucie własnej wartości. Zadowolona kobieta będzie lepiej funkcjonować, poza tym finansowo będzie lepiej. Będzie miała lepsze samopoczucie psychiczne. Kobiety mają problem z odnalezieniem się w społeczeństwie kiedy wejdą w te pieluchy. [Potencjalna uczestniczka 12] Podczas przeprowadzanych indywidualnych wywiadów pogłębionych, kobiety zostały poproszone o wskazanie silnych i słabych stron wsparcia oferowanego w ramach subsydium ½ etatu, wyniki zostały przedstawione w tabeli poniżej. Tabela 2. Silne oraz słabe strony oferowanego wsparcia w subsydium ½ etatu wg potencjalnych beneficjentek Silne strony Aktywizacja zawodowa Możliwość wyjścia kobiety do ludzi Rozwój osobisty uczestniczek Zdobywanie nowego doświadczenia Okres przygotowawczy z możliwością wycofania Podnoszenie kwalifikacji Skupienie na grupie bezrobotnych kobiet wychowujących dzieci do 6 roku życia Pozwala na godzenie obowiązków domowych i zawodowych Słabe strony Brak pomocy w zorganizowaniu opieki nad dzieckiem Brak stałego zatrudnienia po zakończeniu subsydium Jest to stypendium, a nie forma normalnej pracy Potencjalne beneficjentki były także chętne, aby polecić subsydium ½ etatu innym kobietom które znajdują się w podobnej sytuacji. Kobiety takie chcą aby im ktoś pomógł w wyjściu z trudnej sytuacji, uważają że jest to bardzo dobry krok w stronę powrotu na rynek pracy. Ciężko jest na rynku i jeśli taka osoba szuka pracy, posiada dzieci, warto spróbować - zawsze można się wycofać. [Potencjalna uczestniczka 26] Także wszystkie uczestniczki badania jakościowego wyraziły chęć udziału w takim Projekcie. W kilku przypadkach decyzja taka byłaby warunkowana znalezieniem opieki dla dziecka lub dogłębnym przemyśleniu opłacalności uczestnictwa w takiej formie wsparcia. 62

63 Zdecydowałabym się ze względu na rozwój, ale stypendium jest niskie, sprawia że się waham. Gdyby program trwał krótko a pracodawca zatrudniał szybciej, to byłaby lepsza opcja. [Potencjalna uczestniczka 6] Decydenci Aktualnie dostępne instrumenty wsparcia, zawarte w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, której ostatnia nowelizacja weszła w życia dnia nie zostały jeszcze zweryfikowane i trudno ocenić ich skuteczność w aktywizacji wszystkich grup bezrobotnych. Nieodłączną cechą tych narzędzi jest ich zmiana i wprowadzanie udoskonaleń w okresie najbliższych lat. Potrzeba zmian w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy będzie występować zawsze, pojawiać się będą nowe rozwiązania, a stare będą wymagały poprawek. Jeżeli to będzie się wiązało z tym, że kolejne osoby będą miały możliwość powrotu na rynek pracy, aktywizacji, to jak najbardziej takie poprawki należy wprowadzić [Decydent 1] Moim zdaniem istnieje potrzeba monitorowania tej ustawy, jeżeli pojawią się fakty świadczące o tym, że ona odstaje gdzieś od życia, to zmiany należy wprowadzić. Zmiany są możliwe, proces tworzenia prawa na poziomie parlamentarnym umożliwia wprowadzenia zmiany, informuje, że większość prac które podejmuje parlament dotyczą nowelizacji. [Decydent 2] W prawie polskim projekty nowelizacji Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy można składać poprzez : projekt poselski, senacki, komisyjny, rządowy, prezydencki oraz obywatelski. Drogą, dzięki której projekt może osiągnąć najwyższą efektywność jest złożenie rządowego projektu do laski marszałkowskiej. Projekt taki z początku ma ułatwioną drogę gdyż posiada on poparcie większości od chwili złożenia. Wszystkie formy są możliwe, bo tak stanowi prawo, natomiast chodzi o to, która z tych form byłaby najbardziej efektywna. Najbardziej efektywną formą jest przedłożenie rządowe. Jeżeli rząd proponuje poprawkę, to od razu niejako z definicji, ma zagwarantowaną większość przy uchwalaniu tej poprawki. Najszybciej odbywać się to może drogą projektu poselskiego. A więc te dwie drogi uznawałbym za najbardziej skuteczne. [Decydent 2] 63

64 Wśród czynników które mają decydujący wpływ na wdrażanie proponowanych zmian legislacyjnych najważniejszym jest cena, koszty jakimi będzie obciążony budżet poprzez wprowadzenie nowych rozwiązań. Drugim ważnym czynnikiem jest faktyczne zapotrzebowanie na zmiany oferowane przez nowelizacje ustawy. Jeżeli są proponowane zmiany w prawie, w tym wypadku nowelizacja ustawy, to musi wystąpić coś takiego jak wola polityczna. A więc musi być wola polityczna przyjęcia danego rozwiązania. Wynika ona po pierwsze z potrzeby i merytorycznej, obiektywnej oceny. Ocenie podlegają korzyści, czy występują, bo temu służy stanowienie prawa. Drugi, przyziemny argument, skutki finansowe. Ministerstwa oceniają projekt również pod względem tego jakie są koszty, czy budżet utrzyma tego rodzaju zmiany [ ] [Decydent 2] Jeden z posłów biorących udział w badaniu wyraził także opinię, iż koszty wprowadzenia subsydium ½ etatu nie są kosztami wykluczającymi, ponieważ powrót osób bezrobotnych na rynek pracy nie tylko się zwraca, ale i przynosi korzyści, gdy osoba taka stanie się czynnym pracownikiem oraz podatnikiem. Aktywizacja osób bezrobotnych prowadzi do tego, że nie są ponoszone za nich koszty z zakresu chociażby pomocy społecznej. Ich praca przynosi także podatki. W tym wypadku mam wrażenie że koszty finansowe nie byłyby kosztami wykluczającymi. [Decydent 2] Szanse na zmiany legislacyjne, których celem byłoby zwiększenie zakresu instrumentów rynku pracy są dosyć spore, choć jest to zależne od wielu czynników. Zmiana taka która mogłaby zawierać instrumenty takie jak subsydium ½ etatu musiałaby przejść przez wszystkie stopnie nowelizacji, od opinii prawnych biura analiz sejmowych aż do rąk prezydenta. Ilość pracy jaka jest potrzebna do wprowadzenia takich zmian nie różni się od innych zmian legislacyjnych które następują regularnie, duże zmiany jak i małe przechodzą te same stopnie legislacyjne. Generalnie ilość czynności, które należy wykonać w trakcie procedowania zmian w trakcie nowelizacji, jest taka sama dla małych projektów, jaki i dla dużych [ ]. Wymaga opinii prawnych z biura analiz sejmowych, wymaga opinii ministerstw poszczególnych, później w ramach konsultacji społecznych opinii partnerów. Wymaga całej drogi, od wprowadzenia pod obrady w komisjach, pierwsze, drugie, trzecie czytanie ustawa wędruje do senatu, jeżeli nie ma poprawek, wędruje do podpisu do prezydenta [Decydent 2] 64

65 Aby dokonać zmian legislacyjnych należy opracować wnioski z realizacji projektu testowanego subsydium ½ etatu, ustalić zapotrzebowanie na zmianę, czy realizacja projektu dostarcza przesłanek do zmian jakiś elementów ustawy. Droga do wprowadzenia zmian zdaniem posłów którzy brali udział w badaniu składa się z dwóch części. Pierwszą z nich jest analiza projektu, druga to kontakt z parlamentarzystą który przedstawi ten projekt i będzie wprowadzał w dalszych etapach na coraz wyższych szczeblach. Pierwszą o kapitalnym znaczeniu podstawą podejmowania tych zmian, jest fakt potrzeby tych zmian, wynikających z analizy projektu. Oczywiste jest, że po podjęciu inicjatywy ustawodawczej potrzebny jest, użyję określenia lobbing. Ktoś musi przedstawiać dobre strony, bo tylko takowe powinniśmy procedować w tej nowelizacji. A więc przekazanie informacji potrzeby nowelizacji, po to żeby z chwilą, kiedy w ministerstwie pojawi się projekt, było już wiadomo o czym rozmawiamy. [Decydent 2] Czas trwania przygotowywania do wdrażania nie wydaje się przeszkodą, natomiast droga projektu może trwać nawet do końca kadencji aktualnie urzędującego sejmu. Podczas badania otrzymaliśmy informacje o dokładnych ramach czasowych, w jakich powinno zamknąć się postępowanie wdrożenia zmian legislacyjnych, zakończyć powinny się one do października 2015 roku, ponieważ w późniejszym terminie potrzebne będzie ponowne wnoszenie w nowej kadencji sejmu. [ ] w tym wypadku mówimy o czasie około osiemnastu miesięcy. Być może uprzedzając pytanie, czy jest to czas możliwy do uchwalenia nowelizacji ustawy? Tak, tak myślę, ten czas minimalny to jednak jest okres jednego roku. To są procedury określone i one muszą trwać. [ ]. Czy to jest ważne? Moim zdaniem tak, ponieważ często się zdarza, że pojawiają się poprawki które są racjonalne. [Decydent 2] Przygotowując argumenty które powinny zostać wykorzystane zdaniem decydentów, należy zwrócić szczególną uwagę na pozytywne aspekty takich zmian dla potencjalnych. Ważne jest wskazanie iż problem taki dotyka bardzo dużej ilości kobiet i nie jest to kwestia lokalnego rynku pracy lecz dotyczy ona całej populacji. Wszystkie argumenty, które mówiłyby o tym, że dokonanie takiej zmiany jest pozytywne [ ] Również pokazanie aspektu że mówimy o uelastycznianiu form zatrudnienia. Jest to innowacyjna forma, polegająca na tym, że jest to jednak 1/2 etatu i idziemy drogą której jeszcze nikt nie wytyczał. Przywracamy możliwość wejścia na rynek pracy i utrzymania się na tym rynku. [Decydent 2] 65

