WIEDZA. i praktyka. nr 3/2016
|
|
- Sebastian Cichoń
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 nr /016 WIEDZA i praktyka Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie po wypisie z oddziału noworodkowego rola lekarza pierwszego kontaktu. Dr hab. med. Przemko Kwinta 1
2 Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie po wypisie z oddziału noworodkowego rola lekarza pierwszego kontaktu Dr hab. med. Przemko Kwinta, prof. UJ 1 1 Klinika Chorób Dzieci Katedry Pediatrii, Instytut Pediatrii Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Wstęp Przedwczesne urodzenie się dziecka jest jednym z najtrudniejszych wyzwań dla opieki neonatologicznej. Mimo, iż zaledwie 0,7% dzieci rodzi się z masą ciała mniejszą niż 1500 g to wśród dzieci, które zmarły w pierwszym roku życia stanowią one od 0 do 50%. Szacuje się, że odsetek wcześniactwa w populacji krajów rozwijających się wynosi około 7%. W populacji amerykańskiej odsetek ten jest nawet wyższy i sięga 10 1%. Postępy w medycynie perinatalnej prowadzą do ciągłego spadku umieralności wśród dzieci urodzonych przedwcześnie. Rozwój nowoczesnych metod intensywnej terapii noworodka, jaki obecnie obserwujemy, pozwala na utrzymanie przy życiu noworodków o znacznej niedojrzałości i z ekstremalnie małą masą ciała < 1000 g i < 750 g (patrz definicje w Tabeli 1.). Wyzwaniem współczesnej neonatologii jest więc nie tylko utrzymanie przy życiu dzieci z grupy największego ryzyka, ale przede wszystkim poprawa jakości ich późniejszego życia. Jednym z kluczowych elementów opieki nad noworodkiem urodzonym przedwcześnie jest odpowiednie żywienie, mające na celu: zabezpieczenie odpowiedniej podaży energii i substratów do przystosowania się dziecka do życia pozałonowego (przyrost masy ciała prawidłowo 15 0 g/kg/dobę) oraz zapobieganie powikłaniom związanym z porodem przedwczesnym. Należy jednak zwrócić uwagę, że celem długoterminowym żywienia w okresie noworodkowym jest przede wszystkim właściwy rozwój ośrodkowego układu nerwowego oraz ograniczenie ryzyka występowania chorób związanych z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi [1]. Istotnym elementem jest dokładna ocena wzrastania, aby uniknąć nadmiernego przyrostu masy ciała i odległych tego konsekwencji. Żywienie noworodków wypisywanych z oddziałów intensywnej terapii do domu powinno opierać się na następujących elementach []: 1. Kwalifikacji do odpowiedniej grupy ryzyka problemów żywieniowych.. Doborze diety.. Doborze suplementacji diety.. Monitorowaniu rozwoju somatycznego. 5. Ustaleniu planu zakończenia specjalnego żywienia. Kwalifikacja do grup ryzyka Aby szczegółowo omówić schematy żywienia wcześniaków po wypisie z oddziału noworodkowego w pierwszej kolejności należy dokładnie określić istnienie czynników wpływających na dobór diety. Kwalifikacja do grup ryzyka opiera się na głównych parametrach: 1. Urodzeniowej masie ciała/wieku płodowym.. Rozwoju dziecka (przyroście masy ciała) w trakcie pobytu w oddziale noworodkowym.. Występowaniu powikłań wcześniactwa. Ze względu na potrzeby żywieniowe wyróżnić można grupy noworodków urodzonych przedwcześnie:
3 1. Grupa małego ryzyka noworodki urodzone w wieku płodowym > tygodni oraz z masą ciała >000 g bez istotnych problemów medycznych.. Grupa umiarkowanego ryzyka noworodki urodzone z masą ciała g bez istotnych powikłań okołoporodowych, bez technicznych problemów z karmieniem, z dobrym przyrostem masy ciała, z prawidłowymi wynikami gospodarki wapniowo-fosforanowej.. Grupa wysokiego ryzyka problemów żywieniowych (występowanie co najmniej jednego z poniższych kryteriów): a. Urodzeniowa masa ciała <1500 g. b. Zbyt wolny przyrost masy ciała przed wypisem z oddziału noworodkowego (<0 5 g/kg/dobę). c. Masa ciała w stosunku do wzrostu <5 percentyla lub masa ciała w stosunku do wieku skorygowanego <5 percentyla w chwili wypisu (patrz definicje oraz część dotycząca oceny rozwoju somatycznego). d. Przedłużone stosowanie odżywiania pozajelitowego w okresie noworodkowym (> 0 dni). e. Istotne powikłania wcześniactwa Klasyfikacja noworodków ze względu na wiek płodowy: 1. Noworodek przedwcześnie urodzony (wcześniak) do 6 tygodni ciąży i 6 dni ( 58 dni). Noworodek w fizjologicznym terminie porodu (donoszony) z ciąży trwającej od 7 do 1 tygodni i 6 dni (59 9 dni). Noworodek po fizjologicznym terminie porodu (przenoszony) po ukończeniu. tygodnia ciąży ( 9 dni) Klasyfikacja noworodków uwzględniająca ich masę urodzeniową w stosunku do wieku płodowego: 1. Noworodek o masie ciała za małej do wieku płodowego (small for gestational age SGA) o masie mniejszej od 10. centyla dla danego wieku płodowego. Noworodek z masą ciała odpowiednią do wieku płodowego (appropriate for gestational age AGA) masa pomiędzy centylem. Noworodek o masie za dużej względem wieku płodowego (large for gestational age LGA) masa powyżej 90. centyla Klasyfikacja noworodków w zależności od ich urodzeniowej masy ciała: 1. Noworodek z małą masą ciała (low birth weight LBW) <500 g i 1500 g. Noworodek z bardzo małą masą ciała (very low bith weight VLBW) <1500 g i 1000 g. Noworodek z ekstremalnie (skrajnie) małą masą ciała (extremely low birth weight ELBW) <1000 g Noworodki urodzone z masą ciała za małą do wieku płodowego (SGA) są często nazywane hipotrofikami. Hipotrofia wewnątrzmaciczna w nowej terminologii jest nazywana wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu (intrauterine growth retardation IUGR). W zależności od przyczyny zahamowania rozwoju i czasu jej działania, noworodki z IUGR można zaliczyć do jednej z poniższych grup: 1. Hipotrofia symetryczna obwód głowy, długość i masa ciała są proporcjonalnie zmniejszone w stosunku do czasu trwania ciąży i znajdują się poniżej. centyla dla danego wieku płodowego, a czynnik zadziałał we wczesnym okresie ciąży i spowodował spadek potencjału wzrastania płodu (np. zaburzenia genetyczne, wrodzone zakażenia).. Hipotrofia asymetryczna obwód głowy i długość ciała są odpowiednie do wieku płodowego, natomiast urodzeniowa masa ciała jest zmniejszona, czynnik zadziałał w końcowym okresie ciąży (np. niewydolność łożyska, niedożywienie matki). Tabela 1. Podział noworodków ze względu na czynniki ryzyka
