ZIELONA KARTA Promowanie zdrowego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym

Transkrypt

1 ZIELONA KARTA Promowanie zdrowego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym I. Stan działań na poziomie europejskim II. Zdrowie i zamoŝność III. Procedura procesu konsultacji IV. Struktury i narzędzia stosowane na poziomie Wspólnoty Europejskiej IV.1. Dieta, Aktywność Fizyczna i Zdrowie - Europejska Platforma Działania IV.2. Europejska Sieć OdŜywiania i Aktywności Fizycznej IV.3. Zagadnienie zdrowia w polityce Unii Europejskiej IV.4. Program Działań w dziedzinie Zdrowia Publicznego IV.5. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa śywności (EFSA) V. Obszary działań V.1. Informacja konsumencka, reklama i marketing V.2. Edukacja konsumencka V.3. Skupienie uwagi na dzieciach i młodzieŝy V.4. Dostępność Ŝywności, aktywność fizyczna i edukacja zdrowotna w miejscu pracy V.5. Włączanie profilaktyki i leczenia nadwagi i otyłości w działania systemu opieki zdrowotnej V.6. Środowisko sprzyjające walce z otyłością V.7. RóŜnice socjoekonomiczne V.8. Wzmacnianie zintegrowanego i zrozumiałego podejścia do promocji zdrowego odŝywiania i aktywności fizycznej V.9. Instrukcje dotyczące składników odŝywczych oraz tworzenia przewodników dietetycznych V.10. Współpraca poza Unią Europejską V.11. Pozostałe kwestie VI. Przyszłe działania Aneks 1: Aneks 2: Aneks 3: Wykresy i tabele Powiązania pomiędzy dietą, aktywnością fizyczną i zdrowiem Bibliografia 1

2 ZIELONA KARTA Promowanie zdrowego odŝywiania i aktywności fizycznej: europejski wymiar zapobiegania nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym I Niezdrowy sposób odŝywiania oraz brak aktywności fizycznej są wiodącymi przyczynami moŝliwych do uniknięcia chorób i przedwczesnych zgonów oraz zwiększającej się częstości występowania otyłości w Europie jako jednego z głównych problemów zdrowia publicznego. Rada Europy zaprosiła Komisję Europejską do współpracy w promowaniu zdrowego stylu Ŝycia oraz badania sposobów promowania zdrowego sposobu odŝywiania w krajach Unii Europejskiej. Rada Europy wezwała ponadto Kraje Członkowskie i Komisję Europejską do inicjowania i wprowadzania działań mających na celu promocję zdrowego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej. Art. 152 Traktatu Europejskiego mówi o tym, by wysoki poziom ochrony Ŝycia ludzkiego był zapewniony w fazie definiowania i wdraŝania wszystkich działań wspólnotowych. Działania podejmowane na poziomie krajowym mogą być uzupełniane przez te realizowane poprzez Wspólnotę Europejską. Nie ograniczając działań, które Kraje Członkowskie zechciałyby inicjować, interwencje wspólnotowe mogą wykorzystywać synergię oraz efekt skali (obniŝenie kosztów poprzez zwiększenie produkcji), umoŝliwiając tym samym szeroko zakrojoną akcję na poziomie europejskim, źródła finansowania, rozpowszechnianie dobrej praktyki, a tym samym wspomagać ogólny wpływ inicjatyw Krajów Członkowskich. Rada Europy podkreśla, Ŝe wieloprzyczynowy charakter epidemii otyłości wymaga wielosektorowego podejścia i działań na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim, czego doskonałym przykładem jest Dieta, Aktywność Fizyczna i Zdrowie - Europejska Platforma Działania. Rada Europy z radością przyjęła działania wspólnotowe zmierzające do stworzenia niniejszej Zielonej Karty i zaprezentowania w 2006 roku wyników publicznej debaty będącej wynikiem jej publikacji. Działania realizowane na poziomie Wspólnoty Europejskiej mogą wzmocnić efekt inicjatyw podejmowanych przez krajowe władze, sektor prywatny i organizacje pozarządowe. Wiele Państw Członkowskich juŝ rozpoczęło realizację krajowych programów lub akcji na polu odŝywiania, aktywności