ZAŁOśENIE I PROWADZENIE WŁASNEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

Transkrypt

1 ZAŁOśENIE I PROWADZENIE WŁASNEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI SRYPT DO ZAJĘĆ Autor: SŁAWOMIR BIEŃKOWSKI WARSZAWA, listopad 2008 styczeń 2009

2 Cykl 9 szkoleń zrealizowanych na zlecenie Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie przez: Gremium Instytut Doskonalenia Kadr Tadeusza Kościuszki Pułtusk tel , fax Spis treści: Wykład I Początek, pomysł, decyzje przed otworzeniem działalności gospodarczej 3 Wykład II Biznes plan 9 Wykład III Formy prowadzenia działalności gospodarczej, rejestracja działalności gospodarczej 14 Wykład IV Sposoby rozliczania się, podatki, podstawy księgowości, ZUS 19 Wykład V Rozeznanie rynku, analiza SWOT 26 Wykład VI Zajęcia warsztatowe 34 Wykład VII Kształtowanie relacji z klientem 35 Wykład VIII Wprowadzenie do zagadnień umów 39 Wykład IX Gdzie szukać pomocy finansowej i merytorycznej, kredyty, inwestycje, ryzyko ekonomiczne 42 2

3 MODUŁY SZKOLENIOWE WYKŁAD I POCZĄTEK, POMYSŁ, DECYZJE PRZED OTWORZENIEM DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ' a) charakterystyka pomysłu przedsięwzięcia Pomysł przedsięwzięcia jest w pierwszej fazie tylko myśleniem o tym co moŝna byłoby zrobić, aby uzyskać określony efekt. Często jest to tylko mgliste wyobraŝenie sobie jakiejś koncepcji działania. MoŜe dotyczyć zarówno produkcji jak usługi. Niekiedy autorowi pomysłu trudno jest nawet opisać go w sposób zrozumiały dla innych, czyli przedstawić jego charakterystykę. Charakterystyka pomysłu obejmuje: istotę pomysłu, opis produkt, czyli rezultatu pomysłu, sposób realizacji pomysłu przedsięwzięcia, realność tego przedsięwzięcia. Pomysł przedsięwzięcia produkcyjnego moŝe dotyczyć całkiem nowego wyrobu, zmiany technologii produkcji znanego wyrobu lub zastosowania innego materiału do jego wytworzenia. Pomysł przedsięwzięcia usługowego moŝe dotyczyć całkiem nowej usługi, innego wykonywania znanej usługi, zastosowania innej struktury organizacyjnej do realizacji. Pomysł ma wartość tylko wtedy, kiedy jest realizowany. Chowanie pomysłu do szuflady jest równoznaczne z jego unicestwieniem. Wielu autorów pomysłów boi się opracowania ich charakterystyki, poniewaŝ wtedy mogą uwidocznić się wady, uniemoŝliwiające realizację. Lepiej jest tworzyć mit o obiektywnych przeszkodach. Autorzy pomysłów chętnie sami przystępują do ich realizacji, poniewaŝ boją się, Ŝe w przypadku ich szczegółowego opisania mogą narazić się na wykradzenie pomysłu i zrealizowanie przez kogoś innego. Autorzy pomysłów niekiedy szukają wykonawców, którymi chcieliby kierować nie ujawniając szczegółów. Ma to miejsce takŝe w przypadku, gdy autor nie jest w stanie sam zrealizować pomysłu, bo jego wiedza lub umiejętności w danej dziedzinie są zbyt małe. b) geneza pomysłu Genezą pomysłu moŝe być: zauwaŝenie istnienia niszy rynkowej, obserwacje własne, wskazania rodziny lub znajomych, informacje uzyskane z mediów. Istnienie niszy rynkowej powinno być potwierdzone badaniami ankietowymi, wywiadami, bądź literaturą 3

4 specjalistyczną. Obserwacje własne powinny być najpierw ogólne, a dopiero potem uprofilowane, aby uniknąć autosugestii przy ich ocenie. Rodzina lub znajomi mogą wskazać pewną lukę rynkową, co moŝe stanowić element inspirujący do myślenia ukierunkowanego na pomysł. Media często podają informacje o pewnych brakach rynkowych czy potrzebach społecznych, co moŝe mieć charakter inspirujący. Pomysł moŝe mieć takŝe charakter spontaniczny, być wywołany impulsem, zwracającym uwagę na niezaspokojoną potrzebę. Genezą pomysłu moŝe być głębokie i długotrwałe myślenie o pewnym przedsięwzięciu, które z czasem moŝe przybrać nawet charakter obsesji i motywować do jego realizacji. Do przedsięwzięcia moŝna przygotowywać się przez wiele lat, gromadząc w tym celu odpowiedni zasób wiedzy i doświadczenia. Genezą pomysłu moŝe być takŝe rozwinięcie na szeroką skalę działania wykonywanego do tego czasu na własny uŝytek. U źródła genezy pomysłu moŝe być takŝe chęć zarobienia pieniędzy większych niŝ te, które moŝna uzyskać wykonując pracę najemną. c) ocena własnych predyspozycji Predyspozycje są to naturalne skłonności do czegoś, np. zachowań, wykonywania określonego zawodu. Istotnym elementem jest określenie cech osobowościowych, aby moŝna było stwierdzić czy moŝliwe jest samodzielne prowadzenie działalności gospodarczej. Zdiagnozowanie cech osobowościowych jako negatywnych w stosunku do zamierzeń nie przekreśla szans na ich realizację, wymaga jednak większych nakładów pracy własnej. Konieczne jest dokonanie diagnozy własnej osoby z punktu widzenia zainteresowań, wykształcenia, uzyskanych doświadczeń. Zainteresowania teoretyczne nie zawsze przekładają się w praktyczne moŝliwości realizacyjne. Profil wykształcenia moŝe mieć charakter rozbieŝny w stosunku do zainteresowań, bo moŝe wynikać z aktualnych tendencji, tradycji rodzinnej, dostępności, podpowiedzi, względów towarzyskich i wielu innych. Uzyskane doświadczenia mogą być wynikiem biernego podąŝania za pojawiającymi się moŝliwościami zatrudnienia, nawet o charakterze doraźnym. WaŜnym elementem w ocenie predyspozycji są zainteresowania hobbystyczne. W kaŝdym momencie Ŝycia moŝna zadbać o doprowadzenie do zgodności wykonywanej pracy z osobistymi predyspozycjami. Umiejętność realizowania planów osobistych polega na połączeniu determinacji z konsekwentną realizacją. d) określenie koncepcji działań Koncepcja działań jest to szkic sposobu realizacji zamierzonego przedsięwzięcia, czyli metodyki, z uwzględnieniem szerszego kontekstu realizacyjnego, tj. współpracy z innymi osobami i przedsiębiorstwami. Koncepcja uwzględnia w pierwszej kolejności charakter własnego działania jej autora przy realizacji: wykonawstwo całkowite, 4