4 (przede wszystkim dysplazja oskrzelowo-płucna). f. Problemy techniczne z karmieniem (zbyt mała objętość posiłków, bardzo długi czas karmienia). g. Nieprawidłowe wyniki badań oceniających gospodarkę wapniowo-fosforanową. Dobór diety Korzystny wpływ pokarmu naturalnego u noworodków urodzonych przedwcześnie nie podlega dyskusji. W każdym przypadku należy dążyć do wyłącznego podawania pokarmu kobiecego u noworodków urodzonych przedwcześnie. Preferowany jest oczywiście pokarm matki, ale jeżeli nie jest on dostępny należy rozważyć stosowanie mleka kobiecego pochodzącego z banków mleka []. Dopiero kolejnym wyborem powinno być stosowanie mieszanki mlecznej. Noworodki grupy małego ryzyka problemów żywieniowych Dzieci zakwalifikowane do tej grupy powinny być karmione jeżeli to możliwe piersią na żądanie. W przypadku braku lub niedoboru pokarmu dzieci te powinny otrzymywać standardowe mleko początkowe (jako uzupełnienie pokarmu lub jako podstawa diety). Należy dokładnie monitorować rozwój somatyczny i gdy jest on prawidłowy to należy podkreślić, że w tej grupie pacjentów nie ma wskazań do podawania wzmacniaczy mleka kobiecego ani stosowania mleka dla wcześniaków. Wprowadzanie pokarmów uzupełniających/stałych powinno odbywać się zgodnie z obowiązującymi zaleceniami żywieniowymi, czyli po ukończeniu. miesiąca kalendarzowego. Noworodki grupy umiarkowanego ryzyka problemów żywieniowych Bezpośrednio po wypisie ze szpitala zalecane jest karmienie mlekiem matki z podawaniem wzmacniacza mleka kobiecego. W grupie tej zachęcamy matki do prób przystawiania dziecka do piersi, tak aby możliwe było karmienie piersią na żądanie. Wprowadzenie karmienia piersią na żądanie uniemożliwia wzmacnianie mleka kobiecego. Jest to szczególny moment wymagający bardzo dokładnego monitorowania stanu dziecka przyrostu masy ciała, ale również monitorowania stanu gospodarki wapniowo-fosforanowej. U dzieci, u których nie ma możliwości karmienia mlekiem kobiecym zaleca się stosowanie specjalnych mieszanek dla wcześniaków typu po wypisie []. Mieszanki tego typu powinny być stosowane najczęściej do osiągnięcia wieku skorygowanego 6 miesięcy (patrz definicje Rycina 1.). W przypadku gdy dziecko wykazuje nadmierny przyrost masy ciała stosowanie mieszanki należy zakończyć wcześniej. W takiej sytuacji należy podać dziecku mleko początkowe. Należy również oznaczyć stężenie wapnia i fosforu, poziomu 5(OH) D we krwi oraz aktywność fosfatazy alkalicznej. Powyższe badania laboratoryjne należy ocenić ponownie po 6 tygodniach od zmiany diety, aby upewnić się, że stosowanie mleka początkowego zabezpiecza zapotrzebowanie szybko rosnącego niemowlęcia na wapń i fosfor. W sytuacji braku dostępu do mieszanki o typie po wypisie można rozważyć zastosowanie typowej mieszanki dla wcześniaków, kontrolując uważnie tempo wzrastania. Wprowadzanie pokarmów uzupełniających/stałych przy dobrej tolerancji karmienia i prawidłowym przyroście masy ciała należy opóźnić o około tygodnie, rozpoczynając od wprowadzenia kaszki kukurydzianej lub ryżowej, następnie jarzyn (dynia, ziemniak), i kolejno zupy jarzynowej. Dalsze stopniowe rozszerzanie diety o nowe produkty powinno być zgodne z zaleceniami żywieniowymi dla populacji polskiej [5]. Noworodki grupy wysokiego ryzyka problemów żywieniowych W grupie tej szczególnym problemem jest uzyskanie prawidłowego rozwoju somatycznego. Schemat żywienia nie różni się zasadniczo od schematu stosowanego w grupie umiarkowanego ryzyka. Bardzo ważnym jest promowanie karmienia naturalnego. Mleko kobiece powinno być stosowane łącznie ze wzmacniaczem mleka. Wprowadzenie
5 Rycina 1. Terminologia stosowana do określenia wieku noworodka urodzonego przedwcześnie Wiek płodowy: wiek liczony od daty ostatniej miesiączki do dnia porodu Wiek kalendarzowy: wiek liczony od daty porodu (w literaturze anglojęzycznej określany mianem postnatal age ) Wiek skorygowany: wiek liczony od przewidywanej daty porodu. Najczęściej wyliczany jest jako wiek kalendarzowy liczba tygodni, o ile dziecko urodziło się przedwcześnie (0-wiek płodowy). Ocena rozwojowa noworodków urodzonych przedwcześnie w okresie pierwszych lat życia powinna uwzględniać wiek skorygowany Wiek postmenstrualny: wiek (najczęściej wyrażany w tygodniach) liczony od daty ostatniej miesiączki. Wiek ten szczególnie jest używany w ocenie wzrastania i występowania powikłań w okresie pobytu w oddziale intensywnej terapii pełnego karmienia piersią na żądanie jest trudniejsze niż w pozostałych grupach, ale jeżeli się to uda to należy dzieci te objąć dokładną oceną zarówno rozwoju somatycznego, ale także gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz w kierunku niedokrwistości [6]. U dzieci bez innych dużych problemów medycznych, u których nie ma możliwości karmienia naturalnego należy rozważyć stosowanie mleka dla wcześniaków o typie po wypisie najczęściej aż do osiągnięcia wieku skorygowanego 6 1 miesięcy. W przypadku gdy dziecko wykazuje nadmierny przyrost masy ciała istnieją wskazania do zmiany mleka na mleko standardowe. Nadmierny zbyt szybki przyrost masy ciała definiowany jest najczęściej jako przekroczenie przez dziecko 50 percentyla dla masy ciała w odniesieniu do wieku skorygowanego. Szczególną grupą dzieci wymagającą bardzo indywidualnego podejścia są noworodki z bardzo dużym niedoborem masy ciała, długości i obwodu głowy w trakcie pobytu w oddziale intensywnej terapii noworodka. Problem ten określa się aktualnie mianem pozamacicznego zahamowania wzrastania (extrauterine growth retardation) i najczęściej dotyczy dzieci najciężej chorych, dzieci o powikłanym pobycie w oddziale intensywnej terapii noworodka. W przypadku tej grupy dzieci niezbędne jest dokładne wyliczenie zapotrzebowania kalorycznego i białka. Podstawowe zapotrzebowanie określa się odpowiednio na kg m.c./dobę i wynosi: 1,5 g i 108 kcal w wieku skorygowanym 0 6 miesięcy; 1, g i 98 kcal w wieku skorygowanym 7 1 miesięcy oraz 1,05 g i 10 kcal w roku życia (wieku skorygowanego). Uważa się, aby dziecko miało szansę na doganianie (catch-up), zapotrzebowanie 5
6 na białko i kalorie powinno być większe niż zapotrzebowanie podstawowe o procent wynikający z niedoboru masy ciała. Procent niedoboru masy ciała należy wyliczyć na podstawie poniższego wzoru: Niedobór masy ciała = 1 - (aktualna masa ciała/należna masa ciała w stosunku do wzrostu). Myśląc o należnej masie ciała u noworodka urodzonego przedwcześnie należy określić tzw. masę ciała należną do wzrostu. Wyliczenie masy ciała należnej do wzrostu polega w pierwszej kolejności na naniesieniu na siatce centylowej jaka jest długość dziecka, następnie na sprawdzeniu dla jakiego wieku ta długość byłaby 50 percentylem (wiek wzrostowy). Jeżeli już wiemy jaki jest wiek wzrostowy dziecka to na siatce centylowej masy ciała odszukujemy ile wynosi 50 percentyl właśnie dla tego wieku wzrostowego i to jest masa należna do wzrostu. W praktyce zapotrzebowanie na białko i kalorie dla tej szczególnej grupy dzieci może być nawet o 0 60% większe niż zapotrzebowanie standardowe. W takich sytuacjach jedynym rozwiązaniem będzie stosowanie u tych dzieci specjalistycznego mleka dla wcześniaków. W wielu miejscach można przeczytać, że tego typu mleko zalecane jest np. do osiągnięcia przez dziecko masy ciała 500 g lub 500 g a w innych, że przez miesiące. Jest to podejście bardzo uproszczone i nie uwzględniające indywidualnych potrzeb noworodków urodzonych przedwcześnie. Decyzja o kontynuacji lub też zakończeniu stosowania tego typu preparatów powinna opierać się na ocenie wzrastania dziecka. Jeżeli dziecko wzrasta prawidłowo i dogania mieszankę dla wcześniaków należy zamienić na mieszankę o typie po wypisie