Wojewódzki Konkurs Biologiczny dla uczniów gimnazjów województwa wielkopolskiego. ETAP SZKOLNY Rok szkolny 2016/2017

Transkrypt

1 Kod ucznia Data urodzenia ucznia Dzień miesiąc rok Wojewódzki Konkurs Biologiczny dla uczniów gimnazjów województwa wielkopolskiego ETAP SZKOLNY Rok szkolny 2016/2017 Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy test zawiera 10 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś Komisji. 2. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania. 3. Pisz czytelnie i używaj tylko długopisu lub pióra z czarnym lub niebieskim tuszem /atramentem. Nie używaj korektora. 4. Test, do którego przystępujesz, zawiera 39 zadań. Wśród nich są zadania zamknięte i zadania otwarte wymagające krótkiej odpowiedzi. 5. W zadaniach zamkniętych wybierz i zakreśl jedną właściwą odpowiedź. W zadaniach otwartych odpowiadaj pełnymi zdaniami stosując właściwe terminy biologiczne, zapisz pełne rozwiązania starannie i czytelnie w miejscach wyznaczonych przy poszczególnych zadaniach. Rysunki są integralną częścią zadań. Błędną odpowiedź wyraźnie przekreśl i zapisz obok poprawną (nie stosuj korektora). 6. Redagując odpowiedzi do zadań, możesz wykorzystać miejsca opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane. 7. Podczas trwania konkursu nie możesz korzystać ani z pomocy naukowych (w tym również z kalkulatora prostego), ani z podpowiedzi kolegów narażasz ich i siebie na dyskwalifikację. Nie wolno Ci również zwracać się z jakimikolwiek wątpliwościami do członków Komisji. Do etapu rejonowego zakwalifikują się uczniowie, którzy zdobędą co najmniej 37 punktów. 8. Na udzielenie odpowiedzi masz 60 minut. Życzymy Ci powodzenia! Wypełnia Komisja (po rozkodowaniu prac) Imię i nazwisko ucznia Uczeń uzyskał:.. /50 pkt.

2 Zadanie 1. (1 pkt.) Nauka o budowie i funkcji tkanek nosi nazwę: a) anatomia, b) fizjologia, c) morfologia, d) histologia. Zadanie 2. (1 pkt.) Jeśli do obserwacji mikroskopowej użyjemy okularu 10x i obiektywu 40x, preparat będziemy oglądać w powiększeniu: a) 50 razy, b) 400 razy, c) 4 razy, d) 30 razy. Zadanie 3. (1 pkt.) Wybierz zdanie błędnie opisujące wirusy: a) wirusy nie mają budowy komórkowej, b) wirusy nie wykazują czynności życiowych, są namnażane w komórkach żywiciela, c) wirusy to najmniejsze organizmy żywe widoczne w mikroskopie elektronowym, d) wirusy zbudowane są z kwasu nukleinowego i białka. Zadanie 4. (1 pkt.) Kasztanowce: Aesculus hippocastanum i Aesculus carnea należą do: a) tego samego gatunku, b) tego samego rodzaju, c) do dwóch różnych rodzajów, d) do rodziny Aesculus. Zadanie 5. (1 pkt.) Spośród niżej wymienionych funkcji organelli komórkowych wybierz tę, której nie pełni jądro komórkowe: a) przechowywanie informacji genetycznej, b) synteza białek enzymatycznych procesu powielania DNA, c) sterowanie czynnościami życiowymi komórki, d) powielanie informacji genetycznej komórki. Zadanie 6. (1 pkt.) Spośród zdań opisujących biologię bakterii wybierz zdanie błędne: a) bakterie saprobiontyczne powodują rozkład szczątków organicznych, b) bakterie odżywiają się samożywnie lub cudzożywnie, c) bakterie rozmnażają się płciowo w procesie koniugacji, d) niektóre bakterie symbiotyczne są zdolne do przyswajania azotu atmosferycznego. Zadanie 7. (1 pkt.) Wybierz zdanie poprawne: a) erytrocyty osób z grupą krwi AB nie posiadają na swojej powierzchni antygenów, b) krwinki czerwone osoby z grupą krwi 0 mają na swojej powierzchni antygeny A i B, c) w osoczu krwi osoby z grupą krwi O nie występują przeciwciała anty-a i anty-b, d) w osoczu krwi grupy AB nie występują przeciwciała anty-a i anty-b. 2

