SZPAKOWSKI. Dariusz. Kucharz piłkarskich emocji. Medycyna. JAK SIĘ UCHRONIĆ przed wypaleniem zawodowym? Tylko u nas!

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "SZPAKOWSKI. Dariusz. Kucharz piłkarskich emocji. Medycyna. JAK SIĘ UCHRONIĆ przed wypaleniem zawodowym? Tylko u nas!"

Transkrypt

1 ISSN MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW WRZESIEŃ 2007 JAK SIĘ UCHRONIĆ przed wypaleniem zawodowym? Tylko u nas! APTEKA Z OGRODEM POWIEŚĆ W ODCINKACH Medycyna Leki a ciąża Odporność u dzieci Ostre zapalenie zatok Nowa rubr yka MENEDŻER APTEKI BANK W KOMPUTERZE NORWESKA KARUZELA RECEPTA NA SUKCES Dariusz SZPAKOWSKI Kucharz piłkarskich emocji 7 grzechów żywieniowych POLAKÓW

2

3 FARMACJA I JA MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW NR 9 (WRZESIEŃ) 2007 R. Spis treści Fot. Sylwia Skorstad, East News, SGM Drodzy Czytelnicy! Przeprowadzone przez SMG/KRC badania po raz kolejny pokazały, że Farmacja i ja jest niekwestionowanym liderem w segmencie prasy skierowanej do farmaceutów. Cieszy nas to. Tym bardziej, że ciężko pracujemy na takie wyróżnienia. Co miesiąc, kiedy kończymy prace nad ostatnią kolumną magazynu i oddajemy numer do druku, wraz z całym zespołem zastanawiamy się: czy na pewno sprosta on Państwa oczekiwaniom. Czy poruszyliśmy w numerze tematy, które z punktu widzenia Czytelnika są interesujące, ważne, godne przeczytania? Nieodmiennie pozostaje w nas wrażenie niedosytu. Pewnego niedopełnienia. Że na coś nie wystarczyło miejsca, że nie wszystko jest możliwe do zrealizowania. A jednak, pewne pomysły udaje się nam się wcielać w życie. Niektóre z nich, już w tym numerze, będą mogli Państwo sami ocenić. Pierwszy z nich specjalnie dla naszego magazynu powstaje powieść z życia farmaceutów. Będzie opowiadała o problemach, z jakimi mogą się oni borykać w codziennej pracy, ale także o ich perypetiach miłosnych i dramatycznych wyborach skutkujących zaskakującymi zwrotami akcji. Drugi strony szczególnie przydatne w menedżerskiej praktyce wyróżnione zostały żółtym kolorem, w celu łatwiejszej ich identyfikacji. Trzeci w ciągu najbliższych miesięcy zamierzamy powiększyć objętościowo magazyn. Większa liczba stron to więcej miejsca do poruszenia tematów godnych Państwa uwagi. FAKTY 4 Przegląd prasy 4 5 spraw, o których warto pamiętać we wrześniu 5 Aktualności US Pharmacia uznana marka 5 We wrześniu w tv 5 Zapowiedzi zmian prawnych MENEDŻER APTEKI 6 Prawo i farmacja Nowe recepty EAHP co to takiego? Działanie e-apteki 8 Finanse w praktyce Finanse on-line 10 Marketing Analiza trendu 12 Zarządzanie Recepta na sukces 14 Apteki świata Norwegia Leki na karuzeli 18 Akademia Farmaceuty Płacz w aptece MEDYCYNA 20 W trosce o bezpieczeństwo pacjenta Poznaj swojego pacjenta... z nadciśnieniem tętniczym Zdjęcie na okładce: SGM, stylizacja Dorota Sadoch 21 Farmakologia Leki a ciąża 22 Lekarz rodzinny radzi Kaszel u dzieci 24 Pediatria Budowanie odporności u dziecka 26 Laryngologia Jesienny problem 28 Obserwatorium gastrologiczne Kamienie nie całkiem szlachetne (cz. 3) 30 Alergia pokarmowa Alergia czy nietolerancja 32 Alfabet farmaceuty Ź jak źdźbła ziół 34 Znane rośliny, nieznane możliwości Zdrowie o smaku cytryny 36 Odkrycia Leki biologiczne kontra RZS LIFESTYLE 38 Rozmowa Dariusz Szpakowski Piłka wyzwala emocje 40 Psychologia Gdy praca przestaje cieszyć 42 Dieta Żywieniowe grzechy Polaków 44 Uroda Jak na dłoni PO GODZINACH 46 Powieść Apteka z ogrodem 48 Szkoła języka Sprechen wir Deutsch 49 Krzyzówka 50 Humor Wrzesień 2007 Farmacja i ja 3

4 FAKTY Przegląd PRASY Diagnostyka nowotworów w domu? The Analyst : Naukowcy z amerykańsko-tajwańskiej grupy badawczej (Iowa State University z USA oraz National Tsing-Hua University, Academia Sinica, National Taiwan University Hospital i National Taiwan University College of Medicine z Tajwanu) opracowali urządzenie, niewiele większe od średniej wielkości monety, które służy do szybkiej detekcji komórek nowotworowych w badanej próbce. Analizator swe działanie opiera na znakowaniu komórek odpowiednimi barwnikami, w tym wypadku barwnikiem fluorescencyjnym BMVC, który po wniknięciu do wnętrza struktur subkomórkowych chorej komórki, oświetlony odpowiedniej długości fali światłem świeci światłem fluorescencyjnym. Badanie trwa tylko 20 minut i pozwala na wykrycie 4 typów nowotworów. Za mało serotoniny Sleep : Naukowcy argentyńscy z Universidad de Buenos Aires zaobserwowali, że osoby, które pracują w systemie zmianowym, mają w mózgu znacznie niższy poziom serotoniny związku regulującego emocje, nastroje i sen niż osoby pracujące w dzień. Badacze liczą, że wyniki ich badań pomogą leczyć zaburzenia snu i wiele innych dolegliwości związanych z pracą na zmiany. Pracownicy zmianowi śpią przeważnie od 1 do 4 godzin krócej niż przeciętna osoba, a jakość ich snu jest bardzo obniżona, dlatego m.in. często budzą się niewypoczęci. To z kolei może negatywnie wpływać na ich wydajność oraz osłabiać zdolność do koncentracji uwagi, zwiększając przez to ryzyko wypadku czy urazu. Leczą cukrzycę, szkodzą sercu Diabetes Care : Zrosiglitazon i pioglitazon, dwa leki często przepisywane pacjentom z cukrzycą typu II, dwukrotnie zwiększają ryzyko niewydolności krążenia. Szkodliwy efekt mogą dawać nawet niskie dawki, także u osób przed 60. rokiem życia i u tych, którzy dotąd nie mieli problemów z sercem. Naukowcy oraz European Medicines Agency nie zalecają jednak chorym odstawienia leków, ale jeśli poczują się zaniepokojeni konsultację z lekarzem prowadzącym. Rozważana jest zmiana zaleceń dla lekarzy przepisujących farmaceutyki. 1 NADCHODZI JESIEŃ... Choć trwa jeszcze kalendarzowe lato, pomyślmy o zrobieniu miejsca w magazynie na jesienne produkty: preparaty wzmacniające odporność, środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Zamiast kremów z filtrami UV i preparatów związanych z opalaniem wyeksponujmy wrześniowe dermokosmetyki nawilżające te, które mają przywrócić skórze i przesuszonym słońcem włosom dobry wygląd po wakacjach WRZEŚNIA ETYKA I PRAWO W BADANIACH KLINICZNYCH Na konferencji Rejestracja badań klinicznych, która odbędzie się w warszawskim hotelu InterContinental, będzie można zapoznać się z zagadnieniami prawnymi oraz etycznymi związanymi z badaniami klinicznymi. Poruszane będą m.in. takie tematy, jak koncepcja produktu leczniczego jako potential high risk, wymogi dotyczące protokołu badania klinicznego, wytyczne Komisji Europejskiej. Rejestracja: tel SPRAW, O KTÓRYCH WARTO PAMIĘTAĆ we wrześniu WRZEŚNIA APTEKI PO ZMIANACH Jak przygotować aptekę do zmian wynikających z wejścia w życie nowych zapisów prawnych oraz w jaki sposób skutecznie je wykorzystać do wzmocnienia swojej pozycji na rynku będzie można dowiedzieć się podczas I Kongresu Aptekarzy Apteka w nowym ładzie prawnym. Konferencja została objęta honorowym patronatem Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Więcej informacji: tel WRZEŚNIA FARMEXPO 2007 Organizatorzy Międzynarodowych Targów Łódzkich zapraszają do wzięcia udziału w tegorocznej edycji FarmExpo. Na targach, które odbędą się w Łodzi, będą prezentowane m.in. leki recepturowe, preparaty OTC, leki pochodzenia naturalnego, kosmetyki zatwierdzone do sprzedaży aptecznej, oprogramowanie, wyposażenie i sprzęt apteczny, obuwie i odzież apteczna, usługi dla aptek, firmy ubezpieczeniowe, firmy szkoleniowe i doradcze, wydawnictwa branżowe itp. Wejście tylko za zaproszeniami. Formularz zgłoszeniowy można pobrać ze strony lodz.pl/web/index/getpage/page/512. Więcej informacji: tel WRZEŚNIA FARMACJA XXI WIEKU WYZWANIA I NADZIEJE Pod koniec września w katowickim Spodku odbędzie się XX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego pod hasłem Farmacja XXI wieku wyzwania i nadzieje. Organizatorami imprezy są Oddział Katowicki PTF oraz Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiej Akademii Medycznej. To doskonała okazja do spotkania przedstawicieli całego środowiska oraz poznania aktualnego stanu badań naukowych prowadzonych we wszystkich ośrodkach akademickich Polski. Więcej informacji: tel Fot. Archiwum Medi Press, Philips 4 Farmacja i ja Wrzesień 2007

5 FAKTY AKTUALNOŚCI U S znana Pharmacia marka W 2007 r. US Pharmacia została uznana za jedną z najsilniejszych marek biznesowych w Polsce otrzymała tytuł Business Superbrands. US Pharmacia jest liderem wśród firm farmaceutycznych działających na rynku leków OTC. Fakt, że jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się i najefektywniejszych polskich przedsiębiorstw, został dostrzeżony już w 2005 r. US Pharmacia otrzymała od Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN oraz Ministerstwa Gospodarki tytuł Perły Polskiej Gospodarki. WŚRÓD NAJLEPSZYCH W tym roku Niezależna Rada Marek przyznała firmie US Pharmacia prestiżowy tytuł Business Superbrands. Stemplem Business Superbrands, znanym w ponad 70 krajach, mogą posługiwać się tylko najlepsze, najbardziej cenione i najlepiej zna- ne marki. Otrzymanie wyróżnienia po raz kolejny potwierdza przynależność US Pharmacia do tego elitarnego grona. Firma każdego roku umacnia swoją pozycję biznesową przynaje prezes US Pharmacia Bogdan Lang. Nasz sukces zawdzięczamy wysokim kompetencjom na rynku leków OTC, inwestycjom w nowoczesną wytwórnię farmaceutyczną we Wrocławiu oraz współpracy z najwyższej klasy kontrahentami dodaje. Z MYŚLĄ O PRZYSZŁOŚCI Misją US Pharmacia jest dostarczanie produktów, które najlepiej zaspokajają potrzeby konsumentów, poprawiając ich zdrowie, samopoczucie i jakość życia. Takie marki, jak APAP, Ibuprom i Gripex zdobyły zaufanie Polaków, stały się synonimami całych kategorii. Co czwarta tabletka przeciwbólowa w Polsce pochodzi właśnie z naszej firmy. US Pharmacia to obecnie 14 silnych marek z różnych kategorii terapeutycznych. Jednak firma, w odpowiedzi na potrzeby pacjentów, nieustannie wprowadza nowoczesne preparaty stosowane w samoleczeniu. WE WRZEŚNIU W TV Zapowiedzi ZMIAN PRAWNYCH Ratownik na kursie Weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia z 14 czerwca 2007 r. w sprawie doskonalenia zawodowego ratowników medycznych. Zgodnie z nowym aktem, ratownicy mogą podnosić swoje kwalifikacje zawodowe w ramach kursów doskonalących, seminariów lub samokształcenia. Każdej z tych form doskonalenia zawodowego jest przypisana określona suma punktów, którą ratownik będzie mógł uzyskać. Pierwsze punkty ratownicy mogą zacząć zdobywać w styczniu 2008 r. Ile za zezwolenie? W Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad projektem rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie wysokości opłaty za udzielenie zezwolenia na prowadzenie punktu aptecznego oraz za zmianę zezwolenia na prowadzenie takiego punktu. Dotychczas ustawa przewidywała obowiązek wnoszenia opłaty jedynie za udzielenie zezwolenia na prowadzenie punktu aptecznego. W ramach nowelizacji prawa farmaceutycznego wprowadzony został obowiązek wnoszenia opłaty również za zmianę zezwolenia na prowadzenie punktu aptecznego. Kwalifikacje lekarzy Trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Intencją twórców zmian jest m.in. uproszczenie procedur uznawania kwalifikacji zawodowych lekarzy i lekarzy dentystów obywateli państw Unii Europejskiej, którzy zamierzają pracować w Polsce. Farmaceuto, w związku z emisją reklam telewizyjnych, przygotuj się na zwiększone zainteresowanie pacjentów tymi produktami: Gripex Regular nowa kampania, Vigor Plus, Acatar Acti Tabs, Ibuprom Zatoki, Ibuprom Max, Ibuprom Regular nowa kampania, Apap Regular, Apap Extra, Apap Noc, Verdin, Stoperen, Xenna Extra. Wrzesień 2007 Farmacja i ja 5