a po 6 tygodniach, jeżeli utrzymany jest prawidłowy trend rozwoju somatycznego, na mieszankę standardową (porównanie mieszanek zawarto w Tabeli.). W tej grupie dzieci nie należy opóźniać nadmiernie, czyli czekać do osiągnięcia wieku skorygowanego 5. miesięcy, wprowadzania pokarmów uzupełniających. Zależnie od współistniejących problemów, przy dobrych przyrostach masy ciała, tolerancji karmień należy podjąć próbę rozszerzania diety z opóźnieniem 6 8 tygodniowym, zaczynając od kaszek, jarzyn a następnie zupy jarzynowej. Nowe produkty należy wprowadzać nie częściej niż co dni. W tej grupie dzieci przy rozszerzaniu diety rolę doradcy może spełnić lekarz neonatolog z Poradni Noworodkowej konsultujący dziecko. Należy pamiętać o zmianie stopnia rozdrabniania posiłków, pokarmy uzupełniające podawać łyżeczką, aby odpowiednio wcześnie wykryć nadwrażliwość jamy ustnej, częstą u tych najbardziej niedojrzałych dzieci. Wprowadzanie karmienia łyżeczką można rozpocząć, gdy dziecko uzyska kontrolę głowy [7]. /100 ml Mleko początkowe Mleko dla wcześniaków Mieszanka specjalna po wypisie Energia (kcal) Białko (g) 1, 1,1,,6,0 Ca (mg) P (mg) Fe (mg) 0,5 0,81 1,6 1,7 1, DHA (mg) 6, 11, 15 15,8 1 D (ug) (j.m.) 0,9 1, 7, 8, , Tabela. Porównanie składu mleka początkowego, dla wcześniaków i specjalnego o typie po wypisie
7 Suplementacja diety Witamina K U noworodków urodzonych przedwcześnie jako profilaktyka choroby krwotocznej rekomendowana jest po urodzeniu podaż witaminy K pozajelitowo w jednorazowej dawce zależnej od masy ciała dziecka [8]. Jeżeli u dziecka nie występują inne choroby współistniejące (cholestaza) podaż ta zabezpiecza noworodka przed wystąpieniem choroby. Dodatkowo, w czasie stosowania odżywiania pozajelitowego dzieci otrzymują witaminę K dożylnie. Jedynie w określonych wskazaniach konieczne jest podawanie witaminy K poza okresem noworodkowym [9], tak że dzieci wypisywane z oddziałów intensywnej terapii noworodka mają takie leczenie już ustalone, a pozostałe nie wymagają dodatkowej suplementacji. Witamina D Aktualnie rekomendowane jest podawanie witaminy D u noworodków urodzonych przedwcześnie od momentu uzyskania dobrej tolerancji żywienia enteralnego [10]. Zaleca się stosowanie dawki od 00 do 800 jednostek do daty przewidywanego porodu (w zależności od masy ciała dziecka). Następnie suplementacje należy prowadzić tak jak u dzieci zdrowych tj. 00 j./dobę do ukończenia 6 miesięcy wieku skorygowanego i j./dobę do ukończenia 1 miesięcy wieku skorygowanego w zależności od podaży witaminy D w diecie. U dzieci zakwalifikowanych do grupy wysokiego ryzyka problemów żywieniowych należy indywidulanie rozważać okresową kontrolę stężenia witaminy D. Wapń i fosfor Zaburzenia gęstości kości, zmniejszenie stężenia wapnia i fosforu, zwiększenie aktywności fosfatazy alkalicznej należą do typowych cech osteopenii wcześniaczej. Odpowiednia podaż wapnia i fosforu jest niezbędna nie tylko w zapobieganiu osteopenii wcześniaczej ale również krzywicy. Do istotnych czynników osteopenii wcześniaczej należą: skrajnie mała urodzeniowa masa ciała (<1000g), IUGR, dysplazja oskrzelowo-płucna, przedłużone (>0 dni) odżywianie pozajelitowe, stosowanie leków tj. kortykosteroidy, diuretyki. Do grupy dzieci, które wymagają szczególnego monitorowania należy dodać noworodki, które bardzo szybko osiągnęły wyłączne karmienie piersią na żądanie (nie otrzymujące wzmacniacza mleka kobiecego). Dzieci z tak określonych grup ryzyka powinny mieć określony stan gospodarki wapniowo-fosforanowej przed wypisem z oddziału noworodkowego (oznaczenie stężenia wapnia, fosforu, fosfatazy alkalicznej oraz stężenia 5OH witaminy D) [8]. Podstawowe zapotrzebowanie na wapń i fosfor po wypisie z oddziału noworodkowego wynosi odpowiednio 00 i 100 mg/kg m.c./ dobę i powinno uwzględniać wszystkie źródła (mleko matki, wzmacniacz mleka kobiecego, żywienie sztuczne). W określonych sytuacjach u dziecka może zaistnieć konieczność dodatkowej suplementacji wapnia i fosforu w postaci tabletek lub syropów. Zazwyczaj takie leczenie powinno trwać od do miesięcy. U wszystkich wymienionych powyżej dzieci z grupy ryzyka należy sprawdzić stężenie wapnia, fosforu i witaminy D oraz aktywność fosfatazy alkalicznej raz w miesiącu. Żelazo Poród przedwczesny jest istotnym czynnikiem ryzyka niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza. Dodatkowym czynnikiem nasilającym to ryzyko jest pobyt w oddziale intensywnej terapii noworodka i związana z tym jatrogenna utrata krwi. Według aktualnie obowiązujących zaleceń dzieci z grupy małego ryzyka powinny otrzymywać od tygodnia życia do ukończenia 1 miesiąca 7
8 żelazo w dawce 1 mg/kg m.c./dobę [11]. W przypadku dzieci karmionych sztucznie podaż 150 ml/kg m.c./dobę mieszanki mlecznej w pełni zabezpiecza tą podaż, należy jednak pamiętać o okresowej kontroli morfologii i ewentualnie podać preparaty żelaza. Dzieci karmione naturalnie wymagają podaży dodatkowej żelaza w postaci suplementu diety do czasu rozszerzenia diety o produkty zawierające żelazo. W przypadku dzieci z grup umiarkowanego i dużego ryzyka zalecana dobowa podaż żelaza powinna wynosić mg/kg m.c./dobę. Podaż ta powinna być rozpoczęta, gdy dziecko toleruje karmienie enteralne i kontynuowana do końca pierwszego roku życia. Podobnie jak w grupie małego ryzyka zalecana podaż powinna uwzględniać wszystkie źródła żelaza (rodzaj mieszanki, sposób karmienia, podawanie preparatów żelaza). Ważne jest, aby unikać w tej grupie dzieci podaży mleka krowiego (co najmniej do 1 miesiąca wieku skorygowanego). Monitorowanie rozwoju somatycznego noworodka urodzonego przedwcześnie Wzrastanie noworodków urodzonych przedwcześnie różni się istotnie od wzrastania dzieci urodzonych w fizjologicznym terminie porodu. Mimo istotnego postępu w prowadzeniu żywienia pozajelitowego i żywienia dojelitowego nadal duża grupa noworodków urodzonych przedwcześnie wykazuje zaburzenia rozwoju somatycznego w chwili wypisu do domu. Według danych amerykańskich około 80% noworodków urodzonych z ekstremalnie małą masą ciała (ELBW) ma masę ciała w chwili wypisu do domu poniżej 10 percentyla w stosunku do wieku postmenstrualnego. Również większe wcześniaki zagrożone są zaburzeniami wzrastania. Ogólnie w grupie dzieci urodzonych do tygodnia ciąży masę ciała poniżej 10 percentyla stwierdza się u około 5 0% dzieci, długość ciała poniżej 10 percentyla u około 0 5% dzieci, a obwód głowy poniżej 10 percentyla u 15 0% pacjentów. Warto podkreślić, że wzrastanie w pierwszych latach życia noworodka urodzonego przedwcześnie istotnie wpływa na jego rozwój psychoruchowy. Ocena rozwoju somatycznego powinna obejmować co najmniej pomiary masy ciała, długości ciała oraz obwodu głowy. Rutynowo u noworodków urodzonych przedwcześnie zaleca się dokonywanie pomiarów co tygodnie do ukończenia 6 miesięcy wieku skorygowanego, a następnie co 6 8 tygodni do ukończenia miesięcy wieku skorygowanego. Pomiary powinny być