5 współpraca, kooperacja, koordynowanie pracy innych wykonawców, zlecanie, inne formy. Koncepcja musi być ulokowana w czasie i przestrzeni. Koncepcja musi zawierać w sobie elementy kontrolne, pozwalające na ocenę efektywności jej realizacji. JeŜeli koncepcja zakłada współpracę muszą być jasno i jednoznacznie określone zakresy obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych współpracowników. JeŜeli koncepcja zakłada kooperację muszą być jasno i jednoznacznie określone jej zasady i zapewniona komplementarność. JeŜeli autor koncepcji zakłada koordynowanie pracy innych wykonawców musi zdawać sobie sprawę z pełnej odpowiedzialności za produkt finalny, a zatem musi mieć moŝliwość działań interwencyjnych. JeŜeli koncepcja zakłada pełne zlecanie wykonawstwa, sprowadza się praktycznie do działania o charakterze handlowo-usługowym. MoŜna stosować mieszane formy działań lub działanie o charakterze wirtualnym, wynikowym, na zasadzie inspirowania wykonawców do róŝnego rodzaju przedsięwzięć, a następnie tworzenie ich konglomeratu. W kaŝdym przypadku autor koncepcji bierze na siebie pełną odpowiedzialność za produkt finalny. e) obiektywna weryfikacja koncepcji Aby koncepcja została oceniona rzetelnie, musi być zweryfikowana przez osoby niezainteresowane w Ŝaden sposób danym przedsięwzięciem. Weryfikacja koncepcji powinna być dokonana przed pierwszą próbą jej realizacji. Weryfikacja moŝe być przeprowadzona róŝnymi metodami: wywiady ze znajomymi, wywiady z przypadkowymi osobami, badania ankietowe, desk research (badania danych z istniejących źródeł), analiza potencjalnej konkurencji. Wywiady ze znajomymi powinny polegać na szerokim omawianiu koncepcji i wysłuchiwaniu ich opinii w formie dłuŝszych dyskusji. Wywiady z przypadkowymi osobami powinny mieć charakter krótkiej rozmowy na interesujący temat, bez emocji i sugerowania metody realizacji. Badania ankietowe powinny być poprzedzone wytypowaniem segmentu, do którego będzie adresowana ankieta, przygotowaniem kwestionariusza i instrukcji jego wypełniania, przeszkoleniem ankieterów w taki sposób, aby uzyskać jednoznaczność odpowiedzi na pytania ankietowe. Desk research musi być przeprowadzone krytycznie, najlepiej metodą krzyŝową, tj. przez konfrontowanie analogicznych informacji uzyskiwanych z róŝnych źródeł. Analiza potencjalnej konkurencji moŝe być realizowana poprzez obserwowanie przez pewien czas działania przynajmniej kilku przedsiębiorstw o profilu analogicznym do określonego w koncepcji i odnotowaniu wniosków dotyczących ich efektywności. 5

6 W celu zapewnienia obiektywności weryfikacji koncepcji naleŝy pozbyć się tendencji do preferowania opinii pozytywnych, popierających koncepcję. Opinie negatywne, krytykujące koncepcje powinny być pogłębiane i analizowane szczególnie uwaŝnie w celu wyszukania elementów ryzyka i ewentualnych zagroŝeń. f) ocena technicznych moŝliwości realizacji przedsięwzięcia Ocena technicznych moŝliwości realizacji obejmuje analizę warunków: technicznych, technologicznych, materiałowych, osobowych, lokalowych, infrastrukturalnych, ochrony środowiska. Ocena technicznych moŝliwości ma charakter wieloaspektowy, naleŝy w niej przyjąć załoŝenie kooperacji oraz współpracy realizacyjnej. Pomysł przedsięwzięcia moŝe być niekiedy całkowicie nierealny z punktu widzenia techniki i technologii. Istnieje ryzyko, Ŝe przedsięwzięcie moŝe mieć charakter abstrakcyjny, nie uwzględniający moŝliwości wykonawczych autora pomysłu. Mogą występować ograniczenia o charakterze formalnym dotyczące realizacji przedsięwzięcia, wynikające z obowiązujących norm, aktów prawnych i innych przepisów. Techniczne moŝliwości realizacji przedsięwzięcia muszą uwzględniać nie tylko stan obecny, ale takŝe przyszłość. Przy ocenie technicznych moŝliwości realizacji musi zostać uwzględniony aspekt konkurencyjności. Warto pamiętać, Ŝe ostatnio znajdują uznanie takŝe technologie tradycyjne, a nawet uwaŝane za przestarzałe (tzw. zawody ginące). Ocena technicznych moŝliwości obejmuje potencjał pracy, jego istnienie w danym miejscu, przygotowanie, ew. konieczność przeszkolenia. Ocena technicznych moŝliwości obejmuje stan przygotowania niezbędnych pomieszczeń pod względem wyposaŝenia, infrastruktury, ochrony środowiska. g) ocena finansowych moŝliwości realizacji przedsięwzięcia Do realizacji kaŝdego przedsięwzięcia konieczne są określone środki finansowe i rzeczowe, zwane dalej środki. Środki w momencie uruchamiania przedsięwzięcia potrzebne są do: opłat i kosztów wstępnych: rejestracja, ZUS, wizytówki, pieczątka, materiały biurowe, promocyjne, wynajęcia lokalu, przystosowania lokalu do prowadzenia działalności, pokrycia wszelkich innych kosztów inwestycyjnych i obrotowych pierwszego okresu działalności. Najpierw trzeba jak najdokładniej określić wielkość niezbędnych środków, biorąc pod uwagę, Ŝe muszą one starczyć aŝ do momentu uzyskania pierwszego przychodu z działalności. Drugim krokiem jest dokonanie analizy własnych wolnych zasobów finansowych i rzeczowych, które 6