6 MENEDŻER APTEKI prawo i farmacja Jak szukać Zapytaj INFORMACJI EAHP CO TO TAKIEGO? Europejskie Stowarzyszenie Farmaceutów Szpitalnych (European Association of Hospital Pharmacists EAHP) zrzesza krajowe organizacje farmaceutów szpitalnych ze wszystkich krajów Unii Europejskiej (a także m.in. ze Szwajcarii, Norwegii oraz Turcji). Reprezentuje interesy około 21 tys. farmaceutów z aptek szpitalnych. Jego celem jest w szczególności rozwój farmacji szpitalnej, a także działania na rzecz poprawy pozycji i roli europejskich farmaceutów pracujących w szpitalach. Każdego roku EAHP organizuje Europejski Kongres Farmacji Szpitalnej oraz publikuje magazyn European Journal of Hospital Pharmacy. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Stowarzyszenia: lub PRAWNIKA DZIAŁANIE E-APTEKI Obecnie wraz z zespołem moich współpracowników przygotowuję się do rozszerzenia działalności i założenia apteki internetowej. W jaki sposób pacjenci mogą składać zamówienia w tego typu placówce? Czy tylko przez internet? Farmaceuta z Bydgoszczy Pacjenci Pańskiej apteki nie będą musieli koniecznie korzystać z internetu, aby zamówić wybrane przez siebie produkty. Zgodnie z projektem rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie warunków wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych oraz sposobu dostarczania ich do odbiorców, podstawą wydania produktu z apteki ogólnodostępnej lub punktu aptecznego jest zamówienie złożone: w miejscu prowadzenia placówki, telefonicznie, faksem, pocztą elektroniczną, za pomocą formularza ze strony internetowej placówki. Najistotniejszą zmianą wprowadzoną przez nową regulację jest obowiązek umieszczania na każdej recepcie z lekiem refundowanym numeru PESEL. Skąd ta zmiana? Zgodnie z uzasadnieniem dołączonym do rozporządzenia, nowe rozwiązanie zaproponowane przez Ministerstwo Zdrowia ma przede wszystkim ułatwić jednoznaczne zidentyfikowanie każdego pacjenta, a także monitorowanie ilości leków przepisywanych konkretnym osobom. Ponadto, jeżeli na recepcie wpisano mylnie lub w sposób nieczytelny numer PESEL, osoba wydająca lek może go skorygować na podstawie dokumentów przedstawionych przez osobę okazującą receptę. Nowy akt wprowadza również pewne ułatwienie dla pacjentów. Jest nim możliwość wypisywania podczas jednej wizyty pacjenta w gabinecie lekarskim trzech recept na trzy kolejne miesięczne kuracje jest to tzw. recepta odnawialna. Osoba wystawiająca receptę jest przy tym zobligowana do określenia dnia, po którym może nastąpić realizacja. Kolejną zmianą wprowadzoną przez nowe przepisy jest odstąpienie od możliwości drukowania recept przez Narodowy Fundusz Zdrowia z pozostawieniem możliwości wydawania upoważnionym podmiotom zakresów liczb mających Aleksandra Kunkiel-Kryńska Jest prawnikiem w zespole farmaceutycznym kancelarii Wierzbowski Eversheds, doktorantem w Instytucie Nauk Prawnych PAN. Nowe recepty W ostatnim numerze wspominaliśmy o nowym rozporządzeniu w sprawie recept lekarskich z dnia 17 maja 2007 r., które weszło w życie 1 lipca 2007 r. Zastąpiło ono dotychczas obowiązujące rozporządzenie z 28 września 2004 r. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany wprowadzone nowym aktem prawnym. służyć jako numery recept. Dotychczasowa metoda pozyskiwania druków recept z NFZ będzie jednak możliwa do dnia 31 grudnia 2007 r. Wprowadzono także obowiązek umieszczania u dołu druku recepty danych podmiotu, który receptę wydrukował. W przypadku druku wystawionego przez lekarza należy zamieścić informację druk własny. Zrezygnowano z recept wystawianych na kuponie dołączonym do dokumentu potwierdzającego uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej (RUM). Zastosowano natomiast przepis przejściowy, zgodnie z którym recepty wystawiane na takich kuponach mogą być realizowane jeszcze do dnia 31 grudnia 2008 r. Recepty wystawione przed dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia są realizowane na dotychczasowych zasadach. Natomiast na receptach wydrukowanych przed dniem wejścia nowej regulacji dopuszcza się możliwości nanoszenia numeru PESEL oraz ewentualnie datę realizacji kolejnej recepty. Recepty wydrukowane przed wejściem w życie nowego rozporządzenia zachowują ważność do końca tego roku. Skutkiem wprowadzonych zmian jest nowy wzór recepty. Nowe recepty powinny mieć wymiary nie mniejsze niż 90 mm (szerokość) i 200 mm (długość) oraz nie większe niż 110 mm (szerokość) i 215 mm (długość). Druga strona recepty pozostaje pusta. Fot. Archiwum prywatne 6 Farmacja i ja Wrzesień 2007

7

8 MENEDŻER APTEKI finanse w praktyce Finanse on-line Magdalena Adamska Autorka tekstów ekonomicznych, publikowała m.in. w Rzeczpospolitej, Pulsie Biznesu, Życiu Warszawy, Home & Market, Gazecie MSP, Nowym Rynku. Co w prowadzeniu biznesu jest naprawdę bezcenne? Po pierwsze: dostęp do informacji. Po drugie i trzecie oszczędność czasu oraz kosztów. Każdą z tych trzech przesłanek sukcesu odnajdziemy w ofercie bankowości elektronicznej. Banki w pełni wirtualne (nieposiadające naziemnych oddziałów, np. Inteligo i mbank) pojawiły się w Polsce dopiero kilka lat temu. Ich sukces zachęcił do eksperymentów również banki tradycyjne, które internetowy dostęp do kont zaczęły oferować swoim klientom jako opcję dodatkową. Dziś każdy może zarządzać bieżącymi finansami firmy zza własnego biurka, a dokładnie zza ekranu komputera. Internetowy dostęp zarówno do kont osobistych, jak i firmowych oferują obecnie niemal wszystkie banki tradycyjne. Obsługa rachunku on-line daje te same możliwości co korzystanie z pośrednictwa okienka oddziału, a jest od sposobu tradycyjnego o wiele tańsza i dużo wygodniejsza. WIRTUALNE BHP Dostęp do elektronicznego rachunku firmowego chroniony jest indywidualnym numerem i hasłem. Same transakcje zabezpieczone są dodatkowo hasłem do autoryzacji dyspozycji, a połączenie z bankiem jest szyfrowane oraz zabezpieczone protokołem SSL. Dodatkowo niektóre banki (mbank, Inteligo) wydają użytkownikom tzw. listy haseł jednorazowych, bez których nie można dokonać transakcji. W innych bankach dodatkowym zabezpieczeniem jest swoisty klucz elektroniczny, czyli karta chipowa, na której zaszyfrowane są dane identyfikujące użytkownika. To rozwiązanie pociąga za sobą jednak dodatkowe komplikacje: aby z karty korzystać, konieczna jest instalacja specjalnego czytnika. SZYBCIEJ I TANIEJ E-banking oferuje użytkownikom oszczędność czasu i kosztów. Przelew z rachunku firmowego w tradycyjnym oddziale to przecież koszt nie niższy niż 4 zł, tymczasem za przelew przez internet nie zapłacimy więcej niż 2 zł (w wielu przypadkach jest bezpłatny). Jednak największą zaletą korzystania z konta internetowego jest stały wgląd w działania dokonywane na rachunku firmowym. To wprost niezastąpiona pomoc dla pracy księgowości: przy pełnym dostępie do danych analiza przychodów i rozchodów firmy jest dużo mniej żmudnym zadaniem, a szczegółowa kontrola wydatków dokonywanych przez pracowników przy użyciu kart płatniczych właściwie robi się sama. Home banking czy e-banking? Home banking: 1. System off-line (właściciel konta nie ma bezpośredniego połączenia z systemem banku). 2. Oprogramowanie (instalowane na komputerze właściciela rachunku) do wprowadzania dyspozycji. 3. Właściciel konta nie monitoruje zmian na swoim rachunku w czasie rzeczywistym. 4. Konto firmowe nie jest narażone na atak hackerów. 5. Dodatkowe opłaty za korzystanie z systemu. KORZYSTAJĄC Z E-KONTA MOŻNA: dokonywać płatności zza własnego biurka: przelewy na rachunki kontrahentów, transfery na rachunki kart kredytowych, etc., przygotować wcześniej przelewy z przyszłą datą wykonania, zakładać lokaty, składać wniosek o kredyt, wydanie karty, itp., stale monitorować listę rachunków bieżących, samodzielnie archiwizować dokumenty: zapisywać historię rachunku, drukować potwierdzenia przelewów, zarządzać przelewami grupowymi (zatwierdzanymi przez jednokrotną autoryzację) oraz swobodnie ingerować w wydane wcześniej dyspozycje, ustanowić przypomnienia o terminach płatności, upływie lokaty, itp., doładować telefony komórkowe. E-banking 1. System on-line (właściciel konta ma bezpośrednie połączenie z systemem banku). 2. Właściciel konta uzyskuje bezpośredni dostęp do swojego konta poprzez internet. 3. Właściciel konta obserwuje zmiany na swoim koncie w czasie rzeczywistym. 4. Konieczne są zabezpieczenia: logowanie, podanie hasła autoryzacji, hasła jednorazowego itp. 5. Bezpłatny kanał dostępu. Fot. East News, T. Perczyński 8 Farmacja i ja Wrzesień 2007

9

10 MENEDŻER APTEKI marketing Analiza trendu mówi nam o zmianach w czasie. Jest to metoda bardzo prosta w stosowaniu, a zarazem bardzo użyteczna w zarządzaniu. Pozwala nam przewidzieć zmiany, których możemy spodziewać się w przyszłości. prof. dr hab. Henryk Mruk Pracuje w Katedrze Strategii Marketingowej Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Jest wybitnym specjalistą w dziedzinie marketingu farmaceutycznego. Analiza trendu Wdotychczasowych artykułach pisaliśmy o różnych miernikach statystycznych, które można wykorzystywać w procesie analizowania obrotów w aptece. Były to wskaźniki dynamiki, tempa wzrostu, struktury, natężenia, miary średnie. W niniejszym tekście przybliżymy znaczenie analizy zmian w czasie, nazywanej także analizą tendencji rozwojowej lub analizą trendu. ZASTOSOWANIE 1 POJĘCIA TRENDU Analiza trendu polega na obserwowaniu rozwoju zjawiska w czasie. Mówimy np. o trendzie wzrostu liczby aptek w Polsce, tendencji do wzrostu sprzedaży dermokosmetyków lub o trendzie zmniejszania się liczby osób przypadających na jedną aptekę. Z tych rozważań wynika, że możemy mówić zarówno o trendach wzrostowych, jak i o spadkowych. Dla ścisłości należy wspomnieć o stabilizacji, czyli utrzymywaniu się danego zjawiska na tym samym poziomie. Znajomość trendu, czyli rozwoju danego zjawiska w czasie, pozwala na przewidywanie przyszłości, a zatem zmniejsza ryzyko podejmowanych decyzji. Każdy z nas chciałby przecież wiedzieć, co się wydarzy w przyszłości, aby móc dostosować strategię rozwoju apteki do tych zmian. Jedną z metod, która to umożliwia, jest właśnie analiza trendu. Jest to metoda bardzo prosta w stosowaniu, a zarazem bardzo użyteczna w zarządzaniu Istota analizy trendu sprowadza się do powiązania zmian badanego zjawiska z upływem czasu. Jest to niezwykle wygodne uproszczenie. Zilustrujmy to przykładem noworodka. Załóżmy, że jego waga w chwili przyjścia na świat wynosiła 3,850 kg. Możemy co tydzień ważyć dziecko i odnotowywać jego wagę. Jeśli będziemy to czynić przez np. 60 tygodni, otrzymamy tyleż pomiarów. Załóżmy, że w 60. tygodniu waga dziecka wyniesie 11,250 kg. Możemy umieścić Rys. Żuczek 10 Farmacja i ja Wrzesień 2007

