Ogród. dla początkujących

Transkrypt

1

2 Ogród dla początkujących

3

4

5

6 WITOLD CZUKSANOW Ogród dla początkujących

7 Copyright by Witold Czuksanow, 2012 All rights reserved Ilustracje Copyright by Jolanta Czuksanow, 2012 Redaktor prowadzący Donata Wojtkowiak Opracowanie redakcyjne tekstu Karolina Kaczorowska, Marta Stołowska Opracowanie graficzne i techniczne Barbara i Przemysław Kida Wydanie I ISBN Zysk i S-ka Wydawnictwo ul. Wielka 10, Poznań tel , dział handlowy, tel./faks sklep@zysk.com.pl Druk i oprawa Druk-Intro, Inowrocław, ul. Świętokrzyska 32

8 SPIS TREŚCI DLA ZACHĘTY 11 Rozdział 1 ZIELONYM DO GÓRY 17 Rozdział 2 GRUNT TO PODSTAWA 25 Dlaczego u sąsiada rośnie, a u mnie nie? W czasie suszy woda nie wsiąka, lecz spływa po powierzchni Powierzchnia gleby pęka w czasie suszy Niby wszystko w porządku, a rośliny słabo rosną i plonują 31 Po co ta gleba? 33 Do czego minerały są potrzebne roślinom i co się dzieje, gdy ich brakuje? 35 Magnez 35 Żelazo 35 Wapń 36 Potas i fosfor 36 Azot 36 Mikroskładniki 36 Złoto ogrodnika 36 Rozdział 4 ROK OGRODNIKA 47 Jesień 49 Wrzesień w ogrodzie wiosna zaczyna się jesienią 49 Październik czas porządków 51 Listopad ogród nakryty kołdrą 53 Grudzień co mamy z ogrodu? 54 Zima 54 Plan ogrodu 57 Jak komponować rabaty? 58 Nie bójcie się eksperymentów! 58 Wiosna 59 Trawnik jeden dzień na rozruch po zimowym zastoju 63 Kwiecień 65 Sadzenie odnawiamy znajomość ze szpadlem 68 Rozdział 3 KTO SMARUJE, TEN JEDZIE 39 Liście 41 Łubin 42 Kwiaty dla leniwych 43 Spis treści 7

9 Roślina z bryłą czy luźne korzenie? 69 Nowy trawnik 70 Siewy 74 Przymrozki 75 Siew warzyw ciepłolubnych 78 Maj 84 Zioła w ogrodzie 85 Coś z ziół 86 W świecie ziół 87 W maju jak w raju 96 Maj na tarasie 97 Zatem pelargonie 97 Czerwiec 101 Lato 104 Lipiec czyli jak podlewać rośliny 104 Sierpień sposoby na chwasty 105 Rok ogrodnika 107 Styczeń 108 Luty 109 Marzec 110 Kwiecień 111 Maj 112 Czerwiec 113 Lipiec 114 Sierpień 115 Wrzesień 116 Październik 117 Listopad 118 Grudzień 119 Rozdział 5 PRZYJACIELE, CZYLI CO MOŻE UŁATWIĆ PIERWSZE KROKI WE WŁASNYM OGRODZIE 121 Kwiaty jednoroczne, które urosną bez większego zachodu 128 Kwiaty dwuletnie, za które mogę poręczyć 133 Byliny i kilka lat spokoju 139 Drzewa i krzewy na początek przygody z ogrodem 165 Drzewa liściaste dla początkujących 167 Iglaki, z którymi nawet przedszkolak da sobie radę 185 Krzewy liściaste: do koloru, do wyboru 202 Pięć przykazań twórcy kompozycji ogrodowych 256 Jej wysokość róża 256 Róże dzikie 259 Róże okrywowe 260 Róże pnące 260 Róże parkowe 261 Róże rabatowe (polianty) i wielkokwiatowe 261 Róże sztamowe 262 Na wrzosowisku 262 Pnącza zielone kurtyny Ogród dla początkujących