7 mogą być przeznaczone na realizację przedsięwzięcia. Trzecim krokiem jest analiza moŝliwości pozyskania brakujących środków. Przede wszystkim trzeba szukać środków w najbliŝszym otoczeniu: rodzina, znajomi. MoŜna poszukiwać osób lub firm zainteresowanych rezultatem przedsięwzięcia (produktem), które partycypowałyby w jego realizacji poprzez udostępnienie środków w zamian za określone umową ekwiwalenty. Kredyty bankowe wymagają posiadania zdolności niezbędnych do ubiegania się o nie, zgodnie z wymaganiami poszczególnych banków, w tym zabezpieczenia majątkowego. Dotacje w ramach Programów Operacyjnych UE wymagają przejścia przez Ŝmudne i długotrwałe procedury przygotowania wniosków i przyznawane są najczęściej na zasadach konkursowych w ustalonych terminach. Przedsiębiorca o ustalonej renomie moŝe uzyskać zlecenie z prefinansowaniem, przynajmniej częściowym, ale wystarczającym na pokrycie kosztów własnych. h) ocena perspektyw rozwojowych Ocena perspektyw rozwojowych związana jest z pojęciem tzw. cyklu Ŝycia produktu. Cykl Ŝycia produktu to okres, w którym dany produkt znajduje nabywców, czyli utrzymuje się na rynku w obecnej postaci. Cykl Ŝycia produktu dzieli się na cztery fazy: wprowadzanie produktu na rynek, wzrost sprzedaŝy, dojrzałość produktu (stabilizacja sprzedaŝy), spadek sprzedaŝy produktu. Cykl Ŝycia produktu dotyczy jego kategorii, formy i typu. Kategoria produktu jest pojęciem najszerszym, w jej ramach mieszczą się formy produktu, a w nich z kolei jego typy. Konkretny produkt wchodzi na rynek w określonej fazie dotyczącej, w ramach kategorii, jego formy oraz typu. Zmiany cyklu Ŝycia produktu zaleŝą od wielu czynników, z których najwaŝniejsze to: obiektywne zapotrzebowanie konieczność posiadania, sytuacja ekonomiczna na obszarze, na którym produkt jest oferowany, styl Ŝycia lub moda. W skali danego produktu występuje z kolei jego własny cykl Ŝycia. W kaŝdej fazie cyklu musi być stosowana inna strategia działania przedsiębiorstwa. Strategia działania zaleŝy od pozycji firmy wobec konkurencji. i) ocena ryzyka KaŜde działanie, a szczególne gospodarcze, obciąŝone jest pewnym ryzykiem. W przypadku działalności gospodarczej zagadnienie ryzyka naleŝy potraktować szczególnie uwaŝnie, systematycznie analizując róŝne moŝliwości jego wystąpienia. Ryzyko powstaje juŝ w momencie rejestrowania własnej działalności, jest ono związane z pojawieniem się na rynku nowego podmiotu. 7

8 Elementem ryzyka jest konfrontacja konieczności permanentnego, aktywnego działania z własnymi cechami osobowościowymi przedsiębiorcy. Ryzyko wiąŝe się z niestabilnością przepisów regulujących funkcjonowanie gospodarki. Ryzyko wiąŝe się takŝe z sytuacją społeczno-ekonomiczną na terenie działania przedsiębiorstwa, a szczególnie z siłą nabywczą klientów. Ryzyko kontraktowe wynika z niesolidności partnerów handlowych, którzy opóźniają płatność lub wręcz uchylają się od płacenia. Ryzyko związane jest z dynamiką rozwoju postępu technicznego, szybko zmieniają się nie tylko technologie, ale w ślad za nimi oczekiwania klientów. Pewien rodzaj ryzyka, szczególnie w przypadku niektórych produktów, pociąga za sobą konieczność zwracania uwagi na ochronę środowiska. Ryzyko moŝe mieć takŝe charakter motywujący i mobilizujący do działania, poszukiwania nowych rozwiązań, ma zatem w takim przypadku charakter pozytywny. j) rozwiązania alternatywne Rozwiązania alternatywne jest to pakiet wariantowych moŝliwości działania w sytuacji niepowodzenia działalności, którą zamierzało się podjąć lub jest juŝ prowadzona. Rozwiązania alternatywne naleŝy opracowywać w ślad za oceną ryzyka, w odniesieniu do moŝliwości jego wystąpienia. Rozwiązania alternatywne moŝna stosować takŝe wtedy, gdy przedsiębiorstwo prosperuje na tyle dobrze, Ŝe moŝliwe jest zdywersyfikowanie jego działalności. Przy rozwiązaniach alternatywnych naleŝy starać się w maksymalnym stopniu wykorzystać istniejący potencjał przedsiębiorstwa. Rozwiązania alternatywne mogą być całkowicie rozbieŝne w stosunku do prowadzonej działalności. Pełnowartościowe rozwiązanie awaryjne wymaga opracowania dla niego biznes planu i planu wdroŝenia w razie potrzeby. Rozwiązania alternatywne muszą być stale aktualizowane, przynajmniej w zakresie dostosowania do moŝliwości aplikacyjnych. NaleŜy brać pod uwagę moŝliwość zastąpienia przez rozwiązanie alternatywne podstawowej działalności przedsiębiorstwa. DuŜym błędem jest poszukiwanie rozwiązań alternatywnych dopiero w momencie pojawienia się elementów ryzyka, poniewaŝ najczęściej w tym momencie brakuje juŝ czasu, odpowiednich środków finansowych i spokoju psychicznego. Poszukiwanie rozwiązań alternatywnych moŝe działać inspirująco i w rezultacie mieć pozytywny wpływ na rozwój przedsiębiorstwa. 8

9 WYKŁAD II BIZNES PLAN a) charakterystyka przedsiębiorcy lub historia firmy W przypadku początkującego przedsiębiorcy, bez doświadczeń w zakresie własnej działalności gospodarczej, kiedy biznes plan dotyczy całkiem nowego przedsięwzięcia, będzie to jego charakterystyka osobowościowa. Na charakterystykę osobowościową nakłada się wychowanie, środowisko, w którym przedsiębiorca rozwijał się i w którym obecnie przebywa. Przedsiębiorca powinien dokonać analizy swojego wykształcenia, a w tym ukończonych szkół stopnia średniego i wyŝszego oraz studiów podyplomowych, praktyk, staŝów, kursów i szkoleń, a takŝe uzyskanych doświadczeń zawodowych, w tym łącznego staŝu pracy, miejsc pracy i ich charakteru, zajmowanych stanowisk. Istotną rolę w ocenie moŝliwości prowadzenia własnej działalności odgrywają zainteresowania hobbystyczne i plany na przyszłość: domowe, rodzinne, zawodowe. Decydującą rolę jeŝeli chodzi o trwałość prowadzenia własnej działalności gospodarczej odgrywa jednak determinacja i poparcie najbliŝszego otoczenia. W przypadku działającego przedsiębiorstwa, biznesplan moŝe dotyczyć rozwoju całości lub fragmentu prowadzonej działalności. MoŜe to być takŝe nowe przedsięwzięcia, zupełnie odmienne od dotychczasowego profilu przedsiębiorstwa. W przypadku przedsiębiorstwa naleŝy dokonać przeglądu historii jego działania, aby zorientować się z czego moŝna skorzystać przy uruchamianej lub rozwijanej działalności. Przy opisie historii przedsiębiorstwa naleŝy zwrócić uwagę na czas jej działania pod obecną nazwą, formą prawną i o obecnym profilu. Istotny jest opis poprzedniej działalności przedsiębiorstwa, chronologicznie od początku istnienia z podaniem przyczyny zmiany nazwy, formy prawnej lub profilu. b) wybór metody realizacji przedsięwzięcia Po zdefiniowaniu przedsięwzięcia i wstępnym opracowaniu jego charakterystyki naleŝy przeanalizować wszystkie znane metody jego realizacji. Oprócz znanych i stosowanych metod dobrze byłoby poszukać lub wymyślić inne, oryginalne metody. Na etapie początkowym rozpatruje się nawet najbardziej abstrakcyjne metody realizacji, a wnioski z analizy archiwizuje się. Metody realizacji muszą być rozpatrywane jak najbardziej obiektywnie, bez sugerowania się Ŝadnymi czynnikami sprzyjającymi lub utrudniającymi działania. Przy analizowaniu metod realizacji przedsięwzięcia rozpatrywana jest w kaŝdym przypadku jedynie stosowana w nich technologia i niezbędna struktura organizacyjna. Przy analizowaniu metod realizacji przedsięwzięcia bierze się pod uwagę takŝe moŝliwość działania w 9

