Analiza zbieżności ścian filarów zębowych preparowanych pod korony protetyczne*

Transkrypt

1 PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 1, Analiza zbieżności ścian filarów zębowych preparowanych pod korony protetyczne* Convergence angles analysis of abutment teeth prepared for prosthetic crowns* Magdalena Latkowska 1, Kaja Rajzer 1, Anna Ziąber 1, Jagoda Kruczek 1, Kamila Wróbel-Bednarz 2, Przemysław Szczyrek 2 1 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze Protetyki Stomatologicznej WUM 2 Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr hab. E. Mierzwińska-Nastalska HASŁA INDEKSOWE: kąt zbieżności, korony protetyczne, zęby filarowe, AutoCAD KEY WORDS: convergence angle, prosthetic crowns, abutment teeth, AutoCAD Streszczenie Wstęp. Prawidłowy kąt zbieżności ścian filarów protetycznych jest niezbędny w celu uzyskania odpowiedniej retencji przyszłej korony protetycznej. Powinien on wynosić od 6 do 15 stopni. Przekroczenie tej wartości może wpłynąć niekorzystnie na retencję uzupełnienia protetycznego. Opracowanie ścian zęba pod odpowiednim kątem nie jest łatwe, wymaga dużej precyzji oraz dobrego wglądu w pole operacyjne. Cel pracy. Celem pracy była analiza zbieżności ścian filarów zębowych preparowanych pod samodzielne korony protetyczne. Materiał i metody. Wykonano zdjęcia 60 gipsowych słupków zębów filarowych, które następnie zostały ocenione geometrycznie w programie AutoCAD. Otrzymane wartości kątów zostały poddane analizie statystycznej w programie Statistica. Wyniki. Zaobserwowano, że wartości kątów zbieżności zębów poddanych badaniu znacznie różnią się od wartości zalecanych w literaturze. Summary Introduction. Adequate convergence angle of abutment walls plays an essential role in obtaining proper retention of the future prosthetic crown. Its maximum value should range between 6 and 12 degrees. Exceeding this value might impair the retention of prosthetic crown. Tooth preparation with proper convergence angle is difficult to obtain; this requires precision and good sight into the operating field. Aim of the study. To analyse the convergence angle of teeth abutment walls prepared for prosthetic crowns. Materials and methods. Each of 60 dental casts of abutment teeth was photographed. The photographs were assessed geometrically using AutoCAD software. The obtained results were statistically analysed by Statistica software. Results. A considerable discrepancy between the values of convergence angles reported in the study and the values recommended in the scientific literature was observed. In the majority *Praca prezentowana na IX Międzynarodowym Kongresie Młodych Medyków , Warszawa. 19

2 M. Latkowska i inni W większości przypadków były one większe od zalecanych 15 stopni. Stwierdzono również różnice pomiędzy wartościami kątów mezjalno-dystalnych i przedsionkowo-podniebienno/językowych. Wyniki najbardziej zbliżone do wartości zalecanych uzyskano w grupie kątów mezjalno-dystalnych zębów przednich. Wnioski. Na podstawie przeprowadzonego badania można wnioskować, że uzyskanie zalecanego kąta zbieżności podczas opracowywania filaru pod koronę protetyczną jest trudne. Duży wpływ na uzyskane optymalnej wartości kąta ma miejsce zęba w łuku oraz jego budowa anatomiczna. Zasadne wydaje się korzystanie z programów, takich jak AutoCAD w celu zaplanowania leczenia oraz kontroli jakości opracowania filaru protetycznego. of cases they were 15 degrees higher than those recommended. The difference between the mesio- -distal and bucco-palatal/lingual convergence angle values werealso noticed. The mesio-distal convergence angle values in the group of anterior teeth were the most approximate to the recommended value. Conclusion. Based on the study results, it can be concluded that obtaining of the recommended convergence angle value during abutments preparation is difficult. The tooth position in the dental arch and its anatomical shape have a huge impact on the obtained values. It is advisable to use software, such as AutoCAD to plan the treatment and to control the quality of abutment preparation. Wstęp Kąt zbieżności ścian filaru protetycznego jest jednym z determinantów wpływających na retencję korony protetycznej. Do czynników wpływających na retencję należy również pole powierzchni preparacji, wysokość filaru, jego chropowatość oraz rodzaj zastosowanego cementu (1-3). Podstawowy układ retencji tworzony jest przez dwie przeciwstawne powierzchnie ścian zęba, których odpowiedni kąt nachylenia względem siebie nie powinien przekraczać według różnych autorów od 6 do 15 (4-8). Uzyskanie zbieżności ścian o tej wartości nie jest łatwe. Częstym zjawiskiem jest nadmierne oszlifowanie zęba, co może prowadzić do utraty właściwości retencyjnych filaru. W badaniu Eamesa i wsp., w którym zmierzono 50 losowo wybranych modeli, średnia wartość kąta zbieżności wyniosła 20 (9). Ohm i Silness w pomiarach modeli zębów oszlifowanych przez studentów stomatologii uzyskali średnie wartości kątów mezjalno-dystalnych równe 19,2, natomiast w obrębie kątów utworzonych przez ściany przedsionkowo-językowe 23,0 (10). W badaniu Kenda i wsp. zmierzono kąty zbieżności 418 modeli filarów oszlifowanych w okresie 12 lat. Średnia wartość kątów wyniosła 14,3, odpowiednio 15,8 pomiędzy ścianami mezjalnymi i dystalnymi i 13,4 pomiędzy ścianami przedsionkowymi i językowymi (11). Wielu badaczy zauważyło, że w większości przypadków kąty mezjalno-dystalne i policzkowo-językowe mają podobne wartości (12, 13). Do pomiaru kątów zbieżności używano mikroskopów z głowicą geniometryczną, skanerów laserowych 3-D i oprogramowania AutoCAD (14-17). Jest to program wykorzystywany do dwuwymiarowego i trójwymiarowego komputerowego wspomagania projektowania architektonicznego. Charakteryzuje się on szeroką gamą narzędzi umożliwiających wykonywanie dokładnych rysunków i pomiarów. Program AutoCAD daje możliwość analizy wcześniej wykonanych zdjęć oraz wyznaczania na fotografiach prostych linii pokrywających się ze ścianami filaru (funkcja Polyline ). Nieograniczona możliwość zwiększania wymiarów całego zdjęcia eliminuje ewentualność niedokładnego wyznaczenia linii. Dzięki automatycznej funkcji Angular istnieje 20 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 1

3 Zbieżność ścian filarów zębowych Ryc. 1. Stanowisko badawcze. Ryc. 2. Pomiar wartości kątów zbieżności ścian w programie AutoCad możliwość ustalenia dokładności pomiaru do części setnych stopnia i pomiaru kąta między naniesionymi na zdjęcie liniami prostymi. Cel pracy Celem pracy była analiza zbieżności ścian filarów zębowych preparowanych pod samodzielne korony protetyczne. Materiał i metoda Materiał stanowiło 60 losowo wybranych gipsowych filarów zębowych preparowanych pod samodzielne korony protetyczne przez studentów wydziału lekarsko-dentystycznego i lekarzy dentystów. Wśród badanej grupy połowę stanowiły zęby przednie, a połowę zęby boczne. W grupie badanej znalazły się zarówno zęby górne, jak i dolne, ale niemożliwe było przeprowadzenie dokładnego podziału, ponieważ analizie poddano samodzielne zębowe słupki filarowe, bez modeli roboczych. Badane filary otrzymano z modeli roboczych, odlanych z gipsu twardego. Każdy słupek filarowy był fotografowany w dwóch projekcjach: bocznej i przednio-tylnej przy użyciu tego samego aparatu cyfrowego (Sony Alpha 100) umieszczonego na statywie, zawsze w takich samych warunkach oświetlenia i odległości. Dla uzyskania powtarzalności warunków wykonywanych zdjęć, słupki filarowe osadzane były w płytce woskowej na stoliku paralelometru (ryc. 1). Do analizy geometrycznej każdego sfotografowanego słupka zastosowano program AutoCAD Analizy dokonywano przez zaznaczenie na każdym zdjęciu dwóch linii biegnących wzdłuż opracowanych ścian filaru. Następnie za pomocą funkcji Angular w AutoCAD dokonywano pomiaru utworzonego przez nie kąta z dokładnością do części setnych stopnia (ryc. 2). W ten sposób otrzymano wartości kątów zbieżności mezjalno-dystalnych i policzkowo-językowych/podniebiennych dla każdego filaru. W celu zminimalizowania subiektywnej oceny wyznaczania linii wzdłuż ścian filaru na zdjęciach procedurę tę powtórzono dwukrotnie, niezależnie przez dwie badające osoby, a uzyskane wyniki uśredniono. Otrzymane dane poddane zostały analizie statystycznej w programie Statistica. Korzystając z funkcji T-test oceniono różnice pomiędzy wartościami kątów w grupie zębów przednich i bocznych oraz różnice pomiędzy wartościami kątów mezjalno-dystalnych i policzkowo-językowych/podniebiennych wszystkich zębów oraz z podziałem na zęby przednie i boczne. Obliczono również odsetek filarów, wśród których zaobserwowano kąt zbieżności o wartości mniejszej od 15. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 1 21