66 Jedną z największych przeszkód jakie stoją przed wdrażaniem subsydium na szerszą skalę jest tzw. bariera decyzji politycznej. Dotychczasowo wypracowane metody wsparcia jak i całe subsydium może zostać ocenione przez mechanizm biurokratyczny jako projekt który nic nie wnosi i jest nieopłacalny ze względów finansowych. Może zostać pominięta ważna kwestia pozytywnego wpływu takiej aktywizacji zawodowej na uczestników którzy po zdobyciu zatrudnienia przestają korzystać ze wsparcia Urzędów Pracy oraz stają się aktywnymi pracownikami i podatnikami. Gdyby się okazało, że ten projekt wymaga dużych nakładów finansowych, natychmiast rozpoczyna się uporczywe liczenie za i przeciw [ ]. Mam 100% przekonania i pewności, że te bariery wystąpią. Bo one zawsze występują, od najmniejszych, czyli kwestii sformułowań takich jak język nowelizacji. Wszystko to musi być napisane zgodnie z zasadami dobrej legislacji i zawsze występują poprawki redakcyjne. Trzeba również napisać projekt nowelizacji, uzasadnienie do projektu, tutaj też występują kłopoty. [Decydent 2] Opinie ekspertów rynku pracy Ocena założeń projektu Założenia Projektu są oceniane jako dobre i przemyślane, analiza problemu bezrobotnych matek wychowujących dzieci do 6 roku życia obejmowała analizę danych statystycznych z badań ilościowych i jakościowych. Badania na lokalnym rynku pracy wyraźnie wskazują, że połowa bezrobotnych kobiet wychowujących dzieci do 6 roku życia ma trudności w poszukiwaniu pracy ze względu na sytuację, w jakiej się znajduje. Praca oferowana przez Urzędy Pracy w zdecydowanej większości jest podejmowana przez osoby, które są w stanie dostosować swoje życie do wykonywanej pracy są dyspozycyjne i zdeterminowane do otrzymania tej pracy natomiast kobiety, które mają problem z pogodzeniem życia zawodowego z rodzinnym znajdują się w zdecydowanie gorszej pozycji. Założenia Projektu są uzasadnione, gdyż poza dobrze dobraną grupą docelową, subsydium trafia także w specyficzne potrzeby tej grupy, czyli umożliwia wejście na rynek bezrobotnych matek, pracę w niepełnym wymiarze. Subsydium, które może trwać do 12 miesięcy, jest oceniana pozytywnie. Okres 12 miesięcy wydaje się optymalny, ze względu na dobro uczestniczki projektu, gdyż subsydium jest rozwiązaniem tymczasowym, którego efektem końcowym powinien być powrót na rynek pracy i zdobycie zatrudnienia. Miesięczny okres próbny jest uważany za najbardziej innowacyjny element subsydium. Może on także być głównym czynnikiem motywującym przedsiębiorców i bezrobotne kobiety do skorzystania z takiej formy wsparcia, gdyż będą oni mieli świadomość, że nikt ich nie będzie zmuszał ani groził sankcjami w sytuacji, w której jedna lub druga strona nie będzie zadowolona ze współpracy. Możliwość i prawdopodobieństwo praktycznego wykorzystania produktu przez Publiczne Służby Zatrudnienia Szanse wykorzystania produktu przez Publiczne Służby Zatrudnienia zdaniem ekspertów są wysokie, 66

67 ale zależą one także od wielu czynników. Najważniejszym z nich jest poziom zainteresowania po stronie przedsiębiorców oraz potencjalnych uczestniczek. Czy produkt wpisuje się w kontekst polityki prorodzinnej lub gospodarczej? Produkt zdecydowanie wpisuje się w politykę prorodzinną i gospodarczą, gdyż zakłada jak najkrótszą przerwę w aktywności zawodowej rodziców, którzy wychowują dzieci. Efektem wprowadzenia takiego wsparcia może być także zmniejszenie się skali problemu osób wyjeżdżających poza granice kraju w poszukiwaniu pracy. Kobiety posiadające dzieci do lat 6, które pomimo usilnych starań nie potrafią odnaleźć się na rynku pracy, często podejmują decyzje o wyjeździe za granicę. Zatrzymanie tych kobiet w kraju powinno być istotnym celem w obszarze polityki prorodzinnej. Potencjał produktu w dłuższej perspektywie czasowej Aby ocenić potencjał produktu w szerszej perspektywie potrzebne są pomiary efektywności, wyniki dotyczące powrotu na rynek pracy. Wyniki te będzie można uzyskać dopiero po czasie dłuższym niż rok po zakończeniu udzielania wsparcia. Podczas badania efektywności udzielonego wsparcia należałoby zbadać takie obszary, jak: niezależność, sytuacja ekonomiczna, zarobki, satysfakcja, pewność zatrudnienia. Badanie efektywności dotyczyć powinno głównie uczestniczek subsydium, bo to ich aktywizacja i powrót na rynek pracy jest celem pierwszorzędnym. Potencjał produktu wydaje się wysoki z powodu wzrastającego zainteresowania elastycznymi formami pracy. Rozwój technologiczny, nowe możliwości kontroli pracy, wzrost mobilności przestrzennej to wszystko czynniki wpływające pozytywnie na potencjał produktu. Subsydium wpisuje się w nurt elastycznych form pracy z uwzględnieniem konkretnych potrzeb osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Innowacyjność i porównanie do obecnie stosowanych form wsparcia Subsydium razem z nowymi formami wsparcia, które pojawiły się w znowelizowanej ustawie o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy, może tworzyć atrakcyjny zestaw narzędzi, których celem jest pomoc osobom bezrobotnym. Innowacyjność subsydium polega na jego precyzyjnej odpowiedzi na problemy bezrobotnych kobiet wychowujących dzieci do 6 roku życia. Innowacyjność produktu zawiera się także w okresie próbnym, który jest bardzo atrakcyjnym elementem subsydium dla potencjalnych uczestników i pracodawców. Porównując subsydium ½ etatu do innych form wsparcia dla bezrobotnych można zauważyć, że staże są jednak najbardziej popularną oraz najmniej kosztowną formą wsparcia dla pracodawców. Dla osób bezrobotnych najlepszym wyjściem jest skorzystanie ze świadczenia aktywizacyjnego lub subsydium, gdyż dają one większe szanse powrotu na rynek pracy. Proponowane subsydium, jako jedyne, odpowiada na zdiagnozowany problem elastyczności czasu pracy rodziców wychowujących dzieci. Pracodawcy nie ponoszą kosztów zatrudnienia takiej osoby, przy czym subsydium pozwala na godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych u kobiet które nie miały by takiej możliwości podczas pracy na pełen etat. 67

68 Zespół projektowy, Grupa sterująca oraz osoby z Zespołu Badawczego Współpraca w ramach Zespołu Projektowego odbywała się bez przeszkód, które mogły by rzutować na przeprowadzany projekt. Wśród Zespołu projektowego i Grupy sterującej wszyscy wypowiadali się pozytywnie o przebiegu współpracy. Wszystkie strony określają współpracę jako owocną i utrzymaną w przyjaznej atmosferze. Małe problemy występujące przy każdym projekcie, w który zaangażowane są duże zespoły miały pozytywne skutki, pozwoliły one na zdobycie doświadczenia i udoskonalanie metod pracy. Mimo dość dużych zmian personalnych w Zespole projektowym (8 osób) nie zanotowano żadnych spadków wydajności ani problemów wynikających z wejściem tych osób w działający już projekt. Zespół projektowy, Zespół Badawczy jak i Grupa sterująca regularnie kontaktowały się ze sobą. Grupy brały także udział we wspólnych spotkaniach projektowych organizowanych w MUP Kielce, miały one miejsce średnio co kwartał. ZP i GS starały się utrzymywać stałą wymianę informacji pomiędzy sobą. Przebieg procesu koncepcyjnego i końcowe opracowywanie formy Projektu przebiegały bez większych przeszkód. Pomysł oraz inicjatywa do stworzenia projektu wyszedł w roku 2010 od dwóch pracowniczek Miejskiego Urzędu Pracy w Kielcach. Osoby te znają problematykę bezrobotnych kobiet na rynku pracy z własnego doświadczenia zawodowego oraz same posiadają dzieci, dzięki temu znają one potrzeby i problemy, z jakimi borykają się kobiety wychowujące małe dzieci do lat 6. Podczas opracowywania ostatecznej formy Produktu największą zmianą jaka nastąpiła po etapie badawczym było wprowadzenie okresu próbnego, pozostałe elementy pozostały w dużej mierze w swoim pierwotnym kształcie. Zasada empowermentu polegająca na zaangażowaniu grup docelowych została wykorzystana podczas dopasowywania stworzonego Produktu do realiów rynku pracy oraz jego testowania. W ramach empowermentu odbywały się wielokrotnie spotkania, np. panele dyskusyjne z uczestniczkami, w których kobiety mogły wyrazić swoje zdanie o subsydium. Odbywały się także spotkania z pracodawcami oraz Powiatowymi Urzędami Pracy. Efektami korzystania z takiej metody jest między innymi obniżenie wysokości stypendium ze 130% zasiłku dla bezrobotnych do 110%. Wszystkie dyskusje, spotkania i rozmowy prowadziły do polepszania produktu i były poddawane analizie, prowadziło to do eliminowania słabych punktów i doskonalenia elementów produktu. Proces testowania produktu innowacyjnego także przebiegał bez większych problemów które mogłyby zachwiać możliwością realizacji projektu. Występujące we wszystkich projektach drobne problemy były sprawnie rozwiązywane. Proces testowania potwierdzał, że założenia projektu były słuszne. Jednym z dwóch widocznych kłopotów okazał się system informatyczny Syriusz, w którym trudno było zarejestrować nowy instrument wsparcia. Rozwiązano problem przez wypłacanie stypendium przy pomocy bonów stażowych. Drugim problemem z którym także sprawnie poradził sobie realizator Projektu odnosił się do kwestii prawnych. Ponieważ ustawa nie zawiera w sobie zapisu o podobnych narzędziach wsparcia, utrudnione jest wyciąganie konsekwencji, w sytuacji w której jedna ze stron chciała by zerwać umowę. 68

69 Poza wymienionymi problemami technicznymi nie występowały większe przeszkody w procesie testowania, jego przebieg był oceniany bardzo pozytywnie. Zainteresowanie Projektem wśród bezrobotnych matek wychowujących małe dzieci do lat 6 było na bardzo wysokim poziomie. Wiele miesięcy po zakończeniu rekrutacji pojawiają się kobiety pytające o kolejną edycję projektu, szukają informacji o możliwościach skorzystania z takiej formy wsparcia. W przeprowadzonym badaniu jakościowym wszyscy respondenci zgodnie wskazywali, że ilość kobiet zainteresowanych taką formą powrotu na rynek przerosła założenia projektowe, choć i tak liczba uczestniczek została zwiększona z 60 na 75. Zdeterminowane kobiety które chciały podjąć zatrudnienie w danym przedsiębiorstwie osobiście namawiały pracodawców do podjęcia decyzji o przystąpieniu do etapu testowania. Motywacja przedsiębiorców do udziału w projekcie została uzyskana także poprzez szczegółowe informowanie ich o przebiegu subsydium, roli przedsiębiorcy i Urzędu Pracy oraz sposobie finansowania ½ etatu. Po tych zabiegach przedsiębiorcy byli bardziej przychylni do podjęcia współpracy i chętniej sami ubiegali się o przeprowadzenie projektu w swojej firmie. W trakcie testowania produktu uwagi odnośnie produktu były regularnie zbierane oraz podlegały dyskusji w ramach paneli. Opinie były również zbierane przy pomocy specjalnie przygotowanych ankiet dotyczących poszczególnych elementów subsydium takich jak wysokość stypendium, długość trwania okresu próbnego, deklarowany czas zatrudnienia po zakończonym subsydium itd., mimo tego większość uczestniczek jak i przedsiębiorców zgadzała się z ustalonymi w projekcie szczegółami. Pojawiały się propozycje przedsiębiorców o wydłużenia okresu próbnego do 2-3 miesięcy, zwiększenia stypendium dla uczestniczek oraz uwagi dotyczące detali projektu. Współpraca z osobami odpowiedzialnymi za realizację wsparcia polegała na bezpośrednim działaniu. Kontakty bezpośrednie cechowały się największą efektywnością w sytuacji załatwiania spraw projektowych. W ramach współpracy nie występowały większe problemy, które mogły by rzutować na proces testowania. Współpraca miała natomiast pozytywny wpływ, pomagała ona w szybkim rozwiązywaniu drobnych problemów w procesie testowania jak np. drobne konflikty pomiędzy uczestniczką projektu a przedsiębiorcą. Wśród elementów produktu które powinny zostać zmienione przed prowadzeniem takiego rozwiązania na szerszą skalę zdecydowanie najczęściej wskazywany był deklarowany czas zatrudnienia. Pracodawcy najchętniej nie udzielaliby takiej deklaracji zatrudnienia, kobiety chciałyby jak najdłuższe zapewnione zatrudnienie i trudno znaleźć złoty środek, aby zadowolić obie strony bez zniechęcania przedsiębiorców zbyt wysokimi wymaganiami lub kobiet poprzez nieatrakcyjne warunki zatrudnienia. Zdaniem Zespołu projektowego i Grupy sterującej gwarancja zatrudnienia powinna zostać wprowadzona już dawno, takie rozwiązanie jest potrzebne aby pomóc kobietom z dziećmi do 6 roku życia, w tym młodym, którzy nie wchodzą na rynek pracy i wyjeżdżają za granicę szukając źródła utrzymania. Zespół projektowy oraz Grupa sterująca widzi także potrzebę dostosowania wymiaru czasu pracy, aby był on jak najbardziej elastyczny i odpowiedni dla kobiet wychowujących małe dzieci do 6 roku życia. 69

