Milena Bodych. Ja = Cudzoziemiec FOTOREPORTAŻ

Transkrypt

1 Milena Bodych Ja = Cudzoziemiec FOTOREPORTAŻ

2 Artykuł 1 Obowiązek przestrzegania praw człowieka Wysokie Układające się Strony zapewniają każdemu człowiekowi, podlegającemu jurysdykcji, prawa i wolności określone w Rozdziale I niniejszej Konwencji. ich Głównymi krajami, z których rekrutują się imigranci w Polsce, są państwa należące do byłego ZSRR, przede wszystkim Ukraina, Rosja i Białoruś. Stosunkowo liczną grupę imigrancką stanowią również obywatele państw wysoko rozwiniętych: Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Francji oraz Wielkiej Brytanii, a także Wietnamu. Co trzeci obcokrajowiec mieszkający w Polsce pochodzi z kraju bezpośrednio z nami sąsiadującego. Zatrudnienie cudzoziemców w Polsce wciąż jest zjawiskiem o marginalnym znaczeniu przybysze z zagranicy korzystają z płytkich nisz na polskim rynku pracy. Pierwszą z nich są duże lub średnie firmy (głównie z kapitałem zagranicznym) zatrudniające pracowników wysoko wykwalifikowanych, przede wszystkim z krajów UE. Kolejny typ to klasyczne zawody niszowe, takie jak artyści, sportowcy, lekarze praktykujący medycynę niekonwencjonalną. Od kilku lat funkcjonuje sfera enklaw imigranckich obejmująca głównie usługi na rzecz innych imigrantów w takich sektorach rynku pracy, jak np. handel czy gastronomia. Ostatnią niszą jest rynek pracy nielegalnej, na którym zatrudnienie znajdują głównie pracownicy z byłego ZSRR (rolnictwo, handel, budownictwo, usługi domowe), a także z Wietnamu (handel i gastronomia).

3 Artykuł 2 Prawo do życia 1. Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa przewiduje taką karę. Sytuacja imigrantów z Ukrainy i Wietnamu na rynku pracy podobnie jak w wypadku innych imigrantów przede wszystkim związana jest z ich statusem prawnym. Jeżeli imigrant pracuje nielegalnie, wówczas narażony jest przede wszystkim na dyskryminujące traktowanie ze strony nieuczciwych pracodawców czy pośredników pracy. Natomiast imigranci czasowi wykonujący w Polsce pracę, mogą uzyskać wizę z prawem do pracy czy zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony jedynie pod warunkiem, że posiadają przyrzeczenie wydania zezwolenia na pracę. W zasadzie nie dotyczy ich problem bezrobocia. Posiadanie pracy jest bowiem warunkiem niezbędnym do uzyskania przez nich dokumentu pobytowego. Utrata pracy oznacza utratę ważności dokumentu - wówczas imigrant musi opuścić Polskę.

4 Artykuł 3 Zakaz tortur Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Jeszcze inna jest sytuacja prawna cudzoziemców posiadających zezwolenie na pobyt stały. Zrównani są oni w większości praw z obywatelami polskimi, a zatem mogą podejmować pracę bez ograniczeń (bez zezwolenia na pracę), podobnie jak działalność gospodarczą. Są również uprawnieni do uzyskiwania świadczeń dla bezrobotnych oraz do korzystania z usług powiatowych urzędów pracy.

5 Artykuł 4 Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej 1. Nikt nie może być trzymany w niewoli lub w poddaństwie. W Polsce z kartami stałego pobytu przebywają obywatele 172 państw. Są wśród nich osoby ze statusem uchodźcy, prawem do pobytu chronionego (do roku mogą korzystać z opieki społecznej); mają zgodę na osiedlenie się, prawa rezydenta długoterminowego, korzystają z pobytu tolerowanego lub zgody na zamieszkanie na czas określony. Według Urzędu do Spraw Cudzoziemców w 2009 r. mieszkało ich w Polsce legalnie ponad 92 tys. Ilu nielegalnie, bez ważnych wiz, często w ogóle bez dokumentów? Pobieżne szacunki mówią, że może nawet milion.