11 MENEDŻER APTEKI marketing te dane na wykresie, otrzymując sześćdziesiąt punktów. Pierwszy punkt będzie miał wartość 3,850 a ostatni 11,250. Jeśli połączymy te punkty, wówczas zobaczymy linię trendu, w tym przypadku trend wzrostowy. Inaczej mogłoby być w przypadku stosowania suplementu diety przez osobę, która zamierza zrzucić 20 kg nadwagi. Wtedy trend może być spadkowy. 2 OBLICZANIE MODELU Wracając do przykładu noworodka, wiemy, że przyrost wagi jest efektem działania wielu czynników odżywiania się, temperatury, snu, higieny, opieki rodziców itp. Trudno obliczyć wpływ każdego z tych czynników na przyrost wagi dziecka. Mamy jednak zmienną syntetyczną, czyli upływ czasu. Na tym właśnie polega uproszczenie, a zarazem wysoka przydatność analizy trendu. Upływ czasu traktujemy jako syntezę upływu wielu różnorodnych czynników. Obliczając model (inaczej funkcję) trendu, możemy przewidywać przyszłość. Najprostsza postać trendu liniowego to funkcja: y = a + b x t Jest to bardzo prosty, a zarazem bardzo przydatny model. Zilustrujemy go omawianym przykładem wagi noworodka. Załóżmy, że po wykonaniu obliczeń model ten wygląda następująco: y = 3, ,123 x t Podstawiając do tego modelu odpowiednie wartości za t, otrzymujemy wagę dziecka dla każdego tygodnia. Łatwo to można sprawdzić. W pierwszym tygodniu waga ta wynosi: y = 3, ,123 x 1 = 3,853 W 60. tygodniu wyniesie ona: y = 3, ,123 x 60 = = 3, ,380 = 11,110 Załóżmy, że chcemy prognozować wagę dziecka, kiedy skończy 80 tygodni (około 1,5 roku). Wówczas mamy: y = 3, ,123 x 80 = 3, ,84 = = 13,570 Z analizy trendu wynika, że dziecko osiągnie wagę 13,570 kg w 80. tygodniu swego życia. Interpretacja obliczonej funkcji trendu jest bardzo prosta. W pierwszym tygodniu życia dziecko ważyło 3,730 kg. Z tygodnia na tydzień, noworodek przybierał na wadze 0,123 kg. Model trendu jest tu pewnym uproszczeniem rzeczywistości, ale pozwala na prognozę tego, co będzie w przyszłości. DLA MENEDŻERA 3 APTEKI Przeniesiemy teraz te rozważania na grunt apteki. Załóżmy, że apteka wprowadziła w 2000 r. sprzedaż dermokosmetyków. Właściciel obliczył trend sprzedaży tych produktów w swojej aptece w latach , czyli w okresie siedmiu lat. Załóżmy, że zebrał dane ilościowe, to znaczy produktów w opakowaniach. Obliczona funkcja trendu przyjęła postać: y = x t Oznacza to, że w pierwszym roku (2000), apteka sprzedała 516 opakowań dermokosmetyków. W okresie od 2000 do 2006 r. apteka co roku sprzedawała (przeciętnie) o 72 opakowania dermokosmetyków więcej. W 2006 r. sprzedaż ta zatem wyniosła: y = x 7 = = 1020 Jeśli ten trend się utrzyma, to w 2008 r. apteka sprzeda prawie 1,2 tys. opakowań dermokosmetyków. Właściciel apteki może w ten sposób także obliczyć wartość sprzedaży dermokosmetyków. Załóżmy, że funkcja trendu ma postać: y = x t Oznacza to, że w 2000 r. apteka sprzedała dermokosmetyków za ponad 48 tys. zł. W 2008 r. w badanej aptece sprzedaż dermokosmetyków wyniesie: y = x 9 = = = zł Analiza trendu może dotyczyć dowolnych informacji, które są dostępne w aptece. Obliczenia są bardzo łatwe do wykonania. Zwykle można ich dokonać w ramach posiadanego w aptece oprogramowania (np. z firmy Kamsoft) lub też wyliczyć parametry funkcji trendu za pomocą arkusza kalkulacyjnego Excel. Dla właściciela apteki będzie z pewnością użyteczne wykonanie analiz oraz wyliczenie prognoz. Przytoczone przykłady dostarczają wiedzy na temat interpretacji parametrów trendu oraz ich wykorzystywania do obliczania zmian w przyszłości. Prognoza jest bezpieczna, jeśli okres prognozowania nie jest zbyt długi. Jeśli apteka ma dane z pięciu minionych lat, to nie należy prognozować na kolejne cztery lata, bowiem sytuacja może się zmienić. 4 UWAGA NA PUŁAPKI! W przypadku omawianej, liniowej postaci trendu, parametry są wyrażone w jednostkach naturalnych kilogramach, sztukach, złotówkach. Łatwo je można interpretować i prognozować. Trzeba jednak pamiętać o kontroli warunków, w których będzie prowadzona analiza. Prognoza jest bezpieczna, jeśli okres prognozowania nie jest zbyt długi. Jeśli apteka ma dane z pięciu minionych lat, to nie należy prognozować na kolejne cztery lata, bowiem sytuacja może się zmienić. Nie można również prognozować zmian na podstawie trendu, jeżeli zmienią się warunki funkcjonowania rynku (np. zmiana przepisów prawnych, silna inflacja, duża migracja, epidemia itp.). Prowadzone dotąd rozważania dotyczyły analizy trendów liniowych. Są one najprostsze do obliczenia oraz interpretacji. W rzeczywistości możemy mieć do czynienia z bardziej skomplikowanymi trendami krzywoliniowymi. Może to być na przykład trend wykładniczy, potęgowy, hiperboliczny lub paraboliczny. Ale i one są łatwe w obliczaniu (istnieje gotowe oprogramowanie) oraz interpretacji. Wystarczy jedynie dobrze poznać mechanizm ich liczenia oraz interpretowania parametrów. Poznanie tego mechanizmu jest już jednak kwestią bardziej złożoną. Wrzesień 2007 Farmacja i ja 11

12 MENEDŻER APTEKI zarządzanie Tomasz Barałkiewicz National Trade Marketing Manager w firmie US Pharmacia. Jest autorem licznych publikacji oraz specjalistą z zakresu marketingu i zarządzania apteką. W poprzednim numerze zakończyliśmy cykl wywiadów z właścicielami rodzinnych aptek. Dziś przyszedł czas na podsumowanie. Postaram się omówić najważniejsze uwagi, które przekazywali nam właściciele aptek, oraz wskazać, jakie czynniki są najistotniejsze w drodze do sukcesu. Recepta Wkilku kolejnych numerach naszego magazynu mieliśmy przyjemność przedstawić Państwu sylwetki aptekarzy, którzy osiągnęli sukces na swoim rodzinnym rynku. Prezentowaliśmy apteki z całej Polski, z dużych i małych miast. Wnikliwy czytelnik z pewnością zaobserwował, że sukces każdej z nich wynikał z ciężkiej pracy oraz z kilku różnych, odmiennych dla każdej z nich, czynników. na sukces PO PIERWSZE PACJENT Każdy z bohaterów naszego cyklu mówił wprost, że orientacja na pacjenta jest jedną z podstaw pracy. Ciągłe myślenie o oczekiwaniach i odpowiadanie na potrzeby lokalnych nabywców było i nadal jest przewagą konkurencyjną opisywanych przez nas placówek. Doskonale opisała to Pani Grażyna Lubińska z Więcborka, która jako jedną z głównych wskazówek podała: wychodzenie naprzeciw potrzebom pacjentów. Rzeczywiście w aptece Państwa Lubińskich pojawił się program lojalnościowy, który był odpowiedzią na oczekiwania mieszkańców szukających promocji i dodatkowych korzyści. Państwo Lubińscy poświęcają też dużo czasu na negocjacje z dostawcami, przez co mogą proponować atrakcyjne ceny tak bardzo oczekiwane przez niezbyt zamożną społeczność ich miasta. Podobnie wypowiadał się Pan Siedlecki z Włocławka, w którego aptece nigdy nie zabraknie czasu na pomoc pacjentom. Trudno nie zgodzić się z wypowiedzią Pana Bolesława, że aptekarz to przede wszystkim doradca pacjenta, a dopiero potem ekonomista. Z wielką przyjemnością czytałem również porady Państwa Cyfra z Nowego Sącza, którzy robią wszystko, aby pacjenci mieli dużo wygodnych miejsc do parkowania przed placówką, w aptece nie czekali w kolejkach, a najmłodsi pacjenci mogli poczekać na mamę lub tatę, bawiąc się w specjalnych kącikach dla dzieci. Te i wiele innych wypowiedzi bohaterów naszych artykułów wskazują pierwszy i najważniejszy czynnik sukcesu: słuchanie i zaspokajanie potrzeb naszych pacjentów, gdyż to dzięki nim i dla nich apteka funkcjonuje. EDUKACJA Kolejnym krokiem do sukcesu jest ciągłe pogłębianie wiedzy. Nasi praktycy wskazywali na konieczność bezustannej edukacji. Na początku lat 90. większość farmaceutów stała się przedsiębiorcami i rozpoczęła pracę we własnych placówkach. Ci, którzy postawili na samokształcenie i rozwój personelu wygrali. Mówili o tym Państwo Pasławscy z Kętrzyna, którzy przewagę rynkową osiągali właśnie poprzez rozwijanie swojej wiedzy o zarządzaniu. Dzięki poznaniu tajników ekonomii potrafili lepiej analizować wyniki, inwestować środki oraz efektywnie zarządzać biznesem. Farmaceuta po skończeniu studiów nie ma kompetencji z zakresu ekonomii i zarządzania, więc zdobycie ich daje faktycznie ogromną przewagę. Fot. Getty Images/FPM 12 Farmacja i ja Wrzesień 2007

13 MENEDŻER APTEKI zarządzanie Jeszcze mocniej zwróciła na to uwagę Pani Grażyna Lubińska, której córka Jolanta poświęciła czas na ukończenie studiów podyplomowych i przygotowała biznesplan dotyczący funkcjonowania i rozwoju ich apteki. Państwo Lubińscy oraz personel ich apteki regularnie uczestniczą w szkoleniach warsztatowych. Jeszcze dalej w zakresie szkoleń i rozwoju personelu poszli Państwo Cyfra z Nowego Sącza. W ich aptekach nie tylko systematycznie odbywają się szkolenia z zakresu komunikacji z pacjentem, ale regularnie odwiedza je też profesjonalny psycholog, podnosząc jakość współpracy z pacjentami i wewnątrz zespołu. Pani Jadwiga Policzkiewicz ze Szczecina podała jeszcze jeden sposób na szybkie rozwijanie wiedzy lekturę pism branżowych. Trudno nie zgodzić się z Panią Jadwigą, skoro właśnie teraz, w chwili czytania tego artykułu, Państwa wiedza rośnie. Jeżeli tylko będą ją Państwo potrafili wykorzystać w praktyce, to do sukcesu będziecie o krok bliżej. Zapraszamy więc do regularniej lektury naszego magazynu, a my zatroszczymy się o jak największą liczbę przydatnych wskazówek. Pamiętajmy o radach lokalnych liderów i dbajmy o rozwój wiedzy zarówno własnej, jak i pracowników. Czas i pieniądze zainwestowane w edukację zwrócą się szybko i można je uznać za jedną z najbardziej rentownych inwestycji. INNOWACYJNOŚĆ Spośród wielu uniwersalnych prawd o sukcesie jedna podoba mi się najbardziej. Zacytował ją kiedyś profesor Henryk Mruk podczas jednego ze swych wykładów: na rynku nie wygrywa duży z małym, ale szybki z wolnym. Sukces lokalnych aptek opisywanych na naszych łamach w pełni potwierdza słowa profesora. Ich właściciele nie bali się wprowadzania innowacyjnych rozwiązań i dzięki temu, że zrobili to jako pierwsi wygrywali! Najlepszym przykładem są opisywane w numerze majowym apteki Państwa Policzkiewicz. Wdrożenie najnowszych technologii i połączenie aptek w jedną sieć z centralnym systemem zamówień to najwyższy poziom innowacji. Właściciele mogą w każdej chwili, nawet z domu, zarządzać magazynem dowolnej apteki i skontrolować jej pracę. Dzięki takim właśnie działaniom oszczędzają czas, pieniądze i gwarantują najwyższą jakość oferty dla pacjentów. Apteki Kwiatowe w Szczecinie ciągle szukają innowacji, czego najlepszym przykładem jest wdrożenie części samoobsługowej i poszukiwanie w niej kolejnego czynnika odróżniającego je i dającego dodatkowe zyski. Państwo Lubińscy podzielili się z nami jednym z czynników swojego sukcesu, jakim jest indywidualny system motywacyjny dla personelu ich apteki. Rzeczywiście, w czasie, kiedy większość aptek utrzymuje system stałych wynagrodzeń, zaproponowanie personelowi odmiennych rozwiązań działa motywująco i pobudza do skuteczniejszej pracy oraz utożsamiania się z placówką. Aby odnieść sukces, warto kreować wyrazisty obraz marki, starać się wychodzić naprzeciw potrzebom pacjentów oraz być otwartym na nowoczesne rozwiązania. Omawiany wcześniej system szkoleń i wizyty psychologa, wdrożony przez Państwa Cyfra w Nowym Sączu, należy również zapamiętać jako bardzo innowacyjny i dający przewagę. Generalnie jedną z podstawowych dróg do sukcesu jest poszukiwanie sposobów na odróżnienie się. Najczęściej dzieje się to poprzez zastosowanie innowacyjnych działań lub rozwiązań. Zachęcam Państwa nie tyle do kopiowania działań bohaterów naszych artykułów, ile do poszukiwania własnych innowacji, które w danym miejscu dadzą przewagę. ZINTEGROWANY ZESPÓŁ W majowym numerze Farmacji i ja miałem przyjemność przedstawić swój artykuł o integracji zatytułowany Może do teatru?. Próbowałem przekonać Państwa do poszukiwania wszelkich możliwych metod do integrowania wszystkich pracowników apteki. Tym bardziej cieszy mnie fakt, że każda rodzina aptekarzy, prezentowana na naszych łamach, silnie wskazywała na ten aspekt, jako jeden z czynników sukcesu. Państwo Pasławscy z Kętrzyna wspominali o tym, że są ze swoimi pracownikami na koleżeńskiej stopie. Według nich miła, przyjazna atmosfera ułatwia pracę i czyni ją dużo przyjemniejszą. Podobnie ucieszyła mnie wypowiedź Pani Doroty Cyfra, która spędza wiele czasu po pracy ze swoimi pracownikami. Wspólne ogniska, kuligi czy też spotkania całych rodzin sprawiają, że pracownicy dbają o apteki jak o własne i wspólnie tworzą ich sukces. Warto też przypomnieć, że drużyna Naszych Aptek z Nowego Sącza bierze udział w trzecioligowych meczach piłki halowej i jest aktywnie wspierana z trybun przez cały personel. Taki poziom integracji polecam wszystkim. Jeżeli zależy Państwu na doskonałej pozycji rynkowej oraz możliwości rozwoju to z pewnością ważnym czynnikiem jest kompetentny, przyjazny i lojalny personel. Integrujmy więc naszych pracowników i dbajmy o ich satysfakcję szczególnie teraz, kiedy rynek pracy staje się coraz trudniejszy dla pracodawców. KOLEJNE PORADY Niniejszym podsumowaniem kończymy cykl prezentujący rodzinne apteki. Mam nadzieję, że w każdym z artykułów znaleźli Państwo przydatne wskazówki, które wdrożone w aptece pozwalają rozwijać biznes. W celu dostarczenia jeszcze większej porcji praktycznych rad postanowiliśmy odbyć podróż poza granice naszego kraju. Na następnej stronie rozpoczynamy więc cykl artykułów omawiających funkcjonowanie aptek w innych państwach. Kiedy rozpoczynałem swoją przygodę z rynkiem farmaceutycznym, wiele czytałem i analizowałem informacje o rynkach farmaceutycznych na całych świecie. Mnóstwo moich pomysłów było zainspirowanych właśnie wiedzą o działaniach tych rynków. Jestem przekonany, że również Państwo podczas lektury aktualnego i kolejnych numerów Farmacja i ja znajdą w tych artykułach ciekaweinformacje, które dostosowane do polskich uwarunkowań pozwolą Państwu zdobyć przewagę i znów być o krok przed konkurencją. Wrzesień 2007 Farmacja i ja 13