fizycznej i zdrowia. Działania wspólnotowe mogą wspierać i uzupełniać te działania oraz pomagać w identyfikacji i dzieleniu się doświadczeniami z innymi krajami. II Szczególnie istotne oprócz cierpienia ludzkiego są finansowe skutki zwiększającej się częstości występowania otyłości. Szacuje się, Ŝe w Unii Europejskiej koszty związane z otyłością przekraczają 7% kosztów opieki zdrowotnej i będą wzrastać zgodnie z trendami dotyczącymi zwiększającej się częstości otyłości. ChociaŜ szczegółowe dane nie są dostępne we wszystkich krajach Unii Europejskiej wyniki analiz wykazują wysokie ekonomiczne koszty otyłości: - w 2001 roku w Anglii wyłącznie otyłość była przyczyną 18 mln dni nieobecności w pracy, 30 tys. przedwczesnych zgonów przy rocznych bezpośrednich kosztach opieki zdrowotnej co najmniej 500 mln funtów brytyjskich. Koszty ekonomiczne, włączając w to zmniejszoną produktywność i straty w produkcji, zostały oszacowane na 2 mld funtów rocznie. Raport Krajowego Lekarza Wielkiej Brytanii z 2004 r. o aktywności fizycznej i jej wpływie na zdrowie szacuje, Ŝe koszty braku aktywności 2

3 fizycznej wynoszą 8,2 mld funtów rocznie (włączając w to zarówno koszty opieki zdrowotnej, jak i inne, np. dni nieobecności w pracy etc.); - w Irlandii w 2002 roku bezpośrednie koszty leczenia otyłości szacowano na 70 mln euro; - w USA koszty opieki zdrowotnej związane z otyłością były rzędu 75 mld dolarów. Wyniki analiz wskazują, Ŝe średnie wydatki na otyłą dorosłą osobę są 0 37% wyŝsze niŝ na osobę o normalnej wadze. Te koszty nie uwzględniają zmniejszonej produktywności spowodowanej niesprawnością i przedwczesnej śmiertelności; - Szwedzki Instytut Zdrowia Publicznego donosi, Ŝe w Unii Europejskiej 4,5% DALYs, czyli lat Ŝycia utraconych w wyniku przedwczesnej śmierci lub lat Ŝycia produkcyjnego utraconych w wyniku niesprawności, są wynikiem niewłaściwego odŝywiania, 3,7% i 1,4% - spowodowane odpowiednio otyłością i brakiem aktywności fizycznej, czyli ogólnie 9,6% w porównaniu do 9% spowodowanych paleniem tytoniu; - jednym z wniosków płynących z raportu Holenderskiego Instytutu Zdrowia Publicznego i Środowiska jest, Ŝe nadmierne spoŝycie tłuszczów (nasycone i izomery trans kwasów tłuszczowych) powoduje 25% wzrost występowania zaleŝnych chorób układu sercowo-naczyniowego, podczas gdy spoŝywanie ryb raz bądź dwukrotnie w tygodniu, zmniejszyłoby to ryzyko o 25%. W Holandii kaŝdego roku 38 tys. przypadków chorób sercowo-naczyniowych wśród osób dorosłych (20 lat i powyŝej) moŝe być spowodowanych niewłaściwym sposobem odŝywiania (niewłaściwą kompozycją diet). Zmniejszenie częstotliwości występowania nadwagi i otyłości jest istotne nie tylko z punktu widzenia zdrowia publicznego, ale równieŝ ze względu na redukcję długoterminowych kosztów opieki zdrowotnej i stabilizację sytuacji gospodarczej, co umoŝliwia obywatelom wieść produktywne Ŝycie do późnej starości. III Zgodnie z tym, co głosi komunikat Zdrowszy, bezpieczniejszy, bardziej pewny obywatel - Strategia dotycząca Zdrowia Konsumentów, Komisja Europejska przygotowuje serie strategii związanych z najbardziej istotnymi czynnikami warunkującymi zdrowie, włączając w to odŝywianie i otyłość. W związku z tym niniejsza Zielona Karta ma na celu zainicjowanie procesu konsultacji, pogłębionej dyskusji, z włączeniem instytucji Unii Europejskiej, Kraje Członkowskie, społeczeństwo obywatelskie, dzięki którym moŝliwe będzie określenie zakresu współpracy na poziomie Wspólnoty Europejskiej w zakresie promowania zdrowego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej. Komisja Europejska wzywa wszystkie zainteresowane organizacje, by dostarczały odpowiedzi na zagadnienia poruszane w niniejszej