1 3/2012. Zarządzanie budżetem domowym, polecamy. czyli realizujemy noworoczne postanowienia. W tym numerze. eusługi

Transkrypt

1 1 3/2012 Zarządzanie budżetem domowym, czyli realizujemy noworoczne postanowienia W tym numerze polecamy Praktycznie każdego dnia podejmujemy decyzje o zakupie jakiegoś dobra bądź usługi. Może być to bilet komunikacji miejskiej czy też pieczywo w pobliskiej piekarni. Jednak każdy z tych wyborów wiąże się z wydatkowaniem, czyli pomniejszaniem posiadanych środków pieniężnych. Czasem może nam się wydawać, że danego dnia nie wydaliśmy ani złotówki i tu jesteśmy w błędzie, bowiem za zużywany prąd czy gaz także trzeba zapłacić. I jak tu można pogodzić ograniczony zasób posiadanego pieniądza z mnogością naszych potrzeb? Odpowiedź jest prosta trzeba umiejętnie gospodarować środkami pieniężnymi. Najczęściej pochodzą one z wynagrodzenia za pracę, emerytury, renty, zasiłku, dochodu z gospodarstwa rolnego, stypendium czy np. kieszonkowego od członka rodziny. Otrzymać środki to jedno właściwie je wydać, to drugie. Jest pewne, że wcielona w życie samodyscyplina i umiejętność planowania przynosi korzyści przez dalsze lata. Przedstawię Czytelnikowi kilka prostych zasad, które pomogą mu ten cel osiągnąć. Analiza i planowanie potencjalnych potrzeb w przyszłości Systematycznie, w ostatnią niedzielę miesiąca należy zaplanować większość wydatków na następny miesiąc. Wskazane jest także, aby odnotować przychodzące nam do głowy wydatki w najbliższym kwartale i półroczu. Analogicznie należy postąpić z oczekiwanymi dochodami, które w najbliższym okresie mamy otrzymać. W taki sposób powstanie nasz budżet (plan dochodów i wydatków). Następnie możemy sprawdzić, czy środki, jakie zgromadzimy, wystarczą na pokrycie wszystkich zaplanowanych wydatków. W tym celu należy odjąć wydatki od dochodów, które przypadają na dany okres. Gdy wynikiem takiego działania będzie dodatnia kwota środków, to sytuacja finansowa naszego gospodarstwa domowego jest dobra. Pozostają wtedy środki na nieuwzględnione w zapisanym planie potrzeby i na oszczędności (inwestycje). Do takiej sytuacji należy dążyć, gdyż podstawową zasadą umiejętnie skonstruowanego budżetu jest stan, w którym wydatki są mniejsze od uzyskiwanych dochodów. Natomiast w momencie, gdy zapisane wydatki przewyższają dochody należy zastanowić się, w jaki sposób można rozwiązać taką sytuację. Możliwości jest kilka: jeśli potrzeba nie jest niezbędna, (np. nowa lampa do kuchni) można przenieść ją na okres późniejszy, gdy będziemy posiadać już środki na jej zrealizowanie; czasami możemy poszukać dodatkowych źródeł dochodu (dodatkowa umowa zlecenie, umowa o dzieło, sprzedaż niepotrzebnych przedmiotów itd.); można także udać się do instytucji finansowej (np. SKOK Piast) i uzyskać informacje na temat oferty pożyczkowej. Czasami niezbędne będzie przedstawienie określonej dokumentacji, stąd dobrze jest to zrobić z wyprzedzeniem, aby zaplanowany wydatek terminowo został zrealizowany. Na etapie planowania wydatków należy być daleko przewidującym. Dla przykładu, jeśli wiadome nam jest, że proszek do prania, tak jak i oliwa z oliwek skończy się w ciągu 2 miesięcy, to należy to zapisać. Jeśli mamy regulować jakieś płatności, za energię, gaz, czynsz, ubezpieczenie i znamy już orientacyjnie datę ich przeprowadzania, także należy to oznaczyć. W taki sposób dowiemy się, w jakiej części miesiąca będziemy potrzebowali środków na ich zrealizowanie. Co więcej zaznaczenie w kalendarzu nie pozwoli nam o tej płatności zapomnieć. Sztuka wydawania Oszczędności szukamy wszędzie. Przed wyjazdem na duże zakupy robimy stosowną listę, gdzie uwzględniamy zarówno bieżące potrzeby, jak i te zaplanowane w naszym budżecie. Lista pozwoli nam w pewnym stopniu kontrolować wydawanie pieniędzy, bo jak sam Czytelnik wie w sklepach czai się wiele pokus. W marketach zwyczajowo są różnego typu promocje, zatem wskazane jest zapoznanie się z gazetkami pro- dokończenie na str. 5 eusługi Wychodząc na przeciw oczekiwaniom internautów, proponujemy eusługi. Nieruszając się z domu, możemy zarządzać własnymi finansami. Jak? Czytaj całość str. 2 Rodzina na swoim Zapraszamy do lektury drugiej części artykułu poświęconego programowi Rodzina na swoim. Wyjaśniamy, jakie warunki należy spełnić i jak działa system dopłat do oprocentowania kredytu. Czytaj całość str. 7 Wiadukty północy Budowa monumentalnych wiaduktów uwarunkowana była względami propagandowymi. Miała pokazać kunszt budowniczych i zamożność państwa pruskiego. Gdzie można je zobaczyć? W Polsce właśnie! Czytaj całość str. 9 reklama

2 2 Komentarz zadzwoń Od redakcji Szanowny Czytelniku! Początek nowego roku to czas postanowień. Co roku miliony ludzi przygotowują listy rzeczy do zrobienia w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Najczęściej postanawiamy zacząć dbać siebie poprzez zmianę diety i zapisanie się na siłownię lub fitness. Postanawiamy zerwać ze szkodliwymi nałogami, nauczyć się tańczyć, uruchomić nowy biznes, zmienić pracę lub odkładać pieniądze na wakacje. Aby ułatwić spełnienie ostatniego z wymienionych postanowień, mamy dla naszych Czytelników obszerny artykuł o zarządzaniu domowym budżetem, który otwiera 13. wydanie Skokowicza. Autor radzi, jak wydawać pieniądze, aby jak najwięcej zostało ich na koncie. Najlepiej, kiedy jest to konto Plus w SKOK Piast, które łączy w sobie zalety standardowego konta z kontem oszczędnościowo-rozliczeniowym. Innym sposobem na oszczędzanie, a nawet na pomnażanie swoich oszczędności jest ulokowanie pieniędzy na określony procent. Taką lokatę w naszej Kasie można założyć bez wychodzenia z domu. Jedyne czego potrzebujemy to komputer z dostępem do Internetu. O tym, co jeszcze internautom (i nie tylko im) ma do zaoferowania SKOK Piast przeczytają Państwo wewnątrz tego numeru. Ponieważ jako redakcja Skokowicza postanowiliśmy nie zmieniać się (za bardzo), mamy dla Państwa jak zwykle aktualności z naszej Kasy, historie piastowskie, porady, wypróbowane przepisy kulinarne i oczywiście krzyżówkę. Otrzymaliśmy rekordową liczbę kart pocztowych z rozwiązaniami poprzedniej za wszystkie serdecznie dziękujemy. Nazwiska laureatów znajdą Państwo nad kolejną krzyżówką. Dziękujemy za wszystkie listy tradycyjne i elektroniczne, najciekawsze jak zwykle publikujemy. Poza tym mamy kilka nowych działów, w których będziemy starali się opowiedzieć o tym, co najlepsze, najpiękniejsze i dobre, bo polskie! Wracając do noworocznych postanowień według internautów najczęściej wymienianym postanowieniem na 2012 rok jest być szczęśliwym! Tego właśnie Czytelnikom (i redakcji) Skokowicza życzymy. W imieniu całego zespołu redakcyjnego zapraszam do lektury. Marta Nowakowicz-Jankowiak eusługi, czyli SKOK Piast w Internecie Internet, jeden z najdoskonalszych wynalazków XX wieku, stał się niemalże chlebem powszednim dla współczesnej ludzkości. Uzależnieniem, od którego prawdziwym koneserom sieci trudno się oderwać. Stał się czymś, co może bezpośrednio wpłynąć na nasz stan emocjonalny, uczucia czy nawet zachowanie. Pokuszę się o nazwanie go mianem wyimaginowanego potwora, który w banalnie prosty sposób potrafi wkraść się w życie, zmieniając nasze poglądy na świat, ludzi czy nawet religię. Jak opisała to Patricia Wallace, w swojej książce Psychologia Internetu : Niegdyś środek komunikacji dla wtajemniczonych, z którego korzystali tylko naukowcy, dziś jest obecny w niemal wszystkich dziedzinach ludzkiej aktywności: od robienia zakupów po seks i od gromadzenia informacji po spiskowanie. Wykorzystujemy go od kontaktowania się z przyjaciółmi i współpracownikami, wyszukiwania najkorzystniejszych ofert kupna lub sprzedaży, zbierania i wymieniania się informacjami, nawiązywania nowych znajomości, spiskowania, a nawet (...) do rozmawiania ze zwierzętami. Coś o lokatach Internet ma swoje wady, ale również zalety. Jedną z nich jest możliwość zarządzania swoimi funduszami. I tak, siedząc w ciepłych kapciach, możemy założyć sobie lokatę i sprawdzać, jak nasze fundusze rosną, nie wychodząc z domu. Lokata, o której mówię to tak zwana elokata w SKOK Piast. Wystarczy wpłacić minimum 500 zł na 3, 6, 9 lub 12 miesięcy i cieszyć się korzystnym oprocentowaniem. Okres w miesiącach oprocent. oprocent. zmienne stałe 3 mies. 5,75% 5,65% 6 mies. 5,95% 5,80% 9 mies. 6,10% 5,95% 12 mies. 6,35% 6,10% Po upływie okresu, na który lokata została zawarta, posiadacz może wypłacić środki lub automatycznie przedłużyć ją na taki sam okres. Łatwo, szybko i przyjemnie. Usługa eskok Zadaniem usług internetowych Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej Piast jest przybliżenie zaawansowanym użytkownikom jak i początkującym adeptom Internetu, funkcji jaką