70 Wiele dyskusji dotyczyło także długości okresu próbnego, propozycje z każdej ze stron oscyluje pomiędzy 1 do 3 miesięcy i trudno zdecydować jaka długość będzie najlepsza, aby żadna ze stron nie nadużywała go. Członkowie Zespołu projektowego oraz Grupy sterującej zostali w wywiadach indywidualnych poproszeni o wymienienie słabych i silnych stron jakie występują w opracowanym produkcie. Tabela 3. Słabe i silne strony projektu zdaniem zespołu projektowego oraz grupy sterującej Silne strony Długofalowe działanie aktywizacyjne Działanie prospołeczne Elastyczne godziny pracy Zmiana stereotypu matki wychowującej małe dzieci Wysokość stypendium Określona grupa docelowa do której kierowany jest projekt Bezpośredni kontakt kobiet z rynkiem pracy Stabilizacja sytuacji kobiety wychowującej małe dziecko przez rok Słabe strony Wiele podobieństw ze stażem oraz podobne problemy Finansowanie wsparcia z środków Funduszu Pracy Kobieta musi szukać opieki dla dziecka we własnym zakresie Szanse na przyjęcie się produktu na szerszą skale zdaniem Zespołu projektowego i Grupy sterującej są bardzo duże. Można powiedzieć, że wiele czynników może wpływać pozytywnie na przyszłość projektu, np.: profilowanie bezrobotnych i zapis w znowelizowanej ustawie o grupie kobiet posiadających małe dzieci do 6 roku życia. Barierą która może stanąć na drodze wdrażania Projektu na skalę ogólnopolską może być bariera polityczna, nawet jeśli projekt będzie popierany, to może nie zdążyć on zostać wprowadzony, gdyż wybory parlamentarne które będą miały miejsce jesienią 2015 roku wymuszą rozpoczęcie wszystkich działań prowadzących do nowelizacji od nowa. Druga bariera w pewnym stopniu wynika z pierwszej, gdyż może występować w sytuacji w której produkt nie zostanie przyjęty do instrumentów zawartych w ustawie. Barierą mogą być koszty przeprowadzania takiego wsparcia, bez wpisania subsydium jako instrumentu wsparcia w ustawie żaden urząd nie będzie realizował takich działań, ponieważ pomimo wielu form wsparcia i tak nie mogą oni z nich skorzystać z powodów ograniczeń finansowych. Koszt wprowadzenia produktu na szerszą skalę nie wydaje się być największym problemem, który może zablokować wprowadzenie subsydium ½ etatu. Koszt przeprowadzenia takiego subsydium jest porównywalny do innych form wsparcia oferowanych przez Urzędy Pracy, wprowadzenie takiego produktu jest możliwe i nie przeciąży ono budżetu, który ponosi wiele kosztów związanych z działaniami aktywizacyjnymi cechującymi się mniejszą efektywnością od subsydium ½ etatu. Wysokość kosztów także nie jest tak obciążająca dla budżetu ponieważ wysokość stypendium została obniżona z planowanych 130% do 110% zasiłku dla bezrobotnych. Produkt subsydium na tle innych form wsparcia których celem jest aktywizacja zawodowo-społeczna wyróżnia się szczegółowo scharakteryzowanymi odbiorcami. 70

71 Nie ma innych form wsparcia na rynku które skupiają się na pomocy rodzicom wychowującym małe dzieci do 6 roku życia i są dostosowane do specyficznych potrzeb tej grupy. Dopiero zmiana w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy która weszła w życie z dniem r. wyróżniła grupę osób posiadających dzieci do 6 roku życia. Drugą wyjątkową cechą subsydium jest ½ etatu która jest niespotykana w żadnym innym oferowanym wsparciu. ½ etatu jest elastyczną formą pracy która zdobywa coraz większa popularność na świecie za sprawą rozwoju technologicznego i możliwości kontroli pracy Uczestniczki projektu Badanie jakościowe oraz ilościowe zostało przeprowadzone także wśród kobiet które były uczestniczkami Projektu PI Novum subsydium. Pomiarem objęto pełną próbę kobiet testujących ewaluowany Produkt. Charakterystyka grupy Największą część grupy uczestniczek stanowiły kobiety w wieku lat (45,3%), tuż za nimi pod względem liczebności znajdowały się kobiety w wieku lat (42,7%). Obie grupy były bardzo liczne i różnica liczebności między nimi wynosiła jedynie 2 uczestniczki. Najmniej wśród uczestniczek projektu było kobiet powyżej 41 roku życia, grupa badawcza składała się w 2,7% kobiet w tym wieku. Rysunek 59. Struktura grupy uczestniczek projektu pod względem wieku 45,3% 42,7% 9,3% 2,7% ,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Uczestniczki projektu PI Novum subsydium w zdecydowanej większości pochodzą z gospodarstw domowych składających się z dwóch dorosłych, stanowią one 65,4% badanej grupy. Wśród uczestniczek projektu 12,0% stanowiły matki samotnie wychowujące dziecko. Najmniejszy udział w badanej grupie miały kobiety pochodzące z domów zamieszkiwanych przez 4 i więcej osób dorosłych, stanowiły one 10,6% badanych. Rysunek 60. Struktura grupy uczestniczek projektu pod względem ilości dorosłych domowników 1,3% 12,0% 12,0% 9,3% 65,4% 2 dorosłych 3 dorosłych 1 dorosły 4 dorosłych 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 5 dorosłych W większości gospodarstw domowych którymi członkami są uczestniczki Projektu wychowuje się jedno dziecko (85,3%). W przypadku 10,7% wskazań uczestniczki wychowują dwójkę dzieci, 71

72 natomiast w przypadku 4% badanych uczestniczek dzieci te przekroczyły wiek 6 lat w trakcie odbywania subsydium ½ etatu. Rysunek 61. Liczba dzieci do lat 6 w gospodarstwie domowym uczestniczki projektu 85,3% 1 dziecko 4,0% 10,7% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% 2 dzieci brak dzieci w tym wieku Uczestniczkami projektu PI Novum subsydium według odpowiedzi respondentek w 68,0% były kobiety z wykształceniem wyższym. Drugą najliczniejszą grupą były kobiety z wykształceniem średnim lecz było ich zdecydowanie mniej (29,4%). Wykształcenie zawodowe oraz podstawowe/gimnazjalne zostało wskazane przez 2 uczestniczki badania. Rysunek 62. Struktura grupy uczestniczek projektu pod względem wykształcenia 68,0% 29,4% 1,3% 1,3% 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% Wyższe Średnie Zawodowe Podstawowe/gimnazjalne Uczestniczki projektu udzieliły także informacji o dochodzie netto przypadającego na jednego członka gospodarstwa domowego. Najliczniejszą grupą wśród uczestniczek były kobiety z rodzin w których dochód netto na jedną osobę wynosił od 500 do 1000zł, stanowiły one 65,3% badanych. Zarobki od 1000 do 1500zł oraz poniżej 500zł wskazało równo po 16% kobiet. Dochód netto na jednego członka rodziny powyżej 1500zł wskazały 2 respondentki. Rysunek 63. Dochód netto na jednego członka rodziny uczestniczki projektu 65,3% Od 500 do 1000 zł 1,3% 1,3% 16,0% 16,0% Od 1000 do 1500 zł Poniżej 500 zł Powyżej 3000 zł 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% Od 1500 do 2000 zł Najczęściej wybieranym powodem podjęcia decyzji o uczestnictwie w projekcie wsparcia została chęć aktywizacji zawodowej, w pytaniu w którym uczestniczki mogły wybierać wielokrotnie odpowiedzi 72

73 wybrało ten powód aż 70,7% respondentek. Problemy finansowe jako powód przystąpienia do subsydium ½ etatu wybrało 50,7% badanych. Pozostałe odpowiedzi takie jak: możliwość pogodzenia obowiązków zawodowych i rodzinnych, chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy, potrzeba samorealizacji, zdobywanie nowych kwalifikacji i umiejętności była wybierana przez 60 do 68% uczestniczek. Namowę rodziny lub znajomych wybrało tylko 24% badanych. W odpowiedzi inne uczestniczki wskazywały że brak jakichkolwiek ofert pracy skierował je do udziału w projekcie. Rysunek 64. Powód podjęcia przez bezrobotną uczestnictwa w projekcie PI Novum subsydium Chęć aktywizacji zawodowej 70,7% 68,0% 65,3% 62,7% 60,0% 50,7% 50,7% 24,0% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Możliwość pogodzenia obowiązków zawodowych i rodzinnych Chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy Potrzeba samorealizacji Chęć zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji Potrzeba zmian we własnym życiu Problemy finansowe Namowa rodziny lub znajomych W badaniu jakościowym wypowiedzi uczestniczek projektu były bardzo zbliżone do odpowiedzi uzyskanych w badaniu ilościowym, głównym powodem udziału w subsydium nie były kwestie finansowe lecz wszystkie aspekt prowadzące do rozwoju człowieka. Uczestniczki bardzo ceniły możliwość pogodzenia swoich obowiązków, możliwości podjęcia pracy i wyjścia z domu, przyjęcia aktywnej postawy wobec życia. Chęć zdobycia doświadczenia zawodowego była dla mnie najważniejsza. Skończyłam studia, urodziłam dziecko i nie miałam możliwości podjęcia żadnej pracy, najbardziej w zawodzie, bo to jest dla mnie teraz istotne. Żeby zdobyć doświadczenie i wyjść do ludzi, cały czas siedziałam z dzieckiem i potrzebowałam tego typu odskoczni. [Uczestniczka 64] Powodem przystąpienia do projektu mogła być także jego forma i atrakcyjność która zachęciła kobieta do próby powrotu na rynek pracy. Kobiety często są zniechęcone odbywaniem stażów i szkoleń które mają bardzo niską skuteczność, szukały one czegoś co pozwoli im ustabilizować życie. 73