10 Na ścianę domu albo ohydny mur sąsiada 268 Rośliny okrywowe 273 Ogród na kilku metrach kwadratowych 279 Grabie, szpadle, nożyczki Mikoryza dla początkujących 287 Profilaktyka 288 Kompost czarne złoto ogrodnika 289 Karmić rośliny czy użyźniać glebę? 292 Zwierzęta w ogrodzie 294 Rośliny i Księżyc 299 Rozdział 6 WOJNA! 299 Ochojniki 304 Kędzierzawość liści brzoskwiń 305 Pękanie pni drzew 308 Gryzonie 308 Mszyce 309 Przędziorki 310 Kret 310 Mrówki 311 Chwasty 312 Gąsienice pożerające liście 317 Choroby grzybowe 317 Mączniak prawdziwy 318 Mączniak rzekomy 318 Choroby grzybowe atakujące przy wilgotnej pogodzie 319 Parch jabłoni i grusz 319 Brunatna plamistość drzew pestkowych 320 Komary 321 Robaki w owocach 321 Ślimaki 322 Turkuć podjadek 322 Larwy glebowe 323 Owady zżerające kwiaty 326 Na róże 327 Preparat wzmacniający rośliny i aktywizujący życie w glebie 327 Wywar z rumianku na wzmocnienie i do moczenia nasion 328 Preparat do zaprawiania korzeni drzew, krzewów i bylin oraz wszystkich sadzonek i siewek 328,,Mydłem. Dobijemy go mydłem 329 Im więcej wiem, tym bardziej jestem przekonany, że nic nie wiem 329 Spis treści 9

11

12 Dla zachęty

13

14 Wstępy do książek rzadko się czyta, ale tym razem do tego namawiam, bo zanim dojdziecie do pierwszego rozdziału, odpowiecie sobie na proste pytanie: czy ta książka jest dla mnie, czy też darować sobie lekturę? Uprzedzam, nie jestem bezstronny. Autor musi przecież pierwszy przeczytać to, co napisał, a do tego z różnych powodów chce, by inni zrobili to samo. Ma też nadzieję, że przekona Czytelników do swoich racji. W wypadku tego poradnika moim głównym zamiarem jest przekazanie następującego przesłania: WARTO BYĆ OGRODNIKIEM! Dlaczego? Mam przygotowanych mnóstwo powodów, pretekstów i prawd, z których najprostsza jest taka, że fajnie jest krzątać się między rabatami, obserwować kwiaty i chrupać marchew świeżo wyrwaną z grządki. Dla mnie ogród to czysta frajda i radość z życia. Ponadto miło czerpać przyjemność z tego, że wokół czuje się wspaniałą woń kwiatów, ziół i wygrzanych w słońcu owoców. Do tego w ogrodzie można też eksperymentować. Ja na przykład często próbuję, jak działają różnego rodzaju preparaty domowej receptury do nawożenia i ochrony. Uważam, że są nie gorsze niż tradycyjne środki ochrony i nawozy, a z całą pewnością znacznie lepiej tolerowane przez rośliny i naturę. Znam wielu, którzy zaczynali od skrzynki z pelargoniami, a teraz już wiedzą, że ogród to jedna z najlepszych rzeczy, które im się w życiu przytrafiły i zapraszają do niego znajomych. Wspólne grillowanie w pięknym otoczeniu pozwala nawiązać nowe kontakty, które mogą przynieść nadspodziewanie dobre rezultaty. Nie tylko na towarzyskiej niwie. I na zakończenie: dzięki ogrodom świat jest piękniejszy. Tak Posiadanie własnego edenu to jedna z najwspanialszych rzeczy, które mogą nas spotkać na tym łez padole. Dzięki własnemu ogrodowi można się na nim za darmo, no prawie za darmo, cieszyć widokiem wszystkiego, co wokół żyje i się zmienia, a piękne może być o każdej porze roku, nawet zimą. Róża parkowa Marguerite Hilling albo Pink Nevada. W sam raz dla początkujących ze sporym ogrodem. Nadaje się na żywopłot, który, gdy dorośnie, będzie miał nawet 2,5 metra. Dla zachęty 13