pełni eskok wobec swoich członków. Ponieważ prawdą jest, iż nasze usługi internetowe są na tyle przystępne, że każdy członek bez względu na wiek, może łatwo nauczyć się ich obsługi, surfując po eskoku. Czym tak naprawdę jest eskok? Jest to usługa, która wychodząc naprzeciw oczekiwaniom swoich członków, powstała 3 sierpnia 2009 roku. Pozwala ona na zarządzanie swoim kontem osobistym w Internecie, oszczędzając przy tym cenny czas i pieniądze. Dzięki tej usłudze, możemy bezpłatnie podejrzeć stan swojego konta 24 h na dobę 7 dni w tygodniu, zrealizować przelew (jednorazowy, cykliczny lub z datą przyszłą) czy założyć stałe płatności. Daje to możliwość szczegółowego planowania wydatków, a dzięki temu sprawnego zarządzania swoim domowym budżetem. Nie ma się czego bać usługi eskok są tanie i w pełni bezpieczne, co gwarantują najnowsze systemy informatyczne, potwierdzone międzynarodowym certyfikatem Thawte. Ponadto, logując się do swojego konta, na stronie eskok, po prawej stronie portalu, znajdziemy 6 porad dotyczących logowania się (m.in. informacje dotyczące hasła internetowego czy bezpiecznego wylogowania się). W razie jakichkolwiek problemów lub wątpliwości warto pamiętać, że nasi pracownicy chętnie pomogą rozwiązać każdy problem naszego członka. Wystarczy zadzwonić pod numer telefonu lub Internetowe usługi naszej Kasy niestety mają jednak małą wadę zakładając konto internetowe, nie trzeba przychodzić do oddziałów, a co za tym idzie, spotkać się z uroczymi i uśmiechniętymi pracownikami SKOK Piast. reklama Podsumowując Skład redakcyjny: Redaktor naczelna: Zespół redakcyjny: Adres redakcji: Adres Skład i produkcja: Marta Nowakowicz-Jankowiak Michał Siewior, Marcin Szymoniak, Alicja Nagi, Jacek Pyrek, Grażyna Raczycka, Agata Gawęda, Piotr Łosik, Monika Czorniej, Alicja Nowakowska Natalia Zajas, Bogdan Zając Skokowicz, ul. Nowokościelna 35, Tychy redakcja@skokpiast.pl ARF design, Więcej informacji na temat lokaty oraz eskoku, uzyskasz od pracowników w naszych oddziałach SKOK Piast, na stronie internetowej www. skokpiast.pl oraz pod nr. infolinii lub (0,37 zł + VAT za min. połączenia). Natalia Zajas

3 Braniewski SKOK Piast i Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy Aktualności SKOK Piast Podwójna korzyść Kasa Piast w Lędzinach 3 Gramy z pompą! Zdrowa mama, zdrowy wcześniak, zdrowe dziecko, czyli na zakup najnowocześniejszych urządzeń dla ratowania życia wcześniaków oraz pomp insulinowych dla kobiet ciężarnych z cukrzycą. Takie było przewodnie hasło jubileuszowego, bo dwudziestego finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, w którym od kilkunastu lat, czyli już tradycyjnie uczest- Zmiana na lepsze w SKOK Piast w Otwocku Z uwagi na stale zwiększającą się ilość Członków, w trosce o zapewnienie większego komfortu obsługi w naszej placówce, oddział SKOK Piast w Otwocku, znajdujący się do tej pory przy ul. Powstańców Warszawy 3, został przeniesiony na ul. Andriollego 36/11. niczy braniewska Kasa Piast W dniu finału zaszczytną rolę przedstawiciela naszej placówki pełniła firmowa maskotka Orlik która oprócz pozowania do zdjęć z mieszkańcami Braniewa, uczestniczyła aktywnie przy licytacji podarowanych na cel Orkiestry gadżetów i zabawiała dzieci podczas imprez odbywających się w Braniewskim Centrum Kultury. Aktywność naszego Orlika można zobaczyć w krótkim filmiku emitowanym w te- Chcemy być bliżej społeczności lokalnej, dlatego uznaliśmy, że oddział w centrum będzie dobrą inwestycją. Zmiana lokalizacji ułatwi dostępność dla każdego mieszkańca Otwocka i okolic. Parking przed oddziałem i mieszczący się naprzeciwko przystanek autobusowy ułatwią dostęp do naszej Kasy. Oficjalne otwarcie nowej placówki nastąpiło w poniedziałek 7 listopada Atrakcji nie brakowało. Wesoła maskotka SKOK Piast orzeł (zwany też Orlikiem lub Piastkiem) rozdawała dzieciom balony i chętnie pozowała do zdjęć. Pracownik SKOK Piast przebrany w firmowy strój śnieżynki rozdawał drobne gadżety i zapraszał przechodniów do oddziału. Ale to nie wszystko. Rzeczą najistotniejszą i wzbudzającą za- lewizji lokalnej Braniewo 24 oraz na stronie internetowej braniewiak.pl. Warto zajrzeć znajdą tam Państwo obszerną galerię zdjęć z XX Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Zebrane w dniu finału w Braniewie pieniądze kwota ,34 zł zostanie przez Wielką Orkiestrę przeznaczona na zakup najnowocześniejszych urządzeń dla kobiet ciężarnych z cukrzycą. Grażyna Raczycka interesowanie są dobre warunki oferowanych usług, dlatego śmiało mogę polecić skorzystanie z atrakcyjnie oprocentowanych pożyczek i lokat. Zachęcam również do skorzystania z oferty bezpłatnych przelewów za czynsz i prąd dla Członków Kasy Piast. Mam nadzieję, że oddział w nowej odsłonie przypadnie Państwu do gustu. Każdy u nas otrzyma bezpłatną poradę finansową, dowie się, jak obniżyć swoje raty, jak Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa Piast w Lędzinach posiada aż 2 oddziały. Pozostałe instytucje finansowe w tym mieście nie mają więcej niż jedną placówkę. ulokować oszczędności oraz skorzystać z bezpłatnych przelewów za prąd i czynsz. Serdecznie zapraszamy do nas wszy stkich dotychczasowych Członków, jak i osoby, które szukają pewnej i sprawdzonej instytucji finansowej z polskim kapitałem. Nowa placówka w centrum Otwocka, ul. Andriollego 36/11, tel: Monika Czorniej Ten fakt świadczy o dużej popularności Kasy Piast wśród mieszkańców miejscowości wspominanej już przez ojca polskiej historiografii Jana Długosza. Pierwszy oddział jest umiejscowiony przy ul. Lędzińskiej 1 w centrum handlowym, a jego liderem jest pani Zuzanna Nowotarska Naszym największym atutem są przystępne produkty finansowe oraz miła i kompetentna kadra, która zawsze swoich Członków wita uśmiechem. Nasi Członkowie szczególnie chwalą sobie pożyczkę chwilową tzw. chwilówkę, którą cechuje minimum formalności i prostota obsługi mówi lider. A każdego roku mamy przyjemność spotykać się z mieszkańcami na uroczystym święcie miasta w maju kończy Zuzanna Nowotarska. Drugi oddział znajduje się na terenie KWK Ziemowit, jest to największa kopalniawęgla kamiennego w Polsce. Kierownikiem Oddziału 2 jest pani Anna Kocurek. Nasza Kasa jest instytucją finansową pierwszego wyboru wśród pracowników kopalni. Z pewnością o tym sukcesie zadecydowała jakość oferty pożyczkowej oraz jej dostępność, a także w 100% polski kapitał. Dużą popularnością cieszy się konto osobiste tzw. IKS+ z kartą płatniczą systemu Visa oraz zleceniami stałymi, dzięki którym regulowanie rachunków stało się proste. Do dyspozycji pracowników kopalni jest bankomat przy bramie głównej KWK Ziemowit. Pomagamy także osobom, które mają problemy ze spłatą swoich zobowiązań, oferując pożyczkę oddłużeniową tzw. konsolidację. Pożyczka konsolidacyjna Kasy Piast jest kołem ratunkowym dla osób, które nie dają sobie rady ze spłatą kilku zobowiązań (np. karty kredytowej, rat kredytów oraz limitów odnawialnych w Ror). Nowa rata jest zawsze niższa niż suma wszystkich poprzednich, dzięki rozłożeniu spłaty na dłuższy okres mówi Kierownik Oddziału. Jesteśmy razem z pracownikami KWK Ziemowit co roku na rajdzie PTTK Koła Ziemowit, sponsorujemy Barbórkowe karczmy piwne czy spotkania seniorów KWK Ziemowit uzupełnia Anna Kocurek Serdecznie zapraszam do naszych oddziałów SKOK Piast w Lędzinach, gdzie zawsze spotkają się Państwo z fachowym doradztwem oraz życzliwością pracowników. Oddział 1 przy ul. Lędzińskiej 1 czynny od 8:45 do 16:15, tel Oddział 2 przy ul. Pokoju 4 (teren KWK Ziemowit) czynny od 6:35 do 14:05, tel Jacek Pyrek