74 Przede wszystkim to, że to nie były jakieś kursy, szkolenia, tylko praktyczny powrót na rynek pracy. Chodzi się normalnie do pracy, jest zakres obowiązków, trzeba inaczej zorganizować sprawy domowe, związane z dzieckiem, z opieką nad nim [...]. [Uczestniczka 38] Kobiety zapytane o najważniejszy powód jaki miał wpływ na podjęcie przez nie decyzji o przystąpieniu do projektu wskazywały najczęściej trzy, najważniejszym powodem jest możliwość pogodzenia obowiązków rodzinnych i zawodowych (24,0%) następnie chęć aktywizacji oraz potrzeba realizacji które zostały wybrane jako najważniejsze przez taką samą liczbę respondentek (21,3% wskazań dla poszczególnego powodu). Rysunek 65. Najważniejsze powody podjęcia uczestnictwa w projekcie PI Novum subsydium 1,3% 9,3% 10,7% 10,7% 21,3% 21,3% 24,0% Pogodzenie obowiązków rodzinnych i zawodowych Chęć aktywizacji zawodowej Potrzeba samorealizacji Problemy finansowe Chęć zwiększania swoich szans na rynku pracy Chęć zdobywania nowych umiejętności i kwalifikacji Potrzeba zmian we własnym życiu 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% Wśród źródeł informacji z jakich korzystały uczestniczki projektu najczęściej wskazywano MUP w Kielcach, korzystało z niego 37,3%. Respondentki często także korzystały z informacji zawartych w sieci oraz dowiadywały się o subsydium od rodziny lub znajomych, oba źródła informacji były wykorzystywane przez 34,7% badanych. Pozostałe źródła informacji o projekcie PI Novum subsydium były bardzo rzadko wykorzystywane i żaden z nich nie dostarczył informacji więcej niż 4% respondentek. Wśród odpowiedzi inne uczestniczki wskazywały że informacje takie uzyskiwały od przedsiębiorców którzy zaproponowali im udział w projekcie. Z wyników badania jakościowego można wnioskować że uczestniczki dowiadywały się o projekcie z wielu źródeł jednocześnie. Najczęściej informacja początkowa wychodziła z MUP lub kogoś bliskiego, natomiast później informacje dotyczące projektu i szczegóły były uzyskiwane ze strony Miejskiego Urzędu Pracy. Najpierw dowiedziałam się o projekcie od rodziny, potem sprawdziłam w Internecie że jest taki projekt. Na stronie urzędu pracy. [Uczestniczka 24] 74

75 Rysunek 66. Źródła informacji z których kobiety dowiedziały się o możliwości uczestnictwa Miejski Urząd Pracy w Kielcach 4,0% 4,0% 4,0% 4,0% 1,3% 34,7% 34,7% 37,3% Internet Rodzina lub znajomi Inny Ulotka Plakat Radio 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Prasa Uczestniczki projektu w znacznej większości są to kobiety które powracały na rynek pracy. W grupie respondentek 82,7% kobiet posiadało wcześniejsze doświadczenie zawodowe przez urodzeniem dziecka. Rysunek 67. Struktura grupy uczestniczek pod względem doświadczenia zawodowego 82,7% Tak 17,3% Nie Pośród 62 uczestniczek Projektu które pracowały przed przystąpieniem do subsydium 33,9% to kobiety które posiadają już ponad 5 letnie doświadczenie zawodowe. Drugim najczęściej występującym stażem pracy był okres od 2 do 5 lat, wskazało go 30,6% respondentek. Najmniejszy odsetek respondentek które posiadały doświadczenie zawodowe przed przystąpieniem do projektu pracował od 1 do 2 lat (14,5%). Rysunek 68. Długość stażu pracy uczestniczki przed przystąpieniem do Projektu 30,6% 33,9% Powyżej 5 lat Od 2 do 5 lat 14,5% 21,0% Mniej niż rok Od 1 do 2 lat 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 75

76 Grupa uczestniczek składa się w przeważającej większości z kobiet które poszukiwały pracy przed przystąpieniem do Projektu (85,3%). Rysunek 69. Ilość kobiet które poszukiwały pracy przed przystąpieniem do Projektu 85,3% 14,7% Tak Nie 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Najczęściej pojawiającą się przyczyną która uniemożliwiała kobietom poszukiwanie pracy był brak wolnego czasu spowodowany wychowywaniem dziecka, odpowiedź taką udzieliło 69,2% kobiet które nie poszukiwały pracy. Wśród innych przyczyn jedna uczestniczka poruszyła kwestię ciąży która była przyczyną braku poszukiwania pracy. Dla żadnej z uczestniczek powodem braku poszukiwania pracy nie był brak chęci oraz brak potrzeby pracowania. Rysunek 70. Przyczyny nie poszukiwania pracy przez uczestniczki projektu 15,4% 15,4% 69,2% Brak wolnego czasu, wychowywałam dziecko(i) Inna przyczyna Uczyłam się 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Uczestniczki Projektu zostały poproszone o ocenę miejsca pracy w którym odbywały subsydium ½ etatu. Oceny pozytywne wystawiło 65,4% respondentek z czego oceny najwyższe stanowiły 37,4%. 28% respondentek wstrzymało się od oceny przedsiębiorstwa w którym przebiegało ich uczestnictwo w Projekcie. Negatywna opinia na temat firmy pojawiła się tylko jeden raz przy ocena ta dotyczyła relacji z współpracownikami lub przedsiębiorcą. Rysunek 71. Ocena przedsiębiorstwa w którym odbywała subsydium uczestniczka Projektu Bardzo dobrze 28,0% 37,4% brak odpowiedzi 1,3% 5,3% 28,0% Dobrze Trudno powiedzieć 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Raczej źle 76

77 W pytaniu dotyczącym korzystania w przeszłości przez uczestniczki Projektu z innych form wsparcia oferowanych w Miejskim Urzędzie Pracy w Kielcach uzyskane wyniki mówią jednoznacznie że uczestniczki dzielą się na dwie prawie identyczne grupy, 49,3% uczestniczek nie korzystało z wsparcia natomiast 50,7% kobiet korzystało już z oferty Urzędu Pracy. Rysunek 72. Struktura grupy uczestniczek pod względem korzystania w przeszłości z innych form wsparcia oferowanych przez Miejski Urząd Pracy w Kielcach 49,3% 50,7% Nie Tak 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Spośród wielokrotnych odpowiedzi najczęściej wybieraną formą wsparcia były staże, brało w nich udział 40,8% uczestniczek korzystających ze wsparcia. Drugą popularną formą wsparcia były szkolenia organizowane przez Urząd Pracy (32,7%). Najmniejsza ilość korzystających ze wsparcia kobiet miała możliwość z uczestnictwa w projektach urzędu pracy, uczestniczyło w nich 4,1% kobiet. Inną formą wsparcia z której korzystała jedna uczestniczka Projektu był zasiłek dla bezrobotnych. Rysunek 73. Formy wsparcia oferowane przez Urząd Pracy z których korzystały uczestniczki Projektu Staż 4,1% 2,0% 6,1% 14,3% 32,7% 40,8% Szkolenia Poradnictwo zawodowe i pośrednictwo pracy Jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej Projekty Urzędu Pracy 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Ocena pozytywna dla subsydium ½ etatu została wystawiona przez 97,4% kobiet które korzystały już z wsparcia, ocenę najwyższą przydzieliło 84,2% kobiet co świadczy o bardzo dużym poziomie zadowolenia wśród uczestniczek. Żadna z uczestniczek nie oceniła Projektu negatywnie, tylko jedna respondentka uważała że trudno jej ocenić subsydium na tle innych form wsparcia. Wyniki badań jakościowych zostały potwierdzone badaniami CATI, w indywidualnym wywiadzie kobiety najczęściej porównywały subsydium ze stażami i oceniały subsydium ½ etatu jako lepsze, bardziej efektywne. Subsydium posiada w ich opinii dopasowaną formę pracy która pozwala kobietom godzić wiele obowiązków z życiem zawodowym. Inne Zdecydowanie bardziej korzystne, chociażby ze względów etatowych. Jest to pół etatu a nie cały etat, korzyści finansowe też za tym idą. Jest łatwiej komuś, kto przez dłuższy okres czasu nie pracował przeorganizować się, wdrożyć w zawód. [Uczestniczka 63] 77

78 Rysunek 74. Ocena PI Novum subsydium na tle innych form wsparcia z których korzystały uczestniczki Projektu 84,2% Bardzo dobrze 13,2% Dobrze 2,6% Trudno powiedzieć 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Wszystkie uczestniczki projektu subsydium ½ etatu zostały zapytane o problemy z którymi się borykały w trakcie odbywania subsydium. 84,0% respondentek wskazało że podczas odbywania subsydium nie wystąpiły żadne problemy warte odnotowania. Wśród problemów wymienianych przez uczestniczki w wywiadach indywidualnych najczęściej pojawiał się stres i obawa przed wejściem kobiety w nową rolę i otoczenie. Kobiety które opuszczały dom i zostały postawione w nowej sytuacji bały się że nie podołają nowym obowiązkom i wrócą do całodobowej opieki nad dzieckiem Stres jest zawsze jak się idzie do nowej pracy. Nie zna się otoczenia ani zakresu obowiązków. Ale to nie jest taki lękliwy stres, tylko bardziej motywujący, ze wskazaniem na to, że będzie lepiej, a nie gorzej. Tak było w moim przypadku. Teraz jest lepiej, ale wiadomo, dni są różne, każdy przynosi coś nowego. Nigdy nie wiadomo, co jeszcze może nastąpić. [Uczestniczka 26] Rysunek 75. Występowanie problemów w trakcie trwania Projektu subsydium ½ etatu 16,0% 84,0% Tak Nie 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Wśród problemów najrzadziej wskazywanymi były problemy rodzinne (6,3% z występujących problemów) natomiast pozostałe problemy takie jak źle układająca się współpraca, trudności z pogodzeniem obowiązków zawodowych i rodzinnych oraz inne problemy występowały z taką samą częstotliwością (31,3%). Wśród innych problemów, które występowały w trakcie uczestnictwa w projekcie pojawiał się daleki dojazd do miejsca pracy. 78