Zielonej Karcie nie później niŝ do 15 marca 2006 r. na poniŝszy adres (najlepiej pocztą elektroniczną): European Commission Directorate-General Health and Consumer Protection Unit C4 Health Determinants Postal address: L-2920 Luxembourg Fax: (+352) Odpowiedzi nie powinny być pracami naukowymi, lecz konkretnymi i opartymi na dowodach propozycjami działań, które będą mogły być podejmowane głównie na poziomie Unii Europejskiej. W szczególności oczekiwane są propozycje od ekonomistów w kwestiach związanych z ich obszarem zainteresowania (np. reklama, marketing, 3

4 znakowanie), zrzeszeń pacjentów i organizacji pozarządowych zajmujących się zagadnieniami zdrowia i ochrony konsumentów. ZwaŜywszy na wieloprzyczynową naturę chorób związanych z niezdrowymi nawykami Ŝywieniowymi i brakiem aktywności fizycznej oraz konieczność wielosektorowej współpracy, niniejsza Zielona Karta zawiera niektóre zagadnienia, które przede wszystkim leŝą w kompetencjach Krajów Członkowskich Unii Europejskiej (np. edukacja, planowanie urbanistyczne). Powinno równieŝ słuŝyć określeniu, gdzie Unia Europejska mogłaby wnieść wartość dodaną, np. poprzez wspieranie sieci istniejącej pomiędzy partnerami w działaniu oraz rozpowszechnianie dobrej praktyki w danym zakresie. IV IV.1. Dieta, Aktywność Fizyczna i Zdrowie - Europejska Platforma Działania W celu stworzenia forum dla działań w marcu 2005 roku zainicjowano Europejską Platformę Działania. Platforma jednoczy wszystkie podmioty aktywne na poziomie europejskim, które wykazują chęć tworzenia zobowiązań mających na celu zahamowanie i odwrócenie obecnych trendów dotyczących nadwagi i otyłości. Celem Platformy jest motywowanie do podejmowania dobrowolnych działań przez sektor prywatny, społeczeństwo obywatelskie i sektor publiczny. W Unii Europejskiej wśród członków Platformy znajdują się kluczowi na poziomie europejskim reprezentanci przemysłu spoŝywczego, handlu, zakładów wprowadzających Ŝywność do obrotu, reklamy, pozarządowych organizacji zdrowotnych i konsumenckich. Platforma stanowi przykład skoordynowanych, ale autonomicznych działań róŝnych części społeczeństwa. Została stworzona, by stymulować inne działania na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym oraz współpracować z podobnymi forami na poziomie krajowym. Platforma moŝe jednocześnie stanowić wkład w integrację działań w obszarze walki z otyłością w ramach polityki Unii Europejskiej. Komisja Europejska uwaŝa Platformę za najbardziej obiecujący sposób działań (nie uwarunkowanych prawnie), co umoŝliwia budowanie zaufania pomiędzy kluczowymi partnerami. Pierwsze wyniki działań Platformy są zachęcające, zaangaŝowanie innych sektorów wspólnotowych jest duŝe, członkowie Platformy planują zawrzeć w 2006 roku długoterminowe zobowiązania i spotkanie z amerykańskimi partnerami w celu umoŝliwienia wymiany doświadczeń. Ponadto Ministrowie Sportu obiecali wesprzeć Platformę. Pierwsza ewaluacja wyników funkcjonowania Platformy będzie miała miejsce w połowie 2006 roku. IV.2. Europejska Sieć OdŜywiania i Aktywności Fizycznej Sieć OdŜywiania i Aktywności Fizycznej, złoŝona z ekspertów z Krajów Członkowskich, Światowej Organizacji Zdrowia oraz konsumenckich i zdrowotnych organizacji pozarządowych, została utworzona w 2003 roku przez słuŝby Komisji Europejskiej jako ciało doradcze Komisji w kwestii rozwoju działań dotyczących poprawy sposobu Ŝywienia, zmniejszenia częstotliwości występowania i profilaktyki chorób zaleŝnych od diety, promocji aktywności fizycznej i walki z nadwagą i otyłością. Członkowie Sieci będą ściśle zaangaŝowani w proces analizy reakcji (informacji zwrotnej) na kwestie poruszane w niniejszym dokumencie. IV.3. Zagadnienie zdrowia w polityce Unii Europejskiej - Jaki jest konkretny wkład, jaki działania Wspólnoty Europejskiej mogą wnieść na rzecz promowania zdrowego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej oraz w celu tworzenia środowisk, w których dokonywanie zdrowych wyborów stanowi prosty wybór?, 4

