Ćwiczenie 2 WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ I WSPÓŁCZYNNIKA IZOTONICZNEGO VAN T HOFFA METODĄ POMIARU CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ćwiczenie 2 WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ I WSPÓŁCZYNNIKA IZOTONICZNEGO VAN T HOFFA METODĄ POMIARU CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO"

Transkrypt

1 Ćwiczenie 2 WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ I WSPÓŁCZYNNIKA IZOTONICZNEGO VAN T HOFFA METODĄ POMIARU CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO Jeżeli dwa roztwory o różnych stężeniach (lub rozpuszczalnik i roztwór) oddzielimy od siebie błoną półprzepuszczalną to cząsteczki rozpuszczalnika z roztworu bardziej rozcieńczonego (lub rozpuszczalnika) będą dyfundowały do roztworu bardziej stężonego. Taki jednokierunkowy spontaniczny przepływ cząsteczek rozpuszczalnika przez błonę półprzepuszczalną nazywamy osmozą. Błona półprzepuszczalna (celofan, błony celulozowe czy polisulfonowe) jest porowatą przegrodą, przez którą mogą przechodzić cząsteczki rozpuszczalnika, lecz nie mogą cząsteczki substancji rozpuszczonej (Ryc. 1). Cząsteczki substancji rozpuszczonej (np. jony soli) są zwykle większe od cząsteczek wody, dodatkowo są one często otoczone płaszczem zbudowanym z cząsteczek rozpuszczalnika (np. zhydratyzowane jony) i jako większe nie mogą swobodnie przechodzić przez pory w błonie. Ryc. 1. Schemat działania błony półprzepuszczalnej. W zjawisku osmozy mamy do czynienia z procesem samorzutnego rozcieńczania się roztworu (patrz Ryc. 2). Na błonę od strony rozpuszczalnika wywierane jest ciśnienie i jest ono tym większe, im większa jest różnica stężeń po obu stronach błony. Aby powstrzymać przepływ rozpuszczalnika do roztworu, należałoby na roztwór zadziałać odpowiednio dużym ciśnieniem zewnętrznym. Ta wartość ciśnienia, która musi być zastosowana, aby przerwać przepływ rozpuszczalnika, nosi nazwę ciśnienia osmotycznego (Ryc. 2). Zjawisko osmozy jest wywołane tendencją do wyrównania potencjału chemicznego cząsteczek rozpuszczalnika (µ rozp ) w roztworach po obu stronach przegrody. Aby zatem zrównoważyć obecność substancji rozpuszczonej, należy podziałać na roztwór ciśnieniem 1

2 i przywrócić w ten sposób równość potencjału chemicznego rozpuszczalnika (µ rozp ) po obu stronach przegrody (Ryc. ). Ryc. 2. Zjawisko osmozy. Przenikanie rozpuszczalnika do roztworu powoduje podnoszenie się słupa cieczy w roztworze na wysokość, w której ciśnienie osmotyczne zostaje zrównoważone przez ciśnienie hydrostatyczne słupa cieczy. Wysokość słupa cieczy jest więc proporcjonalna do ciśnienia osmotycznego Ryc. Ciśnienie osmotyczne Zjawisko osmozy można wytłumaczyć korzystając z równań termodynamicznych. Przyjmijmy, że potencjał chemiczny rozpuszczalnika µ rozp. w roztworze jest mniejszy niż potencjał chemiczny rozpuszczalnika w tych samych warunkach ciśnienia p i temperatury T, ze względu na obecność substancji rozpuszczonej w roztworze. Początkowo ma więc miejsce samorzutny proces osmozy polegający na przejściu rozpuszczalnika przez błonę do roztworu, czyli z miejsca o większym do miejsca o mniejszym potencjale chemicznym, co wiąże się ze zmniejszeniem entalpii swobodnej układu. Wychodząc ze stwierdzenia, że w stanie równowagi potencjał chemiczny rozpuszczalnika jest równy po obu stronach błony o µ ( p, T ) = µ ( x, p + Π, T ) rozp rozp rozp 2

3 można wyprowadzić następującą zależność Πv = n S RT gdzie: - ciśnienie osmotyczne, ν - objętość molowa czystego rozpuszczalnika n s - ilość moli substancji rozpuszczonej w molach Jest to równanie van t Hoffa, pozwalające obliczyć ciśnienie osmotyczne roztworu. Należy jednak pamiętać, że równanie to dosyć dobrze opisuje ciśnienie osmotyczny tylko bardzo rozcieńczonych roztworów. Po obustronnym podzieleniu przez v wyrażenia: postać: Πv = n RT równanie to przyjmuje Π = crt gdzie c stężenie, wyrażone w molach na litr roztworu S W roztworach rozcieńczonych stężenie molowe jest w przybliżeniu równe stężeniu molalnemu (mol/kg rozpuszczalnika), a więc: Π = mrt gdzie m- stężenie molarne wyrażonym liczbą moli substancji rozpuszczonej w 1 kg rozpuszczalnika. Wzór ten, zwany również równaniem Morse a, pozwala na połączenie wzoru na ciśnienie osmotyczne z wzorami na obniżenie temperatury krzepnięcia lub podwyższenie temperatury wrzenia roztworów substancji nielotnej. Aby wyrazić ciśnienie osmotyczne w paskalach stężenie c podajemy w molach na m roztworu zaś m jako liczbę moli substancji rozpuszczonej w 1000 kg rozpuszczalnika. Dla roztworów rzeczywistych ciśnienie osmotyczne opisuje zależność Π = RT VmA ln a gdzie V ma jest molową objętością czystego rozpuszczalnika zaś a A aktywnością substancji rozpuszczonej Istnieje podobieństwo pomiędzy równaniem A Πv= n RT i równaniem stanu gazu doskonałego pv = nrt. Można więc powiedzieć, że ciśnienie osmotyczne roztworu jest równe ciśnieniu, jakie wywierałaby substancja rozpuszczona, gdyby była zamieniona na gaz i zamknięta w objętości równej objętości roztworu. Tak np. 1 molowy roztwór mocznika powinien wywierać, w temperaturze 27 K, ciśnienie osmotyczne równe 22,4 atm (22,4 101 hpa) tj. takie jakie w tej temperaturze wywiera 1 mol gazu (22,4 dcm ) S

4 zamknięty w objętości 1 dcm. Analogicznie 1 mol NaCl wywiera ciśnienie 2 22,4 atm, zaś 1 mol CaCl 2 22,4 atm. NaCl i CaCl 2 dysocjują odpowiednio na 2 i jony stąd liczba drobin (tu jonów) odpowiednio większa i większe ciśnienie osmotyczne. W rzeczywistości równanie Π = crt jest równaniem przybliżonym i stosuje się je do roztworów, których stężenie nie przekracza 0,01 mol/l. Ciśnienie osmotyczne roztworu można powiązać z obniżeniem temperatury jego krzepnięcia, które podobnie jak ciśnienie osmotyczne jest proporcjonalne do molarnego stężenia roztworu. T k = K k m Gdzie: T k - zmiana temperatury krzepnięcia, K k -stała krioskopowa, m - stężenie roztworu w molach na kilogram rozpuszczalnika. Stąd m = T k / K k wstawiając tak określone stężenie roztworu do równania = crt otrzymamy Π = T K k k RT Dla roztworów wodnych gdzie 1 kg rozpuszczalnika jest równy 1litr K k = 1,858 kg K/mol i dla T = 27 K otrzymamy: Π = 1, T k Π = 1, N m -2 K -1 T k Równanie to pozwala obliczyć ciśnienie osmotyczne roztworu (w pascalach) z pomiaru obniżenia jego temperatury krzepnięcia. Przy zastosowaniu współczesnej aparatury, z pomiaru T k automatycznie obliczana (i wyświetlana ) jest wartość ciśnienia wyrażona w miliosmomolach.. Jeden osmol jest to ciśnienie osmotyczne jakie wywiera roztwór jednego mola niezdysocjowanej substancji rozpuszczonej w 1 kilogramie wody. Jeśli substancja dysocjuje całkowicie na jony np. CaCl 2 to jej 1 M (mol/kg) roztwór będzie wywierał ciśnienie osmoli (000 mosm). Sposób obliczeń ilustruje następujący przykład rachunkowy. 1 g mocznika (masa molowa 60g/mol) rozpuszczono w 100 g wody o temperaturze 27 K i zaobserwowano obniżenie temperatury krzepnięcia T k = 0,294 K. Obliczyć ciśnienie osmotyczne tego roztworu według równań a i b. a) Π = 1, N m -2 K -1 T k b) Π = crt R= 8,1 J mol -1 K -1 ; K k =1,858 K kg mol -1 Rozwiązanie: Stosując równanie a): Π = 1, N m -2 K -1 T k 4

