KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA. Rozwód po nowelizacji

Transkrypt

1

2 KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Rozwód po nowelizacji

3 Polecamy nasze publikacje z serii Krótkie Komentarze Becka: J. Ignaczewski OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY PO NOWELIZACJI. ART KRO J. Ignaczewski MAŁŻEŃSKIE USTROJE MAJĄTKOWE. ART KRO, wyd. 3 K. Gromek WŁADZA RODZICIELSKA A. Korcz-Maciejko, W. Maciejko ŚWIADCZENIA RODZINNE, wyd. 2 G. Rejman ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ. ART KK P. Granecki PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH, wyd. 2 J. Gołaczyński, M. Leśniak ZASTAW REJESTROWY I REJESTR ZASTAWÓW M. Wolanin USTAWA O SZCZEGÓLNYCH ZASADACH PRZYGOTOWANIA I REALIZACJI INWESTYCJI W ZAKRESIE DRÓG PUBLICZNYCH

4 Rozwód po nowelizacji Art KRO Komentarz Jacek Ignaczewski sędzia Sądu Rejonowego w Olsztynie WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2009

5 Rozwód po nowelizacji Stan prawny: 13 czerwca 2009 r. Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawnictwo C. H. Beck 2009 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil Siedlce ISBN

6 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów A. Tekst ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) wyciąg... 3 B. Komentarz Kodeks rodzinny i opiekuńczy... 9 Tytuł I. Małżeństwo Dział IV. Ustanie małżeństwa Art. 56. Przesłanki rozwodu... 9 Art. 57. Wina w rozwodzie Art. 58. Wyrok rozwodowy Art. 59. Nazwisko po rozwodzie Art. 60. Obowiązek alimentacyjny Art. 61. Odesłanie Indeks rzeczowy VII IX V

7

8 Przedmowa Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dokonana ustawą z r. (Dz.U. Nr 220, poz. 1431) nie pozostała bez wpływu na przebieg procesu rozwodowego, który pod rządami znowelizowanego prawa, obowiązującego od r. będzie miał bardziej niż dotychczas opiekuńczy charakter. Realizacji tego celu służy poszerzenie obligatoryjnej kognicji sądu orzekającego o rozwodzie o rozstrzygnięcie w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, tego rodzica, z którym małoletni na stałe nie przebywa, co w dotychczasowej praktyce sądowej nie było jednolicie pojmowane. Równolegle z poszerzeniem kognicji sądu po art. 112² KRO dodano Oddział 3. Kontakty z dzieckiem, w którym szczegółowo uregulowano materialnoprawne podstawy kształtowania osobistych relacji dzieci i rodziców po rozwodzie. Szkoda, że pominięto w nowelizacji kwestię nieskuteczności wykonania orzeczeń i ugód regulujących kontakty rodzica z dzieckiem. Można jedynie zakładać, że odłożono tę problematykę do czasu oczekiwanej ratyikacji Konwencji w sprawie kontaktów z dziećmi, przyjętej przez państwa członkowskie Rady Europy w Wilnie r. Drugą istotną zmianą w procesie o rozwód, podkreślającą opiekuńczą funkcję sądu jest nowa instytucja planu wychowawczego, której celem jest zwiększenie aktywności samych stron w zakresie polubownego uregulowania kwestii kontaktów z dzieckiem oraz władzy rodzicielskiej. Istotnym elementem planu jest zgodne ustalenie przez samych rodziców o miejscu pobytu dziecka po rozwodzie. Można zakładać, że dzięki tej nowej instytucji zwiększy się znaczenie instytucji mediacji, która w dotychczasowej praktyce sądowej nie jest należycie wykorzystana i z pewnością nie wypełniła luki po likwidacji posiedzeń pojednawczych. Celem niniejszego Komentarza, poza przybliżeniem zmian, obowiązujących od r., jest uporządkowanie bogatego dorobku orzeczniczego Sądu Najwyższego, w sposób umożliwiający swobodne korzystanie z niego. Jeśli bowiem dopatrywać się cech charakterystycznych spraw rozwodowych, to z pewnością VII