6 Artykuł 5 Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego 1. Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie ustalonym przez prawo ( ). Nigdy nie chciałem trafić do Polski mówi Don, Nigeryjczyk, 36 lat. Ale spotkałem tu moje marzenie. Inżynier, miał w Nigerii małą firmę, sam zapracował na bilet do Europy chciał dorobić się i wrócić. Dziś po trzech latach w Polsce wie, że Polacy robią tak samo i mówią na to saksy. Normalne, ogólnoludzkie prawo do poprawienia bytu, niezależne od części świata i koloru skóry. A bilet lotniczy do Polski był po prostu najtańszy, wiza łatwa do zdobycia. Po pierwsze, cudzoziemcy przybywają na wizach studenckich. Po drugie, przybywają nielegalnie przez granicę. Trzecim sposobem jest załatwienie wizy turystycznej. Niektórzy przyjeżdżają na podstawie krótkoterminowych wiz na kwalifikacje piłkarskie

7 Artykuł 6 Prawo do rzetelnego procesu sądowego 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej ( ). Dla Ukraińców Polska jest atrakcyjna jako miejsce pracy, ze względu na bliskość geograficzną i tym samym niskie koszty migracji, a także z uwagi na łatwość wjazdu do naszego kraju w początkowym okresie transformacji systemowej Ukraińcy w ogóle nie potrzebowali wiz, a obecnie przyznawane są im one bezpłatnie (po wejściu Polski do obszaru Schengen, wizy dla obywateli Ukrainy będą płatne). Inne ważne powody, dla których Ukraińcy wybierają Polskę na kraj docelowy migracji zarobkowych to: wyższe niż we własnym kraju dochody, bliskość kulturowa oraz tzw. sieci migracyjne, ułatwiające znalezienie pracy i zaadaptowanie się do nowych warunków życia i pracy. Z kolei Wietnamczycy stanowią liczną grupę w Polsce, mimo że Wietnam to kraj odległy od nas zarówno pod względem geograficznym, jak i kulturowym. Wpływ na to miały niewątpliwie bliskie stosunki polityczno - gospodarcze pomiędzy Polską a Wietnamem w okresie PRL. Już w latach 60. i 70. XX w. wietnamscy studenci i doktoranci zaczęli przyjeżdżać do naszego kraju w ramach dwustronnych umów o wymianie naukowej, a po ukończeniu studiów często osiedlali się w Polsce. Druga fala imigracji z Wietnamu napłynęła już po przełomie ustrojowym w 1989 r.; miała ona charakter zdecydowanie bardziej ekonomiczny.

8 Artykuł 7 Zakaz karania bez podstawy prawnej 1. Nikt nie może być uznany za winnego popełnienia czynu polegającego na działaniu lub zaniechaniu działania, który według prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowił czynu zagrożonego karą w czasie jego popełnienia ( ). W czerwcu 2010 r. Don wstaje rano, przed wyjściem z domu rzuca okiem na swoje śpiące marzenie żonę i półtoraroczną księżniczkę, starym Fordem jedzie do szklarni, gdzie pracuje jako zbieracz pomidorów. Brat kusi go Stanami, siostra Londynem, dawni koledzy z korony Hiszpanią w Warszawie dzieci mówią panu good morning.

9 Artykuł 8 Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. Nam (42 lata) przyjechał z Wietnamu 10 lat temu. Mieszkał tam na wsi; zorganizował protest rolników przeciwko akcji odbierania im ziemi. Groziło mu aresztowanie. Za 500 dol. łapówki załatwił paszport, za kolejne pożyczone 10 tys. transport do Polski przez zieloną granicę. Musiał wejść na drogę oszustwa, inaczej czekał go tam straszny los tłumaczy Krzysztoń. Zarobki w Wietnamie to ok. 20 dol. na miesiąc. Nam co miesiąc spłaca dług, a raczej haracz, jakim go obłożono. Paszporty i przerzut ludzi to specjalność wydziału A18 Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego zajmującego się kontrolą ruchu granicznego.