5 otrzymamy Π = 1, N m -2 K -1 0,294K = 0, N/m 2 = 0, Pa = 6,2 kpa Korzystając z równania b) Π = crt Obliczamy stężenie (c) mocznika w badanym roztworze, równe (0,016 = moli/dcm ). Aby jednak wynik otrzymać w N/m 2 stężenie mocznika należy wyrazić w molach na m. Wtedy 0,016 mol Π = = 6,2 10 N/m 2 8,1J mol - -1 K 272,7 K 10 m = 6,2 10 Pa = 6,2 kpa -1 = 6,2 10 J/m = Ciśnienie osmotyczne można podawać w atmosferach, czyli w jednostkach ciśnienia gazu Wtedy dla roztworu 1 M w temp 27 K wynosi ono 22,4 atm mol dm atm dm deg mol II = c R T II = ( deg) mol dcm atm dcm deg mol a dokładniej II = 0, ( deg) 0, = 22,4 atm W praktyce najczęściej wyrażamy jednak ciśnienie osmotyczne w osmolach/kg lub mosmolach na kg rozpuszczalnika, lub też w paskalach (Pa). Współczynnik izotoniczny Van t Hoffa Liczba wskazująca, ile razy znalezione doświadczenie wielkości ciśnienia osmotycznego Π, obniżenia pary p, obniżenie temperatury krzepnięcia T k i podwyższenie temperatury wrzenia Tw są dla takiego roztworu większe od teoretycznie wyliczonych z jego stężenia molowego, nosi nazwę współczynnika izotonicznego Van t Hoffa. Oznaczając ten współczynnik przez i: p' p T' T k i = = = = gdzie π, p, T k i T w wielkości obliczone teoretycznie π, p, T k i T w - wielkości znalezione doświadczalnie π' π k T' T' w w Pomiędzy współczynnikiem izotonicznym vant Hoffa, stopniem dysocjacji α i liczbą jonów, na które rozpala się cząsteczka elektrolitu istnieje zależność, którą można wyrazić wzorem: 5

6 i -1 α = gdzie: n liczba jonów, n -1 i współczynnik van t Hoffa α - stopień dysocjacji Zasada działania osmometru Pomiar ciśnienia osmotycznego odbywa się w przyrządach zwanych osmometrami. Zasadę działania osmometru w prosty sposób przedstawiono na ryc. 4 Ryc. 4. Schemat osmometru Używany w ćwiczeniu osmometr jest zautomatyzowanym cyfrowym przyrządem umożliwiającym szybkie i dokładne oznaczenie ciśnienia osmotycznego metodą pomiaru obniżenia temperatury krzepnięcia. Instrument podaje także temperaturę próbki. Temperatura mierzona jest przy pomocy termistora, którym jest półprzewodnik metaliczny. Chłodzenie próbki (zamrażanie) prowadzi się przy pomocy układu Peltiera umieszczonego w bloku termostatującym. Obniżenie temperatury krzepnięcia roztworu względem temperatury krzepnięcia czystego rozpuszczalnika jest proporcjonalne do osmolarności roztworu. Na ryc. 5 przedstawiono zmiany temperatury badanego roztworu w trakcie pomiaru osmometrem. Po umieszczeniu w osmometrze próbka ulega szybkiemu ochłodzeniu do temperatury ok. -7º C tj. do temperatury w której powinna krzepnąć. Jednak w trakcie szybkiego ochładzania, mimo osiągnięcia i przekroczenia punktu krzepnięcia może nie dochodzić do przemiany fazowej (ciecz - ciało stale). Dzieje się tak dlatego, że w układzie brakuje inicjatorów krystalizacji - którymi mogą być małe kryształki (zarodki kryształów), zanieczyszczenia lub energiczne mieszanie. Dlatego też 6

7 zwykle początkowy szybki spadek temperatury próbki związany jest z uzyskaniem cieczy przechłodzonej. Uruchomienie mieszadła powoduje gwałtowną krystalizację. Wydzielające się ciepło przemiany fazowej (ciepło krystalizacji, ang. heat of fusion) kompensuje ciepło odbierane przez blok termostatujący osmometru. Przez jakiś czas (około 1-2 min) ustala się stan równowagi (widoczny na rycinie jako plateau), w którym temperatura próbki jest temperaturą krzepnięcia. W tym momencie występują w równowadze dwie fazy (ciekła i stała). Otrzymana wartość obniżenia temperatury krzepnięcia roztworu względem rozpuszczalnika przeliczana jest następnie w procesorze osmometru na mosm/kg H 2 O. Ryc. 5 Uniwersalna krzywa krzepnięcia. Obliczanie masy molowej, stopnia dysocjacji i wartości współczynnika izotonicznego van t Hoffa. Znając wartość ciśnienia osmotycznego można obliczyć masę molową substancji rozpuszczonej M. s. Korzystając z równania Morse a po podstawieniu ms m = M m s r gdzie m s jest masą substancji rozpuszczonej, m. r masą rozpuszczalnika otrzymujemy wówczas: m RT M m s Π = i s r M s msrt = Πm r 7

8 W przypadku bardzo rozcieńczonych roztworów wodnych nie popełni się jednak większego błędu podstawiając V objętość roztworu w dm zamiast m r. Wtedy: M s msrt = ΠV Gdy substancja rozpuszczona dysocjuje, to należy uwzględnić jeszcze tzw. współczynnik izotoniczny vant Hoffa i, który określa ile razy wartości ciśnienia osmotycznego zmierzonego ( Π obs ) są większe od wartości tego ciśnienia obliczonego ze wzoru vant Hoffa ( Π teor ) Π i = Π obs teor Istnieje ścisła zależność między współczynnikiem izotonicznym van thoffa i, a stopniem dysocjacji α, którą można wyprowadzić wykorzystując następujące rozumowanie. Jeżeli w roztworze słabego elektrolitu znajduje się N o rozpuszczonych cząstek zdolnych do dysocjacji na n jonów każda, to przy stopniu dysocjacji α będzie N o - N o α cząsteczek niezdysocjowanych oraz α N o n jonów. Łączna liczba cząsteczek i jonów w roztworze będzie równa: N o ( 1 - α ) + α N o n = N o ( 1 - α + α n ) Stosunek tej liczby do liczby N 0, która byłaby w roztworze, gdyby nie zachodziła dysocjacja jest równy współczynnikowi i : stąd i = α ( n 1 ) + 1 = n i α i = 1 1 N α + α N 0 (1 n) Wynika z tego, że w rozcieńczonych roztworach elektrolitów mocnych, dla których stopień dysocjacji α = 1 wartość współczynnika izotonicznego jest równa n czyli liczbie jonów, na które dysocjuje cząsteczka np. 2 dla NaCl, dla Na 2 SO 4 itp. W roztworach o średnim lub dużym stężeniu mimo całkowitej dysocjacji wartość współczynnika jest mniejsza od n ze względu na oddziaływania między jonami, powstałymi w wyniku dysocjacji, między sobą oraz chmurami jonów znajdujących się w otoczeniu. W przypadku elektrolitów słabych współczynnik izotoniczny będzie różnić się od n ze względu na niecałkowitą dysocjację. Jednakże dysocjacja ta wzrasta w miarę wzrostu rozcieńczenia, by w nieskończenie rozcieńczonym roztworze osiągnąć wartość α zbliżoną do jedności. 0 8