4 4 Aktualności SKOK Piast zadzwoń Atrakcyjne Konto Plus w SKOK Piast Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego Każdy, kto założył sobie konto bankowe szybko przekonuje się, że bez rachunku nie da się funkcjonować we współczesnym świecie. Jest to duża oszczędność czasu, nie trzeba go tracić, niepotrzebnie stojąc w kolejkach do kas pocztowych bądź bankowych. Mimo iż nasze oszczędności nie są trzymane w domu, to zachowujemy kontrolę nad nimi. SKOK Piast posiada w swojej ofercie konto osobiste IKS Plus. Jest to połączenie konta oszczędnościowo rozliczeniowego (ROR) i IKS Standard w jedno konto. Daje ono dostęp do wielu możliwości. Na przykład możemy mieć dostęp do swoich środków za pomocą internetowej usługi eskok. Pozwala ona na korzystanie z rachunku z każdego miejsca na świecie, całodobowo za pomocą internetu. Dlatego konto z dostępem przez internet to naprawdę wygoda dla użytkownika. Za korzystanie z takiego konta SKOK Piast nie pobiera dodatkowych opłat. Również przelewy wykonywane przez internet są bezpłatne. Oferta dostępna jest dla każdego, w każdym oddziale SKOK Piast. Kolejną zaletą konta jest możliwość dostępu do swoich środków za pomocą karty VISA. Umożliwia ona dokonywanie bez prowizji płatności bezgotówkowych, a także wypłatę gotówkową w bankomatach sieci SKOK 24 oraz w innych bankomatach. W punktach cashback można wygodnie podjąć niewielkie kwoty pieniędzy (do 200 zł) z kasy sklepowej, w supermarkecie, na stacji benzynowej, przy okazji płacenia kartą za codzienne zakupy. Takich placówek detalicznych w Polsce jest już bardzo dużo. Natomiast adresy bankomatów sieci SKOK 24 można odnaleźć na naszej stronie internetowej Instytucją służącą pomocą w razie na przykład utraty karty czy zagubienia kodu PIN jest Centrum Kart SKOK działające całodobowo. Ponadto członkowie posiadający Konto Plus oraz kartę VISA mogą ubiegać się w SKOK Piast o linię pożyczkową, która w części przyznanego limitu jest nieoprocentowana. Dla klientów ze stałym wpływem wynagrodzenia na konto Plus przysługuje preferencja w postaci możliwości obniżenia oprocentowania kredytu. Nie muszą oni także dostarczać zaświadczenia o dochodach. W przypadku posiadanego kredytu można zlecić spłatę comiesięcznej raty bezpośrednio z konta. Dzięki zleceniom stałym nie trzeba pamiętać o opłacaniu rachunków. Dzięki nim rachunki płacą się same. Pełną kontrolę i dostęp do przeprowadzonych transakcji na swoim rachunku klient zachowuje, otrzymując wyciągi bankowe. Zalety posiadania konta osobistego są tak duże, że z pewnością przyniesie nam ono same korzyści. SKOK Piast zaprasza po szczegóły oferty do swoich oddziałów oraz do kontaktu telefonicznego pod nr infolinii lub Alicja Nowakowska Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) to dodatkowa, dobrowolna możliwość oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru. Opisywane w niniejszym artykule rozwiązanie zostało wprowadzone ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych. Przepisy obowiązują od 1 stycznia 2012 roku. Koncepcja IKZE jest podobna do konstrukcji Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE) funkcjonujących w systemie blisko 8 lat. Najważniejsze różnice zostały przedstawione poniżej. Kwestia opodatkowania W IKZE można odliczyć wpłaty na indywidualne konto od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Dopiero po zakończeniu okresu oszczędzania późniejsza wypłata z IKZE, zwrot zgromadzonych środków czy wypłata zaoszczędzonych środków z IKZE na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci osoby oszczędzającej, będzie podlegała opodatkowaniu PIT według obowiązującej skali podatkowej. W przypadku IKE środki wpłacane są na konto już po opodatkowaniu, a wypłata (po spełnieniu określonych warunków) zarówno dla oszczędzających, jak i uprawnionych jest zwolniona z podatku dochodowego. Procentowy limit wpłaty rocznej W roku kalendarzowym dobrowolne wpłaty dokonywane na IKZE nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej równowartości 4% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za rok poprzedni. Przewidziano też odstępstwo od tej zasady dla osób osiągających niskie dochody umożliwiono dokonanie w roku kalendarzowym wpłat na IKZE do wysokości 4% równowartości 12-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę w poprzednim roku kalendarzowym. Należy tu podkreślić, iż każdy uczestnik tego systemu ma określony indywidualny poziom, jaki może wpłacić na konto, natomiast maksymalna wpłata na IKE jest ustalana kwotowo i jest jednakowa dla wszystkich. Wypłata z IKZE Wypłata środków zgromadzonych na IKZE może wystąpić w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, identycznie jak przy IKE w przypadku śmierci oszczędzającego na wniosek osoby uprawnionej. Po drugie, na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat i pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych. Zarówno wypłaty środków z IKE i IKZE mogą odbywać się w formie jednorazowej albo ratalnej. Warto w tym miejscu zauważyć, iż zgodnie z zapisami ustawowymi wypłata z IKE może nastąpić wcześniej niż z Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego. Od początku 2012 roku produkty IKZE mogą oferować fundusze inwestycyjne, banki, podmioty prowadzące działalność maklerską, zakłady ubezpieczeń na życie, dobrowolne fundusze emerytalne (utworzone przez powszechne towarzystwo emerytalne). W zależności od instytucji, opisywane rozwiązania mogą funkcjonalnie się między sobą różnić, jednak przywileje i ograniczenia wynikające z ustawy będą takie same. Identyczny jest też cel gromadzenie oszczędności w celu poprawienia jakości życia, będąc w wieku emerytalnym. W tym miejscu można także napisać o przyszłej możliwości transferu środków pomiędzy różnego typu instytucjami prowadzącymi IKZE. Ustawodawca nawet zachęca do tego posiadaczy IKE bowiem do końca 2012 roku można przenieść środki bez płacenia podatku, nawet więcej, można odliczyć tę wpłatę od dochodu uzyskiwanego w danym roku i przez to zapłacić mniejszy podatek dochodowy od osób fizycznych. Jeśli ta kwota transferu przekroczy limit wpłat na dany rok, nadwyżka ta będzie podlegała odliczeniu w latach kolejnych. Na koniec chciałbym podkreślić Czytelnikowi rolę wprowadzanego produktu. Już sam Ustawodawca tworzy nowe rozwiązania w celu nakłonienia obywateli do czynienia oszczędności na przyszłe wydatki. Obniżanie podstawy opodatkowania wydaje się być zachętą do skorzystania z takiego produktu. To czy z niego skorzystamy, czy z innego (np. Rachunku Systematycznego Oszczędzania, który można założyć w SKOK PIAST) jest sprawą wtórną. Ważne jest, by już zacząć odkładać na przyszłe potrzeby (w tym i te, które mogą się pojawić po osiągnięciu wieku emerytalnego). Piotr Łosik

5 Porady SKOK Piast 5 Zarządzanie budżetem domowym dokończenie ze str. 1 mocyjnymi i przekalkulowanie opłacalności produktów takiej oferty. Należy przy tym rozważnie podchodzić do reklam produktów, gdyż nie każdy zakup jest korzystny. Te same produkty mogą różnić się ceną w dwóch sklepach, więc czasem warto sprawdzić, czy nie jest bardziej opłacalne przejechać np. 2 km i zrobić zakupy w innym miejscu. Będąc już w sklepie, w pierwszej kolejności wkładamy do koszyka produkty z listy (przy okazji sprawdzamy cenę), które mogą nam być potrzebne w niedalekiej przyszłości. Po powrocie do domu możemy uzupełnić w budżecie na przyszły miesiąc(e) sprawdzoną cenę np. proszku do prania. Będziemy wiedzieć, ile nas będzie on kosztował. Co więcej, może się zdarzyć, że do momentu wyczerpania się obecnie posiadanego proszku, będziemy w sklepie i będzie on w promocyjnej cenie. Taki zakup da nam dodatkowe oszczędności. Choć dobra i usługi drożeją (zjawisko inflacji) należy tutaj zaznaczyć, że nie chodzi o dokonywanie przesadnych zakupów na zapas, gdyż jest to zamrażanie pieniędzy w towarach, które mogą z czasem stracić świeżość lub ważność (czyli wydane środki będą zmarnowane). reklama W przypadku zakupów o większej wartości (np. sprzęt AGD) należy zapoznać się z opiniami obecnych posiadaczy, dobrze przemyśleć ów zakup. Zwyczajowo zamierza się z niego korzystać przez wiele lat, zatem trzeba dokonać takiego wyboru, aby towar spełniał nasze wymagania i był dobrej jakości. W zakresie płacenia rachunków np. za media, zasugeruję Czytelnikowi ich terminowe opłacanie. Znaczy nie później, ale i ważne niezbyt wcześnie (najwcześniej 3 dni przed terminem). Większość z nich, jak nie wszystkie, powinny mieć najwyższy priorytet. W naszym domowym budżecie muszą znaleźć się środki do realizacji tych zobowiązań. Najtaniej płatności realizować bezpośrednio przelewem z konta (za pomocą bankowości elektronicznej), jednak mam świadomość, że może to sprawiać trudność niektórym osobom. Co więcej, gdy wiemy o zbliżającej się dużej płatności np. kończy się umowa ubezpieczenia OC samochodu mamy czas, aby skalkulować składkę na nowy okres u kilku ubezpieczycieli. Możemy porównać ją z oferowaną przez obecne Towarzystwo Ubezpieczeniowe i wybrać opcję najkorzystniejszą. Mając czas, jesteśmy w stanie dokonać lepszego wyboru, a bez odpowiedniego planu najprawdopodobniej byśmy o tym zapomnieli i automatycznie przedłużyli umowę. Takie działanie z kolei nie daje nam szansy na wygospodarowanie dodatkowych środków w naszym budżecie. Sztuka oszczędzania W sytuacji, gdy z naszych obliczeń będzie wynikało, iż pozostaną wolne środki pieniężne, wtedy należy pomyśleć o ich zagospodarowaniu. W takich sytuacjach rozsądnym jest powstrzymanie się od dodatkowej konsumpcji i przeznaczenie części tej kwoty na oszczędności. Będą one stanowiły poduszkę bezpieczeństwa w przypadkach losowych lub też środki na przyszłe, zaplanowane wydatki. Niektórzy sami ustalają sobie minimalny próg comiesięcznych oszczędności, np % otrzymywanych dochodów. Pozostałą część środków można spożytkować