10 formie powiązań kooperacyjnych lub podwykonawstwa. Dopiero jako ostateczne kryterium wyboru metody realizacji przyjmuje się aktualne moŝliwości finansowe i lokalowe przedsiębiorcy. Przy wyborze metody realizacji przedsięwzięcia naleŝy przyjąć horyzont czasowy przynajmniej kilkuletni, nawet jeŝeli w tym czasie mogłaby nastąpić zmiana metody. Przy wyborze metody naleŝy zorientować się w jakiej fazie cyklu Ŝycia znajduje się produkt. W przypadku zaczynania od metody najprostszej trzeba załoŝyć iteracyjny rozwój. c) lokalizacja przedsięwzięcia Lokalizacja przedsięwzięcia ma charakter dwuaspektowy: zewnętrzny i wewnętrzny. Zewnętrzny charakter lokalizacji dotyczy jej połoŝenia i otoczenia. PołoŜenie lokalu moŝe mieć charakter promujący lub wspomagający przedsięwzięcie, jest to tzw. renta połoŝenia, bardzo istotna przy niektórych rodzajach działalności. Wewnętrzny charakter lokalizacji dotyczy jej układu architektonicznego Lokalizacja przedsięwzięcia jest bardzo istotna ze względu na jego charakter. Często to właśnie charakter realizowanego przedsięwzięcia decyduje o lokalizacji, poniewaŝ muszą być spełnione określone warunki. NaleŜy szczególnie ostroŝnie podchodzić do tzw. okazyjnego pozyskania lokalu, poniewaŝ często zbyt kłopotliwe i kosztowne moŝe okazać się późniejsze dostosowanie go do potrzeb i wymagań. W przypadku przedsięwzięć o charakterze produkcyjnym najpierw projektuje się linię produkcyjną, a potem dobiera się odpowiedni lokal. W przypadku przedsięwzięć o charakterze usługowym lokal moŝe mieć charakter drugorzędny, albo nawet moŝe nie być potrzebny, przy niektórym charakterze usług świadczonych w terenie lub u klienta. W przypadku przedsięwzięć handlowych moŝe nie być klasycznego lokalu lub moŝe ich być wiele, w róŝnych miejscach. d) wewnętrzne warunki uruchomienia działalności Przed uruchomieniem działalności naleŝy dopełnić wszelkich formalności i zapewnić sobie moŝliwość stałej aktualizacji przepisów oraz prowadzenia księgowości. W przypadku działalności jednoosobowej niezbędne jest opracowanie sieci współpracowników, poniewaŝ nie jest moŝliwe prowadzenie jakiejkolwiek działalności w oderwaniu od otoczenia. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa wieloosobowego wymaga dokładnego przemyślenia, poniewaŝ ma ona istotny wpływ na efektywność działania przedsiębiorstwa. Warunki wewnętrzne przedsiębiorstwa obejmują zarówno układ przestrzenny i zagospodarowanie lokalu, w którym będzie prowadzona działalność, jak i dobór personelu oraz sposób zarządzania nim. Przy zagospodarowywaniu lokalu naleŝy zwracać uwagę na normatywy powierzchni i kubatury, ergonomię i BHP oraz róŝnego rodzaju przepisy ogólne i branŝowe. Istotną sprawą jest obieg dokumentacji wewnętrznej, naleŝy zatem zadbać od samego początku o odpowiedni system ewidencyjny. Z czasem będzie wzrastała liczba kontaktów i kontrahentów, a zatem stanie się konieczne utworzenie banku danych o potencjalnych i realnych dostawcach i odbiorcach. WaŜnym zadaniem przedsiębiorcy jest opracowywanie i systematyczna weryfikacja strategii działania i 10

11 planów operacyjnych. Przedsiębiorca powinien nieustannie obserwować funkcjonowanie sektora gospodarki, w którym działa, aby w porę zaobserwować tendencje rozwojowe lub symptomy zanikowe. Nadrzędnym zadaniem przedsiębiorcy jest dąŝenie do maksymalizacji przychodów i minimalizacji kosztów, aby osiągnąć satysfakcjonujący dochód. e) infrastruktura i ochrona środowiska Infrastruktura obejmuje wyposaŝenie przedsiębiorstwa w media oraz wszelkie prace związane z ich doprowadzeniem i uŝytkowaniem. Energia elektryczna w niektórych przypadkach, szczególnie w przedsiębiorstwach produkcyjnych, wymagany jest odpowiedni przydział mocy. W kaŝdym przypadku zalecane jest oszczędne gospodarowanie energią, poniewaŝ w skali roku moŝe dać to znaczące efekty. Obecnie energię moŝna pozyskiwać ze źródeł niekonwencjonalnych, w przypadku większej skali przedsięwzięcia warto rozwaŝyć taką moŝliwość. W przypadku lokowania przedsięwzięcia na terenie nieuzbrojonym trzeba zadbać o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków. W okresie zimowym musi być zapewnione ogrzewanie. W pojęcie infrastruktury wchodzi ponadto urządzenie otoczenia miejsca prowadzenia działalności. Istotną rolę moŝe odgrywać dojazd i moŝliwość parkowania, szczególnie w duŝym mieście. Ochrona środowiska występuje fakultatywnie, tylko w takim przypadku, kiedy działania prowadzone w ramach przedsięwzięcia wpływają w jakikolwiek sposób na środowisko naturalne. W ramach ochrony środowiska mieści się gospodarka odpadami, raportowanie o emisji spalin ze środków transportu, zanieczyszczenie gleby, wód podziemnych, powietrza, emisja hałasu. f) wyposaŝenie techniczne W skład wyposaŝenia technicznego wchodzą wszystkie maszyny, które słuŝą do realizacji planowanego przedsięwzięcia, a takŝe urządzenia wspomagające pracę tych maszyn oraz wszelkiego rodzaju sprzęt dodatkowy. W przypadku przedsiębiorstwa produkcyjnego pojęcie wyposaŝenia technicznego obejmuje całą linię technologiczną lub komplet maszyn, jeŝeli nie tworzą one linii. Urządzenia wspomagające pracę maszyn nie wchodzą bezpośrednio w skład linii produkcyjnej ale bez nich nie byłaby moŝliwa realizacja procesów wykonawczych. W przypadku przedsiębiorstwa usługowego wyposaŝenie techniczne to maszyny, które słuŝą bezpośrednio do wykonywania danej usługi. Urządzenia wspomagające mają przy usługach charakter pomocniczy, moŝe to być np. drabina. W przypadku przedsiębiorstwa handlowego wyposaŝenie techniczne to maszyny do konfekcjonowania, pakowania, magazynowania. W przedsiębiorstwie handlowym urządzenia wspomagające to magazynowy system komputerowy, wagowy, kasowy. Sprzęt dodatkowy to meble i urządzenia biurowe, higieniczno-sanitarne, socjalne. WyposaŜenie techniczne moŝe mieć róŝny charakter, a zatem istnieje tu moŝliwość redukcji kosztów przy 11