9 W takim przypadku współczynnik izotoniczny vant Hoffa również będzie zbliżony do liczby jonów, na które dysocjuje cząsteczka elektrolitu. Zjawisko osmozy odgrywa ważną rolę w przyrodzie. Dzięki niej kierunkowany jest transport płynów ustroju. Jeżeli komórkę roślinną lub zwierzęcą zanurzy się w roztworze o większym stężeniu, a tym samym o większym ciśnieniu osmotycznym niż płyn komórkowy, wówczas woda przenika z komórki do roztworu i komórka kurczy się zachodzi plazmoliza. Zanurzając komórkę w wodzie destylowanej lub w roztworze o mniejszym ciśnieniu osmotycznym niż panujące w jej wnętrzu obserwuje się przenikanie wody do komórki, pęcznienie prowadzące często do jej zniszczenia. Jeśli ciśnienie osmotyczne roztworu otaczającego komórkę i płynu komórkowego jest takie same wówczas kształt komórki nie zmienia się, a roztwór taki nazywa się izotonicznym względem płynu komórkowego. Roztworem izotonicznym względem krwi jest np. 0,9 % roztwór NaCl, zwany też roztworem fizjologicznym soli. Istotną cechą wielu leków jest ich izotoniczność. Pozwala ona na uniknięcie wielu problemów podczas stosowania leków w postaci iniekcji, kropli ocznych itp. Aby doprowadzić do izotoniczności roztwór jakiegoś leku, należy zwiększyć jego stężenie przez dodanie obliczonej ilości obojętnego fizjologicznie związku chemicznego (chlorku sodowego lub glukozy). Potrzebną ilość np. NaCl można wyliczyć w różny sposób. W jednym z nich wykorzystuje się fakt, że roztwory izotoniczne mają identyczne temperatury krzepnięcia. Izotoniczny z osoczem krwi roztwór leku ma temperaturę krzepnięcia obniżoną o 0,52 K w stosunku do wody. Oznaczając przez T 1 obniżenie temperatury krzepnięcia wody spowodowane przez dodawany lek, przez T 2 obniżenie temperatury krzepnięcia wody przez NaCl o stężeniu 1g soli w 100g wody a przez X ilość gramów NaCl, którą należy dodać do roztworu leku o masie 100g, aby otrzymać roztwór izotoniczny, otrzymuje się następującą zależność: 1 T2 = stąd X 0,52 T 1 0,52 T1 X = T Drugi sposób polega na wyznaczeniu różnicy wartości ciśnienia osmotycznego krwi, które wynosi w temperaturze 7 0 C około 7,7 x 10 5 Pa ( 7,65 atm ) i przygotowanego roztworu leku: Π krwi - Π roztworu leku = i c R T Z tego równania wylicza się stężenie molowe roztworu NaCl, a następnie masę (m) NaCl, którą należy rozpuścić w określonej objętości roztworu leku, aby uzyskać jego izotoniczność z osoczem krwi. 2 9

10 m = ( Π Π krwi roztworuleku ) irt M NaCl V W kolejnej metodzie obliczania ilości substancji, której dodatek doprowadza roztwór leku do izotoniczności z płynami ustrojowymi wykorzystuje się znajomość tzw. równoważnika chlorku sodu (E). Wielkość ta oznacza ilość gramów NaCl, która po rozpuszczeniu wywiera ciśnienie osmotyczne identyczne z ciśnieniem 1 g substancji leczniczej w objętości równej objętości roztworu chlorku sodowego. Aby znaleźć wartość E mierzy się obniżenie temperatury krzepnięcia badanego roztworu. Dla rozcieńczonych roztworów : T = Lc gdzie L jest iloczynem stałej krioskopowej K k oraz współczynnika izotonicznego i vant Hoffa L = i K k Gdy roztwór jest izotoniczny z osoczem, to wtedy wartość L = L izo L izo T = c izo Izotoniczny roztwór NaCl posiada stężenie molowe 0,154 mol/dm i obniża temperaturę krzepnięcia o 0,52 K. Stąd 0,52 L izo = =,4 [ K dm mol -1 ] 0,154 Jeżeli roztwór zawiera 1 g leku w 1000 cm roztworu to c = 1g / M. E T =,4 58,45 Porównując dwa ostanie równania stronami otrzymuje się : stąd E = 17 L M izo 1 E L izo =,4 M 58,45 Związki podobnie dysocjujące (na taką samą liczbę jonów i o podobnym stopniu dysocjacji) mają podobne wartości L izo. Wartości E dla wielu leków są obliczone i przedstawione w tabelach. 10

11 Wykonanie ćwiczenia 1. Zmierzyć wartość ciśnienia osmotycznego ( Π ) roztworów: glukozy, NaCl, Na 2 SO 4 oraz substancji niedysocjującej o nieznanej masie molowej. 2. Przeliczyć wartości otrzymane w mosm/kg H 2 O na Π wyrażone w Pa (1 mosm/kg H 2 O = 2270 Pa). Obliczyć wartości średnie i odchylenia standardowe.. Wyliczyć teoretyczną wartość ciśnienia osmotycznego ( Π teor ) korzystając ze wzoru van t Hoffa. Należy pamiętać o konieczności przeliczenia stężenia na jednostki układu SI. Π ms RT = M m teor = 4. Wyliczyć wartość współczynnika izotonicznego van t Hoffa (i) oraz stopień dysocjacji (α) dla roztworów NaCl i Na 2 SO 4 : Π i = Π obs teor s r = n i α 5. Wyliczyć masę molową, niedysocjującej badanej substancji. Jeżeli mamy roztwór o stężeniu 10g/dm, to znaczy że 1 litrze roztworu znajduje się 10g badanej substancji. M s C m 1 1 RT ms RT 10g 8,1N m / mol 27K = = ΠV Π 0,001m Podstawić wartość ciśnienia osmotycznego ( ) wyrażoną w Pa (1 Pa = 1 N/m 2 ). Zakładając, że badaną substancją jest jeden z aminokwasów dokonać identyfikacji tego związku na podstawie masy molowej. Przykładowe masy molowe niektórych aminokwasów: glicyna-75; alanina-89; seryna-105, prolina 115; cysteina 121; leucyna 11; lizyna 146; histyna 155; arginina 174; tryptofan-204. Instrukcja obsługi osmometru Marcel os Włączyć zasilanie przyciskiem z tyłu przyrządu. Odczekać 5 min na ustabilizowanie się temperatury głowicy pomiarowej. O gotowości osmometru do pracy świadczy pojawienie się na wyświetlaczu następującego znaku Obmyć termistor i mieszadełko wodą destylowaną. Osuszyć delikatnie gazikiem/bibułą tak, aby nie złamać temistora i nie zostawić na nim włókienek.. Sprawdzić wskazania przyrządu dla wody dejonizowanej (wartość 0 mosm/kg H 2 O) i roztworu wzorcowego NaCl (wartość 400 mosm/kg H 2 O). Jeżeli wskazania są zgodne (nie różnią się więcej niż o 10 mosm) można przejść do dalszej części pomiarowej (punkt 6). Jeśli jednak są obarczone zbyt dużym błędem - należy przeprowadzić kalibrację aparatu (punkt 5) 11