na dowolny cel. Warto także zadbać o własny rozwój i samorealizację. Co tutaj ważne, ta część środków powinna być wykorzystywana w ostatniej kolejności, gdyż czasem trzeba nam będzie zrezygnować z przyjemności na rzecz ważniejszych wydatków. Te odłożone środki należy dobrze ulokować czyli zadbać o to, aby z okresu na okres tych środków nam przybywało. Stąd też, gdy posiadamy nadwyżkę środków w domu w przysłowiowej skarpecie, to środki te nam nie pracują. Ile włożyliśmy, tyle będzie. Z drugiej strony, zjawisko inflacji powoduje, iż realnie są one mniej warte, gdyż za tę samą kwotę będziemy mogli kupić mniej produktów w przyszłości. W momencie gdy oszczędności wpłacimy na oprocentowany rachunek lokaty terminowej, po okresie doliczone zostaną nam odsetki od wpłacanej kwoty. Zazwyczaj oprocentowanie lokaty jest wyższe niż stopa inflacji, co za tym idzie, realnie nie tracimy, a nawet zarabiamy. Przy tym warto przed założeniem lokaty zorientować się, która instytucja oferuje najlepsze warunki i ma najwyższe oprocentowanie, gdyż będzie ona w stanie wypracować najwięcej. Środki można też zainwestować na inne sposoby, jednak często wiążą się one z ponoszeniem ryzyka i prawdopodobieństwem utraty części (w skrajnych przypadkach całości) z nich. Podczas zakładania lokat, można mieć także na uwadze terminy ich zapadania (daty końca lokat) i skorelować je z terminami zaplanowanych wydatków czy terminami płatności rachunków. Naliczone odsetki od oszczędności mogą wtedy pokryć część lub całkowitą kwotę naszych zobowiązań. W przypadku, gdy do realizacji zaplanowanych wydatków posiłkujemy się środkami instytucji finansowych w postaci pożyczek, trzeba mieć na uwadze fakt spłacania rat od tych zobowiązań. Ale i tu można szukać oszczędności. Po pierwsze, należy porównać RRSO (Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania) i wybrać ofertę najlepszą. Po drugie, gdy już spłacamy kilka pożyczek i kredytów w różnych instytucjach, możemy zastanowić się nad produktem pożyczki konsolidacyjnej, gdyż w ten sposób kilka różnych rat będziemy mogli zmienić w jedną, a przy tym prawdopodobnie niższą. Sztuka oszczędzania to także umiejętne korzystanie z dotychczas posiadanych dóbr, ich szanowanie i dbanie o nie. Gdy sprzęt, który mamy na wyposażeniu mieszkania czy domu używany jest zgodnie z przeznaczeniem oraz stosujemy się do zapisów zawartych w instrukcji, to będzie on dłużej nam służyć. Nie będzie trzeba przy tym ponosić kosztu zakupu kolejnego przedmiotu. Przy tym należy także wspomnieć o mediach: o zużywaniu energii elektrycznej, wody, gazu itd. Chcąc przewietrzyć mieszkanie, zakręćmy grzejnik i zaraz po tym działaniu zamknijmy szczelnie okno. Chcąc porozmawiać z niedaleką sąsiadką, zadzwońmy i umówmy się na spotkanie przy herbacie, a nie rozmawiajmy długo przez telefon. W najczęściej oświetlanych pomieszczeniach zastosujmy żarówki energooszczędne. Wypada tutaj podkreślić, że wpływ na oszczędności mają tutaj wszyscy członkowie naszego gospodarstwa domowego, stąd warto uczyć się sztuki oszczędzania i wpajać jej zasady od najmłodszych lat. Podsumowanie Z Nowym Rokiem można pokusić się na wprowadzenie pewnych zmian organizacyjnych w naszym życiu. Konsumpcja dóbr i usług pomniejsza posiadane ograniczone zasoby. Gdy wydatki będą umiejętnie planowane, możliwe są do osiągnięcia pewne oszczędności. Co prawda, w celu zarządzania domowym budżetem stworzono już odpowiednie oprogramowanie komputerowe, jednak w zupełności wystarczy: kalendarz, długopis, kartka papieru oraz odrobina czasu i chęci. SKOK Piast posiada atrakcyjne produkty służące do realizacji celu zarządzania opisywanego w tym poradniku. Dla chcących pomnażać zaoszczędzone środki mamy korzystnie oprocentowane lokaty terminowe; dla ludzi systematycznych rachunek RSO Plus; dla tych, którzy planują sfinansować określone potrzeby, a nie posiadają wystarczającej ilości środków produkty pożyczkowe. Trzeba tylko podjąć działania wystarczy przyjść do oddziału Kasy i zapoznać się z ofertą. Do czego gorąco Czytelnika zachęcam. Piotr Łosik

6 6 Porady SKOK Ubezpieczenia zadzwoń Twoje oszczędności w SKOK są bezpieczne Zbiorowe ubezpieczenie depozytów od TUW SKOK Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK (jeden z podmiotów marki SKOK Ubezpieczenia) gwarantuje wypłatę oszczędności każdego członka SKOK w 100% do kwoty EURO. Jako członek SKOK Piast nie ponosisz z tego tytułu żadnych kosztów, gdyż składkę płaci za Ciebie Twoja Kasa. Podobnie jak w banku Ustawa o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo- Kredytowych stanowi, że w Kasach działa odrębny system gwarancji dla depozytów, oceniany przez specjalistów jako równie skuteczny co bankowy. Tworzony jest on w sposób analogiczny do bankowych funduszy gwarancyjnych. System gwarantowania depozytów w SKOK spełnia wymagania określone Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 94/19/WE z dnia 30 maja 1994 roku w sprawie systemów gwarancji depozytów. Własny, ale kontrolowany przez Państwo Kasy mają własny, odrębny od banków system gwarancji dla depozytów, który podlega państwowej kontroli i jest uznawany przez struktury Unii Europejskiej. Depozyty złożone w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych są chronione przez Program Ochrony Depozytów Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych prowadzony przez: 1. Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową (KSKOK), Krajowa SKOK pełni funkcje nadzorcze i stabilizujące w oparciu o Fundusz Stabilizacyjny tworzony ze składek płaconych przez wszystkie Kasy. Zgromadzone w ten sposób środki mogą być wykorzystywane do udzielania pomocy Kasom, które mają problemy z płynnością i zapobiegania w ten sposób potencjalnym upadłościom. 2. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych (TUW SKOK), które ubezpiecza oszczędności członków Kas od maja 1998 roku. TUW SKOK obok drugiego ubezpieczyciela życiowego TU SKOK ŻYCIE SA tworzy markę SKOK Ubezpieczenia, która od wielu lat dostarcza ubezpieczenia na rynek SKOK. TUW SKOK jest towarzystwem ubezpieczeniowym podlegającym nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego, która na bieżąco monitoruje zarówno stabilność finansową tego podmiotu jak i spełnianie przez nie ustalonych przez KNF dla towarzystw ubezpieczeniowych norm w zakresie posiadania odpowiedniego kapitału, szacowania ryzyka itd. TUW SKOK na arenie międzynarodowej Od 2007 roku TUW SKOK jest członkiem European Forum of Deposit Insurance (EFDI). To organizacja, która zrzesza podmioty zajmujące się gwarantowaniem depozytów w krajach europejskich. Przepisy unijne dopuszczają funkcjonowanie więcej niż jednego systemu gwarancji depozytów w każdym kraju np. w Niemczech takich organizacji jest osiem i działają w różnych sektorach systemu finansowego, w Austrii 5 systemów, a we Włoszech 4. W Polsce dwie TUW SKOK i Bankowy Fundusz Gwarancyjny i obie te organizacje są na równych prawach członkami EFDI. To gwarantuje dostęp do bieżącej informacji o rozwoju przepisów prawnych dotyczących gwarancji depozytów, do wymiany doświadczeń. SKOK za pośrednictwem władz EFDI ma możliwość wyrażania swoich opinii czy możliwość wpływania na kształt przyszłych przepisów prawnych, które są tworzone przez Unię Europejską w tym zakresie. Grzegorz Buczkowski, prezes zarządu TUW SKOK i TU SKOK ŻYCIE S.A. (czyli marki SKOK Ubezpieczenia) jest członkiem Komitetu Wykonawczego Rady Dyrektorów AMICE, międzynarodowej organizacji z siedzibą w Brukseli, zrzeszającej spółdzielcze i wzajemne podmioty ubezpieczeniowe w Europie. AMICE to instytucja, która skupia ubezpieczycieli wzajemnych i spółdzielczych z Europy. Ma ponad 120 członków bezpośrednich i 2700 członków pośrednich, którzy łącznie reprezentują ponad 40 procent firm ubezpieczeniowych w Europie. Sektor ubezpieczeń wzajemnych i spółdzielczych w Polsce nie jest zbyt silny, natomiast w Europie stanowi bardzo znaczącą część sektora ubezpieczeniowego. Członkami AMICE są instytucje o ogromnym przypisie składki i bardzo znaczących aktywach, z różnych krajów europejskich. Najwięksi członkowie pochodzą z Francji, Niemiec i Włoch. TUW SKOK jest jednym z dwóch członków z Polski i jednym z niewielu członków z nowych krajów unijnych. Głównym celem AMICE jest współpraca sektora ubezpieczeniowego w Europie w celu wymiany doświadczeń ponad granicami narodowymi i omówienia kluczowych zagadnień i problemów dotyczących planowanych zmian legislacyjnych, regulacyjnych i rozwoju. To ważne! System ochrony oszczędności w SKOK został utworzony bez pomocy publicznej, z inicjatywy Kas zrzeszonych w Kasie Krajowej, z udziałem TUW SKOK. Dzięki niemu żaden członek nie utracił złożonych w SKOK depozytów.