12 zakupie, ale trzeba pamiętać, Ŝe jego rodzaj i jakość ma wpływ na efektywność przedsięwzięcia. WyposaŜenie techniczne podlega z czasem modernizacji, a zatem w tym celu powinna być robiona akumulacja kapitału. g) harmonogram realizacji Harmonogram jest jednym z głównych narzędzi przy planowaniu, a następnie kontrolowaniu realizacji przedsięwzięcia. Harmonogram realizacji przedsięwzięcia jest to wykaz wszystkich planowanych działań, uszeregowanych w czasie, z podaniem wykazu czynności i niezbędnych nakładów inwestycyjnych. Harmonogram moŝe być przedstawiony w postaci listy działań lub wykresu, ilustrującego relacje pomiędzy poszczególnymi działaniami, zachodzące w czasie. Wykres Gantta pokazuje początek, czas trwania i koniec kaŝdego działania. Harmonogram pomaga przy planowaniu zarówno poszczególnych działań jak teŝ istniejących między nimi zaleŝności. Harmonogram jest takŝe przydatny przy kontrolowaniu przebiegu realizacji przedsięwzięcia, poniewaŝ pozwala zaobserwować odstępstwa od pierwotnych załoŝeń. Harmonogram pomaga takŝe kontrolować i planować dystrybucję nakładów finansowych, przeznaczonych na kolejne etapy rozwoju przedsięwzięcia. W ramach działań objętych harmonogramem opisane są poszczególne czynności wchodzące w ich skład, co usprawnia ich koordynowanie. Harmonogramowanie działań w układzie wielopłaszczyznowym nie jest sprawą prostą, wymaga wyobraźni i doświadczenia. Odchylenia od przyjętych w harmonogramie przedziałów czasowych i zasobów finansowych nie powinny przekraczać 10%. h) pracownicy W miarę rozwoju przedsiębiorstwa będą zatrudniani nowi pracownicy, ale stanowiska pracy powinny być opisane juŝ w pierwotnym biznes planie. W przedsiębiorstwie jednoosobowym przedsiębiorca, z konieczności, musi zajmować się wszystkim, co jest związane z wytwarzaniem produktu, jego dystrybucją, docieraniem do klientów, analizą rynku i prowadzeniem gospodarki finansowej przedsiębiorstwa. MoŜliwie najwcześniej naleŝy opracować ramową strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa, obejmującą wszystkie jego przyszłe sektory. W biznes planie powinny być opisane zadania, które z czasem zastąpione zostaną opisami stanowisk pracy. W oparciu o opisy stanowisk pracy naleŝy opracować zakresy obowiązków poszczególnych pracowników. Kolejnym etapem jest opisanie relacji pomiędzy poszczególnymi pracownikami przedsiębiorstwa. Następnym krokiem jest przygotowanie optymalnych charakterystyk poszczególnych pracowników. NaleŜy opracować metodykę przeprowadzania naboru przyszłych pracowników. Musi powstać przejrzysty system wynagradzania pracowników, najlepiej połączony z uzyskiwanymi przez nich wynikami. 12

13 Jednocześnie powinien zostać opracowany system podnoszenia kwalifikacji, który będzie realizowany w powiązaniu z systemem wynagrodzeń w taki sposób, aby pracownicy czuli się współtwórcami efektów uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo, ale takŝe poczuwali się do współodpowiedzialności za jego niepowodzenia. i) logistyka Logistyka to zarządzanie procesami przemieszczania produktów i osób oraz działaniami wspomagającymi te procesy w systemach, w których one zachodzą. Logistyka nie opiera się wyłącznie na własnym transporcie jest to kategoria zarządzania pojęta szeroko Logistyka wewnętrzna dotyczy systemów organizacji przemieszczania produktów i osób w obrębie przedsiębiorstwa. Logistyka zewnętrzna dotyczy systemów organizacji przemieszczania produktów i osób poza obrębem przedsiębiorstwa, ale w związku z jego funkcjonowaniem. W małej skali mikroprzedsiębiorstwa logistyka wewnętrzna dotyczy racjonalnego zagospodarowania uŝytkowanego lokalu, z punktu widzenia funkcjonalnego wykorzystania jego powierzchni. Logistyka to takŝe racjonalne myślenie ukierunkowane na efektywne połączenie róŝnych działań. Logistyka zewnętrzna dotyczy planowania podróŝy związanych z prowadzoną działalnością. Sprawna logistyka zapewnia zatem znaczne oszczędności czasu i energii. System logistyczny just-in-time w skali mikro polega na wykonywaniu właściwych działań we właściwym czasie. Logistyka w relacjach interpersonalnych obejmuje sposób komunikowania i zarządzania potencjałem pracy, eliminuje tzw. puste przebiegi. j) zbyt działania rynkowe Wszelkie działania prowadzone przez przedsiębiorcę na rynku mają na celu zbyt oferowanych przez niego produktów. O zbyciu produktu naleŝy myśleć juŝ w momencie planowania jego wytworzenia. Stałym elementem działania na rynku jest wieloaspektowa analiza realności sprzedaŝy oferowanego produktu. Konieczne jest utrzymywanie stałego kontaktu z rynkiem w celu obserwowania, a nawet przewidywania, zachodzących na nim zmian. Działania rynkowe w niektórych przypadkach wymagają zaangaŝowania sporych środków finansowych, a ich efekty wystąpią w przyszłości. Działania rynkowe muszą być prowadzone nieustannie, nawet wtedy, gdy brak jest przeznaczonych na ten cel środków. O powodzeniu produktu na rynku decyduje często nie on sam, ale proces jego wprowadzenia i prezentacji potencjalnemu klientowi. W pewnym zakresie rynek moŝna kształtować pod swoim kątem, wymaga to jednak specyficznych, dobrze zaplanowanych i długofalowych akcji. Najgorszą rzeczą jest prezentowanie produktu, którego nie moŝna zaoferować klientowi bezpośrednio po wyraŝeniu przez niego zainteresowania. Dobre rezultaty dają działania wielokierunkowe, a nie tylko ściśle nastawione na produkt. 13