3 Zadanie 8. (1 pkt.) Proces przemieszczania się wody przez błonę półprzepuszczalną nazywa się osmozą. Roztwory A i B rozdzielono półprzepuszczalną błoną biologiczną; roztwór A powstał przez rozpuszczenie 10g glukozy w wodzie, a roztwór B powstał przez rozpuszczenie 50g glukozy w wodzie. Wybierz zdanie poprawnie opisujące efekt tego doświadczenia: a) woda będzie się osmotycznie przemieszczać z roztworu A do roztworu B, b) woda będzie się osmotycznie przemieszczać z roztworu B do roztworu A, c) w jednostce czasu tyle samo wody przemieści się z roztworu A do B i z B do A, d) woda nie będzie przepływać osmotycznie z roztworu A do B ani z roztworu B do A. Zadanie 9. (1 pkt.) Roślinne tkanki przewodzące należą do tkanek niejednorodnych. Spośród zdań opisujących te tkanki wybierz zdanie błędne: a) martwe elementy łyka - rurki sitowe i komórki sitowe, przewodzą asymilaty, b) naczynia i cewki transportują wodę i sole mineralne, c) woda transportowana jest martwymi komórkami tkanki przewodzącej, d) żywe komórki miękiszowe wypełniają przestrzenie pomiędzy elementami przewodzącymi drewna i łyka. Zadanie 10. (1 pkt.) Podczas wakacji spędzanych w górach w Polsce możesz spotkać salamandrę plamistą. Dorosłe osobniki przebywają na ogół na lądzie i unikają wody, a na okres godów wybierają zwykle płytkie rozlewiska strumieni górskich. Wskaż zdanie poprawne: a) salamandra plamista należy do płazów i jest zwierzęciem stałocieplnym, b) salamandra plamista należy do płazów i jest zwierzęciem zmiennocieplnym, c) salamandra plamista należy do gadów i jest zwierzęciem stałocieplnym, d) salamandra plamista należy do gadów i jest zwierzęciem zmiennocieplnym. Zadanie 11. (1 pkt.) Spośród podanych wybierz zdanie poprawne: a) nocą rośliny pobierają CO 2 i uwalniają tlen w procesie fotosyntezy, b) nocą rośliny pobierają CO 2 i uwalniają tlen w procesie oddychania, c) nocą rośliny pobierają tlen i uwalniają CO 2 w procesie fotosyntezy, d) nocą rośliny pobierają tlen i uwalniają CO 2 w procesie oddychania. Zadanie 12. (1 pkt.) Wybierz poprawne zakończenie zdania: Wśród grzybów nie ma organizmów: a) cudzożywnych oddychających tlenowo, b) cudzożywnych oddychających beztlenowo, c) samożywnych, d) rozmnażających się płciowo. Zadanie 13. (1 pkt.) Korzenie, poza podstawowymi funkcjami mogą też pełnić funkcje dodatkowe ulegając różnym modyfikacjom. Niektóre z roślin wytwarzają korzenie powietrzne, których funkcją jest: a) pobieranie O 2 (powietrza) niezbędnego do procesów oddychania komórkowego, b) przewietrzanie rośliny narażonej na silne nasłonecznienie, c) czepianie się innych roślin np. wykorzystywanych jako podpory, d) pochłanianie pary wodnej z atmosfery. 3

