B.VII USTALANIE KOLEJNOŚCI MIEJSC W TURNIEJACH PZSZACH. q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 1

Transkrypt

1 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 1 q B.VII USTALANIE KOLEJNOŚCI MIEJSC W TURNIEJACH PZSZACH 1. WSTĘP 1.1. O kolejności zajętych miejsc rozstrzyga zawsze liczba punktów zdobytych przez zawodnika zgodnie z Przepisami Gry FIDE. W przypadku równej liczby punktów, u dwóch lub więcej zawodników, przepisy FIDE nie określają sposobu ustalania ich ostatecznej kolejności (poza oficjalnymi rozgrywkami o mistrzostwo świata i kontynentów). Dlatego ten problem leży w gestii organizatorów imprez, którzy powinni określić w regulaminie turnieju system tie break u i podać go do wiadomości uczestnikom najpóźniej na odprawie technicznej przed zawodami. W przypadku zastosowania kilku punktacji pomocniczych, należy je uszeregować w regulaminie, w kolejności ważności W turniejach krajowych i międzynarodowych, organizowanych w Polsce jest stosowanych wiele systemów punktacji pomocniczej (tie break ów). (a) Punktacja Sonneborna Bergera, w której zawodnikowi przypisuje się liczbę punktów, obliczonych w zależności od uzyskanego wyniku z przeciwnikami. Metoda znajduje zastosowanie w turniejach kołowych, np. w finałach mistrzostw Polski mężczyzn i kobiet, a w wyjątkowych przypadkach w turniejach granych systemem szwajcarskim. (b) Metoda odrzucania najsłabszych wyników, zwana metodą FIDE (wyłącznie dla turniejów kołowych), w której zawodnikowi przypisuje się liczbę punktów, któ-

2 Część B.VII str. 2 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) re zostają w wyniku odjęcia punktów zdobytych z przeciwnikami z ostatniej grupy punktowej w tabeli turniejowej (może to być jeden zawodnik), a jeśli zachodzi taka konieczność to także po pominięciu przedostatniej grupy punktowej itd. Ta metoda znajdowała zastosowanie m.in. w turniejach strefowych, międzystrefowych i pretendentów oraz innych oficjalnych rozgrywkach FIDE granych systemem kołowym. (c) Punktacja Buchholza, w której zawodnikowi przypisuje się liczbę punktów, będącą sumą punktów zdobytych przez wszystkich jego przeciwników, z którymi grał partie (pauzy i walkowery liczy się inaczej wg p. 4.2). Punktacja Buchholza jest m.in. stosowana w półfinałach mistrzostw Polski mężczyzn i kobiet. (d) Punktacja średnia Buchholza, w której zawodnikowi przypisuje się liczbę punktów, będącą sumą punktów zdobytych przez wszystkich jego przeciwników, z którymi grał partie (pauzy i walkowery liczy się inaczej wg p. 4.2), ale z odjęciem rezultatu najwyższego i najniższego. Metoda jest powszechnie stosowana m.in. w półfinałach MP mężczyzn i kobiet. (e) Metoda progresji, w której zawodnikowi przypisuje się liczbę punktów, będącą sumą stanu jego punktów po każdej rundzie (sumowanie tabeli postępów). Metodę progresji stosuje FIDE m.in. w mistrzostwach świata we wszystkich grupach wiekowych od 10 do 20 lat. Stosowana jest też w Polsce w półfinałach i finałach MP w grupach wiekowych od 10 do 20 lat. (f) Suma rankingów (lub średni ranking) przeciwników. FIDE stosuje tę metodę w różnych rozgrywkach eliminacyjnych oraz w mistrzostwach świata od 10 do 20 lat, jeśli wszyscy zawodnicy dzielący miejsce grali z przeciwnikami mającymi ranking FIDE. Niekiedy zakłada się dla wszystkich zawodników bez oficjalnego rankingu FIDE ranking 2000 p. i wtedy ta metoda może być stosowana w dowolnych zawodach. (g) Zredukowana suma rankingów (lub średni ranking) przeciwników z pominięciem rywala, który ma najniż-