12 4. Po zakończeniu pomiaru należy podnieść i obrócić głowicę pomiarową, a do komory chłodzącej wprowadzamy pustą probówkę Ependorffa. Pozostawienie pustej komory chłodzącej może spowodować jej oszronienie, co będzie przyczyną błędnych odczytów podczas dalszych pomiarów ciśnienia osmotycznego. Po rozmrożeniu próby (najlepiej ogrzać ją przez chwilę w palcach) zdjąć probówkę, naciskając dźwignię zatrzasku. Delikatnie przemyć i wytrzeć koniec czujnika. 5. KALIBRACJA. Do suchej probówki Ependorfa wprowadzić pipetą automatyczną 100 µ l wody dejonizowanej. Należy uważać, aby w cieczy nie powstały banieczki powietrza oraz aby nie rozproszyć wody na ściankach probówki. Probówkę osadzić w uchwycie głowicy pomiarowej. Umieścić głowicę w komorze chłodzącej. Wykonać pomiar naciskając przycisk START/STOP. Pomiar przebiega automatycznie. Po zakończonym pomiarze nacisnąć przycisk KALIBRACJA, tak aby na wyświetlaczu pokazał się napis c0.00. Następnie nacisnąć i przytrzymać przez sekundy przycisk START, aż na wyświetlaczu wyświetlony zostanie symbol ---. Aparat przyjmie wartość 0 dla wykonanego pomiaru (czystej wody). 5a. Powtarzamy procedurę stosując roztwór kalibracyjny chlorku sodu (400 mosm/kg H 2 O). Probówkę Ependorfa ze 100 µ l roztworu kalibracyjnego osadzić w uchwycie głowicy pomiarowej i umieścić głowicę w komorze chłodzącej. Wykonać pomiar naciskając przycisk START/STOP. Po zakończonym pomiarze dwukrotnie nacisnąć przycisk KALIBRACJA, tak aby na wyświetlaczu aparatu pojawiła się wartość 400 mosm. Nacisnąć i przytrzymać przez sekundy przycisk START, aż na wyświetlaczu wyświetlony zostanie symbol ---. Aparat przyjmie wartość 400 dla wykonanego pomiaru. 6. Pomiar ciśnienia osmotycznego badanego roztworu odbywa się analogicznie. Do probówki Ependorfa wprowadzamy 100 µ l badanego roztworu i po umieszczeniu głowicy z badaną próbką w komorze chłodzącej rozpoczynamy pomiar. Nacisnąć przycisk START/STOP aparat rozpocznie automatyczny pomiar. Po zakończonym pomiarze wyświetlony zostaje wynik w mosm/kg. Wciśnięcie przycisku C/mOsm/kg powoduje wyświetlenie temperatury zamarzania/krzepnięcia mierzonej próby ponowne wciśnięcie znów pokazuje wartość ciśnienia osmotycznego. Zanotować wartość ciśnienia osmotycznego i temperaturę zamarzania badanych prób. 12

13 Przykłady obliczeń Ile gramów KCl należy dodać do 4000 g wody aby powstaly roztwór wywierał takie samo ciśnienie osmotyczne jak roztwór zawierający 0,111 g CaCl 2 w 2 kg wody. (Mcz NaCl = 58, Mcz CaCl 2 = 111) Rozwiązanie: 0,111g CaCl 2 w 1 litrze roztworu: m 0,111g C = = = 0,0005 mol = 0,5 mm MV 111 g/mol 2 kg kg CaCl 2 Ca Cl - w wyniku dysocjacji powstają jony ( jednostki osmotyczne) Stąd: = 0,5 mosm = 1,5 mosm NaCl ma również mieć 1,5 mosm w kg wody. NaCl Na + + Cl - w wyniku dysocjacji powstają 2 jony ( 2 jednostki osmotyczne) Stąd: 1 mm - 2 mosm x - 1,5 mosm x = 0, 75 mm 0, 75 mm - 1 kg x - 4 kg x = mm 1 mm - 58 mg mm - x x = 174 mg Zadanie 2. Wyrazić w miliosmolach i atmosferach ciśnienie osmotyczne roztworu powstałego przez dodanie 90 µg bezwodnego chlorku cyny do 1000 mg wody, M SnCl 4 = 262 Rozwiązanie: 90 µ g =,9 mg a 1000 mg = 1 g Zatem:, 9 mg - 1 g x g x = 90 mg 1 mm mg x - 90 mg x = 15 mmoli = 75 mosmoli, ponieważ związek dysocjuje na 5 jonów (5 15 mmol) 75 mosm = 0, 075 Osm 1 Osm - 22,4 atm 0,075 Osm - x x = 1,68 atm Zadanie Wyrazić w miliosmolach i atmosferach ciśnienie osmotyczne roztworu powstałego przez dodanie 222 mg bezwodnego chlorku wapnia do 10 ml wody, Mcz CaCl 2 = 111 Rozwiązanie: 222 mg - 10 ml x ml x = mg 1 mm mg x mg x = 200 mm 1

14 co odpowiada 600 mosm ponieważ związek dysocjuje na jony ( 200 mm) 600 mom = 0,6 Osm 1 Osm - 22,4 atm 0,6 Osm - x x = 1, 44 atm Zadanie 4 Wyrazić w miliosmolach i atmosferach ciśnienie osmotyczne roztworu powstałego przez dodanie 2670 µg bezwodnego chlorku glinu do 1 ml wody, Mcz AlCl = 1, µ g - 1 ml 2670 mg ml 1 mm - 1, 5 mg x mg x = 20 mmoli = 80 mosm ponieważ w wyniku dysocjacji powstają 4 jony (80 mom = 0, 08 Osm) 1 Osmolowy roztwór wywiera ciśnienie osmotyczne równe 22,4 atm 1 Osm - 22,4 atm 0, 08 Osm - x x = 1,792 atm Ryc. 6 Zjawisko tzw. odwróconej osmozy wykorzystywane do otrzymywania wody pozbawionej cząstek większych niż 0,2 mikrometra 14

Ćwiczenie 2 WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ I WSPÓŁCZYNNIKA IZOTONICZNEGO VAN T HOFFA METODĄ POMIARU CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO

Ćwiczenie 2 WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ I WSPÓŁCZYNNIKA IZOTONICZNEGO VAN T HOFFA METODĄ POMIARU CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO Ćwiczenie 2 WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ I WSPÓŁCZYNNIKA IZOTONICZNEGO VAN T HOFFA METODĄ POMIARU CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO Jeżeli dwa roztwory o różnych stężeniach (lub rozpuszczalnik i roztwór) oddzielimy od

Bardziej szczegółowo

prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak

prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak Czy równowaga w przyrodzie i w chemii jest korzystna? prof. dr hab. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga

Bardziej szczegółowo

Właściwości koligatywne

Właściwości koligatywne Tomasz Lubera Właściwości koligatywne Grupa zjawisk naturalnych niezależnych od rodzaju substancji rozpuszczonej a jedynie od jej ilości. Należą do nich: obniżenie prężności pary, podwyższenie temperatury

Bardziej szczegółowo

Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak

Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak Czy równowaga jest procesem korzystnym? dr hab. prof. nadzw. Małgorzata Jóźwiak 1 Pojęcie równowagi łańcuch pokarmowy równowagi fazowe równowaga ciało stałe - ciecz równowaga ciecz - gaz równowaga ciało

Bardziej szczegółowo

Obliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Obliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej

Bardziej szczegółowo

dla której jest spełniony warunek równowagi: [H + ] [X ] / [HX] = K

dla której jest spełniony warunek równowagi: [H + ] [X ] / [HX] = K RÓWNOWAGI W ROZTWORACH Szwedzki chemik Svante Arrhenius w 1887 roku jako pierwszy wykazał, że procesowi rozpuszczania wielu substancji towarzyszy dysocjacja, czyli rozpad cząsteczek na jony naładowane

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Sporządzanie roztworów, rozcieńczanie i określanie stężeń

Ćwiczenie 1. Sporządzanie roztworów, rozcieńczanie i określanie stężeń Ćwiczenie 1 Sporządzanie roztworów, rozcieńczanie i określanie stężeń Stężenie roztworu określa ilość substancji (wyrażoną w jednostkach masy lub objętości) zawartą w określonej jednostce objętości lub

Bardziej szczegółowo

Seminarium 4 Obliczenia z wykorzystaniem przekształcania wzorów fizykochemicznych

Seminarium 4 Obliczenia z wykorzystaniem przekształcania wzorów fizykochemicznych Seminarium 4 Obliczenia z wykorzystaniem przekształcania wzorów fizykochemicznych Zad. 1 Przekształć w odpowiedni sposób podane poniżej wzory aby wyliczyć: a) a lub m 2 b) m zred h E a 8ma E osc h 4 2

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE MASY MOLOWEJ SUBSTANCJI NIELOTNYCH METODĄ KRIOMETRYCZNĄ

OZNACZANIE MASY MOLOWEJ SUBSTANCJI NIELOTNYCH METODĄ KRIOMETRYCZNĄ POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA FIZYKOCHEMII I TECHNOLOGII POLIMERÓW OZNACZANIE MASY MOLOWEJ SUBSTANCJI NIELOTNYCH METODĄ Opiekun: Miejsce ćwiczenia: Sandra Pluczyk Katedra Fizykochemii i