4 M. Latkowska i inni Ryc. 3. Rozkład wyników analizowanych kątów zbieżności wszystkich filarów. Ryc. 4. Ilościowe porównanie występowania wartości kątów poniżej 15. Ryc. 5. Rozkład wyników w grupie zębów przednich. Ryc. 6. Rozkład wyników w grupie zębów bocznych. Wyniki W wyniku przeprowadzonych badań średnia wartość kątów zbieżności wszystkich badanych filarów wyniosła 17,71 ; odpowiednio 16,53 dla zębów przednich i 18,88 dla zębów bocznych. Zaobserwowano wysoce istotną statystycznie różnicę (p=0,0003) pomiędzy średnią wartością kątów zbieżności mezjalno- -dystalnych (14,56 ) i policzkowo-językowo/ podniebiennych (20,86 ) w obrębie wszystkich filarów (ryc. 3). Kąt mezjalno-dystalny mniejszy od 15 otrzymano w przypadkach 58,3% wszystkich filarów, a policzkowo-językowy/ podniebienny w 33,33%. Wartości obu kątów zbieżności poniżej 15 uzyskano w 23,33% wszystkich filarów (ryc. 4). Analizując grupę zębów przednich zaobserwowano wysoce istotną statystycznie różnicę (p=0,000003) pomiędzy średnią wartością kątów mezjalno- -dystalnych i policzkowo-językowych/podniebiennych, które wyniosły odpowiednio 11,39 i 21,67. Ponadto w tej grupie 70% kątów mezjalno-dystalnych posiadało wartość kąta zbieżności poniżej 15 (ryc. 5). Analizując grupę zębów bocznych nie zaobserwowano statystycznie istotnej różnicy pomiędzy średnimi wartościami kątów mezjalno-dystalnych i policzkowo-językowych/podniebiennych (p=0,4) (ryc. 6). 22 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 1

5 Zbieżność ścian filarów zębowych Podsumowanie Znaczna rozbieżność między wynikami pomiarów a danymi podawanymi w literaturze fachowej, może sugerować problem w opracowaniu zęba filarowego, zgodnie z podawanymi w piśmiennictwie wartościami. Z tego powodu zasadne wydaje się wykonywanie rowków orientacyjnych w preparowanych filarach, ułatwiających zachowanie odpowiedniej geometrii proparacji, jak również zastosowanie pomocniczych indeksów silikonowych w celu porównania nachylenia ścian opracowanego filaru oraz ilości wypreparowanych tkanek z sytuacją wyjściową (18, 19). W przypadku niektórych typów koron rozwiązaniem może być stosowanie cementów adhezyjnych, które pozwalają poprawić retencję korony protetycznej osadzonej na filarze o ścianach wypreparowanych pod kątem większym od 15 (7). Na podstawie przeprowadzonego badania można wnioskować, że łatwiej jest uzyskać kąt zbieżności poniżej 15 podczas preparacji ścian mezjalno-dystalnych zębów przednich. Może być to związane z dobrą widocznością pola protetycznego oraz dostępnością podczas pracy klinicznej. Ważna jest równiez anatomia zębów przednich: stosunkowo mała powierzchnia opracowywania oraz rozbieżne ustawienie ścian w kierunku brzegu siecznego (20). W przypadku ścian przednio-tylnych zębów przednich zauważono trudność w osiągnięciu zalecanego kąta zbieżności podczas preparacji. Może być to spowadowane wklęsłością powierzchni podniebiennej/językowej oraz obecnością guzka zębowego, co wynika z budowy anatomicznej tych powierzchni zęba. W grupie zębów bocznych rzadziej obserwowano zalecaną wartość kąta zbieżności ścian w porównaniu z grupą zębów przednich. Może być to uwarunkowane lokalizacją zębów w łuku zębowym, co powoduje trudność w dostępie klinicznym, zwłaszcza w okolicy zębów trzonowych. Problematyczna jest również dostępność wzrokowa pola zabiegowego. Zazwyczaj możliwy jest tylko podgląd pośredni w lusterku stomatologicznym. Program AutoCad może być przydatnym narzędziem w planowaniu leczenia protetycznego. Dzięki pomiarom dokonywanym na zdjęciach fotograficznych, możliwa jest dokładna ocena kompozycji zębów i estetyki twarzy. Można również ocenić kształt, proporcje, wymiar, pozycję i symetrię zębów oraz relację pomiędzy symetrią twarzy a linią pośrodkową łuków zębowych. Program AutoCad może być szczególnie przydatny, gdy uzupełnienie protetyczne wykonywane jest w odcinku przednim (7). Ponadto program ten umożliwia ocenę jakości wypreparowanego stopnia. Wydaje się, że analiza i pomiary mogą być przydatne również do oceny równoległości filarów mostu. Na podstawie przeprowadzonych badań można zauważyć, że znaczny wpływ na uzyskiwany kąt zbieżności mają takie czynniki jak miejsce zęba w łuku, czy jego budowa anatomiczna. Nie bez znaczenia jest również doświadczenie kliniczne operatora (10). Możliwość oceny opracowanego filaru w dużym powiększeniu, jaką daje program AutoCad, pozwala uniknąć błędów niezauważalnych podczas opracowywania zęba. Taka ocena możliwa jest na każdym etapie preparacji, wymaga jednak pobrania wycisku, a następnie wykonania modelu dzielonego, co stanowi dodatkowy etap zarówno kliniczny, jak i laboratoryjny leczenia protetycznego. Piśmiennictwo 1. Zuckerman G.R.: Factors that influence the mechanical retention of the complete crown. Int. J. Prosthodont., 1988, 1, 2, Leempoel P.J.B., Lemmens P.L., Snoek P.A. et al.: The convergence angle of tooth preparations for complete crowns. J. Prosthet. Dent., 1987, 58, PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 1 23