14 WYKŁAD III FORMY PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, REJESTRACJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ a) mikroprzedsiębiorstwo Mikroprzedsiębiorstwo to takie przedsiębiorstwo, w którym zatrudnionych jest mniej niŝ 10 pracowników, a jego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 milionów euro. Mikroprzedsiębiorstwo to często przedsiębiorstwo jednoosobowe, które powstało w wyniku chęci uwolnienia się przedsiębiorcy od rygorów związanych z zatrudnieniem w obcym przedsiębiorstwie. Poczucie niezaleŝności w mikroprzedsiębiorstwie, nawet jednoosobowym, jest złudne, poniewaŝ w takim przypadku wszystkie działania merytoryczne i formalne obciąŝają całkowicie mikroprzedsiębiorcę. W jednoosobowym mikroprzedsiębiorstwie właściciel zajmuje się jednocześnie analizą rynku, akwizycją, promocją, wytwarzaniem produktu, zbytem, rozliczaniem transakcji, sprawozdawczością finansową i inną wymaganą przepisami, a zatem wymaga to organizacji działań własnych zbliŝonych do doskonałości. W mikroprzedsiębiorstwie brak jest często struktury organizacyjnej, a w rezultacie łatwo moŝe w nim dojść do braku koordynacji działań poszczególnych pracowników, a nawet chaosu. Mikroprzedsiębiorstwo jest bardzo elastyczne, poniewaŝ brak struktury organizacyjnej pozwala na bezpośrednie przydzielanie zadań poszczególnym pracownikom. Mikroprzedsiębiorstwo najlepiej sprawdza się w praktyce jako element duŝej, wielopodmiotowej struktury organizacyjnej, dzięki czemu ma przydzielane do wykonania określone zadania. Mikroprzedsiębiorstwo dobrze funkcjonuje w zakresie działań o charakterze dzieł autorskich, poniewaŝ ma całkowitą swobodę w zakresie organizowania pracy, a jednocześnie moŝe obciąŝać się pełnymi kosztami swojego funkcjonowania. Mikroprzedsiębiorstwo moŝe ubiegać się o finansowanie specjalnie przeznaczone dla tego sektora. Ze względu na stosunkowo niskie koszty uzyskania przychodów mikroprzedsiębiorstwo ma duŝe szanse przy pozyskiwaniu wielu zleceń, poniewaŝ moŝe zaoferować relatywnie niską cenę. b) mała firma własna Małe przedsiębiorstwo to takie przedsiębiorstwo, w którym zatrudnionych jest mniej niŝ 50 pracowników, a jego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 milionów euro. Małe przedsiębiorstwo o prostym, monotematycznym profilu, w którym większość pracowników wykonuje w określonym miejscu analogiczne czynności jest jeszcze zbliŝone do mikroprzedsiębiorstwa. Małe przedsiębiorstwo w większości przypadków powinno mieć juŝ opracowaną strukturę organizacyjną i wprowadzić systemy zarządzania. W małym przedsiębiorstwie występują juŝ zagadnienia związane z zatrudnianiem i zwalnianiem pracowników oraz prowadzeniem księgowości. Małe przedsiębiorstwo ma juŝ kierownictwo średniego szczebla, pojawiają się teŝ formalne i nieformalne struktury poziome. Przedsiębiorca, który juŝ doszedł do poziomu małego przedsiębiorstwa powinien rozwaŝyć zagadnienie 14

15 zaangaŝowania menedŝera lub zewnętrznego doradcy, zapewniającego obiektywne, a nie emocjonalne spojrzenie na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. W małym przedsiębiorstwie moŝe juŝ występować kolegialny system decyzyjny. Im większe przedsiębiorstwo, tym bardziej powinno stosować metody motywowania pracowników, poniewaŝ bezpośredni kontakt z nimi jest coraz trudniejszy. Integracja pracowników w małym przedsiębiorstwie powinna być działaniem permanentnym, a nie tylko okazjonalnym. Komunikacja wewnętrzna w małym przedsiębiorstwie powinna być stymulowana systemem zadaniowym, moŝna teŝ zmierzać do modelu partycypacyjnego. c) procedury rejestracji działalności gospodarczej Ewidencję działalności gospodarczej (EDG) prowadzi gmina właściwa dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy. Organem ewidencyjnym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. Ewidencja jest jawna, tzn. Ŝe kaŝdy ma prawo dostępu do danych zawartych w EDG i do przeglądania akt ewidencyjnych przedsiębiorcy wpisanego do EDG. JeŜeli dane wpisano do ewidencji niezgodnie ze zgłoszeniem przedsiębiorcy lub bez tego zgłoszenia, przedsiębiorca ten nie moŝe zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, Ŝe dane te nie są prawdziwe, jeŝeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu. Wniosek o wpis do EDG składa się na formularzu zgodnym z określonym wzorem urzędowym. Składając wniosek, wnioskodawca uiszcza opłatę w kwocie określonej niniejszą ustawą - obecnie 100,- zł. JeŜeli wniosek dotyczy zmiany wpisu opłata wynosi 50,- zł. Wniosek o wykreślenie wpisu jest zwolniony z opłat. Rada gminy moŝe określić niŝsze stawki opłaty albo wprowadzić zwolnienie od opłat (np. w Warszawie nie ma opłat za wpis), uwzględniając w szczególności rodzaj prowadzonej działalności. Wniosek o dokonanie wpisu do ewidencji zawiera: Firmę (nazwę) wnioskującego (przedsiębiorcy) oraz jego numer PESEL Numer ewidencji podatkowej NIP, Oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu, adres do doręczeń przedsiębiorcy oraz adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeŝeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeŝeli został utworzony Określenie przedmiotu planowanej (wykonywanej) działalności gospodarczej, zgodnie z tzw. Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) Informacje o istnieniu lub ustaniu małŝeńskiej wspólności majątkowej Informacje o umowie spółki cywilnej, jeŝeli taka została zawarta Dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udzielił takiego pełnomocnictwa. Gdy wniosek nie zawiera w/w danych lub jest nieopłacony, organ ewidencyjny niezwłocznie wzywa do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Wniosek o wpis do EDG moŝe być wysłany listem poleconym. W tym przypadku własnoręczność podpisu wnioskodawcy powinna być poświadczona przez notariusza. Decyzję o wpisie do EDG wydaje się niezwłocznie, nie później niŝ w terminie 3 dni roboczych od dnia 15