7 Konsument i jego prawa 7 Rodzina na swoim Twój pierwszy kredyt hipoteczny część II 70m 2 dla finansowanego kredytem domu jednorodzinnego - jeżeli kredytobiorcą docelowym jest małżeństwo lub rodzic samotnie wychowujący dziecko, 50 m 2 dla finansowanego lokalu mieszkalnego - jeże- nieruchomości, spośród odstępnych na rynku. Kredyt udzielany jest wyłącznie w złotówkach. Opłaty i stopy procentowe związane z preferencyjnym kredytem mieszkaniowym mogą być różne dla poszczególnych W drugiej części omówienia programu Rodzina na swoim skupimy się na przedmiocie kredytu, czyli nieruchomości, która ma zostać zakupiona ze środków programu oraz na szczegółach związanych z funkcjonowaniem dopłat. I. Co sfinansuje program? Program swoim zakresem obejmuje nieruchomości, różnicując ich cechy ze względu na to czy o kredyt ubiega się małżeństwo (oraz osoby samotnie wychowujące dziecko), czy też osoba samotna (singiel). Gdy ubiegającym się jest małżeństwo lub osoba samotnie wychowująca dziecko, program sfinansuje dopłaty do: zakupu będącego w budowie lub istniejącego domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego - w celu uzyskania odrębnego prawa własności z wyłączeniem nieruchomości, do której docelowemu kredytobiorcy lub osobom, które mogą przystąpić wraz z docelowym kredytobiorcą do podpisania umowy kredytu, w dniu zawarcia umowy kredytu preferencyjnego przysługiwał inny tytuł prawny; zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego; wkładu budowlanego do spółdzielni mieszkaniowej, wnoszonego w celu uzyskania prawa własności zasiedlanego po raz pierwszy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego; budowy domu jednorodzinnego; przeprowadzenia robót budowlanych, w celu uzyskania lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub domu jednorodzinnego. W przypadku singli natomiast program obejmuje: zakup będącego w budowie lub istniejącego lokalu mieszkalnego w celu uzyskania odrębnego prawa własności z wyłączeniem nieruchomości, do której docelowemu kredytobiorcy lub osobom, które mogą przystąpić wraz z docelowym kredytobiorcą do podpisania umowy kredytu, w dniu zawarcia umowy kredytu preferencyjnego przysługiwał inny tytuł prawny; zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego; wkład budowlany do spółdzielni mieszkaniowej, wnoszony w celu uzyskania prawa własności zasiedlanego po raz pierwszy lokalu mieszkalnego; przeprowadzenie robót budowlanych, z wyłączeniem montażu, remontu i rozbiórki obiektu budowlanego, dotyczących budynku mieszkalnego albo budynku lub o innym przeznaczeniu, w celu uzyskania lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość. II. Jakie konkretnie warunki musi spełniać nieruchomość, aby podlegać finansowaniu? Niestety nie każda zakupiona nieruchomość będzie podlegać finansowaniu z programu. Ustawodawca wprowadził szereg obostrzeń, dotyczących powierzchni oraz ceny nieruchomości, co powoduje, że wyboru mieszkania czy też domu należy dokonywać w sposób szczególnie staranny, aby spełniały one następujące wymogi: 1. nieruchomość musi być położona na terytorium Polski, 2. powierzchnia użytkowa nieruchomości nie może przekraczać: 140m 2 dla domu jednorodzinnego, 75 m 2 dla lokalu nabywanego przez małżeństwo lub osobę samotnie wychowującą dziecko, 50 m 2 dla lokalu nabywanego przez singla, 3. cena zakupu (lub koszt budowy) nie może przekroczyć wartości następującego iloczynu: powierzchnia użytkowa lokalu lub domu jednorodzinnego x maksymalny wskaźnik kosztu Wskaźnik kosztu iloczyn średniej arytmetycznej dwóch ostatnio ogłoszonych przez właściwego wojewodę wartości wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1m 2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych, obowiązujących dla gminy, na terenie której położona jest nieruchomość przedstawiona do finansowania kredytem i współczynnika równego 1,0 dla nieruchomości z rynku pierwotnego lub 0,8 dla nieruchomości z rynku wtórnego. Wskaźnik kosztu brany pod uwagę jest wskaźnikiem obowiązującym w lokalizacji nieruchomości na dzień złożenia wniosku o udzielenie kredytu preferencyjnego z dopłatami. III. Jak działa system dopłat w ramach programu? Z dopłat do oprocentowania można skorzystać tylko raz. Są one stosowane od daty dokonania przez kredytobiorcę pierwszej spłaty raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej, pomniejszonej o należną dopłatę. Okres stosowania dopłat nie może przekroczyć 8 lat od daty zastosowania pierwszej dopłaty. Podstawę do naliczenia kwoty dopłat stanowi zadłużenie pozostające do spłaty. Zadłużenie jest brane pod uwagę w całości w przypadku, gdy powierzchnia nieruchomości nie przekracza odpowiednio: li kredytobiorcą docelowym jest małżeństwo lub rodzic samotnie wychowujący dziecko, 30 m 2 dla lokalu mieszkalnego, jeżeli kredytobiorcą docelowym jest singiel. Jeżeli powierzchnia użytkowa nieruchomości przekracza wartości określone w pkt a, zadłużenie jest brane pod uwagę w części obliczanej jako równowartość iloczynu zadłużenia pozostającego do spłaty i wskaźnika powierzchni ustalonego następująco: 70m 2 /wielkości powierzchni użytkowej finansowanego domu jednorodzinnego (małżeństwa i osoby samotnie wychowujące dziecko), 50m 2 /wielkości powierzchni użytkowej finansowanego lokalu mieszkalnego (małżeństwa i osoby samotnie wychowujące dziecko), 30m 2 /wielkości powierzchni użytkowej finansowanego lokalu mieszkalnego (single). Dopłata stanowi 50% kwoty odsetek naliczonych od podstawy naliczenia dopłaty według obowiązującej stopy referencyjnej. Niestety, wyżej przedstawione zasady wyliczeń nie są najprostsze i wymagają znajomości aktualnych wskaźników, o których jest w nich mowa. Warto jest w tym celu skorzystać z wiedzy np. doradców czy choćby biur pośrednictwa nieruchomości, które są w stanie wskazać odpowiednie banków, uprawnionych do udzielania tego typu kredytów, więc warto jest poświęcić nieco więcej czasu i sprawdzić skrupulatnie kilka ofert dostępnych na rynku. Karencja w spłacie kredytu, objętego programem, może wynieść do 6 miesięcy. Dopłaty nie są przyznawane bezwarunkowo i można je stracić m.in. w następujących sytuacjach: uzyskania prawa do nieruchomości z wyjątkiem nabycia go w drodze spadku; zmiany sposobu użytkowania nabytego lokalu na cele inne niż zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych; gdy wraz z zawarciem umowy nie rozwiążemy umowy najmu, zgodnie z zasadami, przedstawionymi w poprzedniej części tego artykułu; gdy kredyt zostanie postawiony w stan natychmiastowej wymagalności. Obydwie części niniejszego artykułu stanowią omówienie najważniejszych zasad, dotyczących programu Rodzina na swoim. Dla pogłębienia swojej wiedzy w zakresie szczegółów, proponuję skorzystać z dostępnych w sieci omówień tego tematu lub z racji na skomplikowany system obliczania wskaźników z pomocy osób, zatrudnionych w instytucjach, które zajmują się doradztwem kredytowym. Marcin Szymoniak