14 MENEDŻER APTEKI apteki świata Choć Norwegia należy do grupy państw o najwyższym na świecie standardzie życia, aptek jest tu stosunkowo niewiele. Szczególnie w regionach północnych punkty farmaceutyczne to miejsca wyjątkowe, choć już nie tajemnicze. Bo klienci mogą tu zajrzeć do prawie każdego kąta. Norwegia Leki na karuzeli Tekst: Sylwia Skorstad Trondheim to trzecie co do wielkości miasto Norwegii. Autostradą Arktyczną E6 mkną wozy kempingowe zmierzające na Nordkap. Większość z nich zatrzyma się właśnie w centrum królewskiego miasta. Globtroterzy nie będą chcieli przegapić największej sakralnej budowli Skandynawii oraz klejnotów koronacyjnych zgromadzonych na muzealnej ekspozycji. To nic, że uznawane przez Norwegów za metropolię miasto jest nie większe od Olsztyna, a autostrada to w rzeczywistości wąziutka nitka asfaltu. Latem Trondheim nie zasypia, również dlatego, że słońce zachodzi zaledwie na kilkanaście minut. Tuż przy trasie E6, kilkaset metrów przed centrum miasta, znajduje się apteka Tempe, należąca do Alliance Apotek, jednej z trzech najbardziej popularnych sieci w Norwegii. Jest wczesne przedpołudnie, jeszcze nie zaczął się ruch. Pracownicy mają czas na wypicie pierwszej kawy i rozmowę o realiach pracy. RAZEM LEPIEJ Szef apteki, Mortem Loennechen jest akurat na urlopie, więc jego obowiązki przejęła zastępczyni, 63-letnia Kine Knudsen. Farmaceutka pracuje w zawodzie od 40 lat i pamięta jeszcze czasy, kiedy w Trondheim działało zaledwie 8 aptek. Dziś już przestała liczyć nowo powstające, straciła rachubę po otwarciu 50. Kine ma tytuł farmaceutki, jednak zgodnie z przepisami może tylko czasowo pełnić obowiązki kierowniczki, bowiem ukończyła odpowiednik polskich studiów licencjackich. Szefem apteki może być jedynie farmaceuta, który ukończył pięcioipółletnie studia magisterskie. W sieci W Norwegii działa ponad 550 aptek, z czego tylko 15 jest w rękach prywatnych, reszta należy do jednej z trzech sieci lub częściowo im podlega. Każda sieć współpracuje z jedną hurtownią. Kilka lat temu nowy przepis doprowadził do konsolidacji hurtowni farmaceutycznych. Żeby utrzymać się na rynku, trzeba było posiadać pełen asortyment potrzebny aptekom. Wymóg ten spełniały jedynie trzy podmioty, które dziś obsługują apteki zrzeszone w sieci, kilkanaście aptek przyszpitalnych oraz garstkę prywatnych. Mieszcząca się na 160 metrach kwadratowych apteka zatrudnia 6 pracowników, z czego 4 na pełen etat. Połowa załogi to farmaceuci, reszta ma tytuły techników farmacji. Każdy z pracowników jest specjalistą w danej dziedzinie. Sølvi świetnie radzi sobie z komputerami. Anja specjalizuje się w dermatologii, to najczęściej ona doradza klientom w sprawie kosmetyków. W Norwegii farmaceuci nie mają ustawowego obowiązku ciągłego dokształcania się, jednak w praktyce nie da się wykonywać zawodu bez odbywania szkoleń. Polityka każdej z trzech sieci zakłada ustawiczne doszkalanie pracowników. Działanie w ramach sieci ma wiele dobrych stron, o czym przekonałam się z czasem mówi Kine. Zrzeszenie się w większej grupie pozwala na to, by ludzie zajmowali się tylko tym, w czym są najlepsi. W naszej aptece specjaliści z Alliance zajmują się rozwiązywaniem wielu kwestii organizacyjnych, a my mamy czas na sprawy najważniejsze: kontakt z ludźmi. Nie musimy zajmować się modelowaniem przestrzeni, opracowywaniem strategii, wymyślaniem kampanii promocyjnych. Każdy z pracowników wie Fot. Sylwia Skorstad 14 Farmacja i ja Wrzesień 2007

15 dobrze, kiedy i gdzie przychodzi czas na inicjatywę. To moment, w którym nasz próg przekracza osoba potrzebująca porady. KLIENT ZNACZY PACJENT Norwescy farmaceuci nazywają swoich pacjentów klientami. W tym słowie zawiera się szacunek tłumaczy Kine. Ludzie zostawiają tu ciężko zarobione pieniądze, a naszym zadaniem jest zapewnienie im jak najlepszej obsługi. Staramy się nawiązać z każdym rozmowę. Jeśli ktoś trafia do nas z receptą, zaczynamy od pytania, czy na pewno pamięta dokładnie zalecenia lekarza. Niektórzy, szczególnie starsi pacjenci, są podczas wizyty lekarskiej tak przejęci, że nie potrafią się skoncentrować na poruszanych wątkach i w efekcie często zapominają, jak zażywać leki. Wyjaśniamy, jakie mogą być skutki uboczne i jak im zapobiec, których leków nie można łączyć, jakich reakcji organizmu trzeba się spodziewać po zażyciu leku. Niektórzy klienci wolą pytać o radę farmaceutę niż lekarza. Apteka działa w dzielnicy Tempe zaledwie od roku i na razie personel ogniskuje działania na jak najlepszym rozpoznaniu rynku i potrzeb pacjentów. W okolicy mieszka wiele osób starszych. Któryś z pracowników zauważył, że w sąsiedztwie nie ma żadnego punktu sprzedającego okulary i zaproponował, by otworzyć w aptece specjalne stoisko. Pomysł się przyjął, okulary rozchodzą się jak świeże bułeczki. Według Raportu Fakty i Dane o Aptekach oraz Farmaceutykach w Norwegii w roku 2006, wydanego przez Norges Apotekerforening (Norweskie Stowarzyszenie Farmaceutów), 40% obywateli Norwegii odwiedza apteki co najmniej raz w miesiącu. To dużo, jeśli weźmie się pod uwagę specyfikę skandynawskiego rynku. Choć królestwo zajmuje większą powierzchnię od Polski, zamieszkuje je prawie dziesięć razy mniej ludzi, czyli około czterech i pół miliona. Na prowincji leki zamawia się w najbliższej aptece za pośrednictwem internetu lub telefonu. Najbliższa bywa oddalona o kilka godzin jazdy samochodem, a prowincją można właściwie nazwać całe terytorium kraju Część samoobsługowa ma sprawiać wrażenie otwartej i przestronnej, by pacjenci śmielej zapoznawali się z produktami.

16 MENEDŻER APTEKI apteki świata powodzeniem cieszą się więc zestawy produktów odświeżających, które można włożyć do samochodowego schowka lub torby podręcznej w samolocie. Po wejściu do apteki w oczy rzucają się letnie promocje preparaty przeciwsłoneczne oraz środki odstraszające insekty. z wyjątkiem kilku dużych miast. Zamówiona paczka dociera do adresata w ciągu dwóch, trzech dni. Nikt nie narzeka na ten system, ponieważ wiele preparatów z grupy OTC jest dostępnych w każdym z marketów, a antybiotyki często sprzedaje lekarz wypisujący receptę. Sklepy internetowe są ważnym elementem systemu sprzedaży. Norwegowie są przyzwyczajeni do robienia zakupów w ten sposób. Ze strony internetowej Alliance można wejść do trzech butików. W jednym klienci wybierają kosmetyki i preparaty OTC, w drugim artykuły dla zwierząt domowych, a w trzecim pożywienie przeznaczone dla alergików. Za ważną część swojej misji norwescy farmaceuci uznają nienaruszanie relacji, jaka powstaje między pacjentem a lekarzem. Niekiedy lekarz i pacjent budują wzajemne zaufanie przez wiele tygodni i nam nie wolno podkopywać ich wspólnego dorobku wyjaśnia Kine. KARUZELA Z LEKAMI Tempe nie różni się wyglądem od innych aptek Alliance. Farmaceutki objaśniają szczegóły polityki sieci. Wszystkie punkty w każdym zakątku kraju są podobne i łatwo rozpoznawalne dla klientów, grupy leków i produktów są rozkładane w tych samych częściach pomieszczeń. W Norwegii ze świecą można szukać aptek, w których to farmaceuta podaje leki z grupy OTC. Królują duże, otwarte obiekty samoobsługowe. Klienci nie mają dostępu tylko do części przeznaczonej dla personelu. Zdaniem Sølvi takie rozwiązanie ma walor edukacyjny, pacjenci stają się bardziej świadomymi konsumen- tami, jeśli mogą sami obejrzeć wszystko i przeczytać szczegóły na ulotce. Zdaniem OECD jeszcze w 2001 roku Norwegia była na przedostatnim miejscu w Europie pod względem liczby aptek w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. Centralnym punktem apteki Tempe jest karuzela, na której znajdują się wszystkie leki na receptę (z wyjątkiem narkotyków, zamykanych w osobnych szafkach). Kine pokazuje ją z dumą i wyjaśnia, w jaki sposób karuzela zapobiega niebezpiecznym pomyłkom. Składa się z jedenastu poziomów, z czego każdy został podzielony na 6 przegródek. Lekarstwa mają przydzielone numeryczne adresy, drukowane również na receptach. Preparaty zostały ułożone na karuzeli w taki sposób, by sąsiadowały ze sobą leki o bardzo różnym działaniu i wyglądzie. Nie ma możliwości, by sięgając w pośpiechu po środek na depresję, wybrać przez nieuwagę lek o podobnej nazwie, lecz zupełnie innym przeznaczeniu. Najbliżej wejścia znajdują się stoiska z preparatami będącymi przedmiotem letnich promocji. Zaczął się sezon wakacyjny (tekst był pisany w lipcu przyp. red.), więc natychmiast rzucają się w oczy kampanie promujące preparaty chroniące skórę przed działaniem promieni słonecznych oraz kosmetyki przydatne w podróży. Norwegowie są zapalonymi turystami, dzięki wysokim płacom nawet przedstawiciele klasy średniej mogą sobie pozwolić na częste podróżowanie po świecie. Dużym Przy osobnej kasie klienci płacą za kosmetyki i leki z grupy OTC, z innej korzystają, gdy chcą zrealizować receptę. Za leki wypisane na recepcie białej klient płaci całkowicie z własnej kieszeni, niebieska upoważnia go do zniżki. Na państwowej liście chorób przewlekłych jest ponad 40 schorzeń, z budżetu dopłaca się ponad 50% do każdego preparatu koniecznego do ich leczenia. Jeśli mimo wszystko pacjent w ciągu pierwszych kilku miesięcy wyda na leki więcej niż przewiduje ustalony limit roczny, za realizację jego niebieskich recept do końca roku płaci państwo. Zdaniem farmaceutki z Tempe z roku na rok rośnie znaczenie sprzedaży leków z grupy OTC, jednak nie potwierdzają tego dane statystyczne. Od roku 2004 zyski ze sprzedaży leków OTC w aptekach są mniejsze od spodziewanych. Około 90% całości obrotu generują leki sprzedawane na receptę. Według Norweskiego Stowarzyszenia Farmaceutów wyhamo- Kine Knudsen przy tzw. karuzeli. Składa się ona z 11 poziomów, każdy jest podzielony na 6 części. Przechowuje się na niej wszystkie leki sprzedawane na receptę. Fot. Sylwia Skorstad 16 Farmacja i ja Wrzesień 2007

17 Sølvi odbiera towar od dostawcy z hurtowni. wanie tempa wzrostu sprzedaży leków z grupy OTC wynika z faktu, że są one coraz bardziej dostępne poza aptekami. FARMACEUTA BRZMI DUMNIE Kine opowiada o tajnikach swojego zawodu z ciepłym uśmiechem. Profesja farmaceuty cieszy się wśród Norwegów dużym społecznym poważaniem, kojarzy z prestiżem i zamożnością, bowiem praca w aptece jest bardzo dobrze opłacana. Patrząc z perspektywy na moją karierę w farmacji, mam tylko jedną obawę zwierza się. W dużych miastach, takich jak Trondheim, aptek jest coraz więcej, klienci mogą dokonać wyboru, co zwiększa potrzebę bycia konkurencyjnym. Nie chciałabym, byśmy stali się pewnego dnia w większym stopniu sprzedawcami niż doradcami. Uczono nas, jak służyć ludziom fachową poradą, i to powinno pozostać naszym głównym zadaniem. Na szczęście młode pokolenia rozumieją, co jest ich misją. Wierzę, że dokąd nauczyciele akademiccy będą podkreślać znaczenie i sens pracy farmaceuty, nie mamy się czego obawiać. W opinii farmaceutek z trondheimskiej apteki to, że ich zawód cieszy się dużym prestiżem, jest w dużej mierze zasługą związków zrzeszających farmaceutów. Pracownicy aptek, podobnie jak nauczyciele, mają dużą siłę przebicia. Ich głos słychać wyraźnie, gdyż potrafili stworzyć prężne, skonsolidowane organizacje zawodowe. Ta dość niespotykana w Polsce aktywność wynika zapewne z faktu, że Norwegia ma niejako naturalne, długie tradycje społeczeństwa obywatelskiego. Od setek lat małe grupy ludzi łączyły się w większe zbiorowiska i współdziałały dla własnego dobra. Minęło południe, powoli w Tempe zaczyna się większy ruch. Kine wraca do swoich codziennych obowiązków. Jeszcze kilka dni i przyjdzie jej kolej na urlop. Nie wyklucza, że odwiedzi coraz bardziej popularną wśród Skandynawów Polskę kraj piękny, płaski i tani. Podziękowania: Autorka dziękuje za poświęcony czas Kine Knudsen z Alliance Apotek Tempe (Tempevegen 22 Postbox 6717, 7031 Trondheim). Forfatteren ønsker å si takk til Kine Knudsen (Alliance Apotek Tempe (Tempevegen 22 Postbox 6717, 7031 Trondheim) for hennes tid og hjelp.