odnotowywane i porównywane do odpowiednich siatek centylowych. Aktualnie do oceny wzrastania w oddziałach intensywnej terapii noworodka zaleca się stosowanie siatek opracowanych przez Irene Olsen [1] lub nowych siatek Fentona [1, 1] (Rycina ). Siatki opracowane przez Olsen dostępne są osobno dla dziewczynek i chłopców i umożliwiają ocenę do wieku postmenstrualnego 1 tygodni, natomiast zmodyfikowane siatki Fentona umożliwiają ocenę do wieku postmenstrualnego 50 tygodni. Odpowiednie siatki można uzyskać bezpłatnie ze strony internetowej autorów. Po wypisie z oddziału należy stosować odpowiednie siatki dla dzieci w wieku 0 miesięcy. U noworodków urodzonych przedwcześnie należy zawsze w tym przypadku używać wieku skorygowanego. Mimo opracowywania specjalnych siatek dla wcześniaków coraz częściej podnosi się, że siatki przygotowane z myślą o noworodkach urodzonych w fizjologicznym terminie porodu są najlepszym odniesieniem dla goniącego rozwój wcześniaka. Ze względu na swoją dokładność i fakt, że siatki te opracowano na podstawie noworodków w 100% karmionych naturalnie, w większości krajów zachodnich przyjęto do oceny rozwoju w pierwszych latach życia uniwersalne siatki WHO (dla dziewczynek i dla chłopców) [15]. Odpowiednie siatki można uzyskać bezpłatnie ze strony internetowej WHO (Ryciny 7). Jeżeli lekarz pierwszego kontaktu nie ma dostępu do takich siatek oczywiście może wykorzystać inne dostępne siatki (np. dla populacji polskiej). W takiej sytuacji należy pamiętać, aby stosować te same siatki przez cały okres obserwacji. 8
9 Podsumowanie Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie jest niezwykle istotnym elementem leczenia. Rola lekarza pierwszego kontaktu jest w tym zakresie bardzo ważna. Podstawowym zadaniem jest monitorowanie rozwoju dziecka i dostosowywanie żywienia do obserwowanych zmian rozwojowych. Piśmiennictwo 1. Morgan JA, Young L, McCormick FM, McGuire W (01) Promoting growth for preterm infants following hospital discharge. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 97:F95 8. doi: /adc Ehrenkranz RA Extrauterine growth restriction: is it preventable? J Pediatr (Rio J) 90:1. doi: /j. jped Quigley M, McGuire W (01) Formula versus donor breast milk for feeding preterm or low birth weight infants. Cochrane database Syst Rev :CD doi: / CD00971.pub. Teller IC, Embleton ND, Griffin IJ, van Elburg RM (015) Post-discharge formula feeding in preterm infants: A systematic review mapping evidence about the role of macronutrient enrichment. Clin Nutr. doi: /j.clnu Szajewska H, Socha P, Horvath A i wsp. (01) Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenetrologii, Hepatologii i Żywienia dzieci. Standardy medyczne Pediatria 11: Borszewska-Kornacka MK, Bober-Olesińska K (009) Żywienie dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną po wypisie ze szpitala 66: Gulczyńska E, Czech-Kowalska J, Szczepański M (01) Standardy żywienia po wypisie ze szpitala noworodków urodzonych przedwcześnie. Standardy Medyczne Pediatria 11: Agostoni C, Buonocore G, Carnielli VP, et al. (010) Enteral nutrient supply for preterm infants: commentary from the European Society of Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 50: doi: /MPG.0b01e181adaee0 9. Mihatsch W, Braegger C, Bronsky J, et al. (016) Prevention of Vitamin K deficiency bleeding in newborn infants: a position paper by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. doi: / MPG Płudowski P, Karczmarewicz E, Bayer M, et al. (01) Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynol Pol 6: Domellöf M, Georgieff MK (015) Postdischarge Iron Requirements of the Preterm Infant. J Pediatr 167:S1 5. doi: /j.jpeds Olsen IE, Groveman SA, Lawson ML, et al. (010) New intrauterine growth curves based on United States data. Pediatrics 15:e1. doi: 10.15/peds Fenton TR, Kim JH (01) A systematic review and meta-analysis to revise the Fenton growth chart for preterm infants BMC Pediatrics DOI: / Villar J, Giuliani F, Fenton TR, et al. (016) INTERGROWTH- 1st very preterm size at birth reference charts. Lancet (London, England) 87:8 85. doi: /S (16) WHO The WHO Child Growth Standards. childgrowth/standards/en Nauka w służbie lepszego żywienia Nasze motto Dzieląc się wiedzą i edukacją o naukowych podstawach, instytut promuje Naukę w służbie lepszego żywienia, aby przyczyniać się do polepszenia jakości życia ludzi na całym świecie. Nasza misja Instytut Żywienia Nestlé (NNI) dzieli się w sposób interaktywny najnowszymi informacjami i wiedzą naukową ze specjalistami służby zdrowia, naukowcami i grupami zajmującymi się tematyką żywienia. Nasze materiały dotyczące żywienia Przekazujemy najnowsze koncepcje, badania i informacje dotyczące szerokiego zakresu tematów związanych z żywieniem i zdrowiem, od pediatrii do geriatrii, przez żywienie sportowców i kontrolowanie wagi, aż po konkretne stany chorobowe. Kontakty z kręgami medycznymi i naukowymi Strona internetowa NNI oferuje szeroki wachlarz treści w wielu językach. Strona globalna jest zoptymalizowana pod kątem wyświetlania na urządzeniach mobilnych. Zawartość można personalizować, aby dopasować ją do własnych zainteresowań żywieniowych. Publikacje NNI oferuje ponad tys. publikacji dotyczących żywienia, z których wiele wymienionych jest w Medline lub w PubMed jako wiarygodne źródła. Jeden do jednego Wymiana z liderami opinii Stypendia dla pracowników naukowych Od 005 r. Instytut Żywienia Nestlé (NNI) przyznał młodym lekarzom i naukowcom, zajmującym się żywieniem i zdrowiem ponad 500 stypendiów naukowych w wiodących instytucjach partnerskich. Zgodnie z kryterium przyznawania stypendium większość stypendystów pracuje obecnie w krajach rozwijających się. Kongresy i sympozja towarzyszące Biorąc udział w regionalnych i międzynarodowych kongresach, NNI promuje wymianę informacji na tematy związane z żywieniem i zdrowiem poprzez organizowanie sympozjów towarzyszących i wykładów naukowych. Efektywność opieki zdrowotnej Poprawa zdrowia publicznego poprzez żywienie to zasadnicze założenie, na którym opiera się misja Instytutu Żywienia Nestlé. Ekonomika zdrowia to dyscyplina naukowa, która ocenia oddziaływanie zdrowia publicznego, skuteczność oraz korzyści ekonomiczne płynące z interwencji w zakresie zdrowia oraz żywienia. Publikacje: wszystkie dostępne dla członków bezpłatnie. Kształcenie ustawiczne oraz e-learning: dla celów akredytacji lub samokształcenia; możliwość wyszukiwania według regionu lub specjalizacji. Filmy online: dostęp do ponad 00 seminariów internetowych prowadzonych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie żywienia, nagrywanych na globalnych warsztatach i sympozjach NNI. Narzędzia: Szereg praktycznych narzędzi, które pomagają ocenić i prześledzić aspekty żywieniowe dotyczące zdrowia pacjentów. Więcej informacji na stronie: 9