16 wpływu wniosku, chyba, Ŝe wniosek wymaga uzupełnienia lub nie została wniesiona opłata. Decyzja o wpisie zawiera: Firmę przedsiębiorcy oraz jego numer PESEL Numer ewidencji podatkowej NIP, o ile taki posiada Oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu do doręczeń przedsiębiorcy, adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeŝeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeŝeli został utworzony określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z PKD. W przypadku wydania decyzji o wykreśleniu przedsiębiorcy z EDG, wpis następuje w chwili, gdy decyzja stanie się ostateczna. Organ ewidencyjny wydaje decyzję o odmowie wpisu, gdy: Wniosek dotyczy działalności nieobjętej przepisami ustawy Wniosek został złoŝony przez osobę nieuprawnioną Prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej we wniosku działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Wniosek o wpis do ewidencji moŝe być złoŝony w formie elektronicznej. Wniosek składany w formie elektronicznej powinien zawierać dane w ustalonym formacie elektronicznym, zawarte we wzorze urzędowym oraz powinien być opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym znakowanym czasem, weryfikowanym za pomocą waŝnego kwalifikowanego certyfikatu, przy zachowaniu zasad przewidzianych o przepisach o podpisie elektronicznym. Przedsiębiorca podejmujący działalność wraz z wnioskiem o wpis do rejestru przedsiębiorców w KRS albo do EDG moŝe złoŝyć wniosek zawierający Ŝądanie: Wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON) Zgłoszenia identyfikacyjnego albo aktualizującego (NIP) Zgłoszenia płatnika składek lub zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych lub ich zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. PowyŜszy wniosek organ prowadzący rejestr przedsiębiorców albo organ ewidencyjny przesyła niezwłocznie po dokonaniu wpisu, do właściwych organów urzędowych rejestrów wraz z odpisem postanowienia o dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców albo decyzja o wpisie do ewidencji. Ilekroć przepis szczególny nakazuje przedsiębiorcy złoŝenie dodatkowych dokumentów do tego wniosku, organ prowadzący rejestr przedsiębiorców lub organ ewidencyjny przesyła złoŝone przez przedsiębiorcę dokumenty wraz z wnioskiem. Na wniosek przedsiębiorcy upowaŝniony pracownik urzędu gminy poświadcza zgodność przedstawionych odpisów tych dokumentów lub sporządza taki odpis. Rejestr REGON jest bieŝąco aktualizowanym zbiorem informacji o podmiotach gospodarki narodowej prowadzonym w systemie informatycznym w postaci centralnej bazy danych oraz terenowych baz danych. Rejestr REGON : słuŝy osiągnięciu spójności identyfikacyjnej podmiotów gospodarki narodowej wpisywanych do innych urzędowych rejestrów i systemów informacyjnych administracji publicznej słuŝy jednolitości opisów stosowanych w nomenklaturze pojęciowej i klasyfikacyjnej we wszystkich urzędowych rejestrach i systemach informacyjnych administracji publicznej 16

17 dostarcza ogólnej charakterystyki działających w gospodarce narodowej podmiotów w przekrojach: terytorialnym, własnościowym, rodzajów działalności, form prawnych itp. umoŝliwia sporządzanie wykazu adresów działających podmiotów jest podstawą do tworzenia baz i banków danych o podmiotach gospodarki narodowej stanowi główne źródło zasilania bazy jednostek wybieranych do badań statystycznych. Wpisowi do rejestru REGON podlegają wszystkie : osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (w tym prowadzące indywidualne gospodarstwa rolne), jednostki lokalne wyŝej wymienionych podmiotów. W rejestrze są ujmowane następujące informacje o wyŝej wymienionych podmiotach: nazwa i adres siedziby, a w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą - dodatkowo nazwisko i imiona oraz miejsce zamieszkania i identyfikator systemu ewidencji ludności, forma prawna i forma własności, wykonywana działalność, w tym rodzaj przewaŝającej działalności, data powstania, rozpoczęcia, zawieszenia, zakończenia działalności, nazwa organu rejestrowego lub ewidencyjnego, nazwa rejestru (ewidencji) i nadany przez ten organ numer, liczba pracujących oraz w przypadku gospodarstwa rolnych powierzchnia ogólna i uŝytków rolnych, o jednostkach lokalnych podmiotów w wyŝej wymienionym zakresie z wyłączeniem informacji o formie prawnej i formie własności. KaŜdemu podmiotowi nadawany jest niepowtarzalny numer identyfikacyjny REGON. Numer identyfikacyjny podmiotu gospodarki narodowej składa się z 9 cyfr przypisanych osobie prawnej, jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej lub osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Osiem pierwszych cyfr numeru stanowi liczbę porządkową, a dziewiąta cyfrę kontrolną. Zgłoszenia identyfikacyjnego NIP dokonuje się jednokrotnie, bez względu na rodzaj lub liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej oraz liczbę prowadzonych przedsiębiorstw. Zgłoszenie identyfikacyjne podatników wykonujących działalność gospodarczą zawiera równieŝ informacje dotyczące tej działalności. Podatnicy podejmujący działalność gospodarczą dołączają do zgłoszenia identyfikacyjnego uwierzytelnione lub urzędowo poświadczone kopie dokumentów potwierdzających informacje objęte zgłoszeniem, w szczególności: odpisu z KRS lub EDG, umowy spółki, dokumentu potwierdzającego uprawnienie do korzystania z lokalu lub nieruchomości, w których znajduje się siedziba, zaświadczenie o numerze statystycznym REGON. JeŜeli przedsiębiorca nie zatrudnia pracowników dokonuje zgłoszenia w terminie miesiąca od dnia dokonania wpisu w EDG lub we właściwym rejestrze. JeŜeli natomiast zatrudnia pracowników dokonuje zgłoszenia nie później niŝ w terminie pierwszej deklaracji dotyczącej zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zgłoszenie podjęcia działalności gospodarczej składane jest w Urzędzie Skarbowym na druku NIP-1. Osoby fizyczne mające juŝ nadany NIP podejmujące działalność gospodarczą są obowiązane dokonać 17

18 zgłoszenia aktualizacyjnego z podaniem w szczególności wykazu rachunków bankowych oraz złoŝenia uwierzytelnionej lub urzędowo poświadczonej kopii zaświadczenia o numerze REGON. W zgłoszeniu przede wszystkim trzeba ujawnić dane dotyczące prowadzonej działalności gospodarczej, a mianowicie: Data rozpoczęcia działalności Numer REGON Rodzaj dominującej planowanej działalności Kod PKD Dane dotyczące rachunku bankowego związanego z prowadzoną działalnością Rodzaj prowadzonej dokumentacji rachunkowej i miejsce jej przechowywania Adres siedziby Adresy miejsc prowadzenia działalności Jako załącznik składany jest równieŝ druk NIP-1/A, w którym umieszcza się informację o wpisie do EDG. Obecnie następuje coraz szersze obejmowanie wszelkich form prowadzenia działalności gospodarczej ewidencją w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) i po wprowadzeniu w Ŝycie odpowiedniego przepisu będą obowiązywały druki tego rejestru. 18