18 MENEDŻER APTEKI akademia farmaceuty Izabela Zdolińska Negocjator i mediator, współzałożycielka Stowarzyszenia Instytut Rozwiązywania Konfliktów. 1 OPIS PRZYPADKU W kolejce do okienka w aptece stoi sześć osób. Jedna z oczekujących pacjentek przyszła do apteki razem ze swoim małym dzieckiem, które nagle zaczyna płakać. Płacz dziecka powoduje podenerwowanie pozostałych osób czekających w kolejce. Farmaceuta obsługujący pacjentów, słysząc płacz dziecka oraz obserwując reakcje pozostałych osób, próbuje przyspieszyć obsługę pacjentów. W praktyce takie działanie nie sprawdza się, ponieważ trudno jest przewidzieć, jakie będą potrzeby pacjenta oraz ile czasu trzeba będzie mu poświęcić. Gdy przychodzi kolej na panią z dzieckiem, okazuje się, że powodem płaczu malucha jest jego choroba. RELACJE 2 OBSERWATORA W aptece jest kilka osób oczekujących na swoją kolej. Jedna z kobiet stojących w kolejce przyszła do apteki z dzieckiem w wózku. Nagle rozlega się płacz dziecka. Wszystkie osoby w aptece natychmiast zwracają swoją uwagę na matkę z dzieckiem. Usilne próby uspokojenia malucha przez mamę nie zdają egzaminu. Głośny płacz negatywnie wpływa na pozostałych pacjentów. Klienci czują się w tej sytuacji niekomfortowo i jedyną rzeczą, o której myślą, jest szybkie Płacz w aptece Głośny płacz dziecka może wyprowadzić z równowagi każdego, a tym bardziej osobę, która źle się czuje i czeka w kolejce w aptece. Farmaceuta próbujący przyspieszyć obsługę tylko pogorszy tę sytuację. Co ma zatem zrobić? dokonanie planowanych zakupów i opuszczenie apteki. Zniecierpliwienie oczekujących pacjentów z minuty na minutę rośnie i przekłada się na krytyczną ocenę jakości usług świadczonych w aptece. Farmaceuta nie radzi sobie z sytuacją. PUNKT WIDZENIA 3 FARMACEUTY Jest to częsta sytuacja w pracy farmaceuty. Zdarza się, że rodzice po wizycie u lekarza od razu idą do apteki. Wiadomo, że w takim przypadku zarówno rodzic, jak i dziecko chcą jak najszybciej być w domu i nie mają ochoty stać w kolejkach. Trudno mieć pretensje do małego dziecka, że płacze. Zazwyczaj sami pacjenci w takich okolicznościach przepuszczają rodzica w kolejce, aby szybciej został obsłużony. My, farmaceuci, nie możemy nakazać pacjentom przepuszczania rodziców z dziećmi poza kolejnością, ponieważ wywołałoby to pretensje pozostałych osób stojących w kolejce. Sami pacjenci muszą wykazać się wyczuciem. W naszym zawodzie staramy się do każdego pacjenta i sytuacji podchodzić indywidualnie, oczywiście na ile pozwalają na to możliwości i czas. Najtrudniej jest, kiedy trudne sytuacje kumulują się, np. przed pacjentem z dzieckiem stoi osoba, która potrze- Fot. Corbis, M. Szacho/Photopass 18 Farmacja i ja Wrzesień 2007

19 MENEDŻER APTEKI akademia farmaceuty buje porady w sprawie przepisanego leku, a to wymaga poświęcenia jej większej ilości czasu. Wtedy działania standardowe nie sprawdzają się i zaczynamy działać instynktownie, ale w takich przypadkach nieumiejętna komunikacja natychmiast wywołuje kryzys, a co za tym idzie, prowadzi do wzrostu niezadowolenia wśród pacjentów. Każda ekstremalna sytuacja, a do takich możemy zaliczyć przedstawiony przypadek, powoduje przedłużenie obsługi jednego pacjenta. Wpływa to negatywnie na relacje z pozostałymi stojącymi w kolejce osobami. Bywa, że rodzice z chorymi dziećmi oczekują, że zostaną szybciej obsłużeni, często nawet poza kolejnością. Wymagają tego zarówno od samych farmaceutów, jak i od apteki jako instytucji. Jeżeli nie są oni potraktowani priorytetowo, swoje niezadowolenie, zniecierpliwienie oraz zmęczenie spowodowane chorobą dziecka przelewają na nas, farmaceutów. Zaczynają postrzegać naszą aptekę jako miejsce nieprzyjazne. OPINIA EKSPERTA 4 SPECJALISTY DO SPRAW KOMUNIKACJI Usiłowanie przyspieszenia obsługi pacjentów jest nieskuteczne, ponieważ konflikt w aptece rozgrywa się wyłącznie na poziomie emocjonalnym, i dlatego wyłącznie na tej płaszczyźnie można go zażegnać. Zgodnie z teorią frustracji i agresji zachowania agresywne biorą się z braku możliwości zaspokojenia własnych potrzeb (w tym przypadku z niemożności uniknięcia oddziaływania nieprzyjemnego bodźca, jakim jest płacz dziecka, bez rezygnacji z zaspokojenia ważnej potrzeby, jaką jest konieczność zakupienia leków). Skutkiem przyspieszenia obsługi pacjentów będzie jedynie wzrost frustracji u farmaceuty, spowodowany większą presją ze strony kolejki (niektórych czynności przyspieszyć się nie da, przyspieszanie innych może być niebezpieczne ze względu na możliwość pomyłki, np. dawki lub postaci leku). Zdenerwowanie farmaceuty udzieli się osobom oczekującym i nasili ich dyskomfort, ponieważ zdenerwowany farmaceuta nie będzie postrzegany jako kompetentny, a nerwowo obsługiwany klient może się poczuć lekceważony. Co więc należy zrobić? Po pierwsze Błędem jest przekonanie, że farmaceuta pozostaje w tej sytuacji całkowicie bezsilny, ponieważ nie ma prawa nakazać pacjentom przepuszczenia matki w kolejce i może jedynie oczekiwać, że pacjenci sami taką możliwość zaproponują. Farmaceuta ma do dyspozycji jeszcze dwie inne możliwości: poprosić pacjentów o przepuszczenie ( Proszę państwa, czy mogliby państwo przepuścić tę panią, ponieważ jej dziecko płacze ) albo zapytać, czy nie woleliby, aby tę panią obsłużyć poza kolejnością. Różnica pomiędzy nakazem a prośbą lub pytaniem jest zasadnicza. Pacjenci, którzy zareagowaliby niechęcią na przymus w postaci autorytarnego nakazu przepuszczenia ( Dlaczego on mi mówi, co mam zrobić? ), z dużym prawdopodobieństwem wyrażą zgodę, jeśli zostaną postawieni w pozycji osób wyświadczających przysługę i jeśli będą mieli świadomość, że to oni podejmują tę decyzję nawet jeśli miałaby to być przysługa w celu osiągnięcia spokoju ( Właściwie to niech idzie pierwsza i szybko stąd znika ). Warto zauważyć, że do przepuszczenia będą bardziej skore osoby stojące z tyłu kolejki niż osoby znajdujące się bliżej okienka, ponieważ są skazane na dłuższe oczekiwanie w hałasie, a przesunięcie się z miejsca np. 5. na 6. nie będzie się wydawało dotkliwe. Jeśli kolejka jest długa, warto zwrócić się z pytaniem najpierw do osób stojących z tyłu, a po uzyskaniu akceptacji do znajdujących się bliżej. Osobom stojącym bliżej trudniej będzie odmówić, jeśli będą musiały sprzeciwić się ustaleniom grupy. Ważne jest również podanie uzasadnienia, choćby dla wszystkich oczywistego ( ponieważ dziecko płacze ). Badania wykazały, że siła oddziaływania prośby jest o wiele większa, jeżeli jest ona w jakikolwiek, nawet banalny i oczywisty sposób uzasadniona. Jeśli osób jest mało, bardzo skuteczną metodą uzyskania zgody będzie zwrócenie się z bezpośrednim pytaniem do każdego z klientów. Dobrą drogą wyjścia z nieprzyjemnej sytuacji jest wskazanie pajentom sposobów jej rozwiązania i pozostawienie decyzji w ich rękach. Mając prawo decyzji, sami dokonają wyboru i zaakceptują go. Po drugie Jeżeli frustracja osób stojących w kolejce jest na tyle duża, że prawdopodobieństwo odmowy na bezpośrednią prośbę jest zbyt wysokie, należy przyjąć inną strategię. Gdy pacjenci zaczynają wyrażać niepochlebne opinie w stosunku do bezradnej matki albo w sposób niewerbalny demonstrować swoje niezadowolenie, podstawowym sposobem wpływania na ich zachowania jest oddziaływanie na ich uczucie frustracji. Ponieważ nie możemy usunąć bezpośredniej przyczyny kłopotu, ważne jest, aby okazać pacjentom, że dostrzegamy problem. Najłatwiej osiągnąć to, opisując sytuację i nazywając uczucia wszystkich osób wprost. Choć może się to wydawać bardzo dziwne i nazbyt amerykańskie, warto powiedzieć np. Widzę, że maluszek płacze. Czy jest chory? Zapewne chciałaby pani być obsłużona poza kolejnością. Może państwo panią przepuszczą? Stanie w kolejce z płaczącym dzieckiem musi być dla państwa bardzo uciążliwe. Wygłoszenie takiej kwestii będzie miało jeszcze jedną zaletę. Jeśli opanujemy emocje i będziemy mówić spokojnym, przyjaznym tonem, istnieje szansa, że nasze uczucia udzielą się osobom stojącym w kolejce, a informacje uzyskane w dialogu z matką umożliwią zrozumienie sytuacji (choroba dziecka) i zwiększą wyrozumiałość osób oczekujących. Czas poświęcony na rozmowę zwróci się z nawiązką. Nawet jeśli pozostali pacjenci nie przepuszczą matki, farmaceuta zacznie być postrzegany jako osoba empatyczna i życzliwa, a pozytywny obraz jego osoby zostanie przeniesiony na całą aptekę. Wrzesień 2007 Farmacja i ja 19

20 MEDYCYNA w trosce o bezpieczeństwo pacjenta lek. med. Barbara Nurowska-Wrzosek, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Akademii Medycznej w Warszawie Poznaj swojego pacjenta... z nadciśnieniem tętniczym Na nadciśnienie tętnicze choruje około miliarda mieszkańców naszej planety. Szacuje się, że do 2025 r. liczba ta przekroczy półtora miliarda. Zarówno rozpoznawalność nadciśnienia tętniczego, jak i skuteczność jego leczenia wciąż nie jest zadowalająca. Zaledwie 14% pacjentów w Polsce osiąga zalecane wartości ciśnienia tętniczego, co nie odbiega od sytuacji w innych krajach Europy. Nadciśnienie tętnicze jest najważniejszym czynnikiem ryzyka chorób sercowo- -naczyniowych, jak zawał serca czy udar mózgu. Ma wpływ na niewydolność serca i schyłkową niewydolność nerek. WHO wskazuje na podwyższone wartości ciśnienia tętniczego jako najczęstszą przyczynę zgonów na świecie. nerek, zwężenia tętnic nerkowych, guza chromochłonnego, koarktacji aorty, pierwotnego hiperaldosteronizmu. Niektóre leki mogą spowodować rozwój bądź złą kontrolę nadciśnienia tętniczego. Obserwuje się to przy stosowaniu erytropoetyny, leków immunosupresyjnych, jak cyklosporyny i takrolismusa, podczas antykoncepcji hormonalnej. LEKI A NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Również preparaty dostępne bez recepty mogą wywołać nadciśnienie tętnicze. Szczególnie dobrze poznany jest wpływ NLPZ na ciśnienie tętnicze. Leki z tej grupy, hamując syntezę prostaglandyn, poprzez zwiększoną retencję sodu i wody w organizmie prowadzą do wzrostu ciśnienia tętniczego. Niektóre z nich stosowane przez wiele lat mogą spowo- (np. w formie rozpuszczalnej) zawierających większe ilości sodu. Pojedyncze doniesienia wykazały wzrost ciśnienia tętniczego u osób stosujących przewlekle w dużych dawkach paracetamol wymaga to jednak dalszych badań. ZALECENIA DLA PACJENTÓW Chory na nadciśnienie tętnicze to często pacjent w podeszłym wieku, ze współistniejącymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (otyłość, cukrzyca, hiperlipidemia) lub już rozpoznaną chorobą wieńcową, zmagający się też z innymi dolegliwościami. Należy więc dobrać lek o bezpiecznym profilu działania, nie zwiększający ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych, np. paracetamol. Doraźne, krótkoterminowe stosowanie NLPZ (jak np. ibuprofenu) nie podwyższa ciśnienia tętniczego. Substancje i leki mogące indukować nadciśnienie tętnicze: kokaina amfetamina lukrecja erytropoetyna cyklosporyna takrolismus antykoncepcyjne środki hormonalne steroidy niesteroidowe leki przeciwzapalne pseudoefedryna leki zawierające duże ilości sodu. GRUPY RYZYKA Nadciśnienie tętnicze rozpoznajemy od wartości 140/90 mmhg. Większość pacjentów z podwyższonym ciśnieniem tętniczym to chorzy na pierwotne nadciśnienie tętnicze. Powstaje ono u osób predysponowanych genetycznie, ale niewątpliwy jest też udział czynników środowiskowych. Wtórne nadciśnienie tętnicze dotyczy poniżej 5% chorych. Rozwija się m.in. w przebiegu chorób dować nieodwracalne uszkodzenie nerek, również przyczyniające się do powstania tej choroby. U pacjentów leczonych z powodu nadciśnienia tętniczego NLPZ zmniejszają skuteczność terapii hipotensyjnej. Wpływ na rozwój nadciśnienia tętniczego mają nieselektywne niesteroidowe leki przeciwzapalne, jak i selektywny celekoksyb, a także nadużywanie preparatów zawierających pseudoefedrynę oraz stosowanie leków Partnerem cyklu artykułów W trosce o bezpieczeństwo pacjenta jest Rozpoznanie wtórnego nadciśnienia tętniczego spowodowanego nadużywaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych bywa trudne, gdyż chorzy nie przyznają się do stosowanych dodatkowo preparatów. Dobór właściwego leku przeciwbólowego lub przeciwprzeziębieniowego to ważny, często bagatelizowany problem medyczny. Widać tu, jak ważna jest współpraca między pacjentem, lekarzem i farmaceutą. Fot. East News, BE&W, archiwum prywatne 20 Farmacja i ja Wrzesień 2007

Na czym polega odpowiedzialność firmy farmaceutycznej? Raport Społeczny. GlaxoSmithKline Pharmaceuticals

Na czym polega odpowiedzialność firmy farmaceutycznej? Raport Społeczny. GlaxoSmithKline Pharmaceuticals Na czym polega odpowiedzialność firmy farmaceutycznej? Raport Społeczny GlaxoSmithKline Pharmaceuticals 2009-2010 Jerzy Toczyski Prezes Zarządu GlaxoSmithKline Pharmaceuticals SA Od odpowiedzialności do

Bardziej szczegółowo

Spis treści WPROWADZENIE JAK POWSTAŁA TA KSIĄŻKA... 15 SŁOWO O KSIĄŻCE... 17 WSTĘP... 21 I RYNEK... 25

Spis treści WPROWADZENIE JAK POWSTAŁA TA KSIĄŻKA... 15 SŁOWO O KSIĄŻCE... 17 WSTĘP... 21 I RYNEK... 25 Sylwetka Autora Spis treści WPROWADZENIE JAK POWSTAŁA TA KSIĄŻKA... 15 SŁOWO O KSIĄŻCE... 17 WSTĘP... 21 I RYNEK... 25 1. W jakiej rzeczywistości przyszło nam świadczyć usługi prawne?... 27 2. Jak wygląda

Bardziej szczegółowo

Załącznik Nr 2 uzasadnienie zmian dotyczących reklamy aptek i reklamy produktów leczniczych.