10 60 Fenton preterm growth chart girls Lenght 97 % 90 % 50 % 10 % % Weight (kilograms) Centimeters Head Circumference Weight 97 % 90 % 50 % 10 % % 97 % 90 % 50 % 10 % % 01 Curves equal the WHO Growth Standard at 50 weeks Weight (kilograms) Centimeters Date: Sources: Intrauterine section Germany (Voight 010), United States (Olsen 010), Australia (Roberts 1999), Canada (Kramer 001), Scotland (Bonellie 008), and Italy (Bertino 010). Post term section the World Health Organization Growth Standard, Gestational age (weeks) Rycina. Zmodyfikowane siatki centylowe Fentona dla dziewczynek 10
11 60 Fenton preterm growth chart boys 97 % Lenght 90 % 50 % 10 % % Weight (kilograms) Centimeters Head Circumference Weight 97 % 90 % 50 % 10 % % 97 % 90 % 50 % 10 % % 01 Curves equal the WHO Growth Standard at 50 weeks Weight (kilograms) Centimeters Date: Sources: Intrauterine section Germany (Voight 010), United States (Olsen 010), Australia (Roberts 1999), Canada (Kramer 001), Scotland (Bonellie 008), and Italy (Bertino 010). Post term section the World Health Organization Growth Standard, Gestational age (weeks) Rycina. Zmodyfikowane siatki centylowe Fentona dla chłopców 11
12 Months Weight (kg) Weight-for-age GIRLS Birth to years (percentiles) 15 97th th th th 10 9 rd Birth 1 year years Age (completed months and years) Rycina. Siatki centylowe masy ciała dla dziewczynek w wieku 0 miesiące WHO Child Growth Standards 1
13 Months Length-for-age GIRLS Birth to years (percentiles) 95 97th 85th 90 50th 85 15th rd Birth 1 year years Age (completed months and years) 5 Rycina 5. Siatki centylowe długości ciała dla dziewczynek w wieku 0 miesiące WHO Child Growth Standards Length (cm) 1
14 Months Weight (kg) Weight-for-age BOYS Birth to years (percentiles) th th th th rd Birth 1 year years Age (completed months and years) Rycina 6. Siatki centylowe masy ciała dla chłopców w wieku 0 miesiące WHO Child Growth Standards 1
15 Months Length-for-age BOYS Birth to years (percentiles) 97th 95 85th 90 50th 15th 85 rd Birth 1 year years Age (completed months and years) 5 Rycina 7. Siatki centylowe długości ciała dla chłopców w wieku 0 miesiące WHO Child Growth Standards Length (cm) 15
16 INFORMACJE TYLKO DLA PERSONELU MEDYCZNEGO Niniejsza broszura jest chroniona prawem autorskim, ale można ją powielać bez uprzedniej pisemnej zgody Nestlé Polska S.A. pod warunkiem podania oryginalnej publikacji. Materiał zawarty w niniejszej broszurze został przekazany jako materiał uprzednio nie opublikowany, z wyjątkiem przypadków, w których źródło, z którego pochodzi pewna część materiału ilustracyjnego, zostało podane. Źródło ilustracji: Nestlé Nutrition Collection Dołożono wielkich starań, aby informacje zawarte w niniejszej broszurze były dokładne. Jednakże Nestlé Polska S.A. nie ponosi odpowiedzialności za błędy lub jakiekolwiek konsekwencje wynikające z użycia informacji zawartych w niniejszej broszurze. Wydawca: Nestlé Polska S.A., ul. Domaniewska, 0-67 Warszawa Kierownictwo publikacji: Sylwia Zielińska sylwia.zielinska@pl.nestle.com 16
Noworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania.
Noworodki SGA w oddziale intensywnej terapii grupa ryzyka przewlekłych zaburzeń wzrastania. M. Kęsiak, A. Stolarczyk, T. Talar, B. Cyranowicz, E. Gulczyńska Klinika Neonatologii ICZMP, kierownik kliniki
Bardziej szczegółowoEwa Gulczyńska nutritio i nal emergency c 1
Ewa Gulczyńska nutritional emergency 1 Noworodki urodzone
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE WCZEŚNIAKÓW PO WYPISANIU ZE SZPITALA
PRACA POGLĄDOWA ŻYWIENIE WCZEŚNIAKÓW PO WYPISANIU ZE SZPITALA FEEDING THE PRETERM INFANT AFTER DISCHARGE JERZY SZCZAPA Klinika Zakażeń Noworodków Katedry Neonatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoUwarunkowania wcześniactwa predysponujące do niedoborów żywieniowych:
Strategia żywienia wcześniaka po wypisie ze szpitala Dr hab. n. med. Ewa Gulczyńska Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki Poród przedwczesny jest stanem wymagającym natychmiastowego wsparcia żywieniowego
Bardziej szczegółowo2013-07-03. Co nam daje bank mleka ludzkiego? Historia. Banki mleka na świecie. Maria Wilińska
Co nam daje bank mleka ludzkiego? MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWO-SZKOLENIOWA "NEONATUS 2013" 24-25 maja 2013 r. Maria Wilińska Historia 2013-05-24 2 Banki mleka na świecie 2013-05-24 3 1 Banki mleka
Bardziej szczegółowoINSTYTUT MATKI I DZIECKA w Warszawie, Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Ocena ryzyka nieprawidłowego rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka i pomoc rodzinie doświadczenia i rekomendacje Warszawa, 10 12 grudnia 2007 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowoPokarmy uzupełniające. Kiedy? Jakie? Dlaczego? Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny
Pokarmy uzupełniające. Kiedy? Jakie? Dlaczego? Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny WPROWADZENIE Żywienie niemowląt, a zwłaszcza odpowiedź na pytania: co? kiedy? jak? budzi
Bardziej szczegółowoDomowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś
Domowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IPCZD, Warszawa HEN program domowego żywienia enteralnego
Bardziej szczegółowoOpieka ambulatoryjna nad noworodkiem urodzonym przedwcześnie. Barbara Królak-Olejnik Katedra i Klinika Neonatologii
Opieka ambulatoryjna nad noworodkiem urodzonym przedwcześnie Barbara Królak-Olejnik Katedra i Klinika Neonatologii VI Kongres Polskiego Towarzystwa medycyny Rodzinnej, Wrocław 29.09.-01.10.2017 Wg WHO
Bardziej szczegółowoPiotr Socha. Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Interdyscyplinarna szkoła zimowa, 2014 Zdjęcie Holenderki Zima 1944/45 2414 urodzonych w
Bardziej szczegółowoWyniki leczenia noworodków urodzonych z ekstremalnie małą urodzeniową masą ciała (ELBW)
Wyniki leczenia noworodków urodzonych z ekstremalnie małą urodzeniową masą ciała (ELBW) Marek Szczepański Klinika Neonatologii i intensywnej Terapii Noworodka Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Interdyscyplinarna
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoZAKRES PROFILAKTYCZNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ U DZIECI DO UKOŃCZENIA 6 ROKU ŻYCIA WRAZ Z OKRESAMI ICH PRZEPROWADZANIA
Załącznik nr 2 ZAKRES PROFILAKTYCZNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ U DZIECI DO UKOŃCZENIA 6 ROKU ŻYCIA WRAZ Z OKRESAMI ICH PRZEPROWADZANIA Termin badania (wiek) Badania (testy) przesiewowe oraz świadczenia
Bardziej szczegółowoMaria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Maria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 1.ZARZĄDZENIE MINISTRA 2.REKOMENDACJE TOWARZYSTW NAUKOWYCH 3.OPINIE EKSPERTÓW
Bardziej szczegółowoPrzedmowa. Zawartość. 1. Wprowadzenie Kompleksowe podejście do żywienia Koncepcja równowagi (bilansu)
140964 Zawartość Przedmowa 1. Wprowadzenie 1.1. Kompleksowe podejście do żywienia 1.2. Koncepcja równowagi (bilansu) 1.2.1. Model podaży i zapotrzebowania 1.2.2. Przekarmienie 1.2.3. Niedożywienie 1.2.4.