5 - Jaki rodzaj mierników krajowych lub wspólnotowych mógłby przyczynić się do zwiększenia atrakcyjności, dostępności i moŝliwości pozwolenia sobie na zakup owoców i warzyw?, - W jakich obszarach powiązanych z odŝywianiem i aktywnością fizyczną rozwój narzędzi do analizy zaburzeń oraz zachowań konsumenckich jest potrzebny z badawczego punktu widzenia?. IV.4. Program Działań w dziedzinie Zdrowia Publicznego - W jaki sposób moŝe być udoskonalana dostępność i porównywalność danych dotyczących otyłości, w szczególności zwaŝywszy na geograficzne i socjoekonomiczne uwarunkowanie występowania otyłości?, - W jaki sposób program moŝe się przyczynić do podniesienia świadomości o roli zdrowszych nawyków Ŝywieniowych i aktywności fizycznej w redukcji ryzyka występowania chorób przewlekłych w odniesieniu do decydentów, profesjonalnych pracowników opieki zdrowotnej, przedstawicieli mediów i ogółu społeczeństwa?, - Jakie są bazując na istniejących danych - najbardziej właściwe kanały rozpowszechniania informacji?. IV.5. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa śywności (EFSA) Poprzez fachowe doradztwo i wsparcie EFSA moŝe znacznie wzmocnić proponowane działania (np. dotyczące zalecanych ilości składników odŝywczych, strategii komunikacyjnych mówiących o wpływie diety na zdrowie odnoszących się do pracowników opieki zdrowotnej, pracowników zajmujących się produkcją i dystrybucją Ŝywności oraz ogółu społeczeństwa). V. V.1. Informacja konsumencka, reklama i marketing - Jakie składniki odŝywcze i kategorie produktów naleŝałoby brać przede wszystkim pod uwagę, dostarczając konsumentom informacji na temat produktów?, - Jaki powinien być system edukacji, który jest wymagany w celu umoŝliwienia konsumentom pełnego zrozumienia informacji znajdujących się na etykietach; kto powinien zapewniać ten rodzaj edukacji?, - Czy dobrowolne zbiory przepisów, własne regulacje, stanowią właściwe narzędzie mające na celu ograniczenie reklamy wysokoenergetycznych i ubogich w składniki odŝywcze produkty spoŝywcze? Jaka alternatywa powinna być rozwaŝana w przypadku, gdy wyŝej wspomniane własne regulacje nie odniosą skutku?, - W jaki sposób definiować, wdraŝać i monitorować efektywność wspomnianych wyŝej własnych regulacji? Jakie mierniki powinny być brane pod uwagę, by zapewnić, Ŝe podatność wraŝliwych konsumentów (np. dzieci) nie będzie wykorzystywana poprzez reklamę, marketing, akcje promocyjne?. V.2. Edukacja konsumencka W celu identyfikacji najlepszych rozwiązań Komisja Europejska zaprasza do dyskusji w obszarze następujących zagadnień: - Jaki jest najlepszy sposób, by umoŝliwić konsumentom podejmowanie właściwych wyborów i podejmować efektywne działania?, - Jaki moŝe być wkład współdziałającego sektora publicznego i prywatnego w dziedzinie edukacji konsumenckiej?, 5

6 - Jakie powinny być przekazywane konsumentom kluczowe informacje w kwestii odŝywiania i aktywności fizycznej; jak i przez kogo powinny być dostarczane?. V.3. Skupienie uwagi na dzieciach i młodzieŝy W celu identyfikacji najlepszych rozwiązań Komisja Europejska zaprasza do dyskusji w obszarze następujących zagadnień: - Jakie są dobre przykłady zwiększania wartości odŝywczej posiłków szkolnych; w jaki sposób informować rodziców o tym jak zwiększać wartość odŝywczą posiłków domowych?, - Jaka jest najlepsza metoda zapewnienia regularnej aktywności fizycznej w szkołach?, - Jakie są najlepsze metody