8 8 Polska pierwszych Piastów Historie Piastowskie zadzwoń Krótki rys historyczny pierwszej dynastii królów Polski Leszek I Biały Część I walka o tron Tymczasem książę Lestek wzrastał w latach i mądrości, chłopcem jeszcze będąc zaprawiał się pilnie w łowach. Rychło nabrał w tym sporej wprawy i rwał się do władania bronią. A chociaż nie był jeszcze nawet giermkiem, a cóż dopiero rycerzem, okazywał zawczasu chwalebne znamiona rycerskości. (Wincenty Kadłubek) Leszek Biały był trzecim (lub czwartym według niektórych źródeł) pod względem starszeństwa synem księcia krakowskiego, sandomierskiego i mazowieckiego Kazimierza II Sprawiedliwego oraz księżniczki znojemskiej Heleny. Gdy krakowianie na wiecu w 1194 r. wybrali go na księcia krakowskiego, miał zaledwie siedem lub osiem lat. Ze względu na wiek księcia formalnie regencję sprawowała jego matka Helena Znojemska. Faktu objęcia władzy w Krakowie przez małoletniego księcia nie uznał starszy brat Kazimierza Sprawiedliwego Mieszko III Stary, który w latach był już księciem krakowskim, a dzielnicę stołeczną utracił w wyniku ogólnopolskiego buntu. Do wojny doszło w roku Po stronie juniorów (Leszka i jego młodszego brata Konrada) opowiedział się, oprócz możnych krakowskich, sandomierskich i prawdopodobnie mazowieckich, książę włodzimierski Roman. Mieszkowi Staremu udało się za to zawrzeć układ ze swoim imiennikiem, księciem raciborskim Mieszkiem Plątonogim oraz jego bratankiem - panem Opola - Jarosławem, którzy obiecali wsparcie militarne kampanii. Do największego starcia wojsk doszło 13 września 1195 r. nad Mozgawą. Pierwsza faza bitwy, w której starły się siły wielkopolskie, dowodzone osobiście przez Mieszka Starego i jego syna Bolesława z krakowskimi wojewody Mikołaja i włodzimierskimi Romana, była nierozstrzygnięta i zakończyła się wycofaniem księcia wielkopolskiego, zrozpaczonego po śmierci przeszytego dzidą syna. Również stronnicy Leszka i Konrada ostatecznie zdecydowali się nie organizować pościgu i wrócić do Krakowa, gdyż straty był zbyt wielkie, a poza tym poważne rany odniósł wówczas sprzymierzeniec juniorów, Roman włodzimierski. Nie był to jednak koniec starcia, gdyż wkrótce na pobojowisko przybyły spóźnione oddziały sandomierskie wojewody Goworka, które nie bacząc na swoje szczupłe siły, zaatakowały również spóźnione wojska książąt śląskich Mieszka i Jarosława. Tę drugą fazę bitwy zdecydowanie wygrali Ślązacy, lecz wobec wycofania się Mieszka Starego do Wielkopolski, również jego sojusznicy zdecydowali się na odwrót, uprowadzając wziętego do niewoli wojewodę (Goworek wolność odzyskał dopiero kilka miesięcy później po zapłaceniu okupu). Wycofanie się Mieszka Starego po bitwie mozgawskiej do Wielkopolski umożliwiło Leszkowi (a właściwie regencji) utrzymanie się przy władzy w kolejnych latach. Do formalnej rezygnacji z władzy w Krakowie ze strony Leszka doszło w 1198 roku, kiedy to Mieszko Stary odzyskał władzę w dzielnicy senioralnej dzięki umowie zawartej z Heleną Znojemską (matką Leszka). Ceną, za którą Leszek, Konrad oraz sprawująca władzę w ich imieniu Helena zgodzili się na rządy Mieszka, było uznanie starszego z synów Kazimierza Sprawiedliwego za następcę w Małopolsce oraz oddanie im uzyskanych w 1194 r. Kujaw (według części historyków Mieszko i jego syn Bolesław rządy nad Kujawami objęli już po śmierci Leszka Bolesławowica w 1186 r.). Na podstawie tego porozumienia Mieszko Stary, z krótką przerwą w 1199 r. utrzymał się, jako władca w Krakowie aż do śmierci, która nastąpiła 13 lub 14 marca 1202 r. Po śmierci długowiecznego władcy wielkopolskiego możni krakowscy zaproponowali objęcie dzielnicy Leszkowi Białemu, jednak samo objęcie władzy naznaczone było konfliktami oraz presją wielmożów krakowskich. Kierowana przez wojewodę Mikołaja delegacja panów krakowskich przybyła do Leszka i oznajmiła mu, że został wybrany na księcia, pod warunkiem jednak, że Leszek oddali od siebie wojewodę sandomierskiego, Goworka. Był to pierwszy taki przypadek w historii Polski, kiedy to przedstawiciele społeczeństwa, w tym przypadku możni, będący polityczną elitą, postawili oficjalne warunki kandydatowi do tronu. Pomimo faktu, iż Goworek był gotów ustąpić, Leszek warunku możnych nie przyjął. Najprawdopodobniej dzięki zyskaniu przychylności duchowieństwa oraz śmierci wojewody Mikołaja udało się doprowadzić Leszkowi Białemu do usunięcia z tronu krakowskiego Władysława Laskonogiego. W związku z oczywistym brakiem poparcia możnych świeckich, Leszek starał się zapewnić sobie przychylność hierarchii kościelnej. W 1207 r. zgodził się, aby biskup krakowski, zgodnie z zaleceniami papieskimi, został wybrany przez kapitułę, a nie mianowany przez księcia. Był to pierwszy w Polsce kanoniczny wybór biskupa, którym został wówczas Wincenty Kadłubek. Dzięki temu ruchowi, Leszek I Biały uzyskał za pośrednictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza dokument protekcyjny, z którego wynikało, że Stolica Apostolska uznaje Leszka za prawowitego władcę Krakowa. Rządy Leszka w ziemi krakowskiej po usunięciu Władysława Laskonogiego zostały zachwiane w 1210 r. w związku z przywróceniem przez papieża Innocentego III na życzenie niewymienionego z imienia księcia śląskiego (najprawdopodobniej był to Henryk Brodaty, choć istnieją przypuszczenia, że sprawę obalenia senioratu popierał również Władysław Laskonogi) statutu Bolesława Krzywoustego. Ten ruch stolicy apostolskiej był dla Leszka zupełnym zaskoczeniem, szczególnie biorąc pod uwagę posiadanie, wspomnianego wyżej, dokumentu protekcyjnego. Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz nie miał możliwości bezpośredniego i oficjalnego przeciwstawienia się decyzji papieskiej. Postanowił działać inaczej i w lipcu 1210 r. zwołał do Borzykowej synod kościelny połączony ze zjazdem książąt i świeckich możnych, gdzie miano przedyskutować powstały problem. Do Borzykowej przyjechali Konrad mazowiecki (brat Leszka) oraz syn Mieszka Plątonogiego Kazimierz I Opolski oraz Henryk Brodaty. Książęta zdecydowali się zaoferować Kościołowi wielki przywilej immunitetowy (w którym rezygnowano m.in. z prawa ius spolii, które pozwalało dotychczas na zajmowanie dóbr po zmarłym biskupie). Dla Leszka o wiele ważniejszym było jednak postanowienie o wysłaniu do Rzymu poselstwa, które miało anulować papieską bullę w sprawie senioratu. Marcin Szymoniak

9 Wiadukty północy mosty kolejowe w Stańczykach A to Polska właśnie 9 Puszcza Romincka leży na północnym krańcu Suwalszczyzny, wzdłuż granicy z Rosją. Okolica ta uchodzi za jeden z najładniejszych zakątków pogranicza Mazur Garbatych i Suwalszczyzny. Miłośnicy przyrody znają to miejsce nie tylko z uwagi na piękne tereny, ale także z największej atrakcji turystycznej regionu mostów w Stańczykach. Mosty kolejowe w Stańczykach wybudowano w latach , przy czym konstrukcja północna powstała w latach , a południowa Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej most północny był wykończony i położono na nim tory. Wojna przerwała prace, ale powrócono do nich w 1923 r. W 1926 r. oddano most południowy oraz 13 pomniejszych mostów i wiaduktów. Most południowy pełnił rolę tarasu widokowego, a jednocześnie zapasowego, na wypadek zbombardowania północnego (pociąg nigdy tędy nie przejechał). W 1927 roku kolej była uruchomiona. Pociągi na torze północnym kursowały do 1945 r. Według rozkładu jazdy z 1938 r. na linii Gołdap Żytkiejmy Gąbin (Prusy Wschodnie z Królewcem) kursowały 3 pary pociągów na dobę, w sobotę i niedzielę uruchamiano dodatkowo 1 parę. Leżąca na północ od Suwałk linia kolejowa Botkuny Żytkiejmy (36 km) była fragmentem linii Gołdap Żytkiejmy Gąbin (Gusiew). Zaprojektowano ją w 1907 r. tuż przy granicy prusko-rosyjskiej, ponieważ miała pełnić przede wszystkim funkcje strategiczno-militarne, (łącząc liczne garnizony na tym obszarze), przewozowe oraz turystyczne. Budowa wiaduktów tak monumentalnych uwarunkowana była raczej przesłankami propagandowymi niż wymogami środowiskowymi. Dolina Błędzianki jest w tym miejscu szczególnie stroma, jednak gdyby przesunąć położenie wiaduktów o zaledwie kilkaset metrów, jej zbocza byłyby o wiele mniej spadziste, a zatem mosty mogłyby być niższe. Głównie chodziło o to, by pokazać sztukę budowniczych i zamożność państwa pruskiego (wiadukty dowodzą kunsztu architektów i inżynierów pruskich). Natomiast konstrukcje budowy mostów podwójnych były trudniejsze do zniszczenia przez saperów, artylerię dalekosiężną, i lotnictwo. Obie konstrukcje mostowe są pięcioprzęsłowe o równym promieniu łuków 35 metrów. Długość mostów wynosi 200 metrów, natomiast wysokość 40 metrów. Przy budowie filarów zastosowano technikę wtapiania w cement kłód drewna. Przęsła natomiast są żelbetowe, tak jak i ażurowe bariery. Mosty postawione są nad rzeczką Błędzianką, łącząc dwa brzegi jej doliny. Przypominają rzymskie akwedukty, są względem siebie doskonale równoległe, mają idealne proporcje, klasyczne łuki i smukłe filary. W 1945 r. wojska radzieckie potraktowały linię Gołdap - Żytkiejmy (31 km) jako łup wojenny. Rosjanie rozebrali tory i wywieźli je do ZSSR jako zdobycz wojenną, pozostawiając wiadukty donikąd, ponieważ ta linia nie została już nigdy odbudowana. Mosty w Stańczykach pozostają jednak do dziś świadectwem kunsztu inżynierii i pomnikiem techniki budowlanej. Serdecznie zapraszam do odwiedzenia tego pięknego zakątku Puszczy Rominckiej i tych słynnych mostów kolejowych zwanych Wiaduktami północy. Alicja Nagi

10 10 Rozrywka zadzwoń Ludzie listy piszą redakcja odpowiada Szanowna Redakcjo Skokowicza. Zwracam się z zapytaniem, oczekując wyczerpującej odpowiedzi z Waszej strony. Niedawno otrzymałem spadek. Porównując różne oferty, podjąłem decyzję o założeniu lokaty w SKOK Piast, gdyż reprezentujecie wyłącznie polski kapitał. Chciałbym dowiedzieć się jednak, czy moje pieniądze będą u Was na lokacie bezpieczne? Paweł z Katowic Szanowny Panie Pawle. W odpowiedzi na zapytanie informujemy, że Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo- -Kredytowe objęte są odrębnym systemem nadzoru, który reguluje ich działalność. SKOK-i są własnością wyłącznie swoich członków, reprezentujących wyłącznie polski kapitał. Depozyty są chronione przez Program Ochrony Depozytów, prowadzony przez Krajową Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową i Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych (TUW SKOK). Na program ten składają się dwa elementy: fundusz stabilizacyjny tworzony ze składek płaconych przez wszystkie kasy oraz zbiorowe ubezpieczenie depozytów do EURO. Ubezpieczenie to gwarantuje, że w razie upadłości SKOK, każdy jej członek otrzyma zwrot swoich oszczędności w całości do tej kwoty. Warto jednak wspomnieć, że od początku istnienia SKOK żadna kasa nie ogłosiła upadłości. Zatem oszczędzanie w SKOK Piast jest oszczędzaniem bezpiecznym. Z poważaniem redakcja Do Redakcji SKOK Piast. Jestem studentką drugiego roku studiów dziennych. Dodatkowo po południu oraz w weekendy pracuję na umowę zlecenie. Jest to jedyne źródło mojego utrzymania. Ponieważ w ostatnim czasie wzrosły koszty opłat na mojej uczelni okazało się, że wynagrodzenie za moją pracę nie będzie wystarczające na pokrycie czesnego. Dlatego pomyślałam o pożyczce studenckiej, która pozwoli mi spokojnie kontynuować naukę. Przeglądając w internecie różne oferty zauważyłam, że SKOK Piast oferuje pożyczki dla studentów. Czy mogłabym u Was otrzymać taką pożyczkę? Katarzyna z Wrocławia Oczywiście Pani Katarzyno, SKOK Piast ma dla studentów specjalną ofertę. Z Pakietu Studenta mogą skorzystać studenci bądź absolwenci studiów dziennych, zaocznych, wieczorowych, uzupełniających, osoby posiadające dyplom ukończenia studiów, a także słuchacze studiów policealnych. Warunkiem jest założenie konta STUDENT, które nic nie kosztuje. Do konta można ubiegać się o linię pożyczkową, bądź wnioskować o pożyczkę do zł. Pożyczka ta jest udzielana na okres do 3 lat z możliwością zastosowania trzymiesięcznego okresu karencji. Aby wybrać najkorzystniejszy wariant, zapraszamy do oddziału SKOK Piast, gdzie nasi pracownicy dostosują ofertę do Pani potrzeb. O szczegóły może Pani zapytać również pracowników Infolinii SKOK Piast pod numerem Z poważaniem redakcja Droga Redakcjo. Jestem mamą pierwszoklasistki. Za rok czeka mnie Pierwsza Komunia Święta i chciałabym urządzić córce takie przyjęcie, aby czuła się w ten dzień naprawdę wyjątkowo. Boję się jednak ogromnego wydatku, który mnie czeka i w związku z tym chciałabym odkładać co miesiąc pewną kwotę, aby za bardzo nie obciążyć portfela, a uzbierać wystarczającą ilość gotówki. Słyszałam, że macie Państwo w SKOK Piast jakiś oprocentowany rachunek, gdzie można odkładać pieniądze na taki cel. Jak to działa? Karina z Kielc Droga Pani Karino. Jest nam niezmiernie miło, że zwróciła się Pani do nas z tą sprawą, ponieważ posiadamy w swojej ofercie produkt odpowiadający Pani oczekiwaniom. Jest to Rachunek Systematycznego Oszczędzania - RSO Plus. RSO Plus to rodzaj oprocentowanego rachunku oszczędnościowego z możliwością miesięcznych wpłat od 20 zł do zł w zależności od tego, ile w danym miesiącu będzie Pani w stanie odłożyć pieniędzy. Rachunek przeznaczony jest na dowolny, wyznaczony przez siebie cel i zakładany na określoną ilość miesięcy (min. 3 maks. 60 miesięcy). Wpłat na rachunek może Pani dokonywać gotówką w oddziale naszej Kasy bądź bezgotówkowo (przelew). Samo założenie RSO Plus jak i wypłata środków zgromadzonych, po zakończonym okresie umownym rachunku, może nastąpić w placówce SKOK Piast. Najbliższa z nich mieści się w Pani miejscowości, tj. w Kielcach, ul. Leśna 9. Zapraszamy serdecznie! Z poważaniem redakcja Jeśli mają Państwo pytania, wątpliwości dotyczące zagadnień finansowych czekamy na Wasze listy pod adresem: redakcja@skokpiast.pl. Najciekawsze zostaną opublikowane. Dobre, bo polskie Kupując polskie produkty, dajesz pracę naszym rodakom. Od twojej decyzji zależy, czy będą ją mieli. Mocne słowa, prawda? Na początek zatem trochę teorii Zastanówmy się, jaki wpływ na gospodarkę mogą mieć nasze konsumenckie wybory oraz co to w ogóle znaczy polska jakość? Czy jest to tylko hasło medialne czy też może rzeczywista jakość, po którą warto sięgać? Wyborów, poprzez swoje zakupy, dokonujemy przecież codziennie. Decydując się na zakup konkretnego towaru, wybieramy jego rodzaj, cenę, a także i kraj jego pochodzenia, choć często ważność tego ostatniego marginalizujemy. Załóżmy więc, czysto teoretycznie oczywiście, że z gąszczu najróżniejszych towarów wybieramy polski produkt. Prześledźmy zatem wpływ naszej decyzji na polską gospodarkę. W dużym uproszczeniu, poprzez ten zakup sprawiamy, że nasze pieniądze wędrują do rodzimego producenta, którego kondycja finansowa się umacnia - wszak, wyprodukowane przez niego dobro przynosi dochód. Lepsza kondycja finansowa polskiej firmy powoduje z kolei, że ta może np. podnieść płace pracownikom. Może też zainwestować w swój rozwój, a poprzez to stworzyć dodatkowe miejsca pracy, co istotne nie tylko u siebie, ale też u swoich dostawców. Pośrednio powoduje więc aktywizację gospodarki poprzez chociażby zmniejszenie stopy bezrobocia w danym regionie. Idąc dalej - pracownicy fabryk zarabiając więcej, mają też więcej na zakup polskich towarów i usług, przy okazji płacą PIT, VAT, czyli zasilają budżet państwa - tym samym koło napędzające polską gospodarkę się zamyka, a mocny na pozór cytat, przytoczony we wstępie, nagle staje się dość logiczny i już nie przeraża - nie robiąc przecież nic nadzwyczajnego, robimy jednak coś. A jak jest z jakością? Z badań UOKiK oraz różnorakich ankiet wynika, że polskie produkty cieszą się dobrą jakością. Zwolenników mają nie tylko w Polsce, ale i poza granicami naszego kraju. Znaczną rolę odgrywa tu przywiązanie do tradycji, pasja, wiedza, wykształcenie przedsiębiorców, chęć tworzenia oraz wy-