Bardziej szczegółowoZASADY ŻYWIENIA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
ZASADY ŻYWIENIA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI Optymalnym i fizjologicznym sposobem żywienia niemowląt jest karmienie piersią. Pokarm kobiecy wytwarzany w wystarczających ilościach przez zdrową matkę w pełni
Bardziej szczegółowoStandardy żywienia po wypisie ze szpitala noworodków urodzonych przedwcześnie
Standardy żywienia po wypisie ze szpitala noworodków urodzonych przedwcześnie Recommendations for post discharge feeding of premature infants Ewa Gulczyńska 1, Justyna Czech-Kowalska 2, Marek Szczepański
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoSTAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI. Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii
STAN ZDROWIA POLSKICH DZIECI Prof. nadzw. Teresa Jackowska Konsultant Krajowy w dziedzinie pediatrii W trosce o młode pokolenie. Jak wychować zdrowe dziecko? Konferencja prasowa 09.09.2015 Sytuacja demograficzna
Bardziej szczegółowoNazwa producenta Ilość w opakowaniu handlowym. opak. Cena części / netto / słownie : zł groszy. Kwota podatku VAT słownie : zł groszy
Załącznik nr 1 Część nr 1 - Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Mleko początkowe. Opis produktu leczniczego, postać, dawka, ilość w opakowaniu j.m.. Nazwa handlowa, postać w opakowaniu
Bardziej szczegółowo- szac. zapotrzebowanie O pok. naturalny
Białko w żywieniu niemowląt i małych dzieci D. Gruszfeld Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka IP CZD Plan Rola białka Skutki niedoboru białka Skutki nadmiaru białka Ocena zapotrzebowania
Bardziej szczegółowoZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 597
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 597 Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących
Bardziej szczegółowoPodsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 2016/2017
Profilaktyka zakażeń RSV w Polsce od 1.1.213 Profilaktyka zakażeń wirusem RS (ICD-1 P 7.2, P 27.1) Podsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 216/217 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowoPowody zaprzestania karmienia... 12
RAPORT Z BADANIA Ocena wdrażania praktyk laktacyjnych w ramach obowiązującego standardu opieki okołoporodowej oraz sposobu żywienia dzieci od urodzenia do 12. miesiąca życia Spis treści Założenia ogólne...
Bardziej szczegółowoAktualne (2014) wytyczne żywienia niemowląt. Prof. Hanna Szajewska Dr hab. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.edu.
Aktualne (2014) wytyczne żywienia niemowląt Prof. Hanna Szajewska Dr hab. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.edu.pl PTGHiŻDz 2014 Wyłączne karmienie piersią Kontynuacja karmienia
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed
ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie
Bardziej szczegółowoBadania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia
LECZENIE ŻYWIENIOWE DLA ZESPOŁÓW ŻYWIENIOWYCH Kurs pod patronatem POLSPEN. Gdynia, dnia 8.04.2015 Badania przesiewowe w ocenie stanu odżywienia Sylwia Małgorzewicz Katedra Żywienia Klinicznego GUMed Celem
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : NEONATOLOGIA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoŻywienie wyłącznie mlekiem własnej matki vs żywienie naturalne z udziałem mleka kobiecego pasteryzowanego
Żywienie wyłącznie mlekiem własnej matki vs żywienie naturalne z udziałem mleka kobiecego pasteryzowanego porównanie w okresie 4 lat (2012-2016) Maria Wilińska, CMKP 1 Mleko Matki jest zawsze pierwszym
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 701 Poz. 9 Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9)
Bardziej szczegółowoKorespondujące. rekomendacje z wydanych. przez WHO wytycznych: chroniących, promujących i. wspierających karmienie. piersią w placówkach
Dziesięć Kroków Udanego Karmienia Piersią wersja po aktualizacji w 2018 roku porównanie z pierwotną wersją Dziesięciu Kroków oraz nowymi wytycznymi WHO z 2017 roku Dziesięć Kroków Udanego Karmienia Piersią
Bardziej szczegółowoRaport Euro-Peristat Konferencja Prasowa Instytutu Matki i Dziecka
Raport Euro-Peristat 2015 Konferencja Prasowa Instytutu Matki i Dziecka 13.02.2019 https://www.europeristat.com/ Celem działania projektu Euro-Peristat jest stworzenie uzasadnionych naukowo i wiarygodnych
Bardziej szczegółowoPIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA
PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA Wraz z postępem cywilizacyjnym nasz styl życia dorosłych, dzieci, młodzieży zmienia się niestety nie zawsze na lepsze, co ma swoje konsekwencje również w odniesieniu
Bardziej szczegółowoCytrynian kofeiny w codziennej praktyce u wcześniaków z Zespołem Zaburzeń Oddychania wyniki badania ogólnopolskiego
Cytrynian kofeiny w codziennej praktyce u wcześniaków z Zespołem Zaburzeń Oddychania wyniki badania ogólnopolskiego Iwona Sadowska-Krawczenko Oddział Kliniczny Noworodków, Wcześniaków z Intensywną Terapią
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ DRUGI: BADANIA PRZESIEWOWE/PROFILAKTYKA
NARODZINY Narodziny dziecka są najważniejszym wydarzeniem w życiu rodziny. Ważne jest, żeby adaptacja do życia pozamacicznego przebiegała w sposób najbardziej naturalny. Dlatego tak istotny jest pierwszy
Bardziej szczegółowo10 kroków do udanego karmienia piersią
10 kroków do udanego karmienia piersią wskazówki do wdrażania w oddziałach z patologią noworodka i intensywną terapią II i III poziom opieki perinatalnej Maria Wilińska, Komitet Upowszechniania Karmienia
Bardziej szczegółowoWITAMY PRZY STOLE! Schemat żywienia niemowląt w pierwszym roku życia. Opracowanie: dietetyk Marta Prośniak
WITAMY PRZY STOLE! Schemat żywienia niemowląt w pierwszym roku życia Pamiętaj: o Nowe produkty wprowadzaj do diety dziecka pojedynczo, obserwując, czy nie wywołują u malucha niepożądanych reakcji o Zachowaj
Bardziej szczegółowoŻywienie wcześniaków i noworodków z małą urodzeniową masą ciała
Żywienie wcześniaków i noworodków z małą urodzeniową masą ciała Lek. Iwona Nehring Klinika Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu medycznego 18.12.2015 r. Plan wykładu Noworodek z małą urodzeniową masą ciała
Bardziej szczegółowoSystem szczepień noworodków urodzonych przedwcześnie ocena dostępności
System szczepień noworodków urodzonych przedwcześnie ocena dostępności M.K.Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Innowacje w systemie szczepień ochronnych - czy można poprawić dostępność
Bardziej szczegółowoZaburzenie równowagi energetycznej
Otyłość dzieci i młodzieży czy można jej zapobiec? Dr n. med. Andrea Horvath Dr n. med. Piotr Dziechciarz Klinika Pediatrii WUM Zaburzenie równowagi energetycznej wyrażonej nadmiernym odkładaniem tkanki
Bardziej szczegółowoUltrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim
Lek. med. Izabela Wnuczek-Mazurek Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim Promotor: Dr hab.