3 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 3 szy ranking i następnie w miarę potrzeby z pominięciem kolejnego rywala z najniższym rankingiem. (h) Wynik bezpośrednich partii (meczów) pomiędzy zawodnikami (drużynami) dzielącymi miejsce. (i) Większa liczbę zwycięstw w całym turnieju. Metoda powszechnie stosowana jako drugie lub trzecie kryterium w wielu imprezach. (j) Większa liczba zwycięstw czarnymi bierkami w całym turnieju. (k) System Koyi (wyłącznie dla turniejów kołowych), w którym zawodnikowi przypisuje się liczbę punktów zdobytych w turnieju ze wszystkimi zawodnikami, którzy uzyskali przynajmniej 50% punktów. (l) Rozszerzony system Koyi dla turniejów kołowych. System Koyi może być rozszerzony i krok po kroku obejmować grupy zawodników z jednakową liczbą punktów, którzy uzyskali mniej niż 50% punktów. W przypadku, gdy branie pod uwagę kolejnych grup zawodników nie przynosi żadnego rezultatu, to decydują wyniki bezpośrednich partii pomiędzy tymi między zawodnikami i następnie: liczba wygranych partii, liczba partii wygranych czarnymi, zwycięstwo z zawodnikiem o najwyższym rankingu i na koniec - wyższy ranking zawodnika dzielącego miejsce. (j) Losowanie tylko w ostateczności.. 2. METODA SONNEBORNA BERGERA 2.1. W indywidualnych turniejach kołowych, w przypadku równej liczby punktów, stosuje się przeważnie system Sonneborna Bergera. Każdy zawodnik, po zakończeniu turnieju, otrzymuje pełną liczbę punktów uzyskanych przez przeciwników, których pokonał (łącznie z tymi, z którymi zdobył punkt walkowerem) oraz połowę punktów uzyskanych przez przeciwników, z którymi zremisował partie. Przegrana nie przynosi żadnych punktów W turnieju drużynowym, w którym o kolejności zespołów decydują małe punkty (za poszczególne partie), liczba możliwych wariantów jest większa od trzech i zależy od

4 Część B.VII str. 4 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) liczby zawodników w drużynie. Szczegóły obliczania punktów Sonneborna Bergera w rozgrywkach drużynowych przedstawiono w art. IX Przepisów turniejowych FIDE (Kodeks Część B). 3. ODRZUCANIE NAJSŁABSZYCH WYNIKÓW (METODA FIDE) Zamiast metody Sonneborna Bergera, FIDE zaleca stosować w turniejach kołowych inną metodę tie-break u. Polega ona na odejmowaniu od wyników rozpatrywanych zawodników (dzielących miejsce) punktów zdobytych z ostatnią grupą punktową w tabeli turniejowej (może to być jeden zawodnik). Jeżeli to nie wystarczy, to należy odjąć punkty zdobyte z przeciwnikami przedostatniej grupy punktowej itd. aż do uzyskania różnic punktowych pomiędzy obliczanymi zawodnikami. 4. METODA BUCHHOLZA 4.1. Metoda Buchholza jest jedną z podstawowych punktacji pomocniczych w turniejach granych systemem szwajcarskim, w których każdy zawodnik gra z inną grupą przeciwników. Metoda Buchholza polega na zsumowaniu wszystkich punktów uzyskanych przez przeciwników obliczanego zawodnika, bez względu na rezultaty partii faktycznie rozegranych Walkowery i pauzy Partie wygrane i przegrane walkowerem oraz punkty zdobyte w wyniku pauzowania są odmiennie traktowane w punktacji pomocniczej Buchholza: (a) przy sumowaniu punktów przeciwników, każdy ich punkt zdobyty bez gry (walkower, pauza), traktujemy jako pół punktu (zmniejszamy dorobek punktowy danego przeciwnika o pół punktu). Z kolei każdą ich porażkę walkowerem traktujemy też jako pół punktu (powiększamy dorobek punktowy danego przeciwnika o pół punktu), (b) zawodnikowi, który pauzował zalicza się za taką rundę punkty Buchholza odpowiadające 50% rezultatowi w turnieju (np. w turnieju 9 rundowym 4,5 p.),

5 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 5 (c) zawodnikowi, który wygrał (lub przegrał) partię walkowerem zalicza się za taką rundę punkty Buchholza odpowiadające 50 % punktów zdobytych przez skojarzonego przeciwnika. 5. METODA BUCHHOLZA Z POTRĄCENIEM SKRAJNYCH REZULTATÓW (tzw. średni Buchholz) Średni wynik Buchholza (ang. Median Buchholz) oblicza się sumując punkty uzyskane przez przeciwników rozpatrywanego zawodnika, ale z pominięciem rezultatów skrajnych, czyli przeciwników, którzy zdobyli największą i najmniejszą liczbę punktów. Zawodnik, który po odjęciu skrajnych rezultatów uzyskał największą liczbę punktów pomocniczych, zajmie wyższe miejsce w swojej grupie punktowej i w końcowej tabeli turniejowej. 6. PROGRESJA SUMOWANIE TABELI POSTĘPOWEJ 6.1. Metoda progresji może być stosowana w turniejach indywidualnych i drużynowych. Metoda polega na dodawaniu liczby zdobytych punktów przez danego zawodnika z rundy na rundę, według tabeli postępów (od pierwszej do ostatniej rundy). Wyjaśnia to przykład, podany w tabelce, dla turnieju w którym rozgrywano 11 rund, a obliczany zawodnik uzyskał 6 punktów i progresję 43 punkty: Rundy Razem Rezultaty Postępy Jeżeli sumowanie wszystkich rund w metodzie progresji nie wyłoni ostatecznej kolejności i niektórzy (bądź wszyscy) zawodnicy będą mieli nadal identyczną wartościowość, to w odniesieniu do tych graczy trzeba pominąć wynik pierwszej rundy (w podanym przykładzie po pominięciu wyniku pierwszej rundy nowa progresja będzie wynosiła 43 1=42 p.) i ponownie obliczyć sumę progresywnych wyników, a jeśli zajdzie konieczność pominąć drugą rundę itd., aż ustalenie ostatecznej kolejności będzie możliwe.