19 WYKŁAD IV SPOSOBY ROZLICZANIA SIĘ, PODATKI, PODSTAWY KSIĘGOWOŚCI, ZUS a) rozliczanie finansowe działalności gospodarczej Jednocześnie ze zgłoszeniem działalności gospodarczej przedsiębiorca ma obowiązek dokonać wyboru jednej z form opodatkowania. Na sposób opodatkowania właściciela (lub właścicieli) firmy duŝy wpływ ma forma organizacyjno-prawna prowadzonej działalności. W zaleŝności od tego, czy jest to działalność indywidualna (prowadzona samodzielnie), czy teŝ w spółce (cywilnej, osobowej spółce handlowej lub w spółce kapitałowej) moŝna skorzystać z pewnych rozwiązań lub nie. Przedsiębiorca indywidualny rozlicza się z podatku samodzielnie. MoŜe wybrać jedną z trzech form jego zapłaty: karta podatkowa, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, zasady ogólne. b) karta podatkowa Ta forma rozliczenia jest najmniej skomplikowana. Płacąc podatek wg karty podatkowej, nie trzeba bowiem samodzielnie go obliczać, a w związku z tym odpadają uciąŝliwe obowiązki, jak prowadzenie ksiąg, wypełnianie i składanie deklaracji. Wysokość podatku nie zaleŝy od wielkości uzyskanych dochodów z działalności, lecz od: jej rodzaju, liczby mieszkańców gminy, na terenie której jest ona prowadzona, liczby zatrudnionych pracowników. Raz w roku ustala ją urząd skarbowy w formie decyzji. Przedsiębiorca musi tylko co miesiąc wpłacać ustaloną kwotę. Jednak nie wszyscy mogą być opodatkowani w ten sposób, a tylko ci, którzy prowadzą drobną działalność handlową, usługową, gastronomiczną. Aby móc rozliczać się kartą podatkową, trzeba przed rozpoczęciem działalności złoŝyć w urzędzie skarbowym wniosek o opodatkowanie w tej formie (słuŝy do tego specjalny druk PIT-16). Urząd po jego rozpatrzeniu wydaje decyzję ustalającą wysokość karty na dany rok. c) ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Uproszczoną formą rozliczenia z fiskusem jest równieŝ ryczałt ewidencjonowany. Podatek ten (w wysokości 20%, 17%, 8,5%, 5,5% lub 3 %. (w zaleŝności od rodzaju prowadzonej działalności) płaci się od przychodów (wpływów ze sprzedaŝy towarów i usług), których nie moŝna pomniejszyć o Ŝadne koszty. Ryczałtowiec musi prowadzić uproszczoną księgowość w postaci ewidencji przychodów i wykazywać w niej wszystkie wpływy (naleŝności) z prowadzonej działalności, nie musi natomiast księgować swoich wydatków. Ryczałt oblicza samodzielnie i wpłaca co miesiąc do urzędu skarbowego (w trakcie roku nie wypełnia Ŝadnych deklaracji). Po zakończeniu roku składa zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu i naleŝnego ryczałtu. Chcąc rozliczać się ryczałtem, trzeba przed rozpoczęciem działalności złoŝyć w urzędzie skarbowym pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w tej formie. Nie kaŝdy jednak ma do tego prawo. Ryczałtowcami nie mogą zostać m. in. przedsiębiorcy prowadzący apteki, lombardy, kantory, 19

20 wykonujący niektóre wolne zawody. Ryczałtu nie moŝe równieŝ płacić osoba, która była zatrudniona na umowę o pracę, a chce załoŝyć własną firmę i wykonywać na rzecz byłego pracodawcy takie same czynności, jakie w ostatnim czasie wykonywała pracując u niego. d) zasady ogólne Jest to podstawowa i jednocześnie najbardziej skomplikowana forma opodatkowania. Ten, kto przed rozpoczęciem działalności nie złoŝy wniosku o opodatkowanie kartą podatkową bądź oświadczenia o wyborze ryczałtu, musi rozliczać się właśnie w ten sposób. Podatek płaci się w tym przypadku od faktycznie uzyskanego dochodu. Aby ustalić dochód, trzeba od przychodów z działalności odjąć koszty jej prowadzenia (wydatki z nią związane). Dlatego wszystkie przychody i koszty naleŝy wykazywać w specjalnej ewidencji, zwanej podatkową księgą przychodów i rozchodów (przy działalności o większych rozmiarach - jeśli przychody osiągną co najmniej równowartość 800 tys. euro - konieczne jest prowadzenie ksiąg rachunkowych). W zaleŝności od wielkości osiągniętego dochodu stawka podatku wynosi 19%, 30% lub 40%. Rozliczający się na zasadach ogólnych musi samodzielnie obliczać miesięczną zaliczkę na podatek i wpłacać ją do urzędu skarbowego. Musi teŝ składać deklarację na zaliczkę miesięczną na formularzu PIT-5. Po zakończeniu roku, w terminie do 30 kwietnia, naleŝy złoŝyć zeznanie roczne na odpowiednim formularzu. Przedsiębiorcy - w zamian za rezygnację z pewnych przywilejów - mogą teŝ skorzystać z opodatkowania swoich dochodów - bez względu na ich wielkość - według najniŝszej 19% stawki (czyli tzw. podatkiem liniowym). Wystarczy złoŝyć stosowne oświadczenie w urzędzie skarbowym. Osoba, która wybierze ten sposób opodatkowania, nie moŝe rozliczać się wspólnie z małŝonkiem, ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci, korzystać z ulg innych niŝ odliczenie składek na ZUS i składki zdrowotnej. Płaci teŝ zaliczki na podatek od pierwszej zarobionej złotówki (nie ma w tym przypadku kwoty wolnej od podatku) i składa miesięczne deklaracje na formularzu PIT-5L. Rozliczać się w ten sposób mogą zarówno osoby kontynuujące działalność, jak i "świeŝo upieczeni" przedsiębiorcy. Rozliczenia według 19% podatku nie mogą wybrać jedynie te osoby, które w ramach swej działalności gospodarczej chcą świadczyć usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, jakie w ostatnim czasie (w roku podatkowym lub w roku poprzednim) wykonywały w ramach stosunku pracy. e) szczególne warunki opodatkowania W spółce cywilnej osobami wykonującymi działalność gospodarczą są wspólnicy spółki (to oni są przedsiębiorcami, a nie spółka) i to oni rozliczają się z podatku dochodowego od dochodu (przychodu) z działalności uzyskanego w spółce. W przypadku osobowych spółek handlowych przedsiębiorcą jest spółka, a nie jej wspólnicy, jednak i tu obowiązek zapłaty podatku dochodowego teŝ ciąŝy na wspólnikach, a nie na spółce. Wspólnicy takich spółek - podobnie jak prowadzący działalność gospodarczą indywidualnie, mają do wyboru zasady ogólne lub formy zryczałtowane, z tym Ŝe wybór ryczałtu bądź karty podatkowej nie zawsze jest moŝliwy, bowiem: ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą opłacać tylko wspólnicy spółki cywilnej oraz jawnej, kartę podatkową mogą płacić tylko wspólnicy spółki cywilnej. Ci wspólnicy, którzy wybrali opodatkowanie według zasad ogólnych, ustalają swój dochód w specyficzny sposób. OtóŜ, choć to oni są podatnikami, najpierw ustają dochód spółki tak, jakby to ona płaciła podatek. Dopiero tak uzyskany dochód (lub stratę) dzielą między siebie - proporcjonalnie do ich prawa udziału w 20