Bardziej szczegółowoPolskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 57 Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009 Zalecenia opracowane przez Zespół Ekspertów w składzie: Prof. Jadwiga Charzewska Kierownik
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA
ANEKS III ZMIANY W CHARAKTERYSTYKACH PRODUKTÓW LECZNICZYCH I ULOTCE DLA PACJENTA Poprawki do CHPL oraz ulotki dla pacjenta są ważne od momentu zatwierdzenia Decyzji Komisji. Po zatwierdzeniu Decyzji Komisji,
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoNIEMOWLĘ- JAK OCENIĆ ŻYWIENIE?
NIEMOWLĘ- JAK OCENIĆ ŻYWIENIE? Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa MGR INŻ. MAŁGORZATA MATUSZCZYK ILE ML MLEKA POWINNO
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoDr hab. n. med. Aneta Gawlik
Dr hab. n. med. Aneta Gawlik Katedra i Klinika Endokrynologii i Pediatrii SUM Dr hab. n. med. Iwona Maruniak- Chudek Klinika Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka SUM Konsultant wojewódzki ds. Neonatologii
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 879 Poz. 133 Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9)
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 150/2015 z dnia 12 października 2015 r. o projekcie programu polityki
Bardziej szczegółowoRola położnej w opiece nad ciężarną, rodzącą, położnicą z cukrzycą Leokadia Jędrzejewska Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego Kraków 20 21 maja 2011r. Grażyna
Bardziej szczegółowoNIE PONOSIMY ODPOWIEDZIALNOŚCI za ewentualne powikłania wynikające ze stosowania zaleceń bez nadzoru lekarskiego.
Copyright by Wydawnictwo EPROFESS Wydanie I, 2017 ISBN: 978-83-63435-53-0 Niniejszy poradnik nie podejmuje prób leczenia, stanowi jedynie źródło informacji. Zawarte tu porady nie mogą zastępować diagnostyki
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoCENTRUM NAUKI O LAKTACJI im. ANNY OSLISLO
Niemowlęca skala uformowania stolca: proces tworzenia i wyniki Bekkali N, Hamers S, Reitsma J, Van Toledo L, Benninga M. J Pediatr. 2009 Apr;154(4):521-526.e1. tytuł oryginału: Infant Stool Form Scale:
Bardziej szczegółowoWarszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013 Nieskuteczna
Bardziej szczegółowoStandardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne?
Standardy i normy do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży Doskonałe narzędzia czy pułapki diagnostyczne? Dr hab. n. med. Anna Oblacińska Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka
Bardziej szczegółowoVigantol j.m./ml krople 10 ml
Vigantol 20000 j.m./ml krople 10 ml Cena: 10,59 PLN Opis słownikowy Postać Krople Producent MERCK Promocje Wybór Farmaceuty Rodzaj rejestracji Lek Substancja czynna Cholecalciferolum Opis produktu Nazwa
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoODDZIAŁ NEONATOLOGICZNY
ODDZIAŁ NEONATOLOGICZNY Oddział funkcjonuje od stycznia 1961 roku. Obecnie liczy 15 łóżek. Posiada trzy w pełni wyposażone stanowiska do Intensywnej Terapii Noworodka. Rodzi się tutaj około 1000 noworodków
Bardziej szczegółowoNEONATOLOGIA I OPIEKA NEONATOLOGICZNA
NEONATOLOGIA I OPIEKA NEONATOLOGICZNA 1. Szczegółowe cele kształcenia wykaz umiejętności: W wyniku zorganizowanego procesu kształcenia student potrafi: Omówić założenia opieki neonatologicznej w oddziale
Bardziej szczegółowoWitamina D znana i nieznana Znaczenie suplementacji witaminą D u niemowląt oraz u kobiet w okresie ciąży i laktacji
Szkolenie 2011 r. Witamina D znana i nieznana Znaczenie suplementacji witaminą D u niemowląt oraz u kobiet w okresie ciąży i laktacji Program 1. Prawdy i mity o witaminie D i krzywicy 2. Nowe spojrzenie
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE
1. Ramowe treści kształcenia PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH ŻYWIENIE KLINICZNE L.p. DATA TEMAT ZAJĘĆ LICZBA GODZIN: FORMA ZALI- CZENIA PUNKTY ECTS 1. 2. 22.09.2012 23.09.2012 20.10.2012 21.10.2012 Żywienie
Bardziej szczegółowoProblemy płodności i ciąży w nieswoistych zapalnych chorobach jelit. Maria Kłopocka Bydgoszcz
Problemy płodności i ciąży w nieswoistych zapalnych chorobach jelit Maria Kłopocka Bydgoszcz Płodność Przebieg ciąży i poród Bezpieczeństwo leczenia w okresie ciąży i karmienia Sytuacje szczególne Edukacja
Bardziej szczegółowo1.1. Znaczenie rodziny dla jednostki... 17 1.2. Określenie rodziny złożoność pojęcia... 21 1.3. Rozwojowe spojrzenie na rodzinę...
Spis treści 1. Rodzina jej znaczenie i rozwój Anna Kwak 17 1.1. Znaczenie rodziny dla jednostki.............. 17 1.2. Określenie rodziny złożoność pojęcia........... 21 1.3. Rozwojowe spojrzenie na rodzinę.............
Bardziej szczegółowoANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 711 717 Halina Weker 1, 3, Małgorzata Więch 1, Marta Barańska 2, Hanna Wilska 3 ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ
Bardziej szczegółowoZDROWO JEM. Mamo! Tato! - ZDROWO ROSNE!
Mamo! Tato! To od Was zależy, co znajdzie się na moim talerzu, a potem - w brzuszku. Wybierajcie mądrze i nauczcie mnie jeść zdrowe oraz smaczne produkty. Tę naukę musimy zacząć już teraz. Kolorowanka
Bardziej szczegółowo1. Informacje nt. matki
Zwracamy się z uprzejmą prośbą o wypełnienie anonimowej ankiety, dotyczącej stanu zdrowia i rozwoju psychomotorycznego Państwa dziecka. Jesteśmy pierwszym ośrodkiem leczenia niepłodności w Polsce, wprowadzającym
Bardziej szczegółowoZwracamy się z uprzejmą prośbą o wypełnienie anonimowej ankiety, dotyczącej stanu zdrowia i rozwoju psychomotorycznego Państwa dziecka.