79 W badaniu jakościowym odpowiedzi niewiele różniły się od tych uzyskanych w trakcie badania ilościowego. Wiele kobiet twierdziło że nie napotkały żadnych trudności na drodze, a jeśli już występowały to miały one charakter przyzwyczajenia się do nowych obowiązków. Kobiety początkowo musiały przeorganizować swoje życie, nauczyć się wcześniej wstawać, regularnie wychodzić z domu i pogodzić opiekę nad dzieckiem z pracą. Większe trudności takie jak problemy w miejscu pracy były pojedynczymi przypadkami spowodowanymi nieodpowiedzialną postawą pracodawców do uczestniczek Projektu. Pierwsze dniu subsydium były trudne. Trzeba było się przestawić. Właśnie ta zmiana organizacyjna była trudna przez pierwszych kilka dni, kiedy trzeba się przyzwyczaić do zostawiania dziecka, do wyjazdów, do nowych obowiązków. [Uczestniczka 38] W pokonywaniu trudności kobiety najczęściej otrzymywały pomoc rodziny lub innych osób z otoczenia. Wsparcie to pochodziło od rodziców, partnerów, przyjaciół ale i ze środowiska firmy. Pomoc kobiety otrzymywały nawet od pracodawców oraz współ. Była taka jedna osoba, dzięki niej różne drobne bariery łatwiej mi było przezwyciężyć, zrozumieć, inaczej spojrzeć. Ta osoba wnosi wiele pozytywnych relacji w pracy. To był normalny pracownik firmy, taki jak ja. [Uczestniczka 26] Rysunek 76. Z jakimi trudnościami borykały się uczestniczki Projektu Inne trudności 6,3% 31,3% 31,3% 31,3% Źle układająca się współpraca w miejscu pracy Trudność pogodzenia obowiązków wychowawczych z pracą 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% Problemy rodzinne W pytaniu dotyczącym zmian w postawie członków gospodarstwa domowego odnośnie znaczenia samorealizacji i aktywności zawodowej uczestniczek projektu oceniano spadek lub wzrost znaczenia poszczególnego aspektu. Ocena o wartości zerowej odpowiadała poziomowi w momencie przystąpienia do projektu. Najczęściej znaczenie samorealizacji uczestniczki oceniały na poziomie najwyższym (5), odpowiedź taka wybrało 40% respondentek. Najczęściej wybierana oceną dla aktywności zawodowej także była ocena najwyższa, wybrana przez 50,7% kobiet. Brak zmiany znaczenia samorealizacji i aktywności zawodowej wybrało także wiele uczestniczek, samorealizacja uzyskała tą ocenę (zero) w 24,0% a aktywność zawodowa w 21,3% przypadków. 79

80 Rysunek 77. Zmiana w postawie członków gospodarstwa domowego uczestniczek wobec samorealizacji oraz aktywności zawodowej Samorealizacja ocena 5 Aktywność zawodowa 40,0% ocena 4 50,7% 14,7% 12,0% 5,3% ocena 3 ocena 2 6,7% 4,0% 16,0% 24,0% 4,0% ocena 1 ocena 0 1,3% 21,3% ocena -5 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% W wyniku udziału w Projekcie uczestniczki projektu osiągnęły wiele korzyści, najczęściej wskazywaną z nich jest podniesienie poziomu umiejętności i kwalifikacji (82,7%). Wśród wielokrotnych odpowiedzi większość korzyści zostało wybrane przez ponad połowę respondentek, m.in. zwiększenie wiary w samą siebie (73,3%), znalezienie pracy (70,7%), polepszenie kontaktów społecznych (65,3%) oraz zwiększenie motywacji do aktywności zawodowej (64,0%). Najrzadziej wskazywaną przez uczestniczki Projektu korzyścią była poprawa stosunków rodzinnych wybrana przez 42,7%. Warto zaznaczyć że żadna respondentek nie uważa że subsydium ½ etatu nie przynosi żadnych korzyści. Wśród innych korzyści które zaznaczyło 8% kobiet wymienić można polepszenie się ich sytuacji finansowej oraz zdobycie doświadczenia zawodowego. Rysunek 78. Korzyści osiągnięte przez kobiety poprzez uczestnictwo w Projekcie 82,7% 73,3% Podniesienie poziomu umiejętności i kwalifikacji Zwiększenie wiary w samą siebie 70,7% 65,3% 64,0% Znalezienie pracy Polepszenie kontaktów społecznych 42,7% Zwiększenie motywacji do aktywności zawodowej 8,0% Poprawa stosunków rodzinnych 0,0% 15,0% 30,0% 45,0% 60,0% 75,0% 90,0% Inne korzyśc 80

81 W kolejnym pytaniu badania ilościowego kobiety zostały poproszone o wskazanie w jakim stopniu zgadzają się z przedstawionymi stwierdzeniami dotyczącymi udziału w Projekcie PI Novum subsydium. Najwięcej kobiet zgadzało się ze stwierdzeniem w którym poleciły by one taki model wsparcia innym kobietom, zdecydowanie zgadzało się z tym 98,7% respondentek, pozostałe 1,3% odpowiedziało że raczej zgadza się z tym stwierdzeniem. 93,3% kobiet uważało także że zdecydowanie takie projekty powinny być dostępne dla większej ilości kobiet. Zadowolone z udziału w projekcie uczestniczki stanowiły 97,3% respondentek natomiast przeciwnego zdania było jedynie 1,3%. Praca zawodowa jest ważna dla 96,0% uczestniczek projektu, z czego zdecydowanie pewne tego kobiety stanowią 78,7% z nich. Żadna z respondentek nie uważa że praca zawodowa nie jest dla nich nieważna. Ze stwierdzeniem iż uczestnictwo w projekcie poprawiło ich sytuację na rynku pracy zgodziło się 86,7% badanych, przeciwnego zdania było 4% kobiet które uważały że ich sytuacja pozostała bez zmiany. Natomiast zwiększenie motywacji do pracy zadeklarowało 89,3% uczestniczek, z czego 70,6% była o tym zdecydowanie przekonana. ½ etatu jako optymalny czas pracy dla wychowującej matki został także oceniony jako stwierdzenie z którym zgadzają się kobiety, 89,3% badanych było tego zdania. Jedna kobieta uważała że raczej nie jest to optymalny czas. W stwierdzeniu o spokojnej przyszłości kobiety nie były już tak optymistycznie nastawione, jedynie 34,7% kobiet uważa że ich przyszłe życie zawodowe będzie przebiegało bezproblemowo. W tym stwierdzeniu zanotowano także największy udział odpowiedzi w których respondentki nie były zdecydowane i nie potrafiły udzielić jednoznacznej odpowiedzi (24,0%). Kobiety które nie są pewne swojej przyszłości stanowiły 18,7% uczestniczek projektu. W ostatnim punkcie kobiety wyrażały swoją opinię o szansach na znalezienie pracy bez udziału w projekcie. Kobiety które uważały, że bez problemu znalazłyby pracę bez wsparcia były o tym przekonane w 8%, natomiast raczej skłonnych tak twierdzić było 5,3%. Łącznie niezgodnych z tym kobiet było 72%, uważały one że bez subsydium ½ etatu miałyby trudności ze znalezieniem pracy. 81

82 Rysunek 79. Ocena stwierdzeń dotyczących uczestnictwa w Projekcie przez uczestniczki Poleciła bym taki model wsparcia innym kobietom Takie Projekty powinny być dostępne dla większej ilości kobiet 98,7% 93,3% 5,3% 1,3% 1,4% Zdecydowanie się zgadzam Jestem zadowolona z udziału w projekcie 93,3% 4,0% 1,3% 1,4% Raczej się zgadzam Praca zawodowa jest dla mnie ważna Uczestnictwie w projekcie poprawiło moją sytuację na rynku pracy Udział w projekcie zwiększył moją motywację do pracy 78,7% 70,7% 70,6% 17,3% 4,0% 16,0% 9,3% 4,0% 18,7% 8,0% 2,7% Ani się zgadzam ani się nie zgadzam Raczej się nie zgadzam ½ etatu jest optymalnym czasem pracy dla wychowującej matki Jestem spokojna o swoją przyszłość 34,7% 69,3% 22,7% 20,0% 9,3% 1,3% 24,0% 12,0% 6,7% Zdecydowanie się nie zgadzam Bez problemu znalazłabym pracę bez udziału w projekcie 5,3% 8,0% 14,7% 20,0% 52,0% 0% 25% 50% 75% 100% W badaniu zostały uczestniczkom przedstawione różne grupy wiekowe dzieci, zadaniem kobiet było wskazanie (wielokrotne odpowiedzi) które z nich są odpowiednie aby ich matki mogły korzystać ze wsparcia oferowanego w subsydium ½ etatu. Najczęściej wybieraną była duża grupa dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym, odpowiedź tą wskazało 68,0% respondentek. Wiek dzieci starszych, chodzących do szkoły podstawowej w klasach od 1 do 3 został wskazany przez 40,0% kobiet. 82

83 Rysunek 80. Jaki zdaniem uczestniczek powinien być wiek dziecka aby jego matka mogła uczestniczyć w subsydium ½ etatu 68,0% w wieku żłobkowym lub przedszkolnym 44,0% w wieku przedszkolnym 40,0% w wieku szkolnym klasy I-III 28,0% w wieku żłobkowym 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% Kobiety które korzystały ze wsparcia subsydium w zdecydowanej większości uważają, że oferowana ½ etatu jest najlepszym wyjściem dla kobiet wychowujących małe dzieci do lat 6, odpowiedź tą wybrało 78,7% z nich. W propozycjach innych (4,0%) kobiety odpowiadały że powinno to być ustalane bezpośrednio pomiędzy pracodawcą a uczestniczką subsydium ponieważ każdy ma inne wymagania. W wywiadach pogłębionych kobiety potwierdzały że ½ etatu jest odpowiednim wymiarem pracy, natomiast często poruszały one kwestię iż powinno to być uzależnione od branży w jakiej firma pracuje oraz od stanowiska na którym odbywane jest subsydium. Koszty dojazdu także mogą być niższe w sytuacji w której kobieta pracować będzie przez większą ilość godzin w ciągu kilku dni. Niektóre panie po prostu zostawały dłużej, jak w jakimś biurze zaczną papierkową robotę to wiadomo, że muszą to skończyć. To powinno być jednak uzależnione od zawodu. To jest naprawdę wygodne, że można sobie po 6 godzin czy po 5 pracować, ten jeden dzień wolnego można sobie wtedy zrobić. [Uczestniczka 35] Rysunek 81. Jaki powinien być według kobiet wymiar czasu odbywania subsydium 78,7% ½ etatu 14,7% ¾ etatu 4,0% 2,7% inne(jakie?) Cały etat 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 83