Załącznik Nr 2 uzasadnienie zmian dotyczących reklamy aptek i reklamy produktów leczniczych. Załącznik Nr 2 uzasadnienie zmian dotyczących reklamy aptek i reklamy produktów leczniczych. Uzasadnienie do art. 57 a. Prowadzenie w aptekach, punktach aptecznych oraz placówkach obrotu pozaaptecznego

Bardziej szczegółowo

W związku z tym zapraszam Państwa na szkolenie organizowane przez moją Kancelarię, na

W związku z tym zapraszam Państwa na szkolenie organizowane przez moją Kancelarię, na Poznań, 25 marca 2015 r. Szanowni Państwo, prowadzenie gabinetu dentystycznego to trudne i odpowiedzialne zadanie. Jestem pewna, że w świadczeniu usług medycznych są Państwo profesjonalistami i zawsze

Bardziej szczegółowo

Rozmowa ze sklepem przez telefon

Rozmowa ze sklepem przez telefon Rozmowa ze sklepem przez telefon - Proszę Pana, chciałam Panu zaproponować opłacalny interes. - Tak, słucham, o co chodzi? - Dzwonię w imieniu portalu internetowego AmigoBONUS. Pan ma sklep, prawda? Chciałam

Bardziej szczegółowo

Aplikacja mobilna Banku Zachodniego WBK ułatwia życie również rolnikom

Aplikacja mobilna Banku Zachodniego WBK ułatwia życie również rolnikom https://www. Aplikacja mobilna Banku Zachodniego WBK ułatwia życie również rolnikom Autor: Anita Musialska Data: 9 sierpnia 2016 Aplikacja mobilna BZWBK24 to nie tylko wygoda związana z możliwością korzystania

Bardziej szczegółowo

Badanie zrealizowano metodą CAPI, na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków n=1048

Badanie zrealizowano metodą CAPI, na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków n=1048 Prezentacja szczegółowych wyników badania: Pacjent lekarz leki przeprowadzonego przez PBS DGA na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków dla Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego Grudzień

Bardziej szczegółowo

KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII

KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII KOMPLEKSOWE PODEJŚCIE DO TERAPII Ból PRZYWRACANIE ZDROWIA W SZCZEGÓLNY SPOSÓB 2 Krążenie Zapalenie Naprawa tkanek Większość z nas uważa zdrowie za pewnik. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy organizm traci

Bardziej szczegółowo

Priorytety RZECZY WAŻNE

Priorytety RZECZY WAŻNE Projekt Prosumenta Priorytety RZECZY WAŻNE Jakie opinie wyrażają ludzie na temat swoich priorytetów? Czy dla Ciebie są równie ważne? Zastanów się i odpowiedz sobie na przedstawione poniżej kwestie Co jest

Bardziej szczegółowo

Badanie zrealizowano metodą CAPI, na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków n=1069, w dniach listopad 2005.

Badanie zrealizowano metodą CAPI, na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków n=1069, w dniach listopad 2005. Prezentacja szczegółowych wyników badania: Pacjent lekarz leki przeprowadzonego przez PBS na reprezentatywnej próbie dorosłych Polaków dla Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego Sopot,

Bardziej szczegółowo

Połączenie sił to początek, pozostanie razem to postęp, wspólna praca to sukces.

Połączenie sił to początek, pozostanie razem to postęp, wspólna praca to sukces. Połączenie sił to początek, pozostanie razem to postęp, wspólna praca to sukces. - Henry Ford OFERTA WSPÓŁPRACY w ramach programu Open Pharm Sieć Aptek. Szanowni Państwo, Rynek farmaceutyczny w Polsce

Bardziej szczegółowo

AGENDA PLAN WPROWADZENIE

AGENDA PLAN WPROWADZENIE REALIZACJA CELÓW KOMERCYJNYCH A SPOŁECZNA MISJA APTEKI OGÓLNODOSTĘPNEJ - KONFLIKT POMIĘDZY ETYKĄ A BIZNESEM JAKO ŹRÓDŁO WYSTĘPOWANIA ZJAWISK PATOLOGICZNYCH NA APTECZNYM RYNKU FARMACEUTYCZNYM dr inż. Konrad

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA

KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA KIERUNKOWE ZMIANY LEGISLACYJNE W OCHRONIE ZDROWIA 2012-2015 Kierunkowe zmiany legislacyjne Zwiększenie efektywności finansowania lecznictwa ze środków publicznych Stworzenie kręgosłupa bezpieczeństwa zdrowotnego

Bardziej szczegółowo

Pakiet Promocyjny dedykowanych kursów e-learningowych dla polskich piłkarzy

Pakiet Promocyjny dedykowanych kursów e-learningowych dla polskich piłkarzy Pakiet Promocyjny dedykowanych kursów e-learningowych dla polskich piłkarzy PARTNER O WSZiC WSZiC to uczelnia, której przewodnią ideą jest hasło Profesjonalizm w sporcie. Poprzez nasze działania staramy

Bardziej szczegółowo

Droga do wymarzonej pracy w Niemczech. 3 NAJLEPSZE SPOSOBY ZNALEZIENIA PRACY W BRANŻY MEDYCZNEJ W NIEMCZECH.

Droga do wymarzonej pracy w Niemczech. 3 NAJLEPSZE SPOSOBY ZNALEZIENIA PRACY W BRANŻY MEDYCZNEJ W NIEMCZECH. Droga do wymarzonej pracy w Niemczech. 3 NAJLEPSZE SPOSOBY ZNALEZIENIA PRACY W BRANŻY MEDYCZNEJ W NIEMCZECH. Na niemieckim rynku pracy brakuje pielęgniarek Niemiecka branża medyczna stale poszukuje nowych

Bardziej szczegółowo

Zarządzaj doświadczeniami gościa i zyskaj jego lojalność. Rozwiązania wspierające hotelarstwo i branżę turystyczną

Zarządzaj doświadczeniami gościa i zyskaj jego lojalność. Rozwiązania wspierające hotelarstwo i branżę turystyczną Zarządzaj doświadczeniami gościa i zyskaj jego lojalność Rozwiązania wspierające hotelarstwo i branżę turystyczną 64% gości indywidualnych i 52% klientów biznesowych nie jest lojalnych wobec konkretnego

Bardziej szczegółowo

Propozycja współpracy. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości. dla lektorów

Propozycja współpracy. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości. dla lektorów Propozycja współpracy Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości dla lektorów O Inkubatorach Inkubatory są fundacją, skupiającą przedsiębiorcze osoby, posiadające pasję i motywację do stworzenia własnej

Bardziej szczegółowo

Wywiady z pracownikami Poczty Polskiej w Kleczewie

Wywiady z pracownikami Poczty Polskiej w Kleczewie Wywiady z pracownikami Poczty Polskiej w Kleczewie Dnia 22 października 2014 roku przeprowadziliśmy wywiad z naczelnik poczty w Kleczewie, panią Kulpińską, która pracuje na tym stanowisku ponad 30 lat.

Bardziej szczegółowo

Kolejny udany, rodzinny przeszczep w Klinice przy ulicy Grunwaldzkiej w Poznaniu. Mama męża oddała nerkę swojej synowej.

Kolejny udany, rodzinny przeszczep w Klinice przy ulicy Grunwaldzkiej w Poznaniu. Mama męża oddała nerkę swojej synowej. Kolejny udany, rodzinny przeszczep w Klinice przy ulicy Grunwaldzkiej w Poznaniu. Mama męża oddała nerkę swojej synowej. 34-letnia Emilia Zielińska w dniu 11 kwietnia 2014 otrzymała nowe życie - nerkę

Bardziej szczegółowo

Grupa możliwości. badanie ilościowe wśród farmaceutów: Rekomendacja czas realizacji: sierpień / wrzesień 2018 / N=135

Grupa możliwości. badanie ilościowe wśród farmaceutów: Rekomendacja czas realizacji: sierpień / wrzesień 2018 / N=135 badanie ilościowe wśród farmaceutów: Rekomendacja 2018 czas realizacji: sierpień / wrzesień 2018 / N=135 Plan prezentacji: 1. Opis badania 2. Rekomendacja 3. Substytucja 4. Przeziębienie i rekomendacja

Bardziej szczegółowo

Warunki pracy lekarzy. 85% lekarzy dentystów

Warunki pracy lekarzy. 85% lekarzy dentystów Warunki pracy lekarzy i lekarzy dentystów Badanie opinii środowiska Romuald Krajewski Teresa Perendyk Kinga Wojtaszczyk W numerze 9/2013 GL przedstawiliśmy opinie naszego środowiska o konflikcie interesów

Bardziej szczegółowo

NIE ZWLEKAJMY! INFORMUJMY PACJENTÓW O MOŻLIWOŚCI KORZYSTANIA Z TAŃSZYCH LEKÓW!

NIE ZWLEKAJMY! INFORMUJMY PACJENTÓW O MOŻLIWOŚCI KORZYSTANIA Z TAŃSZYCH LEKÓW! ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Katowice 2004-05-25 Szanowni Aptekarze - Szanowni Właściciele aptek No to

Bardziej szczegółowo

Zarobki, awanse, szacunek. Dlaczego specjaliści zmieniają pracę. Badania Pracuj.pl

Zarobki, awanse, szacunek. Dlaczego specjaliści zmieniają pracę. Badania Pracuj.pl Zarobki, awanse, szacunek. Dlaczego specjaliści zmieniają pracę Badania Pracuj.pl Gotowi na zmiany? Aż 6 na 10 specjalistów badanych przez Pracuj.pl aktywnie szuka nowego miejsca zatrudnienia. Wśród pozostałych

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

Wiedza codzienna o wystawianiu recept

Wiedza codzienna o wystawianiu recept Wiedza codzienna o wystawianiu recept Ujednolicona numeracja recept lekarskich oraz jednolity druku recepty, format kuponów REKUS Leszek Cichoń PL Południe Opracowanie na podstawie Komunikatów Śląskiego

Bardziej szczegółowo

Ubezpieczenia lekowe dostępne w każdej aptece w Polsce

Ubezpieczenia lekowe dostępne w każdej aptece w Polsce Ubezpieczenia lekowe dostępne w każdej aptece w Polsce ZAPROSZENIE DO WSPÓŁPRACY DLA APTEK epruf.pl Czym są ubezpieczenia lekowe Ubezpieczenia lekowe to nowy rodzaj ubezpieczeń zdrowotnych oferowany przez

Bardziej szczegółowo

Profesjonalna obsługa. pacjenta w aptece. realizacja recept. Dr n. farm. Małgorzata Wrzosek. Sponsorem programu jest producent leku nasic

Profesjonalna obsługa. pacjenta w aptece. realizacja recept. Dr n. farm. Małgorzata Wrzosek. Sponsorem programu jest producent leku nasic Profesjonalna obsługa pacjenta w aptece realizacja recept Dr n. farm. Małgorzata Wrzosek Sponsorem programu jest producent leku nasic Apteka - miejsca świadczenia usług farmaceutycznych Farmaceuci posiadający

Bardziej szczegółowo

Opiniowanie Kandydatów na kierowników aptek lub hurtowni.

Opiniowanie Kandydatów na kierowników aptek lub hurtowni. Katowice 2008-12-17 Opiniowanie Kandydatów na kierowników aptek lub hurtowni. Opiniowanie Kandydatów na kierowników i wydawanie rękojmi należytego prowadzenia apteki lub hurtowni odbywa się w ŚIA według

Bardziej szczegółowo

AUTOR: dr Ewa Hartman

AUTOR: dr Ewa Hartman Moc Marki Osobistej Program szkolenia. Szkolenie występuje w formie weekendowej i 5-cio tygodniowej. AUTOR: dr Ewa Hartman Moc Marki Osobistej Jedynym z bardzo skutecznych i trwałych sposobów budowania

Bardziej szczegółowo

Gdzie szczepić: ZOZ-Y czy apteki? Propozycje nowych rozwiązań

Gdzie szczepić: ZOZ-Y czy apteki? Propozycje nowych rozwiązań Gdzie szczepić: ZOZ-Y czy apteki? Konferencja GRYPA 2013/2014 16 kwietnia 2013 Warszawa Propozycje nowych rozwiązań Dr n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu

Bardziej szczegółowo

Strona 1 z 7

Strona 1 z 7 1 z 7 www.fitnessmozgu.pl WSTĘP Czy zdarza Ci się, że kiedy spotykasz na swojej drodze nową wiedzę która Cię zaciekawi na początku masz duży entuzjazm ale kiedy Wchodzisz głębiej okazuje się, że z różnych

Bardziej szczegółowo

Polscy konsumenci a pochodzenie produktów. Raport z badań stowarzyszenia PEMI. Warszawa 2013.

Polscy konsumenci a pochodzenie produktów. Raport z badań stowarzyszenia PEMI. Warszawa 2013. Polscy konsumenci a pochodzenie produktów.. Spis treści Wstęp 3 1. Jak często sprawdzacie Państwo skład produktu na etykiecie? 4 2. Jak często sprawdzacie Państwo informację o kraju wytworzenia produktu

Bardziej szczegółowo

Instytut Badania Opinii HOMO HOMINI BADANIE OPINII PUBLICZNEJ PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE BZWBK JAK POLACY KORZYSTAJĄ Z KART PŁATNICZYCH?