15 Pisząc te słowa, spojrzałem na palce śmigające po klawiaturze komputera. Brud za paznokciami? Cóż znaczy taki drobiazg! Właśnie przed chwilą zakończyłem jesienne zasilanie róż kompostem. Jeszcze na krzewach widać ostatnie kwiaty, ale zimy tylko patrzeć! A bez kompostu w następnym sezonie różyczka może się zbuntować i nie zakwitnąć, więc będzie klops. Z ogrodową arystokracją tak już jest, że kwitnie okazale tylko wtedy, gdy otrzyma to, co się jej należy. Ale później hojnie się odwdzięcza. Dostaniecie od niej niejeden barwny bukiet i trochę królewskich pachnideł, płatki i owoce na konfiturę. Do tego taka dobrze odżywiona królowa ogrodu będzie jeszcze pięknie pozowała do zdjęć, więc przy okazji rozwiniecie talent fotograficzny. A jeśli Wasze arystokratki i arystokratów pochwalą sąsiedzi i goście, a do spiżarni trafią konfitury, soki i nalewki, to czy problemem będą pokłute i brudne ręce? W końcu jakoś je doszorujecie. Dla pięknego ogrodu naprawdę nie żal i upojnych godzin spędzonych na wdychaniu aromatu obornika podczas układania pryzmy kompostowej Dlaczego pokochałem ogrodnictwo? Po pierwsze, pracując w ogrodzie, czuję się wolny i naprawdę szczęśliwy. Zauważam i cenię niezależność roślin, które swoim własnym rytmem odmierzają upływający czas. Po drugie, praca w ogrodzie jest mi potrzebna po to, by się skupić, zebrać myśli i tworzyć koncepcje działań. Możecie wierzyć albo nie, ale pomysł na tę książkę zrodził się wtedy, gdy sadziłem szałwie. Gdy będziecie to czytali, ich kwiatów już nie będzie na rabacie, ale właśnie całemu ogródkowi, a zwłaszcza tym niewysokim, czerwonym roślinom, które tak wyjątkowo W centrum obiektywu tulipany Tulipa praestans Fusilier. 14 Ogród dla początkujących

16 wpłynęły na mój umysł, zawdzięczam odrobinę weny, która doprowadziła do powstania czegoś pożytecznego i budującego. Bo przecież sama świadomość faktu, że potrafi się napisać taką grubą książkę, wyjątkowo wzmacnia wiarę we własne siły. Odczucia są subiektywne i zdaję sobie sprawę z tego, że przebywanie w otoczeniu czerwonych róż i pachnącej lawendy nie wszystkich musi relaksować, więc może przekona Was trzeci powód: ogród jest fantastyczną odskocznią! Wracasz z pracy w pieskim humorze, bo klienci wycięli jakiś numer albo szef nie stanął na wysokości zadania. Wyjdź wówczas do ogrodu. Pospacerujesz przez chwilę, zrobisz kilkanaście głębokich wdechów i już nabierzesz właściwego dystansu do wydarzeń sprzed kilku godzin. Przebywanie w ogrodzie pomaga na wszystkie stresy: zawodowe, rodzinne i nawet ogólnorozwojowe, nie wyłączając ogólnoświatowych kryzysów i kolejnych kłótni w elitach polskich władz. Nie myślcie tylko, że w ogrodzie wszystko obojętnieje. Tam po prostu czas zwalnia, a w mniejszym pędzie można lepiej ocenić sytuację i wyrobić sobie w różnych kwestiach bardziej wyważone zdanie. Po czwarte wreszcie, nawet Ci, którzy chronicznie unikają wszelkiej zieleniny, mają sienne katary i inne alergie na przyrodę, być może życzliwiej zainteresują się sprawą, jeśli im wyłożę jeszcze inną, ważną prawdę o ogrodzie: on nas wzbogaca nie tylko duchowo, lecz i materialnie! Kto bowiem odmówi przyjęcia 40-procentowej premii, którą daje ogród? Wcale nie przesadzam! Oczywiście krasnoludki z ogródka nie przelewają nikomu na konto osobiste kwoty z co najmniej pięcioma zerami, ale wcale nie bredzę, a tym, którzy pomyśleli, że się czegoś nawąchałem podczas pielenia, już wyjaśniam, w czym rzecz. Proszę spojrzeć na dwa rysunki obok. Domy są identyczne. Działki o takiej samej powierzchni, tylko otoczenie inne. Niespecjalnie trzeba znać się na ogrodach, a i tak podświadomość wskaże, w którym chciałoby się zamieszkać. Dzwonimy więc do agenta nieruchomości i oto dowiadujemy się, że cena domu z ogrodem jest o mniej więcej 30 procent wyższa niż takiego samego, ale w byle jakim otoczeniu. I to jest właśnie ta premia od ogrodu, o której myślę. Mieć w kieszeni kilkaset tysięcy tylko dlatego, że się chciało popracować na świeżym powietrzu, mieć odskocznię od codziennych problemów, piękne widoki i jeszcze dodatkowy gratis w postaci ptasich koncertów. Nieźle! Dla zachęty 15