84 Uczestniczki Projektu uważają że wymiar godzin do przepracowania powinien być elastyczny, do uzgodnienia pomiędzy kobietą i przedsiębiorca. 20 godzinny tydzień pracy wybrało 45,3% respondentek, na drugim miejscu był miesiąc składający się z elastycznych 80 godzin pracy (25,3% wskazań). Czas pracy w którym kobieta pracuje co 2gi dzień przez pełne 8 godzin było najrzadziej wybieraną opcją, jedynie 1,3% uczestniczek projektu uważa go za odpowiedni. W propozycjach innych pojawiły się odpowiedzi sugerujące że czas ten powinien wynosić od 4 do 6 godzin dziennie oraz że dobrym wyjściem byłoby zastosowanie elastycznych godzin pracy. Wyniki badania zostały potwierdzone także w przypadku wymiaru godzin, kobiety są zainteresowane najbardziej elastycznymi godzinami pracy aby móc w awaryjnych sytuacjach wykorzystać tą opcję w celu opieki nad dzieckiem. Uczestniczki badania są świadome że sztywne godziny pracy mogą prowadzić do absencji w pracy spowodowanej chorobą dziecka lub sytuacją w której nikt nie może zaopiekować się dzieckiem. Jeżeli mamy być elastyczni i to ma być po to żeby pomagać kobietom, to wiadomo że zależy też od charakteru pracy. Są prace które się wykonuje po południu, są prace biurowe które się wykonuje zazwyczaj. Czasem zdarza się że jeden małżonek pracuje od rana do południa, kobieta popołudniu w jakiś lokalach czy usługach kosmetycznych też może wtedy pracować. [Uczestniczka 29] Rysunek 82. Wymiar godzin w jakim powinno się odbywać subsydium zdaniem uczestniczek 1,3% 8,0% 20,0% 25,3% 45,3% tygodniowo 20 godzin (do uzgodnienia z kobietą i przedsiębiorcą) miesięcznie 80 godzin (do uzgodnienia z kobietą i przedsiębiorcą) codziennie po 4 godziny inne 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% co drugi dzień po 8 godzin Kolejne pytanie dotyczyło pory dnia w której zdaniem kobiet powinno odbywać się subsydium, wśród odpowiedzi można zauważyć wciąż dużą zgodność grupy uczestniczek. Najczęściej wybierały one godziny pracy żłobków i przedszkoli jako odpowiednie (52,0% wskazań) natomiast godziny poranne wybrało 30,7% kobiet. Praca w weekendy oraz godziny popołudniowe w opinii kobiet są bardzo nieatrakcyjną godziną pracy dla matki, odpowiedzi te wybrano po jednym razie. Odpowiedzi inne (14,7%) jak w większości pytań charakteryzowały się propozycjami elastycznych godzin pracy w których to kobieta decyduje kiedy mogła i chciałaby pracować. Argumenty które wykorzystywały uczestniczki w badaniu jakościowym to między innymi możliwość zostawienia dziecka w godzinach pracy żłobków i przedszkoli pod opieką odpowiedzialnych wykwalifikowanych osób, natomiast dla kobiet które nie mogą skorzystać z takiej opieki oferowały one elastyczne godziny pracy, aby mogły one dopasować godziny pracy do planu dnia. 84

85 Wtedy dziecko ma opiekę zagwarantowaną, mama nie czuje stresu, że musi się spieszyć do dziecka. Od jednej pani słyszałam, że nie bardzo miała z kim dziecko przez kilka dni zostawić i musiała zostawiać z sąsiadką czy babcią. Ważne jest aby matka miała taki komfort, że dziecko ma opiekę, wtedy może wykonywać tą pracę. Trzeba się dogadać, czasem zdarzało się, że mój mąż ma pracę w tym samym czasie, co ja i wtedy ktoś trzeci musi się dzieckiem zająć. [Uczestniczka 26] Rysunek 83. Pora dnia w której zdaniem uczestniczek powinna pracować kobieta wychowująca małe dziecko do lat 6 30,7% 52,0% w godzinach pracy żłobków i przedszkoli w godzinach porannych 1,3% 1,3% 14,7% Inne w weekendy 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% w godzinach popołudniowych W testowanym produkcie okres próbny trwający miesiąc został wybrany przez 58,7% respondentek, natomiast pozostałe kobiety wybierały odpowiedzi dotyczące dłuższych okresów próbnych. 16% wszystkich odpowiedzi stanowiły propozycje uczestniczek w których mówiły one o trzech miesiącach jako najlepszym czasie na dopasowanie się pracownika i pracodawcy. 9,3% respondentek uważało że okres próbny jest zbędny i nie powinien znajdować się on w zapisach projektowych subsydium ½ etatu. Długość okresu próbnego który powinien trwać jeden miesiąc w opinii kobiet jest złotym środkiem pomiędzy oczekiwaniami kobiet i przedsiębiorców. Pracodawcy chcą jak najdłuższego okresu próbnego aby móc sprawdzić pracownika na wielu płaszczyznach, natomiast kobiety uważają, że jednak po miesiącu większość ich umiejętności i predyspozycji zostało już ocenionych i wolą już pewną pracę przez rok. Wydaje mi się, że jak się ktoś nadaje do pracy to wiadomo od razu. Jeżeli się spodoba pracodawcy dana osoba, jak w moim przypadku, zapomnieliśmy o okresie próbnym, praca mi bardzo pasowała. Także okresu próbnego u mnie nie było. Ale jeden miesiąc wydaje mi się że wystarczy. To wtedy pracodawca sam oceni, czy dana osoba się nadaje na stanowisko czy nie. [Uczestniczka 68] 85

86 Rysunek 84. Długość trwania okresu próbnego w opinii uczestniczek Projektu 58,7% okres próbny 1 m-c 17,3% 14,7% inne okres próbny 2 m-e 9,3% nie powinno być okresu próbnego 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% W pytaniu dotyczącym długości trwania subsydium ½ etatu kobiety w 52,0% zgadzały się z oferowanymi w testowanym produkcie 12 miesięcznym subsydium. Dłuższe subsydium było odpowiednie dla 22,6% kobiet, natomiast subsydium trwające mniej niż 12 miesięcy było wybierane zdecydowanie rzadziej, najatrakcyjniejszym okresem krótszym od 12 miesięcy było subsydium trwające około 9 miesięcy, wybrało je 18,75 respondentek. Założona w projekcie długość trwania subsydium została także poparta opiniami w wywiadach indywidualnych w badaniu jakościowym, długość takiego wsparcia jest argumentowana odpowiednim czasem dla wdrożenia się do obowiązków i zdobycia wartościowego doświadczenia które w przypadku krótkich staży 3 miesięcznych jest w wielu przypadkach wybrakowane. Krótszy okres wydaje mi się niewystarczający żeby dojść do wprawy w wykonywanej pracy. Ja się spotkałam z rzeczą nową, gdzie cały czas czegoś musiałam się uczyć i podejrzewam, że jeszcze w 100% wszystkiego nie opanowałam. Ten czas powinien być na tyle wystarczający żeby każde z nas mogło się nauczyć na 100% dziedziny w jakiej pracuje. [Uczestniczka 25] Rysunek 85. Jak długo powinien trwać okres subsydium ½ etatu zdaniem uczestniczek projektu 2,7% 2,6% 1,3% 18,7% 22,6% 52,0% do 12 m-cy powyżej 12 m-cy od 9 do 12 m-cy od 6 do 9 m-cy Inne od 3 do 6 m-cy 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Kolejnym przykładem dużego pokrycia się oferowanego wsparcia z oczekiwaniami kobiet jest pytanie dotyczące wysokości stypendium przyznawanego kobietom podczas pracy w ramach subsydium ½ etatu. 49,3% kobiet uważa że stypendium w wysokości 110% jest najodpowiedniejsze. 86

87 Stypendium wyższe niż proponowane, czyli w wysokości 130% i 120% uzyskały kolejno 22,7% i 21,3%. Najniższe z proponowanych stypendiów nie cieszyło się poparciem kobiet, wybrało je jedynie 5,3% uczestniczek projektu. Pojawiła się także jedna propozycja w której zaproponowano stypendium w wysokości 1000zł netto za ½ etatu. Kobiety wysokość przyznawanego stypendium w wysokości 110% uważają za odpowiednie, nie jest to kwota pozwalająca na znaczące podniesienie poziomu życia lecz są świadome że w sytuacji zatrudnienia na ½ etatu dostawałyby zdecydowanie niższe wypłaty a różnica finansowa po zakończeniu subsydium zadziałałaby hamująco na ich chęci do dalszej pracy. Jeśli stypendium byłoby większe to nikt by się nie obraził. Z drugiej strony wiadomo jaki jest rynek pracy. Żeby potem nie było sytuacji w której ktoś w subsydium otrzymuje więcej niż w pracy którą mu się uda znaleźć normalnie na rynku pracy. [Uczestniczka 38] Rysunek 86. Proponowana przez uczestniczki wysokość stypendium przyznawanego w ramach subsydium 1,4% 5,3% 22,7% 21,3% 49,3% 110% zasiłku dla bezrobotnych 130% zasiłku dla bezrobotnych 120% zasiłku dla bezrobotnych 100% zasiłku dla bezrobotnych 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% Inne Wśród kobiet panuje przekonanie że pracodawca powinien deklarować czas zatrudnienia takiej samej długości w jakiej pracował on w jego firmie za darmo. Okres do 12 miesięcy wybrany został przez 32,0% kobiet, natomiast połowa roku była wskazywana przez niewiele mniejszą liczbę kobiet (30,7%). Zdania iż gwarancja zatrudnienia nie powinna być deklarowana przez przedsiębiorców było 6,7% uczestniczek Projektu. Badanie jakościowe pozwoliło na poznanie opinii kobiet na deklarowany przez przedsiębiorców okres zatrudnienia, jest on ich zdaniem zdecydowanie za krótki. Przedsiębiorcy w sytuacji zatrudniania pracownika bez ponoszenia żadnych kosztów przez 12 miesięcy powinni proponować zatrudnienie które w jak największym stopniu rekompensujące koszty poniesione przez Urząd Pracy. W końcu to oni mają przez rok czasu pracownika za darmo więc niech też coś dadzą od siebie, bo 3 miesiące to bardzo krótki okres zatrudnienia. [Uczestniczka 37] 87

88 Mimo deklaracji zatrudnienia kobiety nadal obawiają się że mogą stracić pracę z dnia na dzień ponieważ pracownik nie jest odpowiednio chroniony kodeksem pracy. Deklaracja zatrudnienia nie ma wówczas zbyt dużej wartości dla kobiet, jest ona tylko zapisem. Deklaracje i tak niewiele zmienia, patrząc na kodeks pracy to pracodawca może nas zwolnić nawet po miesiącu, zgubne jest gwarantowanie tego zatrudnienia. 3 miesiące jest w porządku, nawet mógłby być to miesiąc. Pracodawca jeżeli chce to i tak przedłuży zatrudnienie, a jeżeli nie, to nawet po 2 tygodniach znajdzie pretekst żeby zakończyć współpracę. Gwarancja tak na prawdę to nie ma dużego znaczenia później. [Uczestniczka 29] Rysunek 87. Ile powinno trwać zdaniem uczestniczek projektu deklarowane zatrudnienie okres zatrudnienia do 12 m-cy 32,0% 30,7% okres zatrudnienia do 6 m-cy 13,3% 13,3% 6,7% 4,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% powyżej 12 m-cy okres zatrudnienia do 3 m-cy nie powinno być gwarancji zatrudnienia Inne Podczas badania jakościowego uczestniczki projektu zostały zapytane o ocenę ich obecnej sytuacji zawodowej i społecznej, oceny te były bardzo pozytywne. W zdecydowanej większości występowały opinie w których kobiety uważały że ich sytuacja uległa dużej poprawie, poruszały one tematy zwiększania przez nie w trakcie pracy zakresu umiejętności, zdobywania cennego doświadczenia, zmiany w samoocenie, zwiększenie ilości kontaktów społecznych nie tylko w miejscu pracy ale także w przestrzeni publicznej. Na pewno jestem bardziej aktywna zawodowo. Mogłam się rozejrzeć, rozeznać w rynku pracy i nabyć umiejętności. Nowe umiejętności, nowe doświadczenie, żeby sobie lepiej radzić na tym rynku pracy. Na pewno lepiej sobie organizuje czas z dziećmi, godzę te dwie sprawy. [Uczestniczka 51] Rodziny uczestniczek jak i najbliższe osoby z otoczenia uczestniczek projektu także pozytywnie reagowali na podjęcie przez nie pracy. Kobiety często wspominały że bez wsparcia i pomocy rodziny nie były by w stanie pogodzić obowiązków zawodowych i rodzinnych, przede wszystkim były tutaj wymieniane matki uczestniczek oraz ojcowie którzy opiekowali się dziećmi w trakcie pracy, odbierali je z przedszkoli, dawali psychiczne wsparcie. 88