4 Zadanie 14. (1 pkt.) Wybierz zdanie poprawne: a) naczynia, które wyprowadzają krew z serca posiadają zastawki, b) podczas skurczu komór zamykane są zastawki przedsionkowo komorowe, c) tętnice prowadzą krew utlenowaną, żyły odtlenowaną, d) ściany tętnic i żył buduje tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana. Zadanie 15. (1 pkt.) Po uszkodzeniu naczynia krwionośnego rozpoczyna się proces krzepnięcia krwi i następuje: a) przekształcenie fibrynogenu w fibrynę pod wpływem trombiny, b) przekształcenie fibryny w fibrynogen pod wpływem trombiny, c) przekształcenie trombiny w fibrynę pod wpływem fibrynogenu, d) przekształcenie fibryny w trombinę pod wpływem fibrynogenu. Zadanie 16. (1 pkt.) Uczniowie otrzymali polecenie umieszczenia oczyszczonej kości udowej kurczaka w occie na okres tygodnia. Po tym czasie zauważyli, że kość stała się miękka i elastyczna. Wynik doświadczenia pokazuje, że: a) sole mineralne i związki organiczne nadają kości elastyczność, b) sole mineralne i związki organiczne nadają kości twardość i kruchość, c) sole mineralne nadają kości twardość i kruchość a związki organiczne elastyczność, d) sole mineralne nadają kości elastyczność, a związki organiczne twardość i kruchość. Zadanie 17. (1 pkt.) Do charakterystycznych cech ssaków odróżniających je od innych kręgowców nie należy: a) obecność gruczołów potowych, b) obecność małżowiny usznej, c) obecność włosów, d) stała, najwyższa wśród kręgowców temperatura ciała. Zadanie 18. (1pkt.) Wskaż błędną informację dotyczącą współczulnego układu nerwowego: a) przyspiesza pracę serca, b) pobudza perystaltykę jelit, c) rozszerza źrenicę oka, d) hamuje wydzielanie soku trzustkowego. Zadanie 19. (1 pkt.) Z podanych elementów szkieletu wybierz tylko te, które należą do szkieletu osiowego: a) czaszka, kręgosłup, kości udowe, b) kręgosłup, żebra z mostkiem, kości udowe, c) czaszka, kręgosłup, żebra z mostkiem, d) kręgosłup, kości obręczy barkowej, kości obręczy miednicznej. Zadanie 20. (1 pkt.) Surowica podana pacjentowi z raną nogi zabrudzoną ziemią generuje odporność: a) bierną swoistą, b) bierną nieswoistą, c) czynną swoistą, d) czynną nieswoistą. 4

5 Zadanie 21. (1 pkt.) Uczniowie postanowili zbadać w jaki sposób grzyby pozyskują energię. W tym celu przygotowali zestaw doświadczalny (pokazany na rysunku), umieszczając w kolbie drożdże w roztworze sacharozy. Obserwacje przeprowadzano w temperaturze pokojowej. Wybierz poprawnie zapisaną hipotezę, której słuszność uczniowie mogli potwierdzić przy pomocy tego doświadczenia: a) Drożdże przeprowadzają proces oddychania komórkowego tlenowego. b) Intensywność procesu oddychania drożdży zależy od temperatury. c) Woda wapienna mętnieje pod wpływem dwutlenku węgla. d) Drożdże przeprowadzają fermentację alkoholową. Zadanie 22. (1 pkt.) Pewniak gimnazjalny PWN W-wa 2015 Na schemacie przedstawiono budowę komórki eukariotycznej. Wybierz zdanie poprawnie opisujące tę komórkę. Jest to komórka: a) grzybowa, ponieważ posiada ścianę komórkową, a brak jest chloroplastów, b) zwierzęca, ponieważ posiada mitochondria, a brak jest chloroplastów, c) roślinna, ponieważ posiada ścianę komórkową i wakuolę, d) prokariotyczna, ponieważ posiada cytoplazmę. Biologia podręcznik PWN Zadanie 23. (1 pkt.) Na schemacie pokazano cykl rozwojowy tasiemca, pasożyta człowieka. Wybierz zdanie błędne: Vademecum biologia Operon a) Niebezpieczne jest przypadkowe zarażenie się jajami tasiemca, ponieważ człowiek staje się wtedy żywicielem pośrednim pasożyta. b) Człowieka zaraża się jedząc niezbadane i nie poddane dostatecznej obróbce termicznej, zakażone larwami pasożyta mięso. c) Człowiek staje się żywicielem ostatecznym pasożyta jedząc mięso zarażone jajami inwazyjnymi. d) Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego. 5