17 Namawiam do tego, żeby kupić ten tańszy dom, a następnie przejść zapisany na dalszych stronach tej książki naprawdę przystępny kurs ogrodnictwa. Z czasem przekonacie się, co z tego wyniknie. Może tak się zdarzy, że nie będziecie chcieli rozstawać się ze swoim ogrodem? Świat w nim jest trudny i tajemniczy tylko na poziomie zaawansowanym, a podstawowe umiejętności, choć czasami głęboko ukryte, posiada każdy. Nasi przodkowie w ogrodzie przecież zaczynali i nawet dość długo w nim mieszkali. Wprawdzie ktoś inny wykonał za nich całą ciężką pracę związaną z przygotowaniem ziemi, sadzeniem i pielęgnacją, ale sądzę, że i tak musieli opanować podstawy ogrodnictwa. A jeśli mimo wszystko uważacie, że to zabawa nie dla mnie, bo ja mam w ogrodzie dwie lewe ręce, to i tak przeczytajcie o tym, co i kiedy się sieje, sadzi, pielęgnuje i zbiera. W tej książce tajniki ogrodnictwa wyjaśniam tak, że chyba prościej już nie można. Na zakończenie przestroga: ogrodnictwo wciąga i możecie nie zauważyć, gdy z czasem wzrośnie Wasz głód wiedzy i pojawi się potrzeba doskonalenia umiejętności ogrodniczych. Mam nadzieję, że to wykorzystacie dla swojego dobra psychicznego, fizycznego i pomnożenia bogactwa! Witold Czuksanow Żabia Wola, jesień zima 2011/ Ogród dla początkujących

18 ROZDZIAŁ 1 Zielonym do góry

19

20 Trzeba zacząć od tego, że zielonym do góry to pierwsza, najważniejsza zasada obowiązująca każdego ogrodnika. Jej znaczenie i obowiązek przestrzegania porównałbym do: Kochaj bliźniego swego. Chciałbym, byście uwierzyli mi na słowo, ale jak sądzę, na świecie jest tylu niewiernych Tomaszów, że jednak obszerniej wyjaśnię sprawę. Przykładem niech będą nagietki. Dorodne rośliny. Gdybym takie zobaczył w sklepie ogrodniczym, nie wahałbym się ani chwili, tylko wysupłał z kieszeni kilka złotych, uiścił i zaraz pobiegł posadzić do ogrodu. Nawet laik stwierdzi, że tak wyglądającym roślinom chce się żyć i tylko patrzeć, jak z kolejnych pąków wystrzelą bujne kwiaty. Nie muszą być pomarańczowe, równie piękne są przecież nagietki o żółtych płatkach, ale jedno jest pewne: rośliny w takiej kondycji rozwiną kwiaty do podziwiania, ozdoby, zrobienia herbatki, albo i nawet leczniczego kremu domowej roboty. Nagietki mają mnóstwo wspaniałych właściwości i na pewno są w pierwszej dziesiątce, o ile nawet nie w pierwszej trójce tych kwiatów, które zaliczam do podstawowego zestawu dla początkującego ogrodnika. Ale co by się stało, gdyby roślinę umieścić odwrotnie niż została posadzona w szkółce? Brak światła w ciągu kilku dni spowodowałby rozkład chlorofilu. Liście by pożółkły. Zaczęłyby się do nich dobierać grzyby i bakterie glebowe. W ciągu kilku tygodni po nagietku pozostałaby garstka humusu, a nam zależy przecież na tych kwiatach! Dlatego każda próba łamania lub omijania podstawowego przykazania ogrodnika, czyli posadzenia korzeniami do góry, sprawi, Nagietek lekarski Santana. Zielonym do góry 19