Instytut Badania Opinii HOMO HOMINI BADANIE OPINII PUBLICZNEJ PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE BZWBK JAK POLACY KORZYSTAJĄ Z KART PŁATNICZYCH? BADANIE OPINII PUBLICZNEJ JAK POLACY KORZYSTAJĄ Z KART PŁATNICZYCH? CZERWIEC 2010 Instytut Badania Opinii HOMO HOMINI BADANIE OPINII PUBLICZNEJ PRZEPROWADZONE NA ZLECENIE BZWBK JAK POLACY KORZYSTAJĄ Z

Bardziej szczegółowo

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 KONKURS Zgłoszenie pomysłu do Konkursu należy przysłać do 17 listopada, e-mailem na adres konkurs@uni.lodz.pl Rozstrzygnięcie Konkursu do 12 grudnia

Bardziej szczegółowo

Szacunek, szefie! pracownicy fizyczni o przełożonych

Szacunek, szefie! pracownicy fizyczni o przełożonych Szacunek, szefie! pracownicy fizyczni o przełożonych 1 Ekspert Pracuj.pl Łukasz Marciniak Ekspert Pracuj.pl, Dyrektor ds. Rozwoju Sprzedaży, Grupa Pracuj Komentatorzy Raportu Dr Justyna Sarnowska Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

E-konto bankowe bankowość elektroniczna

E-konto bankowe bankowość elektroniczna E-konto bankowe bankowość elektroniczna Nota Materiał powstał w ramach realizacji projektu e-kompetencje bez barier dofinansowanego z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa działanie 3.1 Działania szkoleniowe

Bardziej szczegółowo

2016 CONSULTING DLA MŚP. Badanie zapotrzebowania na usługi doradcze

2016 CONSULTING DLA MŚP. Badanie zapotrzebowania na usługi doradcze 2016 CONSULTING DLA MŚP Badanie zapotrzebowania na usługi doradcze 1 O raporcie Wraz ze wzrostem świadomości polskich przedsiębiorców rośnie zapotrzebowanie na różnego rodzaju usługi doradcze. Jednakże

Bardziej szczegółowo

Współpraca lekarza z farmaceutą. Raport badawczy

Współpraca lekarza z farmaceutą. Raport badawczy Współpraca lekarza z farmaceutą Raport badawczy SPIS TREŚCI Slajdy Metodologia badania 3 Podsumowanie wyników 4 Szczegółowe wyniki badania 5-21 Struktura demograficzna 22-23 METODOLOGIA BADANIA Cel badania

Bardziej szczegółowo

PEX PharmaSequence raport miesięczny - lipiec 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out)

PEX PharmaSequence raport miesięczny - lipiec 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out) PEX PharmaSequence raport miesięczny - lipiec Cały rynek apteczny (raport sell-out) Narastająco Prognoza na cały rok Lipiec Czerwiec Styczeń Lipiec 2016 Obrót całkowity (w mln PLN) Cały rynek apteczny

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA PRASOWA Perspektywy funduszy inwestycyjnych

INFORMACJA PRASOWA Perspektywy funduszy inwestycyjnych INFORMACJA PRASOWA Perspektywy funduszy inwestycyjnych Warszawa, 10 czerwca 2015 r. Szansa na wysokie zyski, wyższe niż przy innych formach oszczędzania, możliwość korzystania z zalet rynku kapitałowego

Bardziej szczegółowo

Czy Polscy konsumenci szukają i cenią polskie produkty? Raport z badań stowarzyszenia PEMI. Warszawa 2012.

Czy Polscy konsumenci szukają i cenią polskie produkty? Raport z badań stowarzyszenia PEMI. Warszawa 2012. Czy Polscy konsumenci szukają i cenią polskie produkty? Raport z badań stowarzyszenia PEMI. Warszawa 2012. Spis treści Wstęp...3 Czy podczas zakupów szukacie Państwo informacji na temat kraju pochodzenia

Bardziej szczegółowo

Rozmowa z Maciejem Kuleszą, menedżerem w firmie Brento organizującej Men Expert Survival Race 1

Rozmowa z Maciejem Kuleszą, menedżerem w firmie Brento organizującej Men Expert Survival Race 1 Bednarczyk M., Nessel K. (red.), Przedsiębiorczość w sporcie: zasady i praktyka, CeDeWu, 2016 Materiał dodatkowy do rozdziału 21: E-komunikacja marektingowa w organizacji sportowej www.turystyka.uj.edu.pl/przedsiebiorczosc-w-sporcie

Bardziej szczegółowo

Jarosław Niebrzydowski. Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów Poradnik dla chorych

Jarosław Niebrzydowski. Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów Poradnik dla chorych Jarosław Niebrzydowski Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów Poradnik dla chorych Wydawnictwo Psychoskok, 2012 Copyright by Wydawnictwo Psychoskok, 2012 Copyright by Jarosław Niebrzydowski, 2012 Wszelkie

Bardziej szczegółowo

PEX PharmaSequence raport miesięczny - październik 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out)

PEX PharmaSequence raport miesięczny - październik 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out) PEX PharmaSequence raport miesięczny - październik Cały rynek apteczny (raport sell-out) Narastająco Prognoza na cały rok Październik Wrzesień Styczeń Październik 2016 Obrót całkowity (w mln PLN) Cały

Bardziej szczegółowo

Bankowość mobilna w oczach %&'(')#*+,- Polaków./&'01-%2$013/./& 2-#1*0'#41+/)2'+#'#$'& *3-%-2+-)51'.-# Warszawa, 6*&+-)17$0*4189:;<:=;88&:

Bankowość mobilna w oczach %&'(')#*+,- Polaków./&'01-%2$013/./& 2-#1*0'#41+/)2'+#'#$'& *3-%-2+-)51'.-# Warszawa, 6*&+-)17$0*4189:;<:=;88&: Bankowość!"#$ mobilna w oczach %&'(')#*+,- Polaków./&'01-%2$013/./& 2-#1*0'#41+/)2'+#'#$'& *3-%-2+-)51'.-# Warszawa, 6*&+-)17$0*4189:;

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II

Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II Wymagania edukacyjne z przedmiotu uzupełniającego : ekonomia w praktyce dla klasy II Zagadnienia 1.1. Etapy projektu 1.2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie Konieczny (2) wie na czym polega metoda projektu?

Bardziej szczegółowo

Od Wciskania do Sprzedawania. Mistrzem Etycznej Sprzedaży

Od Wciskania do Sprzedawania. Mistrzem Etycznej Sprzedaży Szkolenie Od Wciskania do Sprzedawania czyli jak zostać Mistrzem Etycznej Sprzedaży Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak zmieniłoby się Twoje życie zawodowe, gdyby każdy klient z otwartymi rękoma brał

Bardziej szczegółowo

KONTO PAYU wprowadzenie

KONTO PAYU wprowadzenie KONTO PAYU wprowadzenie Szanowni Państwo, cieszymy się, że chcą Państwo poznać szczegóły naszej oferty w zakresie Konta PayU; innowacyjnego produktu, który w znakomity sposób ułatwia Państwa Klientom zakupy

Bardziej szczegółowo

Często interpretuję i przybliżam aptekarzom przepisy dotyczące ich pracy m. in. w zakresie realizacji recept na leki refundowane.

Często interpretuję i przybliżam aptekarzom przepisy dotyczące ich pracy m. in. w zakresie realizacji recept na leki refundowane. Śląska Izba Aptekarska, 40-637 Katowice ul. Kryniczna 15 tel.: +48 (32) 6089760, fax: 48 (32) 6089769, kom. 668220354, email: katowice@oia.pl www.katowice.oia.pl Sz.P. Agnieszka Pachciarz Prezes Narodowego

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne przedmiotu: Ekonomia w praktyce Temat Wymagania - ocena dopuszczająca

Wymagania edukacyjne przedmiotu: Ekonomia w praktyce Temat Wymagania - ocena dopuszczająca Wymagania edukacyjne przedmiotu: Ekonomia w praktyce Temat Wymagania - ocena dopuszczająca 1.1. Etapy projektu 1.2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie wie na czym polega metoda projektu? wymienia etapy

Bardziej szczegółowo

W klasyfikacji zawodów i specjalności zawód farmaceuty jest pod kodem 2281.

W klasyfikacji zawodów i specjalności zawód farmaceuty jest pod kodem 2281. Wymagania Charakterystyka zawodu Możliwość zatrudnienia Prawo wykonywania zawodu farmaceuty Specjalizacja Wykaz specjalizacji farmaceutycznych Egzamin państwowy Zadania zawodowe W klasyfikacji zawodów

Bardziej szczegółowo

Plan Marketingowy. Twoja droga do sukcesu

Plan Marketingowy. Twoja droga do sukcesu Twoja droga do sukcesu Kategorie produktowe Naturalne produkty kategorii wellness / zdrowie / uroda Włoskie kosmeceutyki pielęgnacyjne oraz kosmetyki kolorowe Artykuły do domu oraz środki czystości 3 niezależne

Bardziej szczegółowo

Inicjatywa Ustawodawcza

Inicjatywa Ustawodawcza Inicjatywa Ustawodawcza Ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Bardziej szczegółowo

Szkolenia - Kursy - Studia

Szkolenia - Kursy - Studia Szkolenia - Kursy - Studia Jesteśmy liderem rynku Numer 1 wśród firm szkoleniowych Doświadczenie od 2007 roku 98% najwyższych ocen Klientów Zaufanie 800 tys. Klientów Jesteśmy jedną z największych firm

Bardziej szczegółowo

PEX PharmaSequence raport miesięczny - sierpień 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out)

PEX PharmaSequence raport miesięczny - sierpień 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out) PEX PharmaSequence raport miesięczny - sierpień Cały rynek apteczny (raport sell-out) Narastająco Prognoza na cały rok Sierpień Lipiec Styczeń Sierpień 2016 Obrót całkowity (w mln PLN) Cały rynek apteczny

Bardziej szczegółowo

Jedna marka wspólna siła. Działanie kierowane do Indywidualnych Specjalistycznych Praktyk Lekarskich lekarzy 30 specjalizacji, NZOZ oraz Szpitali

Jedna marka wspólna siła. Działanie kierowane do Indywidualnych Specjalistycznych Praktyk Lekarskich lekarzy 30 specjalizacji, NZOZ oraz Szpitali Jedna marka wspólna siła Działanie kierowane do Indywidualnych Specjalistycznych Praktyk Lekarskich lekarzy 30 specjalizacji, NZOZ oraz Szpitali O Nas Jesteśmy firmą stabilną z 20-letnim doświadczeniem

Bardziej szczegółowo

PEX PharmaSequence raport miesięczny - kwiecień 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out)

PEX PharmaSequence raport miesięczny - kwiecień 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out) PEX PharmaSequence raport miesięczny - kwiecień Cały rynek apteczny (raport sell-out) Narastająco Prognoza na cały rok Kwiecień Marzec Styczeń Kwiecień 2016 Obrót całkowity (w mln PLN) Cały rynek apteczny

Bardziej szczegółowo

Wymagania podstawowe (ocena dostateczne) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Dział 1. Metoda projektu zasady pracy Uczeń: określa założenia

Wymagania podstawowe (ocena dostateczne) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Dział 1. Metoda projektu zasady pracy Uczeń: określa założenia Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce dla klas szkół ponadgimnazjalnych autor mgr inż. Jolanta Kijakowska ROK SZKOLNY 2014/15 (klasa II d) Temat (rozumiany

Bardziej szczegółowo

Opinia lekarska wybitnych światowych specjalistów

Opinia lekarska wybitnych światowych specjalistów Trafna diagnoza i właściwe leczenie Opinia lekarska wybitnych światowych specjalistów Oferta specjalna dla najlepszych klientów Avivy i ich rodzin Dziękujemy, że są Państwo z nami Upewnij się, kiedy chodzi

Bardziej szczegółowo

Dlaczego warto czytać dzieciom?

Dlaczego warto czytać dzieciom? Dlaczego warto czytać dzieciom? Czytanie książek to najpiękniejsza zabawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła Wisława Szymborska Według badania Biblioteki Narodowej na temat stanu czytelnictwa w Polsce w 2014

Bardziej szczegółowo

Ustawa. z dnia.. Art. 1

Ustawa. z dnia.. Art. 1 PROJEKT Ustawa z dnia.. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty Art. 1

Bardziej szczegółowo

Dzięki IKP: otrzymasz e-receptę SMS-em lub em

Dzięki IKP: otrzymasz e-receptę SMS-em lub  em Dzięki IKP: otrzymasz e-receptę SMS-em lub e-mailem jeśli chorujesz przewlekle, to po ustaleniu z lekarzem otrzymasz kolejną e-receptę bez wizyty w gabinecie kiedy otrzymasz e-skierowanie, zobaczysz w

Bardziej szczegółowo

OWOCE I WARZYWA W HANDLU DETALICZNYM

OWOCE I WARZYWA W HANDLU DETALICZNYM OWOCE I WARZYWA W HANDLU DETALICZNYM W kilkunastu ostatnich latach polski rynek detaliczny produktów ogrodniczych wyraźnie zmienił się na lepsze. Obserwuje się poprawę jakości owoców i warzyw, ich przygotowania

Bardziej szczegółowo

"Przygotowanie PES do skutecznej sprzedaży, barteru lub pozyskiwania partnerów w ramach CSR"

Przygotowanie PES do skutecznej sprzedaży, barteru lub pozyskiwania partnerów w ramach CSR "Przygotowanie PES do skutecznej sprzedaży, barteru lub pozyskiwania partnerów w ramach CSR" Spotkanie sieciujące dla Doradców Biznesowych OWES Warszawa, 9 kwietnia 2019 Plan działania na dzisiaj 1. Dlaczego

Bardziej szczegółowo

Portret szefa polscy specjaliści o przełożonych

Portret szefa polscy specjaliści o przełożonych Portret szefa polscy specjaliści o przełożonych 1 Eksperci Pracuj.pl Konstancja Zyzik Ekspert Pracuj.pl, Talent Acquisition & EB Manager, Grupa Pracuj Łukasz Marciniak Ekspert Pracuj.pl, Dyrektor ds. Rozwoju

Bardziej szczegółowo

TELEMEETING ZAMAWIANY BLISKI KONTAKT NA ODLEGŁOŚĆ PROFESJONALNE ROZWIĄZANIE TELEKONFERENCYJNE

TELEMEETING ZAMAWIANY BLISKI KONTAKT NA ODLEGŁOŚĆ PROFESJONALNE ROZWIĄZANIE TELEKONFERENCYJNE TELEMEETING ZAMAWIANY BLISKI KONTAKT NA ODLEGŁOŚĆ PROFESJONALNE ROZWIĄZANIE TELEKONFERENCYJNE CZYM JEST TELEMEETING? Telemeeting to innowacyjna usługa telekonferencyjna, która umożliwia prostą, szybką

Bardziej szczegółowo

Jaki sposób płatności wybrać dla swojego sklepu internetowego? biznes

Jaki sposób płatności wybrać dla swojego sklepu internetowego? biznes biznes www.pigulkiwiedzy.tv 9. Przelew bankowy Zalety: 3. 4. Wpłaty przekazywane są bezpośrednio na rachunek bankowy sklepu. Za przyjmowanie wpłat nie są pobierane opłaty od właściciela sklepu. Wpłata

Bardziej szczegółowo

Wymagania podstawowe (ocena dostateczne) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Dział 1. Metoda projektu zasady pracy Uczeń: określa założenia

Wymagania podstawowe (ocena dostateczne) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Dział 1. Metoda projektu zasady pracy Uczeń: określa założenia Plan wynikowy z wymaganiami edukacyjnymi przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce dla klas szkół ponadgimnazjalnych autor mgr inż. Jolanta Kijakowska Temat (rozumiany jako lekcja) 1.1. Etapy projektu

Bardziej szczegółowo

Mały przewodnik po zdrowiu kobiety

Mały przewodnik po zdrowiu kobiety Mały przewodnik po zdrowiu kobiety Poradnie dla kobiet w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Skåne DOKĄD MAM SIĘ UDAĆ? CZY BĘDĘ MIAŁA BLIŹNIAKI? CZY TO DLA MNIE DOBRE? CZY TO NORMALNE? CZY TO JEST PŁATNE?