6 M. Latkowska i inni 3. Galasińska-Landsbergerowa J.: Protetyka stomatologiczna. PZWL, Warszawa, 1980, 1, Ghafoor R., Siddiqui A.A., Rahman M.: Assessment of convergence angle of full-coverage porcelain fused to metal crowns in clinical practice. Indian J. Dent. Res., 2012, 23, Shillingburg H.T., Hobo S., Whitsett L.D.: Protezy stałe. Zarys postępowania klinicznewgo. Quintessence, Warszawa, 1994, 3, Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna. PZWL, Warszawa, 2008, 15, Mierzwińska-Nastalska E., Szczyrek P.: Uzupełnienia ceramiczne. Postępowanie kliniczne i labolatoryjne. Med. Tour Press Int., Otwock, 2011, Majewski S.W.: Protetyka stałych uzupełnień zębowych. Wyd. Stom. SZS-W, Kraków, 1998, 6, Eames W.B., O Neal S.J., Monteiro J. et al.: Techniques to improve the seating of castings. J. Am. Dent. Assoc., 1978, 96, 3, Ohm E., Silness J.: The convergence angle in teeth prepared for artificial crowns. Oral Rehabil., 1978, 5, 4, Kent W.A., Shillingburg H.T., Duncanson M.G. Jr.: Taper of clinical preparations for cast restorations. Quintessence Int., 1988, 19, 5, Shillingburg H.T., Kaplan M.J., Grace C.S.: Tooth dimensions a comparative study. J. South. Calif. Dent. Assoc., 1972, 40, Yuen K.K.W., So L.L.Y., Tang E.L.K.: Mesiodistal crown diameters of the primary and permanent teeth in Southern Chinese a longitudinal study. Eur. J. Orthod., 1997, 19, Ayad M.F., Maghrabi A.A., Rosenstiel S.F.: Assessment of convergence angles of tooth preparations for complete crowns among dental students. J. Dent., 2005, 33, 8, Esser C., Kerschbaum T., Winkelmann V., et al.: A Comparison of the visual and technical assessment of preparations made by dental students. Eur. J. Dent. Educ., 2006, 10, 3, Ghafoor R., Rahman M., Siddiqui A.A.: Comparison Of Convergence Angle Of Prepared Teeth For Full Veneer Metal Ceramic Crowns. J. Coll. Physicians Surg. Pak., 2011, 21, 1, Ali K., Wazzan K.A., Amri M.D.: Assessment of convergence angle of full veneer preparations carried out by practitioners with different levels of experience. Saudi Dent. J., 2009, 21, 1, Malik K, Tabiat-Pour S.: The use of a diagnostic wax set-up in aesthetic cases involving crown lengthening a case report. Dent. Update, 2010, 37, 5, Kleinrok M.: Zasady wykonania protez stałych korona lana i licowana porcelaną. Zakład Wydawniczo-Poligraficzny Politechniki Lubelskiej, 1995, 3, Mack R.M.: Perspective of facial esthetics in dental treatment planning. J. Prosthet. Dent., 1996, 75, 2, Zaakceptowano do druku: r. Adres autorów: Warszawa, ul. Nowogrodzka 59. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 1