89 Oczywiście występowały także obawy wśród najbliższych, dotyczyły one przede wszystkim ilości obowiązków, które będzie musiała pogodzić kobieta pracująca i wychowuje dziecko. Ucieszyli się, zadeklarowali pomoc przy wychowaniu dziecka. Tutaj mama się małym zajmowała, dlatego miałam taką możliwość żeby podjąć tą właśnie pracę. Pół etatu, 4 godziny pracy dziennie też mi odpowiadało, nie musiałam zatrudniać opiekunki na 8 godzin tylko ktoś z rodziny mi pomógł. [Uczestniczka 68] Kobiety w trakcie wywiadów indywidualnych na temat swojego życia przed uczestnictwem w projekcie wypowiadały się w sposób negatywny. Życie matki siedzącej w domu było określane było jako nudne, męczące psychicznie, nie pozwalające na spełnianie własnych aspiracji. Kobiety nie chciały prowadzić zwyczajnego życia, chciały pracować i być potrzebne, nie tylko w roli matki. Siedziałam w domu i tyle. Zanim urodziłam dziecko to pracowałam, ale po urodzeniu dziecka siedziałam w domu i szukałam pracy. Zajmowałam się domem i dzieckiem, także nic ciekawego. [Uczestniczka 58] Wychowywanie dziecka oraz obowiązki domowe nie przysłoniły jednak chęci do podjęcia pracy, wiele kobiet poszukiwało jej lecz wszystkie próby kończyły się niepowodzeniem. Zajmowałam się dzieckiem i obowiązkami domowymi wobec męża i dzieci. Szukałam też pracy, ale - jak już mówiłam - mało jest osób, które chcą zatrudnić mamę małego dziecka. Chodziłam w różne miejsca, pisałam podania, ale niestety z bardzo niezadowalającym rezultatem. [Uczestniczka 26] Podczas rozmów z uczestniczkami Projektu zadano im pytania dotyczące ich oceny powrotu do życia zawodowego oraz czego spodziewały się w trakcie dalszej pracy. Ogólny powrót do pracy, wyjście z domu oraz wykonywanie innych obowiązków niż domowych było oceniane bardzo pozytywnie. Tak, bardzo pozytywnym, myślę, że to jest początek czegoś nowego. Jak to subsydium się skończy to będę sobie szukać pracy już pewna siebie. [Uczestniczka 17] Największymi oczekiwaniami wobec powrotu na rynek pracy była stabilizacja w życiu kobiet, poszukują one stałej pracy która pozwoli im się rozwijać i utrzymywać rodzinę. Kobiety są wyjątkową grupą która pomimo wielu przeszkód stawia dobro dziecka ponad wszystko i nie są one skłonne do zmian miejsca pracy bez poważnej przyczyny. 89

90 Rozwój i podnoszenia swoich kwalifikacji. Idzie się do pracy i zaczyna się od najniższego szczebla, później jest możliwość rozwijania skrzydeł. Także początek był dla mnie wdrażaniem na rynek pracy, ale nie ukrywałam od samego początku, że zależało mi na czymś więcej, żeby się dokształcać i podnosić swoje kwalifikacje. [Uczestniczka 29] Kobiety opisując swoje pierwsze wrażenia związane z przystąpieniem do projektu "PI Novum subsydium" skupiały się na pozytywnych aspektach takich jak zadowolenie z powodu otrzymania pracy, wiara we własne możliwości itp., natomiast opinie te były także często pełne obaw. Kobiety wracające na rynek pracy po długiej przerwie miały wątpliwości czy sobie poradzą, czy będą spełniały oczekiwania pracodawcy. Lęki te zniknęły w trakcie pracy, kiedy okazało się że praca im się spodobała i poczuły sie pewniej na swoim stanowisku. Na pewno się denerwowałam, była to moja pierwsza poważniejsza praca. Potem w pracy szło mi coraz lepiej. Myślę że same subsydium jest bardzo dużą pomocą dla osób takich jak my, kobiety wychowujące dziecko. [Uczestniczka 24] Oprócz oczekiwań kobiet wobec powrotu na rynek pracy zapytano także o ich oczekiwania względem samego subsydium ½ etatu. Pojawiło się wiele zróżnicowanych opinii, lecz większość z nich miała wydźwięk pozytywny. Opinie negatywne dotyczyły jednak podejścia przedsiębiorców do kobiet, nie samego subsydium które kobiety oceniały jako bardzo dobrze. Wśród oczekiwań kobiet najważniejsze było podjęcie pracy i zdobycie doświadczenia, nabycie pewności siebie aby w przyszłości mogły podjąć zatrudnienie bez lęku i obaw. Wszystkie oczekiwania zostały osiągnięte. Chciałam nauczyć się czegoś nowego, pracę podjęłam w moim kierunku kształcenia. Jeżeli nie uda mi się zostać u pracodawcy, liczę, że ten projekt pomoże mi w późniejszym znalezieniu innej pracy biurowe [...]. [Uczestniczka 60] Uczestniczki Projektu są kobietami które rozumieją że zapotrzebowanie na wsparcie takie jak subsydium ½ etatu jest potrzebne dla szerokiego grona odbiorców. Wśród potencjalnych odbiorców projektu wskazywały mężczyzn wychowujących dzieci, gdyż coraz częściej oni także przejmują role wychowawczą w gospodarstwie domowym. Uważają one także że ze wsparcia takiego mogą korzystać osoby starsze, którym niewiele brakuje do emerytury a jednak trudno im znaleźć pracę. Potencjalnym odbiorcą subsydium zdaniem kobiet mogą być osoby niepełnosprawne oraz bezrobotni którzy znajdują się w trudnej sytuacji w której podjęcie przez nich zatrudnienia w pełnym wymiarze jest niemożliwe lub utrudnione. Myślę, że w każdej z zagrożonych grup znajdą się osoby którym by się to przydało. Nie chcę wymienić jakiejś jednej, tylko spojrzeć obiektywnie. Mamy na pewno, osoby niepełnosprawne, czy na przykład starsze, którym też ciężko jest znaleźć pracę jak wypadną z rynku. [Uczestniczka 65] 90

91 Kobiety zapytane o zmiany jakie nastąpiły w ich życiu poprzez uczestnictwo w Projekcie odpowiadały że dotyczyły one przede wszystkim sfery niematerialnej. Zdobycie doświadczenia zawodowego i radzenie sobie w pracy miało pozytywny wpływ na poczucie własnej wartości u kobiet. Pewne siebie kobiety oceniają swoje szanse na rynku pracy o wiele, są aktywne i chcą się rozwijać. Aspekty finansowe znajdują sie na odległym miejscu wśród istotnych zmian. W każdej sferze przyniosło to jakieś dobre zmiany. Na pewno wychodzi się do ludzi, uczy się nowych sytuacji. Każde stanowisko jest innym stanowiskiem. W każdej firmie się inaczej pracuje, zawsze uczy się czegoś innego, z innymi ludźmi. Ja miałam szeroki zakres obowiązków, musiałam na prawdę wykazać się, wykrzesać z siebie dużo. Zauważyłam że na prawdę wiele jestem w stanie zrobić samodzielnie. W domu też jest inaczej, człowiek jak już wyjdzie z tego domu to i życie poza pracą jest inne. Na całe życie człowieka ma praca wpływ. [Uczestniczka 59] Kobiety zostały także zapytane o wpływ subsydium na ich życie rodzinne, o aspekty życia rodzinnego które uległy zmianie. Kobiety dzięki pracy stawały się lepiej zorganizowane, planowały dni w wyprzedzeniem, zaczęły o siebie dbać, wychodzić do ludzi, korzystać z życia. Dzięki takim zmianom dzieci widzą swoją mamę jako osobę zorganizowaną i pracowitą co także można uznać za pozytywny efekt subsydium. Moje podejście do wszystkiego. Nie należę do kobiet, które by rano wstały, potrafiły się ubrać, umalować, uczesać, pójść do fryzjera, zrobiłam się strasznie zaniedbana. A jak wiedziałam, że idę do pracy, to musiałam iść do fryzjera i doprowadzić sie do porządku. Praca miała na moje małżeństwo korzystny wpływ, bo to nic przyjemnego patrzeć na zaniedbaną kobietę która tylko siedzi w pieluchach i wygląda jak kopciuszek. [Uczestniczka 60] Zmianie także podlegały postawy innych członków rodziny wobec kobiety która pracuje. Dzieci niestety początkowo odczuwały brak matki przez kilka godzin lecz szybko sie przyzwyczajały do nowej sytuacji, natomiast partnerzy uczestniczek projektu postrzegali je jako bardziej odpowiedzialne, atrakcyjne i szczęśliwe. Poprawie ulegały kontakty rodzinne. Mąż zauważy że jestem inna. Siedząc w domu zrobiłam się osowiała, nic mi się nie chciało, wydawało mi się że wszędzie mam pecha. Od tego czasu jestem bardziej zorganizowana. Siedzenie w domu rozleniwia, dzięki pracy miałam plan dnia. Wiedziałam że przyjdę do pracy, potem odbiorę dziecko. Życie mi się bardziej uporządkowało. Mąż też to docenił, zawsze wierzył we mnie, ale zauważył że jestem bardziej wesoła, uśmiechnięta, bardziej zadowolona. [Uczestniczka 58] 91