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Ciśnienie osmotyczne. Mechanizm powstawania ciśnienia osmotycznego

Spis treści. Ciśnienie osmotyczne. Mechanizm powstawania ciśnienia osmotycznego Roztwór to nierozdzielająca się w długich okresach czasu mieszanina dwóch lub więcej związków chemicznych. Skład roztworów określa się przez podanie stężenia składników. W roztworach zwykle jeden ze związków

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ

POLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ KALORYMETRIA - CIEPŁO ZOBOJĘTNIANIA WSTĘP Według pierwszej zasady termodynamiki, w dowolnym procesie zmiana energii wewnętrznej, U układu, równa się sumie ciepła wymienionego z otoczeniem, Q, oraz pracy,

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 4. Roztwory i ich właściwości

ĆWICZENIE 4. Roztwory i ich właściwości I. Roztwory rzeczywiste ĆWICZENIE 4 Roztwory i ich właściwości 1. Sporządzanie roztworu CuSO 4 o określonym stężeniu procentowym - wykonać w zespołach 2-osobowych W celu sporządzenia 25 lub 50 ml 10% m/v

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 7. Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe

WYKŁAD 7. Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe WYKŁAD 7 Diagramy fazowe Dwuskładnikowe układy doskonałe JS Reguła Gibssa. Układy dwuskładnikowe Reguła faz Gibbsa określa liczbę stopni swobody układu w równowadze termodynamicznej: układy dwuskładnikowe

Bardziej szczegółowo

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Do niedawna nasze wiadomości o gospodarce wodnej i elektrolitowej były nie tyle

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNOŚĆ ROZTWORÓW ELEKTROLITÓW

PRZEWODNOŚĆ ROZTWORÓW ELEKTROLITÓW PRZEWODNOŚĆ ROZTWORÓW ELEKTROLITÓW Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie przewodności elektrolitycznej κ i molowej elektrolitu mocnego (HCl) i słabego (CH3COOH), graficzne wyznaczenie wartości

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów.

Ćwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów. 1. Część teoretyczna Właściwości koligatywne Zjawiska osmotyczne związane są z równowagą w układach dwu- lub więcej składnikowych, przy czym dotyczy roztworów substancji nielotnych (soli, polisacharydów,

Bardziej szczegółowo

Wykład 2. Anna Ptaszek. 7 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 2. Anna Ptaszek 1 / 1

Wykład 2. Anna Ptaszek. 7 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 2. Anna Ptaszek 1 / 1 Wykład 2 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 7 października 2015 1 / 1 Zjawiska koligatywne Rozpuszczenie w wodzie substancji nielotnej powoduje obniżenie prężności pary nasyconej P woda

Bardziej szczegółowo

Kwas HA i odpowiadająca mu zasada A stanowią sprzężoną parę (podobnie zasada B i kwas BH + ):

Kwas HA i odpowiadająca mu zasada A stanowią sprzężoną parę (podobnie zasada B i kwas BH + ): Spis treści 1 Kwasy i zasady 2 Rola rozpuszczalnika 3 Dysocjacja wody 4 Słabe kwasy i zasady 5 Skala ph 6 Oblicznie ph słabego kwasu 7 Obliczanie ph słabej zasady 8 Przykłady obliczeń 81 Zadanie 1 811

Bardziej szczegółowo

Rozcieńczanie, zatężanie i mieszanie roztworów, przeliczanie stężeń

Rozcieńczanie, zatężanie i mieszanie roztworów, przeliczanie stężeń Rozcieńczanie, zatężanie i mieszanie roztworów, przeliczanie stężeń Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM Rozcieńczanie i zatężanie roztworów

Bardziej szczegółowo

Wykład 7. Anna Ptaszek. 13 września Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Fizykochemia biopolimerów - wykład 7.

Wykład 7. Anna Ptaszek. 13 września Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Fizykochemia biopolimerów - wykład 7. Wykład 7 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 13 września 2016 1 / 27 Układ wieloskładnikowy dwufazowy P woda 1 atm lód woda ciek a woda + substancja nielotna para wodna 0 0 100 T 2 / 27

Bardziej szczegółowo

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru 1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków

Bardziej szczegółowo

Wykład 10 Równowaga chemiczna

Wykład 10 Równowaga chemiczna Wykład 10 Równowaga chemiczna REAKCJA CHEMICZNA JEST W RÓWNOWADZE, GDY NIE STWIERDZAMY TENDENCJI DO ZMIAN ILOŚCI (STĘŻEŃ) SUBSTRATÓW ANI PRODUKTÓW RÓWNOWAGA CHEMICZNA JEST RÓWNOWAGĄ DYNAMICZNĄ W rzeczywistości

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Środowiska

Inżynieria Środowiska ROZTWORY BUFOROWE Roztworami buforowymi nazywamy takie roztwory, w których stężenie jonów wodorowych nie ulega większym zmianom ani pod wpływem rozcieńczania wodą, ani pod wpływem dodatku nieznacznych

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI KOLIGATYWNE ROZTWORÓW

WŁAŚCIWOŚCI KOLIGATYWNE ROZTWORÓW Ćwiczenie nr 1 WŁAŚCIWOŚCI KOLIGATYWNE ROZTWORÓW I. Osmoza i ciśnienie osmotyczne Zasada: Ciśnienie osmotyczne - różnica ciśnień wywieranych na błonę półprzepuszczalną przez dwie ciecze, które błona ta

Bardziej szczegółowo

Przeliczanie zadań, jednostek, rozcieńczanie roztworów, zaokrąglanie wyników.

Przeliczanie zadań, jednostek, rozcieńczanie roztworów, zaokrąglanie wyników. Przeliczanie zadań, jednostek, rozcieńczanie roztworów, zaokrąglanie wyników. Stężenie procentowe wyrażone w jednostkach wagowych określa liczbę gramów substancji rozpuszczonej znajdującej się w 0 gramach

Bardziej szczegółowo

chemia wykład 3 Przemiany fazowe

chemia wykład 3 Przemiany fazowe Przemiany fazowe Przemiany fazowe substancji czystych Wrzenie, krzepnięcie, przemiana grafitu w diament stanowią przykłady przemian fazowych, które zachodzą bez zmiany składu chemicznego. Diagramy fazowe

Bardziej szczegółowo

OCENA CZYSTOŚCI WODY NA PODSTAWIE POMIARÓW PRZEWODNICTWA. OZNACZANIE STĘŻENIA WODOROTLENKU SODU METODĄ MIARECZKOWANIA KONDUKTOMETRYCZNEGO

OCENA CZYSTOŚCI WODY NA PODSTAWIE POMIARÓW PRZEWODNICTWA. OZNACZANIE STĘŻENIA WODOROTLENKU SODU METODĄ MIARECZKOWANIA KONDUKTOMETRYCZNEGO OCENA CZYSTOŚCI WODY NA PODSTAWIE POMIAÓW PZEWODNICTWA. OZNACZANIE STĘŻENIA WODOOTLENKU SODU METODĄ MIAECZKOWANIA KONDUKTOMETYCZNEGO Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu

Bardziej szczegółowo

Warunki izochoryczno-izotermiczne

Warunki izochoryczno-izotermiczne WYKŁAD 5 Pojęcie potencjału chemicznego. Układy jednoskładnikowe W zależności od warunków termodynamicznych potencjał chemiczny substancji czystej definiujemy następująco: Warunki izobaryczno-izotermiczne

Bardziej szczegółowo

Roztwory elekreolitów

Roztwory elekreolitów Imię i nazwisko:... Roztwory elekreolitów Zadanie 1. (2pkt) W teorii Brönsteda sprzężoną parą kwas-zasada nazywa się układ złożony z kwasu oraz zasady, która powstaje z tego kwasu przez odłączenie protonu.

Bardziej szczegółowo

TRANSPORT NIEELEKTROLITÓW PRZEZ BŁONY WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZEPUSZCZALNOŚCI

TRANSPORT NIEELEKTROLITÓW PRZEZ BŁONY WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZEPUSZCZALNOŚCI Ćwiczenie nr 7 TRANSPORT NIEELEKTROLITÓW PRZEZ BŁONY WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZEPUSZCZALNOŚCI Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z podstawami teorii procesów transportu nieelektrolitów przez błony.