10 Artykuł 9 Wolność myśli, sumienia i wyznania 1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne. Pokutuje stereotyp, że to groźny żywioł. Ale policyjne statystyki nie potwierdzają: z roku na rok spada liczba czynów karalnych popełnianych przez obcokrajowców. W 2009 r. podejrzewano o przestępstwa ok. 2 tys. cudzoziemców (w rekordowym 2002 r. 6,8 tys.), z tego część o spowodowanie wypadków drogowych. Istnieje ciemna liczba zdarzeń kryminalnych niezgłaszanych policji. Najczęściej to haracze wymuszane od obcokrajowców przez ich rodaków. Poszczególne grupy narodowościowe tworzą hermetyczne enklawy, wśród Czeczenów żerują gangi czeczeńskie, u Ormian ormiańskie, wśród Ukraińców ukraińskie, ale to już kryminalny margines, inaczej niż w latach 90.

11 Artykuł 10 Wolność wyrażania opinii 1. Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. (...). Postępowania w sprawie o nadanie statusu uchodźcy mają charakter indywidualny odpowiada szef Urzędu ds. Cudzoziemców Rafał Rogala. W każdym przypadku badane są zagrożenia i obawy oraz możliwość popełnienia prześladowań wobec osoby ubiegającej się o nadanie statusu uchodźcy. Jeżeli tak, to trudno zrozumieć opór polskiego urzędu wobec nadania takiego statusu Ton Van Anh, młodej kobiecie, wydającej w Polsce gazetę dla Wietnamczyków. Przedstawiła pismo z ambasady wietnamskiej w Warszawie, odmawiające jej wydania nowego paszportu (stary stracił ważność): Podstawą niniejszej decyzji jest fakt prowadzenia przez panią Ton Van Anh działalności sprzecznej z interesami Państwa, ludu wietnamskiego i tradycyjnych stosunków wietnamsko-polskich. Trudno mieć wątpliwości, jak wietnamska służba bezpieczeństwa potraktowałaby deportowanego wroga ludu wietnamskiego.

12 Artykuł 14 Zakaz dyskryminacji Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn. Polska jest krajem o silnych tradycjach emigracji. Jednocześnie, poza krajami sąsiedzkimi oraz migracjami ekspertów, nie jest to kraj postrzegany jako atrakcyjny punkt docelowy. Dlatego też zjawisko imigracji osiąga niewielką skalę i nie stanowi problemu tak poważnego, jak w niektórych krajach Europy Zachodniej (np. we Francji czy w Niemczech). Z drugiej jednak strony, warto sobie uświadomić, iż wraz z rozwojem gospodarczym i społecznym w wielu sektorach polskiej gospodarki będą się pojawiać deficyty siły roboczej. W większości krajów rozwiniętych kompensuje się je zezwalając na imigrację, czy wręcz do niej zachęcając. Migracje w większości przypadków odbywają się w oparciu o sieci tak jak zaledwie kilka lat temu rozpoczęła się budowa sieci migracyjnych umożliwiających wyjazdy Polaków do Wielkiej Brytanii, Irlandii czy Islandii, tak w ciągu kilku lat mogą pojawić się zupełnie nowe grupy imigrantów na polskim rynku pracy. Na forum Unii Europejskiej stopniowo krystalizuje się zarys europejskiej polityki imigracyjnej, która umożliwiałaby koordynację zjawisk takich jak masowa imigracja czy tez uchodźstwo w skali wszystkich krajów członkowskich. Polska była do tej pory mało zaangażowana w procesy konsultacyjne, głównie ze względu na niewielką intensywność tego zjawiska obecnie. Nie ulega jednak wątpliwości, że wraz z rosnącą obecnością pracowników z Wietnamu czy Ukrainy w Polsce, w skali niektórych społeczności lokalnych, imigracja jest nie tylko zjawiskiem zauważalnym, ale także niesie ze sobą dodatkowe czynniki rozwoju i dodatkowe obciążenia. Tym bardziej warto z perspektywy poszczególnych społeczności spojrzeć na kwestię obecności obcokrajowców w Polsce już teraz.

13 Bibliografia: Cudzoziemcy w Polsce wyd. Bezrobocie org. Pl2008 r. Przytaczane artykuły Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zdjęcia wykonane podczas stażu w Ośrodku Repartiacji Cudzoziemców pod Warszawą,