21 że w krótkim czasie atrakcyjna ozdoba zamieni się w humus. To prawda, że trzeba też karmić glebę, nagietki nadają się na zielony nawóz, a żyzne podłoże to grunt do sukcesu ogrodnika, ale znam wiele innych, równie dobrych, a znacznie mniej dramatycznych i pełnych rozczarowań sposobów zasilania gleby w próchnicę. Na wszelki wypadek, gdyby jednak były wątpliwości, wyjmując nagietka z doniczki, popatrzcie, co się w niej znajduje. Ziemia i korzenie? Jeśli tak, wtedy sadzimy bryłę do ziemi, zwracając uwagę na to, by roślina była zagłębiona Karłowy nagietek Promyk ma tylko 30 cm. Powinien rosnąć na brzegach rabat. ścią stwierdzicie, że roślina, a właściwie wtedy to już będzie grupa roślin, znów się pojawiła. Bez niczyjej pomocy. Bo one zasadę zielonym do góry mają zakodowaną w genach i świetnie wiedzą, gdzie rozwinąć liście, a gdzie korzenie. A jeśli nawet coś im przeszkadza, by tak wzrastać, na przykład zeszłoroczne liście albo kamienie, to wystarczy im energii, by zrobić kilka wygibasów, w końcu się ukorzenić i wypuścić zielone do słońca. Wykopcie kilka takich samosiewek albo po prostu kupcie torebkę nasion i wysiejcie, a gdy podrosną, wtedy posadźcie na nowe miejsce. W ten sposób ułatwicie kwiatom kolonizację ogrodu... Czy takie maleństwa mogą nim zawładnąć? To, co wiosną jest karzełkiem wielkości opuszka palca, z czasem wyrasta i zamienia się w olbrzyma. A ten olbrzym i inne mu podobne znów zakwitają, wydają nasiona i jeśli nie poskromicie tego żywiołu, to za kilka lat pewnie będziecie mieli cały ogródek zajęty przez nagietki. I wtedy pomyślicie o dniu, w którym za kilka złotych kupiliście niewielką sadzonkę lub torebkę nasion nagietków. w ziemi ani nie wyżej, ani nie niżej niż do tej pory i gotowe! Trzeba jeszcze tylko obficie podlać, przecież ziemia musi przylgnąć do korzeni, a roślina natychmiast przystąpi do wykonywania swoich normalnych czynności życiowych. Z poczuciem dobrze spełnionego obowiązku można teraz oddać się relaksowi i czekać na efekty, bo w tym momencie Wasza rola jako opiekuna rośliny właściwie się zakończyła. Prawda jest taka, że zostaliście właścicielami genialnej istoty. Nagietek, jak miliony innych roślin, potrafi sam, korzystając ze słońca, wody i chlorofilu zawartego w zielonych liściach, wytworzyć sobie pokarm, czyli proste i złożone cukry potrzebne do budowy kolejnych liści, korzeni, kwiatów i nasion. Same się wysieją, jeśli je zostawicie, i w przyszłym roku z wielką rado- 20 Ogród dla początkujących