Bardziej szczegółowo

Wykład 6. Klasyfikacja przemian fazowych

Wykład 6. Klasyfikacja przemian fazowych Wykład 6 Klasyfikacja przemian fazowych JS Klasyfikacja Ehrenfesta Ehrenfest klasyfikuje przemiany fazowe w oparciu o potencjał chemiczny. nieciągłość Przemiany fazowe pierwszego rodzaju pochodne potencjału

Bardziej szczegółowo

STĘŻENIA STĘŻENIE PROCENTOWE STĘŻENIE MOLOWE

STĘŻENIA STĘŻENIE PROCENTOWE STĘŻENIE MOLOWE STĘŻENIA STĘŻENIE PROCENTOWE 1. Oblicz stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku rozpuszczenia 4g chlorku sodu w 15,6dag wody. 2. Ile gramów roztworu 15-procentowego można otrzymać mając do dyspozycji

Bardziej szczegółowo

Podstawowe prawa opisujące właściwości gazów zostały wyprowadzone dla gazu modelowego, nazywanego gazem doskonałym (idealnym).

Podstawowe prawa opisujące właściwości gazów zostały wyprowadzone dla gazu modelowego, nazywanego gazem doskonałym (idealnym). Spis treści 1 Stan gazowy 2 Gaz doskonały 21 Definicja mikroskopowa 22 Definicja makroskopowa (termodynamiczna) 3 Prawa gazowe 31 Prawo Boyle a-mariotte a 32 Prawo Gay-Lussaca 33 Prawo Charlesa 34 Prawo

Bardziej szczegółowo

Bufory ph. Pojemność buforowa i zakres buforowania

Bufory ph. Pojemność buforowa i zakres buforowania Bufory ph. Pojemność buforowa i zakres buforowania 1. Wstęp Roztworami buforowymi nazywane są roztwory wodne, składające się z mieszaniny słabego kwasu i sprzężonej z nim zasady (protonodawca protonobiorca),

Bardziej szczegółowo

Roztwory rzeczywiste (1)

Roztwory rzeczywiste (1) Roztwory rzeczywiste (1) Również w temp. 298,15K, ale dla CCl 4 () i CH 3 OH (). 2 15 1 5-5 -1-15 Τ S H,2,4,6,8 1 G -2 Chem. Fiz. TCH II/12 1 rzyczyny dodatnich i ujemnych odchyleń od prawa Raoulta konsekwencja

Bardziej szczegółowo

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii

Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie

Bardziej szczegółowo

Równowagi w roztworach wodnych

Równowagi w roztworach wodnych Równowagi w roztworach wodnych V 1 A + B = C + D V 2 Szybkości reakcji: v 1 = k 1 c A c B v 2 = k 2 c C c D ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

Zad: 5 Oblicz stężenie niezdysocjowanego kwasu octowego w wodnym roztworze o stężeniu 0,1 mol/dm 3, jeśli ph tego roztworu wynosi 3.

Zad: 5 Oblicz stężenie niezdysocjowanego kwasu octowego w wodnym roztworze o stężeniu 0,1 mol/dm 3, jeśli ph tego roztworu wynosi 3. Zad: 1 Oblicz wartość ph dla 0,001 molowego roztworu HCl Zad: 2 Oblicz stężenie jonów wodorowych jeżeli wartość ph wynosi 5 Zad: 3 Oblicz stężenie jonów wodorotlenkowych w 0,05 molowym roztworze H 2 SO

Bardziej szczegółowo

Wykład 1. Anna Ptaszek. 5 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 1. Anna Ptaszek 1 / 36

Wykład 1. Anna Ptaszek. 5 października Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Chemia fizyczna - wykład 1. Anna Ptaszek 1 / 36 Wykład 1 Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego 5 października 2015 1 / 36 Podstawowe pojęcia Układ termodynamiczny To zbiór niezależnych elementów, które oddziałują ze sobą tworząc integralną

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco: HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące

Bardziej szczegółowo

KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI

KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI 6 KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z zagadnieniami katalizy homogenicznej i wykorzystanie reakcji tego typu do oznaczania śladowych ilości jonów Cu 2+. Zakres obowiązującego

Bardziej szczegółowo

VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014

VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014 VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:

Bardziej szczegółowo

Opracował: dr inż. Tadeusz Lemek

Opracował: dr inż. Tadeusz Lemek Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria i Gospodarka Wodna w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracował:

Bardziej szczegółowo

Roztwory. Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników.

Roztwory. Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników. Roztwory Homogeniczne jednorodne (jedno-fazowe) mieszaniny dwóch lub więcej składników. Własności fizyczne roztworów są związane z równowagę pomiędzy siłami wiążącymi cząsteczki wody i substancji rozpuszczonej.

Bardziej szczegółowo

dr hab. inż. Józef Haponiuk Katedra Technologii Polimerów Wydział Chemiczny PG

dr hab. inż. Józef Haponiuk Katedra Technologii Polimerów Wydział Chemiczny PG 2. METODY WYZNACZANIA MASY MOLOWEJ POLIMERÓW dr hab. inż. Józef Haponiuk Katedra Technologii Polimerów Wydział Chemiczny PG Politechnika Gdaoska, 2011 r. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

1 Hydroliza soli. Hydroliza soli 1

1 Hydroliza soli. Hydroliza soli 1 Hydroliza soli 1 1 Hydroliza soli Niektóre sole, rozpuszczone w wodzie, reagują z cząsteczkami rozpuszczalnika. Reakcja ta nosi miano hydrolizy. Reakcję hydrolizy soli o wzorze BA, można schematycznie

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI KOLIGATYWNE ROZTWORÓW

WŁAŚCIWOŚCI KOLIGATYWNE ROZTWORÓW Ćwiczenie nr 1 WŁAŚCIWOŚCI KOLIGATYWNE ROZTWORÓW Zasada: Jeżeli dwa roztwory: czysty rozpuszczalnik i roztwór danego składnika rozpuszczonego w rozpuszczalniku zostaną oddzielone półprzepuszczalną membraną

Bardziej szczegółowo

11) Stan energetyczny elektronu w atomie kwantowanym jest zespołem : a dwóch liczb kwantowych b + czterech liczb kwantowych c nie jest kwantowany

11) Stan energetyczny elektronu w atomie kwantowanym jest zespołem : a dwóch liczb kwantowych b + czterech liczb kwantowych c nie jest kwantowany PYTANIA EGZAMINACYJNE Z CHEMII OGÓLNEJ I Podstawowe pojęcia chemiczne 1) Pierwiastkiem nazywamy : a zbiór atomów o tej samej liczbie masowej b + zbiór atomów o tej samej liczbie atomowej c zbiór atomów

Bardziej szczegółowo

- w nawiasach kwadratowych stężenia molowe.

- w nawiasach kwadratowych stężenia molowe. Cz. VII Dysocjacja jonowa, moc elektrolitów, prawo rozcieńczeń Ostwalda i ph roztworów. 1. Pojęcia i definicja. Dysocjacja elektroniczna (jonowa) to samorzutny rozpad substancji na jony w wodzie lub innych

Bardziej szczegółowo

Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)

Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą

Bardziej szczegółowo

Równowagi w roztworach wodnych

Równowagi w roztworach wodnych Równowagi w roztworach wodnych Stan i stała równowagi reakcji chemicznej ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji Stopień dysocjacji Prawo rozcieńczeń

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z PODSTAW BIOFIZYKI ĆWICZENIE NR 4 1. CEL ĆWICZENIA

LABORATORIUM Z PODSTAW BIOFIZYKI ĆWICZENIE NR 4 1. CEL ĆWICZENIA 1. CEL ĆWICZENIA Pomiar potencjału dyfuzyjnego roztworów o różnych stężeniach jonów oddzielonych membranami: półprzepuszczalną i jonoselektywną w funkcji ich stężenia. Wykorzystanie równania Nernsta do

Bardziej szczegółowo

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Ćwiczenie 8 Semestr 2 STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Obowiązujące zagadnienia: Stężenie jonów wodorowych: ph, poh, iloczyn jonowy wody, obliczenia rachunkowe, wskaźniki