92 Tabela 4. Słabe i mocne strony ewaluowanego Produktu w opinii uczestniczek projektu Mocne strony Czas pracy na pół etatu Możliwość pogodzenia życia zawodowego i rodzinnego Możliwość zdobywania doświadczenia Przywrócenie kontaktów społecznych Rozwój osobisty Możliwość powrotu na rynek pracy Długi okres trwania subsydium Podnoszenie kwalifikacji zawodowych Stabilizacja życia Słabe strony Za duża ilość biurokracji Zwrot kosztów dojazdu ograniczony do komunikacji miejskiej Ograniczenie grupy docelowej do matek z dziećmi do lat 6 Zdobyte doświadczenie zawodowe w trakcie korzystania ze wsparcia MUP w Kielcach także było oceniane pozytywnie, jest ono rozpatrywane jako zwiększające się możliwości kobiet, dzięki niemu czują się one pewniej na rynku pracy i w przyszłości będą lepiej prezentować się w trakcie starania o pracę. Oczywiście, że jest to bardzo ważne. Jeżeli pozwoli to na nowo wrócić mi na rynek, uwierzyć w siebie, wdrożyć się w system pracy i poznać z powrotem specyfikę pracy, pogodzić to też z rodziną. Także wyłącznie wszystko jest na plus. [Uczestniczka 29] Projekt był także oceniany przez kobiety jako prorodzinny, dzięki niemu kobiety mogą w przyszłości odczuwać mniejszy strach przez urodzeniem dziecka co w aktualnej sytuacji na rynku pracy równa się z bolesną utratą wartości dla pracodawcy. Jest to rodzaj polityki prorodzinnej. Jest wsparcie, kobieta ma czas na pracę i na dziecko. Zamiast dawać pieniądze, państwo w ten sposób mobilizuje kobiety. Myślę, że jest to bardzo trafione. [Uczestniczka 65] Na zakończenie wywiadów indywidualnych kobiety wyraźnie wskazywały że poleciłyby taką formę wsparcia swoim znajomym które znajdowałyby się w podobnej sytuacji. Natomiast zapytane o chęć ponownego przystąpienia do projektu także wszystkie uczestniczki wyraziły chęć i gotowość do podjęcia uczestnictwa, często kobiety wspominały nawet o gotowości do pełnoetatowej pracy na 8 godzin dziennie. Pewnie powinnam od razu powiedzieć, że tak. Myślałam o tym właśnie ostatnio wracając z pracy. Na pewno chciałabym skorzystać, ale nie wiem, czy na 1/2 etatu. Dzieci mam już troszkę starsze, jedno poradziłoby już sobie samo, drugie teraz pójdzie do przedszkola, do zerówki, więc obaj będą teraz spędzać 92

93 dużo czasu poza domem. Na pewno bym skorzystała, ale nie wiem, czy na pół etatu, wolałabym więcej. [Uczestniczka 26] Podczas przeprowadzanych wywiadów grupowych kobiety poruszyły kwestię wykorzystywania przez przedsiębiorcę jednej z uczestniczek projektu. Sytuacja ta polegała na wymuszaniu pracy po godzinach oraz na mobbingu. -Głównie chodziło o długie godziny pracy, jakieś pretensje, że nie chce zostawać, to chyba głównie o to chodziło. -Z tego, co wiem niedotrzymanie tego ½ etatu. -Tak, wręcz gęsta atmosfera, mówiła że nie mogła zostawać dłużej. A tam było po prostu tak że musi wykonać pracę, a pracy było bardzo dużo. Niestety pracodawca myślał sobie że znalazł tanią siłę roboczą. [Uczestniczki FGI] Przedsiębiorstwa biorące udział w testowaniu produktu W ramach niniejszej ewaluacji, do badania zaproszono również przedsiębiorców, którzy brali udział w testowaniu produktu. Badanie przedsiębiorstw zostało przeprowadzone zarówno poprzez komponent ilościowy, jak również jakościowy. Badaniem objęto wszystkie przedsiębiorstwa, które brały udział w etapie testowania ewaluowanego Produktu. Wśród respondentów, znalazło się 58,,6% właścicieli lub współwłaścicieli badanych przedsiębiorstw, 20% osób zarządzających firmą, 11,4% odpowiedzialnych za politykę personalną oraz 10% opiekunów uczestniczek odbywających subsydium. Rysunek 88. Rola respondentów w reprezentowanych przedsiębiorstwach 58,6% Właściciel lub współwłaściciel firmy 27,8% 78,3% Ogółem Osoba zarządzająca firmą/instytucją lub jego bezpośredni Osoba odpowiedzialna za politykę personalną 20,0% 33,3% 13,0% 11,4% 22,2% 66,7% Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 Opiekun uczestniczki projektu PI Novum subsydium 10,0% 16,7% 8,7% 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% W pierwszej kolejności respondentów zapytano o powody przystąpienia do etapu testowania nowoopracowanej formy wsparcia. Przeważająca część badanych (67,1%) wskazała, że decyzję 93

94 o przystąpienia przedsiębiorstwa do Projektu podjęto ze względu na chęć pomocy wychowującym matkom. W dalszej kolejności respondenci wskazywali na zapotrzebowanie na (55,7%) natomiast w przypadku 30% badanych przedsiębiorstw decyzja zapadła dzięki argumentom osób zaangażowanych w realizację Projektu oraz ze względu na kwalifikacje i umiejętności uczestniczek. Respondenci, którzy wskazali na inny powód (4,3%) mieli na myśli chęć pozyskania pracownika bez ponoszenia kosztów, oraz rozmowę z kandydatką do odbywania subsydium. Rysunek 89. Motywacja przedsiębiorstw do udziału w etapie testowania Chęć pomocy wychowującym matkom Zapotrzebowanie na nowych Przekonała nas osoba zaangażowana w Kwalifikacje i umiejętności Inny powód 67,1% 66,7% 67,4% 55,7% 50,0% 58,7% 30,0% 33,3% 27,8% 30,4% 30,0% 16,7% 50,0% 23,9% 4,3% 5,6% 4,3% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0% 50,0% 75,0%100,0% Jednocześnie 45,7% respondentów jest zdania, że kobiety wychowujące dzieci bez problemu są w stanie powrócić lub wejść na rynek pracy, z czego 21,4% badanych jest o tym fakcie zdecydowanie przekonanych. Odmiennego zdania jest 38,6% badanych, z czego 18,6% zdecydowanie się z tym faktem nie zgadza. Należy również wskazać, że niemal wszyscy badani (94,3%, z czego 62,9% jest o tym fakcie zdecydowanie przekonanych) są zdania, że kobiety wychowujące dzieci do 6go roku życia, wymagają wsparcia w celu ich aktywizacji zawodowej. Stosunkowo wykluczające się wskazania badanych mogą wynikać ze świadomości respondentów dotyczącej dostępności wsparcia dla tej szczególnej grupy w postaci ewaluowanego produktu. Rysunek 90. Opinia na temat możliwości bezproblemowego powrotu lub wejścia na rynek pracy kobiet wychowujących dzieci do 6 lat 24,3% 16,7% 22,2% Raczej tak 26,1% 21,4% Ogółem 16,7% 27,8% Zdecydowanie tak 19,6% Od 50 do ,0% 50,0% 11,1% Raczej nie 19,6% Od 10 do 49 18,6% 22,2% Od 1 do 9 Zdecydowanie nie 19,6% Nie wiem, trudno powiedzieć 15,7% 16,7% 15,2% 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 94

95 Badani zwrócili uwagę, że skuteczne wsparcie, pozwalające kobietom wychowującym dzieci powrócić lub wejść na rynek pracy powinno mieć charakter aktywizujący, umożliwiający przestawienie się na nowy typ obowiązków. Respondenci w tym zakresie wskazywali na wszelkiego rodzaju staże oraz warsztaty i szkolenia. Bardzo pozytywnie odnosili się również do nowoopracowanej formy wsparcia. Uczestnicy badania zauważyli, że możliwość podjęcia pracy na pół etatu daje kobietom możliwość wdrożenia się pracę zawodową przy jednoczesnym ograniczeniu czasu rozłąki z dzieckiem. Dodatkowym atutem subsydium jest w opinii badanych możliwość wzajemnego wypróbowania się pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem co może skutkować długotrwałym zatrudnieniem. Ten projekt był świetnym rozwiązaniem, bo panie pracowały na pół etatu, PUP "dawał" nam te panie na rok, potem myśmy zatrudniały, to było naprawdę bardzo fajne, bo w międzyczasie można było sobie kogoś wymienić ewentualnie, gdyby się nie sprawdził. [Przedsiębiorca 27] Zdaniem respondentów, do głównych barier utrudniających matkom podjęcie zatrudnienia należy przede wszystkim trudność w godzeniu obowiązków rodzinnych z obowiązkami zawodowymi (61,4% wskazań), barierą tą wskazało aż 72,2% małych przedsiębiorstw. W następnej kolejności, uczestnicy badania wskazywali na brak doświadczenia zawodowego (45,7% wskazań). 22,9% respondentów wskazało natomiast na ograniczoną motywację, a 18,6% zwróciło uwagę na brak odpowiednich kompetencji. Należy również zwrócić uwagę, że 24,3% respondentów wskazało na inne bariery, które nie zostały przewidziane w kafeterii. Badani w tym zakresie wskazywali na długotrwała nieaktywność zawodową, która powoduje trudności z dostosowaniem się do wymagań rynku pracy, trudności w znalezieniu miejsc w żłobkach lub przedszkolach, nieprzychylność i brak zaufania ze strony pracodawców oraz trudną sytuację na rynku pracy. Brak aktywności po urodzeniu dziecka powoduje, że ona gorzej się czuje, jest zniechęcona do dalszych poszukiwań. Czasem te trudności powodują, że kobieta przestaje się starać i rynek pracy traci dobrego pracownika, specjalistę być może. A wszystko tylko dlatego, że kobieta pozostawała bez pracy z powodu macierzyństwa. [Przedsiębiorca 33] 95

96 Rysunek 91. Opinia na temat trudności doświadczanych przez kobiety wychowujące dzieci w związku z powrotem na rynek pracy Trudności w godzeniu obowiązków rodzinnych z Brak doświadczenia zawodowego Inne czynniki Brak motywacji do pracy Brak odpowiednich kwalifikacji (umiejętności Brak zaangażowania w pracę Brak odpowiednich kompetencji (np. komunikacji) 61,4% 33,3% 72,2% 60,9% 45,7% 50,0% 44,4% 45,7% 24,3% 50,0% 16,7% 23,9% 22,9% 16,7% 33,3% 19,6% 18,6% 16,7% 33,3% 13,0% 11,4% 0,0% 11,1% 13,0% 5,7% 16,7% 5,6% 4,3% Ogółem Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0%50,0%75,0%100,0% Spośród uczestników badania, nieco ponad połowa (51,4%) miała styczność z kobietami wychowującymi małe dzieci do lat 6, w okresie poprzedzającym ich uczestnictwo w testowaniu Produktu. Jednocześnie badani pozytywnie oraz bardzo pozytywnie (91,7%) oceniają poziom kompetencji i przystosowanie do pracy tych osób. Rysunek 92. Opinia na temat kompetencji i przystosowania do pracy kobiet wychowujących dzieci do 6go roku życia, z którymi badani mieli kontakt w okresie poprzedzającym uczestnictwo w testowaniu Raczej dobrze 50,0% 66,7% 22,2% 58,3% 41,7% Ogółem Bardzo dobrze Trudno powiedzieć 8,3% 8,3% 33,3% 33,3% 77,8% Od 50 do 249 Od 10 do 49 Od 1 do 9 0,0% 25,0% 50,0% 75,0%100,0% 96