9 Przedmowa jedną z nich jest dorobek interpretacyjny najwyższej instancji sądowej, w skali niewystępującej na gruncie innych postępowań sądowych. Z tego też powodu praca w przeważającej mierze ma charakter kompilacyjny. Komentarz jest adresowany przede wszystkim do osób, które poszukują szybkiej i jasnej odpowiedzi na nartujące ich zagadnienia związane z procesem rozwodowym. W kategorii tej mieszczą się praktycy i sami małżonkowie, choć można wyrazić nadzieję, że i teoretykom Komentarz poprzez swój porządkujący charakter dorobku orzeczniczego SN może być przydatny, szczególnie w pracy dydaktycznej. Z tego samego powodu książka jest adresowana także do studentów oraz aplikantów zawodów prawniczych. Olsztyn, maj 2009 r. Jacek Ignaczewski VIII

10 1. Źródła prawa Wykaz skrótów EKPC Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) Konstytucja RP.... ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KR... ustawa z r. Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 34, poz. 308 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KSCU.... ustawa z r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz ze zm.) MPPiO Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) OchrLokU... ustawa z r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) PrASCP... ustawa z r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz ze zm.) PrSpółdz... ustawa z r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) 2. Organy orzekające SA Sąd Apelacyjny SN... Sąd Najwyższy TK... Trybunał Konstytucyjny 3. Czasopisma Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego IX

11 Wykaz skrótów Dz.U Dziennik Ustaw M.P Monitor Polski NP Nowe Prawo OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNPG... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratura Generalna OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich PiP... Państwo i Prawo Prok. i Pr Prokuratura i Prawo Rej..... Rejent REPiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Wok.... Wokanda Zb. Orz Zbiór Orzeczeń 4. Inne skróty art artykuł cz..... część jw..... jak wyżej MS... Minister Sprawiedliwości m.in.... między innymi nast następna ( y, e) Nb numer brzegowy niepubl niepublikowany np na przykład Nr numer orz.... orzeczenie pkt punkt por.... porównaj post postanowienie poz pozycja r.... rok red.... redakcja rozp.... rozporządzenie s..... strona t.... tom tj to jest t.j tekst jednolity tys tysięcy tzn to znaczy X

12 Wykaz skrótów tzw..... tak zwana (-y, -e) uchw uchwała ust ustęp uzasad uzasadnienie wyr wyrok w zw w związku ze zm ze zmianami zob zobacz paragraf XI

13

14 A. Tekst ustawy

15

16 Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59) (zm.: Dz.U. 1975, Nr 45, poz. 234; 1986, Nr 36, poz. 180; 1995, Nr 83, poz. 417; 1998, Nr 117, poz. 757; 1999, Nr 52, poz. 532; 2000, Nr 122, poz. 1322; 2001, Nr 128, poz. 1403; 2003, Nr 83, poz. 772, Nr 130, poz. 1188; 2004, Nr 162, poz. 1691; 2007, Nr 121, poz. 831, Nr 134, poz. 947, Nr 192, poz. 1378; 2008, Nr 220, poz. 1431) Wyciąg Tytuł I. Małżeństwo (...) Dział IV. Ustanie małżeństwa (...) Art. 56. [Przesłanki rozwodu] 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Art. 57. [Wina w rozwodzie] 1. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. 2. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. 3

17 Art. 58 A. Tekst ustawy Art [Wyrok rozwodowy] 1. 2 W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. 1a. 3 Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie, o którym mowa w 1, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. 3. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. 4. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. 1 Art. 58 oznaczenie 1 4 dodane ustawą z dnia r. (Dz.U. Nr 45, poz. 234), która wchodzi w życie r. 2 Art w brzmieniu ustawy z dnia r. (Dz.U. Nr 220, poz. 1431), która wchodzi w życie r. 3 Art. 58 1a dodany ustawą z dnia r. (Dz.U. Nr 220, poz. 1431), która wchodzi w życie r. 4

18 A. Tekst ustawy Art Art [Nazwisko po rozwodzie] W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Art. 60. [Obowiązek alimentacyjny] 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. Art. 61. [Odesłanie] Z zastrzeżeniem przepisu artykułu poprzedzającego do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków rozwiedzionych drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi. 4 Art. 59 zmieniony ustawą z dnia r. (Dz.U. Nr 45, poz. 234), która wchodzi w życie r. 5

19

20 B. Komentarz