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE STAŁEJ DYSOCJACJI p-nitrofenolu METODĄ SPEKTROFOTOMETRII ABSORPCYJNEJ

WYZNACZANIE STAŁEJ DYSOCJACJI p-nitrofenolu METODĄ SPEKTROFOTOMETRII ABSORPCYJNEJ Ćwiczenie nr 13 WYZNCZNIE STŁEJ DYSOCJCJI p-nitrofenolu METODĄ SPEKTROFOTOMETRII BSORPCYJNEJ I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie metodą spektrofotometryczną stałej dysocjacji słabego kwasu,

Bardziej szczegółowo

KONDUKTOMETRIA. Konduktometria. Przewodnictwo elektrolityczne. Przewodnictwo elektrolityczne zaleŝy od:

KONDUKTOMETRIA. Konduktometria. Przewodnictwo elektrolityczne. Przewodnictwo elektrolityczne zaleŝy od: KONDUKTOMETRIA Konduktometria Metoda elektroanalityczna oparta na pomiarze przewodnictwa elektrolitycznego, którego wartość ulega zmianie wraz ze zmianą stęŝenia jonów zawartych w roztworze. Przewodnictwo

Bardziej szczegółowo

Równowagi fazowe. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny

Równowagi fazowe. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Równowagi fazowe Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny Równowaga termodynamiczna Przemianom fazowym towarzyszą procesy, podczas których nie zmienia się skład chemiczny układu, polegają

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy...

SPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy... SPRAWOZDANIE 2 Imię i nazwisko:... Data:.... Kierunek studiów i nr grupy..... Doświadczenie 1.1. Wskaźniki ph stosowane w laboratorium chemicznym. Zanotować obserwowane barwy roztworów w obecności badanych

Bardziej szczegółowo

WYZNACZANIE STAŁEJ DYSOCJACJI SŁABEGO KWASU ORGANICZNEGO

WYZNACZANIE STAŁEJ DYSOCJACJI SŁABEGO KWASU ORGANICZNEGO 10 WYZNACZANIE STAŁEJ DYSOCJACJI SŁABEGO KWASU ORGANICZNEGO CEL ĆWICZENIA Poznanie podstawowych zagadnień teorii dysocjacji elektrolitycznej i problemów związanych z właściwościami kwasów i zasad oraz

Bardziej szczegółowo

Wyrażanie stężeń. Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii. opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM

Wyrażanie stężeń. Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii. opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM Wyrażanie stężeń Materiały pomocnicze do zajęć wspomagających z chemii opracował: dr Błażej Gierczyk Wydział Chemii UAM Stężenie procentowe Stężenie procentowe (procent wagowy, procent masowy) wyraża stosunek

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 3 CIEPŁO ROZPUSZCZANIA I NEUTRALIZACJI

ĆWICZENIE 3 CIEPŁO ROZPUSZCZANIA I NEUTRALIZACJI ĆWICZENIE 3 CIEPŁO ROZPUSZCZANIA I NEUTRALIZACJI Przybory i odczynniki Kalorymetr NaOH w granulkach Mieszadło KOH w granulkach Cylinder miarowy 50 ml 4n HCl 4 Szkiełka zegarowe 4N HNO 3 Termometr (dokładność

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW

RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELETROLITÓW Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. rystyna Moskwa, mgr Magdalena Bisztyga 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie (lub innych

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ

POLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ WARTOŚĆ ph ROZTWORÓW WODNYCH WSTĘP 1. Wartość ph wody i roztworów Woda dysocjuje na jon wodorowy i wodorotlenowy: H 2 O H + + OH (1) Stała równowagi tej reakcji, K D : wyraża się wzorem: K D = + [ Η ][

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta

Bardziej szczegółowo

Równowagi jonowe - ph roztworu

Równowagi jonowe - ph roztworu Równowagi jonowe - ph roztworu Kwasy, zasady i sole nazywa się elektrolitami, ponieważ przewodzą prąd elektryczny, zarówno w wodnych roztworach, jak i w stanie stopionym (sole). Nie wszystkie wodne roztwory

Bardziej szczegółowo

RÓWNOWAGI REAKCJI KOMPLEKSOWANIA

RÓWNOWAGI REAKCJI KOMPLEKSOWANIA POLITECHNIK POZNŃSK ZKŁD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENI PRCOWNI CHEMII FIZYCZNEJ RÓWNOWGI REKCJI KOMPLEKSOWNI WSTĘP Ważną grupę reakcji chemicznych wykorzystywanych w chemii fizycznej i analitycznej stanowią

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE

HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Ćwiczenie 9 semestr 2 HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Obowiązujące zagadnienia: Hydroliza soli-anionowa, kationowa, teoria jonowa Arrheniusa, moc kwasów i zasad, równania hydrolizy soli, hydroliza wieloetapowa,

Bardziej szczegółowo

Spektroskopia molekularna. Ćwiczenie nr 1. Widma absorpcyjne błękitu tymolowego

Spektroskopia molekularna. Ćwiczenie nr 1. Widma absorpcyjne błękitu tymolowego Spektroskopia molekularna Ćwiczenie nr 1 Widma absorpcyjne błękitu tymolowego Doświadczenie to ma na celu zaznajomienie uczestników ćwiczeń ze sposobem wykonywania pomiarów metodą spektrofotometryczną

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2

PODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2 PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia 12 Zadanie 12.4D

Ćwiczenia 12 Zadanie 12.4D Sylwester Arabas (ćwiczenia do wykładu prof. Hanny Pawłowskiej) Instytut Geofizyki, Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego 26 maja 2011 r. : polecenie / rozwiązanie Wyznaczenie do jakiego poziomu musiałaby

Bardziej szczegółowo

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody

Bardziej szczegółowo

1. Od czego i w jaki sposób zależy szybkość reakcji chemicznej?

1. Od czego i w jaki sposób zależy szybkość reakcji chemicznej? Tematy opisowe 1. Od czego i w jaki sposób zależy szybkość reakcji chemicznej? 2. Omów pomiar potencjału na granicy faz elektroda/roztwór elektrolitu. Podaj przykład, omów skale potencjału i elektrody

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie stałej dysocjacji pk a słabego kwasu metodą konduktometryczną CZĘŚĆ DOŚWIADCZALNA. Tabela wyników pomiaru

Wyznaczanie stałej dysocjacji pk a słabego kwasu metodą konduktometryczną CZĘŚĆ DOŚWIADCZALNA. Tabela wyników pomiaru Wyznaczanie stałej dysocjacji pk a słabego kwasu metodą konduktometryczną Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie stałej dysocjacji pk a słabego kwasu metodą konduktometryczną. Zakres wymaganych

Bardziej szczegółowo

Odpowiedź:. Oblicz stężenie procentowe tlenu w wodzie deszczowej, wiedząc, że 1 dm 3 tej wody zawiera 0,055g tlenu. (d wody = 1 g/cm 3 )

Odpowiedź:. Oblicz stężenie procentowe tlenu w wodzie deszczowej, wiedząc, że 1 dm 3 tej wody zawiera 0,055g tlenu. (d wody = 1 g/cm 3 ) PRZYKŁADOWE ZADANIA Z DZIAŁÓW 9 14 (stężenia molowe, procentowe, przeliczanie stężeń, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zastosowanie stężeń do obliczeń w oparciu o reakcje chemiczne, rozpuszczalność)

Bardziej szczegółowo

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Do niedawna nasze wiadomości o gospodarce wodnej i elektrolitowej były nie tyle

Bardziej szczegółowo

ZAMRAŻANIE PODSTAWY CZ.1

ZAMRAŻANIE PODSTAWY CZ.1 METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW ZAMRAŻANIE PODSTAWY CZ.1 Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Zamrażaniem produktów nazywamy proces

Bardziej szczegółowo

Materiały dodatkowe do zajęć z chemii dla studentów

Materiały dodatkowe do zajęć z chemii dla studentów SPOSOBY WYRAŻANIA STĘŻEŃ ROZTWORÓW Materiały dodatkowe do zajęć z chemii dla studentów Opracowała dr Anna Wisła-Świder STĘŻENIA ROZTWORÓW Roztwory są to układy jednofazowe (fizycznie jednorodne) dwu- lub