6 Część B.VII str. 6 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) 7. WARTOŚCIOWANIE RANKINGU PRZECIWNIKÓW Metoda jest stosowana w turniejach granych systemem szwajcarskim i polega na sumowaniu rankingów przeciwników każdego z zawodników dzielących miejsce. Suma tych rankingów jest dodatkowym kryterium oceny. Wariantem tej metody jest suma rankingów przeciwników z potrąceniem rankingu najsłabszego przeciwnika. 8. INNE METODY TIE BREAK U 8.1. Rezultaty bezpośrednich partii (meczów) pomiędzy rozpatrywanymi zawodnikami, o ile w zawodach granych systemem szwajcarskim grali oni ze sobą w czasie turnieju Większa liczba zwycięstw w całym turnieju Większa liczba zwycięstw czarnymi Losowanie System Koyi (turnieje kołowe). Liczba punktów zdobytych w turnieju ze wszystkimi zawodnikami, którzy uzyskali przynajmniej 50% punktów. System Koyi może być rozszerzony i krok po kroku obejmować zawodników, którzy uzyskali mniej niż 50% punktów Rozszerzony system Koyi dla turniejów kołowych. System Koyi może być rozszerzony i krok po kroku obejmować grupy zawodników z jednakową liczbą punktów, którzy uzyskali mniej niż 50% punktów. W przypadku, gdy branie pod uwagę kolejnych grup zawodników nie przynosi żadnego rezultatu, to decydują wyniki bezpośrednich partii pomiędzy tymi między zawodnikami i następnie: liczba wygranych partii, liczba partii wygranych czarnymi, zwycięstwo z zawodnikiem o najwyższym rankingu i na koniec - wyższy ranking zawodnika dzielącego miejsce. 9. PUNKTACJA POMOCNICZA (TIE BREAK) W TURNIEJACH DRUŻYNOWYCH 9.1. W turniejach drużynowych, w których podstawowym kryterium klasyfikacji są małe punkty (za poszczególne partie), jako punktację pomocniczą przyjmuje się sumę punktów meczowych. Zespół otrzymuje za każde zwycięstwo w

7 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Część B.VII str. 7 spotkaniu 2 p. meczowe (można przyznawać za zwycięstwo 3 p. meczowe), za remis w spotkaniu 1 p. meczowy oraz 0 p. za przegrany mecz. Większa liczba punktów meczowych decyduje o wyższej lokacie. Uwaga: W sytuacji odwrotnej, w przypadku, gdy podstawowym kryterium klasyfikacji są punkty meczowe (duże), w charakterze punktacji pomocniczej służą małe punkty Kolejnym kryterium w rozgrywkach drużynowych może być lepszy rezultat punktowy na I szachownicy, a jeśli zachodzi taka konieczność to na II szachownicy i kolejnych szachownicach W turnieju drużynowym kołowych (rzadziej szwajcarskich) można stosować też metodę Sonneborna Bergera przedstawioną w art. IX Przepisów turniejowych FIDE (Kodeks Część B) 10. NAJLEPSZE WYNIKI NA SZACHOWNICACH W rozgrywkach drużynowych często zachodzi konieczność ustalenia kolejności zawodników na poszczególnych szachownicach, co jest związane z nagrodami i dodatkowymi punktami w rankingu PZSzach. Organizatorzy mają do wyboru następujące podstawowe kryteria: liczba zdobytych punktów, niezależnie od liczby granych partii, lepszy rezultat procentowy, ale z określonej minimalnej liczby partii, oraz dodatkowe kryteria: liczba zwycięstw, średni ranking przeciwników, wyższa pozycja drużyny w końcowej tabeli. Uwaga: Przy ustalaniu kolejności zawodników na poszczególnych szachownicach, klasyfikowany może być tylko zawodnik, który rozegrał na danej szachownicy (lub wyższej) przynajmniej połowę ustalonych regulaminem partii.

8 Część B.VII str. 8 q Ustalanie kolejności miejsc (PZSzach) Przykłady ustalaniu kolejności zawodników (a) W drużynowych mistrzostwach Polski o zdobyciu nagród na szachownicach decydują zdobyte punkty, niezależnie od liczby granych partii. Warunek ten ma na celu unikanie sytuacji, w których zawodnik z lepszym rezultatem procentowym odmówi gry w ostatniej rundzie rozgrywek. Dopiero przy równej liczbie zdobytych punktów (przez dwóch lub więcej zawodników na danej szachownicy) decydują inne kryteria jak: lepszy rezultat procentowy, liczba zwycięstw i średni ranking przeciwników. (b) Na olimpiadach szachowych decyduje lepszy rezultat procentowy, pod warunkiem rozegrania określonej minimalnej liczby partii, która wynosi dla zawodników (zawodniczek) z zasadniczego składu - 60% i dla zawodników (zawodniczek) rezerwowych - 50% liczby rund. P p p P P p p P