6 Zadanie 24. (4 pkt.) Na schemacie pokazano budowę układu pokarmowego człowieka, oznaczając cyframi poszczególne elementy przewodu pokarmowego. a) Podaj nazwy i oznaczenia cyfrowe miejsc, gdzie w przewodzie pokarmowym trawione są białka. b) Podaj nazwę i oznaczenie cyfrowe miejsca, w którym rozpocznie się trawienie bułki, którą zjadasz na śniadanie. c) Podaj nazwę i oznaczenie cyfrowe tej części przewodu pokarmowego, którą zasiedlają bakterie symbiotyczne, dostarczające witamin z grupy B i witaminy K. d) Podaj nazwę i oznaczenie cyfrowe miejsca, gdzie Biologia matura 2005 zbiór zadań doprowadzana jest żółć z wątroby.. Zdanie 25. (3 pkt.) Uczniowie otrzymali zadanie zbadania czy aktywność amylazy śliny zależy od ph środowiska trawienia. W tym celu przygotowali zestaw badawczy pokazany na rysunku, przy czym temperatura łaźni wodnej (wskazanej strzałką) wynosiła 37 o C. W trzech probówkach umieścili w H 2 O kleik skrobiowy, do probówki B dodali HCl a do probówki C dodali NaOH, a następnie do wszystkich prób dodali tę samą objętość śliny. Próby inkubowali godzinę i po upływie tego czasu badali przy użyciu płynu Lugola czy skrobia została strawiona. a) W której próbie (próbach) uczniowie wykryją obecność skrobi po zakończeniu doświadczenia?.. b) Jakie będzie zabarwienie próby (prób), gdzie skrobia nie ulegnie strawieniu? c) Jaki błąd popełnili uczniowie projektując to doświadczenie? Zadanie 26. (1 pkt.) Wpisz znak + jeśli wskazane organella występują w danej komórce lub znak -, jeśli brak tych organelli w tej komórce: komórka / organella jądro komórkowe ściana komórkowa chloroplasty bakteryjna zwierzęca roślinna grzybowa 6

7 Zadanie 27. (3 pkt.) Na schemacie pokazano budowę skóry człowieka. a) Podaj nazwę tkanki oznaczonej literą A. b) Podaj nazwę gruczołu oznaczonego cyfrą 3 i określ, jaką pełni funkcję. c) Wyjaśnij, w jaki sposób gruczoł oznaczony cyfrą 4 uczestniczy w procesie termoregulacji organizmu.... Zadanie 28. (1 pkt.) Organizmy żywe odżywiają się autotroficznie (samożywnie) lub heterotroficznie (cudzożywnie). Autotrofizm ma postać foto lub chemosyntezy. Podaj nazwę królestwa organizmów żywych, którego przedstawiciele prowadzą proces chemosyntezy. Jest to królestwo.. Zadanie 29. (1 pkt.) Z podanych przykładów cech organizmów wybierz wszystkie te, które charakteryzują wyłącznie organizm autotrofa: A. zawiera w komórkach chloroplasty, B. jest zdolny do wytwarzania związków organicznych z prostych związków nieorganicznych, C. azot potrzebny do budowy białek i kwasów nukleinowych pozyskuje w procesie trawienia, D. do syntezy związków organicznych pobiera węgiel z CO 2, E. pozyskuje energię do procesów życiowych w procesie oddychania komórkowego. Do cech organizmu autotrofa należą opisane w punktach:..... Zadanie 30. (1 pkt.) Niektóre protisty w obecności światła są organizmami autotroficznymi, a kiedy światła jest zbyt mało stają się organizmami cudzożywnymi. Takie organizmy nazywamy miksotrofami. Podaj przykład (nazwę rodzajową lub gatunkową) protista miksotrofa..... Zadanie 31. (1 pkt.) U niektórych zwierząt występuje odmiana rozmnażania płciowego partenogeneza (dzieworództwo). Zjawisko to spotykane jest u owadów np. u pszczół. Wyjaśnij pojęcie partenogeneza (dzieworództwo).... 7