Bardziej szczegółowo

Sporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości

Sporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości Sporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości (opracowanie: Barbara Krajewska) Celem ćwiczenia jest zbadanie właściwości roztworów buforowych. Przygotujemy dwa roztwory buforowe: octanowy

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 17. Waldemar Nowicki, Grażyna Nowicka WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ METODĄ KRIOSKOPOWĄ

Ćwiczenie 17. Waldemar Nowicki, Grażyna Nowicka WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ METODĄ KRIOSKOPOWĄ Ćwiczenie 7 Waldemar Nowicki, Grażyna Nowicka WYZNACZANIE MASY MOLOWEJ METODĄ KRIOSKOPOWĄ Zagadnienia: I i II zasada termodynamiki. Roztwory doskonałe i odstępstwa od doskonałości. Aktywność, współczynnik

Bardziej szczegółowo

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Do niedawna nasze wiadomości o gospodarce wodnej i elektrolitowej były nie tyle

Bardziej szczegółowo

Cechy koligatywności Obniżenie prężności pary nad roztworem Ciśnienie osmotyczne, osmoza

Cechy koligatywności Obniżenie prężności pary nad roztworem Ciśnienie osmotyczne, osmoza Właściwości koligatywne 3.5.1. Cechy koligatywności 3.5.2. Obniżenie prężności pary nad roztworem 3.5.3. Ciśnienie osmotyczne, osmoza 3.5.4. Równowagi Donnana Właściwości koligatywne Koligatywny oznacza

Bardziej szczegółowo

Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Wyznaczanie ciepła właściwego cieczy metodą kalorymetryczną

Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Wyznaczanie ciepła właściwego cieczy metodą kalorymetryczną Katedra Chemii Fizycznej Uniwersytetu Łódzkiego Wyznaczanie ciepła właściwego cieczy metodą kalorymetryczną opracowanie ćwiczenia: dr J. Woźnicka, dr S. Belica ćwiczenie nr 38 Zakres zagadnień obowiązujących

Bardziej szczegółowo

XI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019. ETAP I r. Godz Zadanie 1 (10 pkt)

XI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019. ETAP I r. Godz Zadanie 1 (10 pkt) XI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019 ETAP I 9.11.2018 r. Godz. 10.00-12.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. KOPKCh 27 Zadanie 1 (10 pkt) 1. W atomie glinu ( 1Al)

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:

HYDROLIZA SOLI. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco: HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące

Bardziej szczegółowo

LICEALIŚCI LICZĄ PRZYKŁADOWE ZADANIA Z ROZWIĄZANIAMI

LICEALIŚCI LICZĄ PRZYKŁADOWE ZADANIA Z ROZWIĄZANIAMI Zadanie 1: Słaby kwas HA o stężeniu 0,1 mol/litr jest zdysocjowany w 1,3 %. Oblicz stałą dysocjacji tego kwasu. Jeżeli jest to słaby kwas, można użyć wzoru uproszczonego: K = α C = (0,013) 0,1 = 1,74 10-5

Bardziej szczegółowo

Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - roztwory i sposoby wyrażania stężeń roztworów, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zadania z rozwiązaniami

Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - roztwory i sposoby wyrażania stężeń roztworów, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zadania z rozwiązaniami Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu - roztwory i sposoby wyrażania stężeń roztworów, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zadania z rozwiązaniami I. Mieszaniny Mieszanina to układ przynajmniej dwuskładnikowy

Bardziej szczegółowo

IX Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2016/2017. ETAP I r. Godz Zadanie 1 (11 pkt)

IX Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2016/2017. ETAP I r. Godz Zadanie 1 (11 pkt) IX Podkarpacki Konkurs Chemiczny 016/017 ETAP I 10.11.016 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. KOPKCh Zadanie 1 (1) 1. Liczba elektronów walencyjnych w atomach bromu

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 2 TERMODYNAMIKA. Termodynamika opiera się na czterech obserwacjach fenomenologicznych zwanych zasadami

WYKŁAD 2 TERMODYNAMIKA. Termodynamika opiera się na czterech obserwacjach fenomenologicznych zwanych zasadami WYKŁAD 2 TERMODYNAMIKA Termodynamika opiera się na czterech obserwacjach fenomenologicznych zwanych zasadami Zasada zerowa Kiedy obiekt gorący znajduje się w kontakcie cieplnym z obiektem zimnym następuje

Bardziej szczegółowo

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach 1 STECHIOMETRIA INTERPRETACJA ILOŚCIOWA ZJAWISK CHEMICZNYCH relacje ilościowe ( masowe,objętościowe i molowe ) dotyczące połączeń 1. pierwiastków w związkach chemicznych 2. związków chemicznych w reakcjach

Bardziej szczegółowo

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M) Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.

Bardziej szczegółowo

Przedmiot: Chemia budowlana Zakład Materiałoznawstwa i Technologii Betonu

Przedmiot: Chemia budowlana Zakład Materiałoznawstwa i Technologii Betonu Przedmiot: Chemia budowlana Zakład Materiałoznawstwa i Technologii Betonu Ćw. 4 Kinetyka reakcji chemicznych Zagadnienia do przygotowania: Szybkość reakcji chemicznej, zależność szybkości reakcji chemicznej

Bardziej szczegółowo

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów.

Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Woda w organizmie człowieka. Właściwości koligatywne roztworów. Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego Do niedawna nasze wiadomości o gospodarce wodnej i elektrolitowej były nie tyle

Bardziej szczegółowo

c. Oblicz wydajność reakcji rozkładu 200 g nitrogliceryny, jeśli otrzymano w niej 6,55 g tlenu.

c. Oblicz wydajność reakcji rozkładu 200 g nitrogliceryny, jeśli otrzymano w niej 6,55 g tlenu. Zadanie 1. Nitrogliceryna (C 3H 5N 3O 9) jest środkiem wybuchowym. Jej rozkład można opisać następującym schematem: 4 C 3 H 5 N 3 O 9 (c) 6 N 2 (g) + 12 CO 2 (g) + 10 H 2 O (g) + 1 O 2 (g) H rozkładu =

Bardziej szczegółowo

Wykład 4. Przypomnienie z poprzedniego wykładu

Wykład 4. Przypomnienie z poprzedniego wykładu Wykład 4 Przejścia fazowe materii Diagram fazowy Ciepło Procesy termodynamiczne Proces kwazistatyczny Procesy odwracalne i nieodwracalne Pokazy doświadczalne W. Dominik Wydział Fizyki UW Termodynamika

Bardziej szczegółowo

Chemia - laboratorium

Chemia - laboratorium Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 01/1 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 1-617-59 Katedra Fizykochemii

Bardziej szczegółowo

XIII Konkurs Chemiczny dla Uczniów Szkół Średnich Etap II rozwiązania zadań

XIII Konkurs Chemiczny dla Uczniów Szkół Średnich Etap II rozwiązania zadań XIII Konkurs Chemiczny dla Uczniów Szkół Średnich Etap II rozwiązania zadań UWAGI OGÓLNE: Za błędy w obliczeniu masy molowej -50% pkt. Za duże błędy rachunkowe -50 % pkt. Jeśli zadanie składało się z kilku

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z bionanostruktur. Prowadzący: mgr inż. Jan Procek Konsultacje: WT D- 1 8A

Laboratorium z bionanostruktur. Prowadzący: mgr inż. Jan Procek Konsultacje: WT D- 1 8A Laboratorium z bionanostruktur Prowadzący: mgr inż. Jan Procek Konsultacje: WT 9.00-10.00 D- 1 8A Regulamin Studenci są dopuszczeni do wykonywania ćwiczenia jeżeli posiadają: Buty na płaskim obcasie, Fartuchy,

Bardziej szczegółowo

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016

VIII Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2015/2016 III Podkarpacki Konkurs Chemiczny 015/016 ETAP I 1.11.015 r. Godz. 10.00-1.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 (10 pkt) 1. Kierunek której reakcji nie zmieni się pod wpływem

Bardziej szczegółowo