Szanowni Państwo, Zwracamy się z uprzejmą prośbą o wypełnienie anonimowej ankiety, dotyczącej stanu zdrowia i rozwoju psychomotorycznego Państwa dziecka. Jesteśmy pierwszym ośrodkiem leczenia niepłodności
Bardziej szczegółowoPewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM
Pewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM Pewnego razu w gabinecie Niemowlę 10.miesięczne CII PII SN; masa ur. 3600 Wywiad rodzinny bez obciążeń Pewnego razu w gabinecie
Bardziej szczegółowoPROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE
PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE Dr hab.n.med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM Czy to są probiotyki? Żywe bakterie kiszonki jogurt naturalny kwas chlebowy Mikroorganizmy Organizm
Bardziej szczegółowoWybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce
WIELKOPOLSKA M. POZNAŃ POWIAT POZNAŃSKI Załącznik nr 2 Wybrane dane statystyczne charakteryzujące opiekę medyczna nad matką i dzieckiem w Wielkopolsce Istnieje około 80 szpitali publicznych w Wielkopolsce,
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia rozsianego oparte na kryteriach
Bardziej szczegółowoPrzypadek kliniczny Akademia Żywienia w Onkologii. Małgorzata Misiak
Przypadek kliniczny Akademia Żywienia w Onkologii Małgorzata Misiak Pacjentka TP l.61 Wzrost 154 cm Wyjściowa masa ciała 47 kg BMI 19.8 Hb 9.8 g/dl; Lym 1.66 G/l TP 56.2 g/l; Alb 28.5 g/l; Prealb 14.0
Bardziej szczegółowoProfilaktyka alergii co nowego w 2015 roku. Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl
Profilaktyka alergii co nowego w 2015 roku Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl Interwencje żywieniowe w zapobieganiu alergii Dieta w czasie ciąży lub laktacji Karmienie
Bardziej szczegółowoJAK NEONATOLODZY REALIZUJĄ WYTYCZNE DOTYCZĄCE SZCZEPIEŃ WCZEŚNIAKÓW. M.K.Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM
JAK NEONATOLODZY REALIZUJĄ WYTYCZNE DOTYCZĄCE SZCZEPIEŃ WCZEŚNIAKÓW M.K.Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM STOP-NOP Szczepionki: Stowarzyszenie "Stop Nop" apeluje o to, żeby
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 589 Poz. 86 Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoSkrócona informacja o leku Vigantoletten 500 i Vigantoletten 1000 Skład i postać farmaceutyczna: Vigantoletten 500, tabletki 1 tabletka zawiera 12,5 mikrogramów cholekalcyferolu równoważnego 500 j.m. witaminy
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia
Bardziej szczegółowoŻywienie pediatryczne Załącznik nr 1
Żywienie pediatryczne Załącznik nr 1 Lp. GRAMATURA OPIS Ilość Cena jedn. Netto VAT % Cena jedn. Brutto Wartość brutto Producent mieszanka początkowa typu HA z dodatkiem frukto i 1 400g galaktooligosacharydów,
Bardziej szczegółowoGR 1B PROPEDEUTYKA PEDIATRII Z DR KRZYKWĄ-SMYK seminaryjna WSSD nr 2. NEUROLOGIA Z DR MORSKIM seminaryjna WSSD nr 2
HARMONOGRAM ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU PEDIATRIA 3 ROK KIERUNAK LEKARSKI ćwiczenia odbywają się na oddziałach Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie, ul Żołnierska 18a DR FERUŚ,- ODDZIAŁ PEDIATRYCZNY II
Bardziej szczegółowoPowikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych
Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych S.Szymik-Kantorowicz, A.Taczanowska-Niemczuk, P.Łabuz, I.Honkisz, K.Górniak, A.Prokurat Klinika Chirurgii Dziecięcej CM
Bardziej szczegółowoFinansowanie leczenia żywieniowego
Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego Finansowanie leczenia żywieniowego Stanisław Kłęk REFUNDOWANE LECZENIE ŻYWIENIOWE SZPITAL DOM HOSPICJUM ZOL LECZENIE ŻYWIENIOWE SZPITALNE Zarządzenie
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Żywienie dzieci i młodzieży Cykl:2015/2018 r.a. 2017/2018. Rok 3, semestr II
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Żywienie dzieci i młodzieży Cykl:2015/2018 r.a. 2017/2018 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK III SEMESTR zimowy 2017/2018 PROPEDEUTYKA PEDIATRII
ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK III SEMESTR zimowy 2017/2018 PROPEDEUTYKA PEDIATRII Obowiązujące podręczniki: 1. Pediatria, Kawalec, Grenda, Ziółkowska. 2013, 2. Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego Egzaminu Końcowego
Bardziej szczegółowoWanda Siemiątkowska - Stengert
Wanda Siemiątkowska - Stengert Wpływ zabiegu odsysania z tchawicy na ciśnienie śródczaszkowe i układ krążenia noworodków wymagających wentylacji zastępczej, po zastosowaniu różnej premedykacji farmakologicznej.
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ZDROWIA PUBLICZNEGO STUDIA STACJONARNE I STOPNIA KIERUNEK DIETETYKA ROK III SEMESTR ZIMOWY ROK AKADEMICKI 2016/2017 ŻYWIENIE KLINICZNE
WYDZIAŁ ZDROWIA PUBLICZNEGO STUDIA STACJONARNE I STOPNIA KIERUNEK DIETETYKA ROK III SEMESTR ZIMOWY ROK AKADEMICKI 2016/2017 ŻYWIENIE KLINICZNE WYKŁADY: Sala wykładowa - Budynek WZP SUM w Bytomiu, ul. Piekarska
Bardziej szczegółowoProfilaktyka w pediatrii
Profilaktyka w pediatrii dr n.med. Jolanta Meller Profilaktyka (gr) - zapobieganie niekorzystnym zjawiskom Zapobieganie zachorowaniom oraz stworzenie warunków do prawidłowego rozwoju pierwszorzędowa nieswoista
Bardziej szczegółowoPani Maria Dziura Dyrektor Szpitala Specjalistycznego im. Świętej Rodziny SP ZOZ w Warszawie ul. Madalińskiego Warszawa
Warszawa, 11 października 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-II.9612.3.5.2016 Pani Maria Dziura Dyrektor Szpitala Specjalistycznego im. Świętej Rodziny SP ZOZ w Warszawie ul. Madalińskiego 25 02-544 Warszawa
Bardziej szczegółowoPani Nina Siejko Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej ul. Śniadeckiego Lipsko
Warszawa, 25 kwietnia 2017 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WK-II.9612.3.2.2017 Pani Nina Siejko Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej ul. Śniadeckiego 2 27-300 Lipsko W Y S T Ą P
Bardziej szczegółowoŻywienie pediatryczne Załącznik nr 1 Zadanie 1
Żywienie pediatryczne Załącznik nr 1 Zadanie 1 Lp. PRODUKT GRAMATURA OPIS Ilość Cena jedn. Netto VAT % Cena jedn. Brutto Wartość brutto Producent mieszanka początkowa typu HA z dodatkiem frukto i 1 Bebilon
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowoPLANOWANIE INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ
Kurs Zespołów Żywieniowych PLANOWANIE INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ Stanisław Kłęk Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu Szpital Specjalistyczny im. Stanley Dudrick a, Skawina
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu. Zakład Dietetyki Klinicznej
Sylabus przedmiotu Dietetyka (Zakład Dietetyki Klinicznej) 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia
Bardziej szczegółowo