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce

Wymagania edukacyjne przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce Wymagania edukacyjne przedmiotu uzupełniającego: Ekonomia w praktyce Temat (rozumiany jako lekcja) 1. Etapy projektu 2. Projekt badawczy, przedsięwzięcie Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) wie na

Bardziej szczegółowo

Liczą się proste rozwiązania wizyta w warsztacie

Liczą się proste rozwiązania wizyta w warsztacie Liczą się proste rozwiązania wizyta w warsztacie Szybciej poznaję ceny. To wszystko upraszcza. Mistrz konstrukcji metalowych, Martin Elsässer, w rozmowie o czasie. Liczą się proste rozwiązania wizyta w

Bardziej szczegółowo

NOWATORSKI PROJEKT OSZCZĘDZANIA I ZARABIANIA. na codziennych zakupach w oparciu o familo.com. Skorzystaj z wyjątkowego źródła dochodu!

NOWATORSKI PROJEKT OSZCZĘDZANIA I ZARABIANIA. na codziennych zakupach w oparciu o familo.com. Skorzystaj z wyjątkowego źródła dochodu! NOWATORSKI PROJEKT OSZCZĘDZANIA I ZARABIANIA na codziennych zakupach w oparciu o familo.com Skorzystaj z wyjątkowego źródła dochodu! Karty rabatowo - lojalnościowe Zakupy w Internecie TRENDY XXI WIEKU

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty

Akademia Młodego Ekonomisty Akademia Młodego Ekonomisty Zwycięskie strategie przedsiębiorstw Prof. Justyna Światowiec-Szczepańska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 9 kwietnia 2015 r. Podstawowe czynności w formułowaniu strategii

Bardziej szczegółowo

WORK LIFE BALANCE W BIZNESIE

WORK LIFE BALANCE W BIZNESIE czyli o tym, co każdy teoretycznie wie ale mało kto potrafi osiągnąć i utrzymać Lublin, 6.02.2013 1 4. KORZYŚCI 3. JAK? 2. DLACZEGO? 1. CO TO? 2 ŻYCIE PRYWATNE PRACA WARTOŚCI PRIORYTETY 3 CO TO JEST? Równowaga

Bardziej szczegółowo

Otwieramy firmę żeby więcej zarabiać

Otwieramy firmę żeby więcej zarabiać Otwieramy firmę żeby więcej zarabiać Mężczyzna, w wieku do 40 lat, wykształcony, chcący osiągać wyższe zarobki i być niezależny taki portret startującego polskiego przedsiębiorcy można nakreślić analizując

Bardziej szczegółowo

Dobrze służy ludziom. Nowa odsłona Banku BGŻ. Warszawa, 13 marca, 2012 r.

Dobrze służy ludziom. Nowa odsłona Banku BGŻ. Warszawa, 13 marca, 2012 r. Dobrze służy ludziom Nowa odsłona Banku BGŻ Warszawa, 13 marca, 2012 r. Kim jesteśmy dziś Prawie 400 oddziałów w 90 proc. powiatów w Polsce Bank lokalnych społeczności, wspierający rozwój polskich przedsiębiorstw

Bardziej szczegółowo

Coraz więcej firm ma problem z niedoborem odpowiednich kandydatów do pracy

Coraz więcej firm ma problem z niedoborem odpowiednich kandydatów do pracy Coraz więcej firm ma problem z niedoborem odpowiednich kandydatów do pracy data aktualizacji: 2017.01.05 Zdecydowana większość firm planuje wykorzystać dobrą koniunkturę na rynku, rozbudować swoje struktury

Bardziej szczegółowo

Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy

Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy Generacja Y o mediach społecznościowych w miejscu pracy Raport z badania Szymon Góralski Wrocław, 2013 ul. Więzienna 21c/8, 50-118 Wrocław, tel. 71 343 70 15, fax: 71 343 70 13, e-mail: biuro@rrcc.pl,

Bardziej szczegółowo

LUBELSKI ZWIĄZEK LEKARZY RODZINNYCH - PRACODAWCÓW

LUBELSKI ZWIĄZEK LEKARZY RODZINNYCH - PRACODAWCÓW Zespół Opiniowania Aktów Prawnych Nadzór: Teresa Dobrzańska - Pielichowska RECEPTY 2013 Przygotował Tomasz Zieliński we współpracy z Markiem Sobolewskim LUBELSKI ZWIĄZEK LEKARZY RODZINNYCH - PRACODAWCÓW

Bardziej szczegółowo

GfK Recommendation Tracker Pharmacy

GfK Recommendation Tracker Pharmacy GfK Recommendation Tracker Pharmacy czyli najbardziej efektywne narzędzie monitorujące aktywności zespołu sprzedażowego w aptekach GfK Consumer Health 1 Klauzula poufności Wszelkie prawa zastrzeżone. Metodologia

Bardziej szczegółowo

PEX PharmaSequence raport miesięczny - listopad 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out)

PEX PharmaSequence raport miesięczny - listopad 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out) Cały rynek apteczny (raport sell-out) Narastająco Prognoza na cały rok Listopad Październik Styczeń Listopad 2016 Obrót całkowity (w mln PLN) Cały rynek apteczny 1 3 012-5,3% 1,5% 9,4% 31 446 4,3% 34 563

Bardziej szczegółowo

Oferta współpracy. na blogu Metafinanse.pl. Luty 2015

Oferta współpracy. na blogu Metafinanse.pl. Luty 2015 na blogu Luty 2015 Szanowni Państwo, Bardzo dziękuję za zainteresowanie stroną i współpracą reklamową! Zachęcam do zapoznania się z moją ofertą. Mam nadzieję, że będzie ona dla Państwa interesująca, a

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Rola marketingu we współczesnym świecie. Czym jest marketing? dr Mikołaj Pindelski

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Rola marketingu we współczesnym świecie. Czym jest marketing? dr Mikołaj Pindelski Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Rola marketingu we współczesnym świecie Czym jest marketing? dr Mikołaj Pindelski Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 7. maja 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Bardziej szczegółowo

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską.

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Pobrany ze strony www.kalitero.pl. Masz pytania skontaktuj się ze mną. Dokument stanowi dzieło w rozumieniu polskich i przepisów prawa. u Zastanawiasz się JAK

Bardziej szczegółowo

ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM?

ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM? 3 ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM? Czy potrzeby Twoich rodziców są ważniejsze niż Twoje? Czy kłócisz się z mężem o wizyty u mamy i taty? A może masz wrażenie, że Twoi rodzice nie zauważyli,

Bardziej szczegółowo

Ocena potrzeb szkoleniowych oraz wiedzy lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie kompetencji miękkich oraz organizacji systemu ochrony zdrowia

Ocena potrzeb szkoleniowych oraz wiedzy lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie kompetencji miękkich oraz organizacji systemu ochrony zdrowia Ocena potrzeb szkoleniowych oraz wiedzy lekarzy i lekarzy dentystów w zakresie kompetencji miękkich oraz organizacji systemu ochrony zdrowia Raport z badania ilościowego realizowanego wśród lekarzy i lekarzy

Bardziej szczegółowo

Tworzymy efektywne i zgrane zespoły. Szkolimy, rekrutujemy i pomagamy rozwinąć Twój biznes.

Tworzymy efektywne i zgrane zespoły. Szkolimy, rekrutujemy i pomagamy rozwinąć Twój biznes. Twój zespół Tworzymy efektywne i zgrane zespoły. Szkolimy, rekrutujemy i pomagamy rozwinąć Twój biznes. Sukces firmy zależy od wielu czynników, jednak to ludzie którzy ją tworzą są podstawą jej funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

Liczy się tu i teraz!

Liczy się tu i teraz! Liczy się tu i teraz! 1. Musimy kupować, ale nie musimy sprzedawać. 2. Wszyscy chcemy żyć lepiej tzn. mieć więcej wolnego czasu i więcej pieniędzy. 3. Co powoduje, że nasz pomysł jest lepszy niż? a) brak

Bardziej szczegółowo

PEX PharmaSequence raport miesięczny - maj 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out)

PEX PharmaSequence raport miesięczny - maj 2018 Cały rynek apteczny (raport sell-out) PEX PharmaSequence raport miesięczny - maj Cały rynek apteczny (raport sell-out) Narastająco Prognoza na cały rok Maj Kwiecień Styczeń Maj 2016 Obrót całkowity (w mln PLN) Cały rynek apteczny 1 2 621-0,6%

Bardziej szczegółowo

Pozycjonowanie. Co to takiego?

Pozycjonowanie. Co to takiego? Pozycjonowanie Co to takiego? WSTĘP SEO to akronim angielskiej nazwy Search Engine Optimization, czyli optymalizacja witryn internetowych pod kątem wyszukiwarek. Pozycjonowanie w uproszczeniu skupia się

Bardziej szczegółowo

EKONOMIA W PRAKTYCE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY

EKONOMIA W PRAKTYCE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY EKONOMIA W PRAKTYCE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocena dopuszczająca : Uczeń wie na czym polega metoda projektu, wymienia etapy realizacji projektu, wie co to jest kreatywność, wymienia znane

Bardziej szczegółowo

DRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE

DRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE DRUGA OPINIA MEDYCZNA INTER PARTNER ASSISTANCE DLACZEGO DRUGA OPINIA MEDYCZNA? Coraz częściej pacjenci oraz ich rodziny poszukują informacji o przyczynach chorób oraz sposobach ich leczenia w różnych źródłach.

Bardziej szczegółowo

Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces!

Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces! Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces! Obecnym i przyszłym przedsiębiorcom, którzy codziennie walczą o lepszy byt dla siebie i rodziny, i o lepszy świat. W książce

Bardziej szczegółowo

Podsumowanie wyników za 3Q 2015 Założenia strategii pacjenckiej

Podsumowanie wyników za 3Q 2015 Założenia strategii pacjenckiej Podsumowanie wyników za 3Q 2015 Założenia strategii pacjenckiej Warszawa, 12 listopada 2015 Agenda Podsumowanie 3Q 2015 Rynek i wyniki finansowe Realizacja celu finansowego na 2015 Założenia strategii

Bardziej szczegółowo

JAK ZAANGAŻOWAĆ PACJENTÓW W IMPLANTACJĘ

JAK ZAANGAŻOWAĆ PACJENTÓW W IMPLANTACJĘ JAK ZAANGAŻOWAĆ PACJENTÓW W IMPLANTACJĘ Dowiedź się o 9 tajemnych krokach do zaangażowania pacjentów w zabieg implantacji. Sprawa dla prawdziwych profesjonalistów. Como atrair pacientes para fazer implante

Bardziej szczegółowo

ABC BIZNESU. Jak założyć kwiaciarnię

ABC BIZNESU. Jak założyć kwiaciarnię ABC BIZNESU Jak założyć kwiaciarnię ABC BIZNESU Jak założyć kwiaciarnię Spis treści 2 Pomysł na firmę / 3 1. Klienci kwiaciarni / 4 2. Cele i zasoby osobiste / 4 2.1. Wykształcenie i doświadczenie / 4

Bardziej szczegółowo

Rejestracja. Rejestracji dokonujemy na stronie głównej Wasz Lekarz klikając przycisk Więcej (prawy górny róg), a następnie wybierając strefę lekarza

Rejestracja. Rejestracji dokonujemy na stronie głównej Wasz Lekarz klikając przycisk Więcej (prawy górny róg), a następnie wybierając strefę lekarza Wasz Lekarz Rejestracja Rejestracji dokonujemy na stronie głównej Wasz Lekarz klikając przycisk Więcej (prawy górny róg), a następnie wybierając strefę lekarza Kliknij Załóż darmowe konto Następnie uzupełnij

Bardziej szczegółowo

Korzyści wynikające z wdrożenia systemu zarządzania jakością w usługach medycznych.

Korzyści wynikające z wdrożenia systemu zarządzania jakością w usługach medycznych. Norma PN-EN ISO 9001:2009 System Zarządzania Jakością w usługach medycznych Korzyści wynikające z wdrożenia systemu zarządzania jakością w usługach medycznych. www.isomed.pl Grzegorz Dobrakowski Uwarunkowania

Bardziej szczegółowo

Co umieścić na stronie www, by klienci zostawiali nam swoje adresy email i numery telefonów

Co umieścić na stronie www, by klienci zostawiali nam swoje adresy email i numery telefonów Co umieścić na stronie www, by klienci zostawiali nam swoje adresy email i numery telefonów 5 krytycznych punktów strony www, w których klient decyduje: zostawiam im swój email i numer telefonu, lub zamykam

Bardziej szczegółowo

APTEKA TO NIE TYLKO MISJA TO DOBRZE ZARZĄDZANE PRZEDSIĘBIORSTWO

APTEKA TO NIE TYLKO MISJA TO DOBRZE ZARZĄDZANE PRZEDSIĘBIORSTWO Nazywam się Magdalena Manicka i prowadzę spółkę pod skróconą nazwą Bezpieczna Strefa. Bezpieczna Strefa to firma rodzinna zajmująca się świadczeniem wybranych usług w zakresie prawidłowego funkcjonowania

Bardziej szczegółowo