8 Zadanie 32. (3 pkt.) Na schemacie pokazano etapy rozwoju motyla. a) Podaj nazwę etapu cyklu rozwojowego, w którym odbywa się intensywne żerowanie i wzrost. b) Podaj nazwę etapu cyklu rozwojowego, w którym odbywa się przebudowa narządów wewnętrznych owada. c) Podaj nazwę etapu cyklu rozwojowego, w którym owad rozmnaża się płciowo. Zadanie 33. (1 pkt.) Schemat przedstawia położenie wybranych narządów i układów w ciele owada i ryby. Opisz na rysunku, używając analogicznych określeń schemat budowy ryby. Zadanie 34. (1 pkt.) W tabeli podano nazwy jednostek chorobowych. Uzupełnij tabelę wpisując nazwę patogenu, który ją wywołuje wybierając spośród: wirus, bakteria, protist. angina malaria gruźlica płuc grypa Zadanie 35. (1 pkt.) Ucząc się biologii można przeczytać w podręczniku informację o tym, że grzyby podobnie jak wielokomórkowe protisty należą do plechowców. Przedstaw pojęcie plecha. Plecha to... 8

9 Zadanie 36. (2 pkt.) Na schemacie pokazano przekroje przez organy rośliny z rozmieszczeniem elementów wiązek przewodzących. A. B. a) Który ze schematów przedstawia budowę korzenia? Podaj uzasadnienie wyboru. Jest to schemat.. ponieważ..... b) Podkreśl właściwe określenie: Komórki łyka to żywe / martwe elementy tkanki przewodzącej, które transportują wodę z solami mineralnymi / asymilaty. Zadanie 37. (1 pkt.) Wśród roślin okrytonasiennych wyróżnia się rośliny jedno i dwuliścienne, których charakterystyczne cechy wymieniono poniżej: A. liście okrytonasiennych mogą mieć unerwienie równoległe lub B. unerwienie siatkowate, C. kwiat zróżnicowany na płatki korony i działki kielicha lub D. w budowie kwiatu nie występują działki kielicha, E. korzeń jest palowy lub F. korzeń jest wiązkowy, G. wiązki przewodzące są rozrzucone nieregularnie na przekroju łodygi lub H. ułożone są koncentrycznie tworząc pierścień. Wymienione cechy przyporządkuj odpowiednio roślinom jedno lub dwuliściennym wpisując każdą z liter opisującą daną cechę w odpowiednim miejscu tabeli. rośliny okrytonasienne jednoliścienne rośliny okrytonasienne dwuliścienne Zadanie 38. (1 pkt.) Ten rodzaj tkanki mięśniowej tworzą komórki wydłużone, wrzecionowate i ostro zakończone, zwykle jednojądrowe. Skurcze tych włókien mięśniowych są niezależne od naszej woli. Podaj nazwę rodzaju tkanki mięśniowej opisanej w tekście oraz przykład jej występowania w organizmie człowieka. Jest to tkanka mięśniowa.., w organizmie człowieka występuje... Zadanie 39. (2 pkt.) Na rysunku pokazano budowę zapłodnionego jaja krokodyla. a) Zarodek oznaczono literą A, podaj nazwę błony płodowej opisanej literą D.. b) Podaj nazwę błony płodowej, która, w porównaniu do funkcji pełnionych przez błony płodowe gadów nie zmienia swojej funkcji w rozwoju zarodkowym człowieka.. 9

10 BRUDNOPIS 10