promocji zdrowych wyborów Ŝywieniowych w szkołach, szczególnie ze względu na zbyt duŝe spoŝycie wysokoenergetycznych przekąsek oraz słodzonych napojów?, - W jaki sposób media, system opieki zdrowotnej, społeczeństwo i powiązane sektory przemysłu mogą wspierać wysiłki szkół podejmowane na polu edukacji zdrowotnej? Jaką rolę odgrywają w tym zakresie działające w partnerstwie sektor publiczny i prywatny?. V.4. Dostępność Ŝywności, aktywność fizyczna i edukacja zdrowotna w miejscu pracy W celu identyfikacji najlepszych rozwiązań Komisja Europejska zaprasza do dyskusji w obszarze następujących zagadnień: - W jaki sposób pracodawcy mogą wpłynąć na obecność zdrowych jadłospisów w stołówkach w zakładach pracy i zapewnić zwiększenie wartości odŝywczej posiłków?, - Jakie mierniki mogłyby zachęcić i umoŝliwić uprawianie aktywności fizycznej podczas przerw, w drodze do i z pracy?. V.5. Włączanie profilaktyki i leczenia nadwagi i otyłości w działania systemu opieki zdrowotnej - Jakie mierniki i na jakim poziomie stosowane są konieczne, by zapewnić silniejszą integrację mającą na celu promocję zdrowszego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej w obszarze opieki zdrowotnej?. V.6. Środowisko sprzyjające walce z otyłością - W jaki sposób polityka państwa moŝe zapewnić włączenie aktywności fizycznej do codziennego rozkładu zajęć?, - Jakie mierniki są konieczne, by promować rozwój środowisk sprzyjających aktywności fizycznej?. V.7. RóŜnice socjoekonomiczne - Jakie mierniki i na jakim poziomie promowałyby zdrowy sposób odŝywiania i aktywność fizyczną populacji i właścicieli gospodarstw domowych naleŝących do określonych kategorii społeczno-ekonomicznych oraz umoŝliwiałyby tym grupom adaptację zdrowszego stylu Ŝycia?, - W jaki sposób walczyć z grupowaniem się niezdrowych nawyków, które często są znamienne dla niektórych grup społeczno-ekonomicznych?. 6

7 V.8. Wzmacnianie zintegrowanego i zrozumiałego podejścia do promocji zdrowego odŝywiania i aktywności fizycznej - Jakie są najistotniejsze części składowe zintegrowanego i zrozumiałego podejścia do promocji zdrowego sposobu odŝywiania i aktywności fizycznej?, - Role na poziomie krajowym i Wspólnoty Europejskiej. V.9. Instrukcje dotyczące składników odŝywczych oraz tworzenia przewodników dietetycznych - W jaki sposób róŝnice społeczne i kulturowe oraz róŝne w regionalne i krajowe nawyki Ŝywieniowe mogą zostać zebrane w wytycznych dotyczących kwestii Ŝywieniowych opracowywanych na poziomie europejskim?, - W jaki sposób przezwycięŝyć róŝnice pomiędzy zaleceniami Ŝywieniowymi i panującymi w tej kwestii zwyczajami? - W jaki sposób wytyczne Ŝywieniowe powinny być przekazywane konsumentom?. V.10. Współpraca poza Unią Europejską - Jakie powinny być reguły zaangaŝowania Wspólnoty Europejskiej w procesie wymiany doświadczeń i próby identyfikacji najlepszych rozwiązań pomiędzy krajami Unii Europejskiej i pozostałymi? V.11. Pozostałe kwestie - Czy istnieją pozostałe kwestie nie poruszone w niniejszym dokumencie, które powinny być wzięte pod rozwagę z punktu widzenia promocji zdrowego sposobu odŝywiania, aktywności fizycznej i zdrowia w europejskim wymiarze?, - Które z zagadnień zasygnalizowanych w Zielonej Karcie powinny być priorytetowe, a na które naleŝy połoŝyć mniejszy nacisk? VI. Przyszłe działania Podsumowujący raport zostanie opublikowany na stronach internetowych Komisji Europejskiej w czerwcu 2006 roku. W świetle wyników procesu konsultacji Komisja Europejska rozwaŝy najbardziej adekwatny sposób dalszego postępowania, zastosowanie zaproponowanych mierników, jak równieŝ instrumentów słuŝących ich wdroŝeniu. Ocena wpływu zostanie dokonana w zaleŝności od zastosowanego instrumentu. 7