11 Rozrywka 11 Rozwiąż krzyżówkę. Litery z barwnych pól stworzą hasło, które prosimy wysyłać pocztą tradycyjną lub elektroniczną na adres redakcji Skokowicza do 30 marca 2012 roku z podaniem swojego imienia, nazwiska oraz adresu do korespondencji. Nagrody jak zwykle czekają! redakcja@skokpiast.pl. Wśród autorów prawidłowych odpowiedzi rozlosujemy upominkowe gadżety. Rozwiązanie krzyżówki i nazwisko laureata poznają Państwo w następnym numerze. Krzyżówka nr korzystywanie wysokogatunkowych komponentów składowych produktów nie zagrażających zdrowiu i życiu czego nie można powiedzieć np. o produktach pochodzących z Chin, gdzie z butelki plastikowej, po jej wielostopniowym przetworzeniu, potrafi się zrobić podkoszulkę, która wygląda co prawda całkiem normalnie, ale ze zdrową dla ciała bawełną nie ma nic wspólnego. A u nas czekolada jest naprawdę czekoladowa, krem do twarzy faktycznie jest do twarzy, zabawka dla niemowlaka nie zrobi mu krzywdy, bo ma wszelkie możliwe atesty Pozostaje jedynie pytanie czy polskie produkty są widoczne? Czy nie ulegliśmy zachodniemu wpływowi, hołdując przy tym zasadzie, że tylko silnie reklamowane produkty zagraniczne są warte uwagi, że modne jest to co obce? Czy nie jest tak, że poprzez rosnącą liczbę supermarketów i napływ obcych inwestorów na półkach sklepowych coraz trudniej namierzyć polskie produkty, gdyż albo trzeba się po nie mocno schylić, albo mocno wyciągnąć na palcach, bo na wysokości wzroku widać jedynie zagraniczne słodkości, sery, kosmetyki. Dlaczego w galeriach handlowych łatwiej znaleźć sklep z obuwiem włoskim, jak polskim, podczas gdy to właśnie polski but ma dobry stosunek ceny do jakości? Dlaczego pozwoliliśmy zalać nasz rynek sieciówkami oferującymi odzież szytą w Indiach, Chinach czy Turcji, polskim firmom odzieżowym nakazując pozostanie w niszach? Dlaczego tak trudno kupić zwykłego pluszaka wyprodukowanego w Polsce, podczas gdy już przy samym wejściu do supermarketu wita nas sterta brzydkich, plastikowych, często też wręcz jednorazowych zabawek Made in China? Ja np. ich nie chcę, chcę by były polskie, nawet jeśli czasami trzeba zapłacić za nie trochę więcej! A jak jest z Twoim podejściem do polskiej jakości, czy ją sobie cenisz? Może znasz polski produkt, który choć słabo reklamowany, jest wart polecenia? Zachęcam do pisania na adres redakcji. Rozwiązanie poprzedniej krzyżówki Bogdan Zając Rozwiązaniem poprzedniej krzyżówki było hasło Betlejem. Nagrody rzeczowe otrzymują: Pani Joanna Dyduch z Bielska-Białej oraz Pan Adrian Grzywna z Chełma. Nagrody wyślemy pocztą. Zapraszamy do zabawy! Przepisy kulinarne Sałatka z rukolą Składniki rukola, 3 pomidory, 10 dag żółtego sera, sól, 1 łyżka octu winnego, 1 łyżka oliwy z oliwek, zioła wg uznania (niekoniecznie), liście świeżej bazylii. Sposób przygotowania Umytej sałacie odciąć twarde ogonki, poszarpać, posolić, dodać odrobinę oleju i octu (ewentualnie zioła). Umyte pomidory (bez skórki) pokroić w cząstki. Ser zetrzeć na tarce o grubych oczkach, dodać do sałatki razem z pomidorami. Wymieszać. Na wierzchu położyć liście bazylii, skropić octem i oliwą, w razie potrzeby posolić Strogonow Składniki 60 dag wołowiny dobrej jakości, 2 cebule, 7 pieczarek, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, 1 lub 2 ogórki kiszone, czosnek wg uznania, bulion wołowy, sól, pieprz papryka czerwona w proszku, 2 łyżki kwaśnej śmietany. Sposób przygotowania Wołowinę pokroić w słupki o grubości 1 cm. Oprószyć mąką i obsmażyć na tłuszczu. Podlać wodą i dusić. Po około 45 min. posolić, dusić do miękkości w bulionie. Osobno obsmażyć pokrojone: cebulę i pieczarki(plasterki). Gdy mięso będzie prawie miękkie, warzywa włożyć do mięsa plus pokrojone w kostkę ogórki i czosnek. Na koniec dodać koncentrat i śmietanę, doprawić papryką, solą i pieprzem. Poziomo 1 Artykuł wiary. Twierdzenie nie podlegające dyskusji. 5 Może być chwilowa lub na cel mieszkaniowy. 7 Forma koryta rzeki lub rodzaj wiersza. 10 Mieszka w Australii, żywi się liśćmi eukaliptusa. 11 Balerina. 12 Z greckiego bezsilność. 14 Stolica Albanii. 15 Najdłuższa rzeka Francji. 16 Przeciwieństwo dobra. 17 Jednostka powierzchni. 20 Arbiter, negocjator. 22 Idealny ustrój polityczny. 23 Chemiczny lub zawodowy 25 Bojaźń, strach, troska. 26 Może być z rękawa. 27 Uprawnienie organu państwa do rozstrzygania spornych spraw. Zielona panga Składniki 3 filety z pangi lub z miruny, pęczek zielonej pietruszki, czosnek, oliwa, masło. Sposób przygotowania Rybkę doprawiamy delikatnie przyprawką i pieprzem. Na folii aluminiowej (dla każdej rybki jedna) kładziemy masło, rybkę. Zawijamy folię i wkładamy do piekarnika nagrzanego do 180 stopni na 20 minut. W tym czasie przygotowujemy warstwę wierzchnią: pokrojona pietruszka (może być mrożona, która pomimo zmiany koloru nie traci na walorach smakowych), 3 łyżki oliwy, rozgnieciony czosnek (2 ząbki lub jak kto lubi może być więcej). Mieszamy i wykładamy na górę rybki, po czym pieczemy jeszcze wszystko 10 minut. Pionowo Alicja Nagi 1 Z greki rządy ludu. 2 Nauka o języku. 3 Pierwiastek chemiczny, znajdziesz go nad morzem. 4 Lustrzane odbicie połowy. 6 Na przykład pomidorowy. 8 chmur. Budynek. 9 Ważny składnik czekolady. 13 Wynik dzielenia. 14 Figura geometryczna. Posiada trzy boki i kąty. 18 Latynoamerykański taniec towarzyski. 19 Postęp. 21 Miasto słynące z przemysłu lotniczego. Woj. podkarpackie. 24 Inaczej linijka np. wiersza. 26 Rodzaj papugi.

12 12 Oddziały SKOK Piast w Twoim mieście zadzwoń A B C D E G J K L Ł M O P R S T W Z Ż miasto ulica telefon godziny otwarcia Andrychów Rynek 33 (33) Bartoszyce plac Konstytucji 3 Maja 3 (89) Bełchatów 9 Maja 17 (44) Będzin Bema 1A (32) Bielsko-Biała Barlickiego 5 (33) Bieruń Granitowa 16 (32) Bolesławiec Prusa 24/25 (75) Braniewo Gdańska 20 (55) Brzeszcze Kościuszki 1 (32) Bydgoszcz Śniadeckich 28 (52) Chełm Lwowska 7A (82) Chocianów plac Wolności 16 (76) Chorzów Ryszki 72 (32) Chrzanów Świętokrzyska 7 (32) Czechowice-Dziedzice Kolejowa 1 (32) Dąbrowa Górnicza Konopnickiej 30 (32) Dąbrowa Górnicza Legionów Polskich 147 (32) Dąbrowa Górnicza Piłsudskiego 32 (32) Dąbrowa Górnicza Piłsudskiego 92 (32) Elbląg Królewiecka 87 (55) Elbląg al. Odrodzenia 37 (55) Gdańsk Bora Komorowskiego 30 (58) Gliwice Zwycięstwa 4 (32) Głogów al. Wolności 2 (76) Jawiszowice Paderewskiego 12 (32) Jawor Rynek 3-4 (76) Katowice Karolinki 1 (32) Katowice Dębowa 7 (32) Katowice Warszawska 23 (32) Katowice Modelarska 12 (32) Katowice Witosa 17 (32) Kętrzyn Sikorskiego 4 (89) Kęty Rynek 5 (33) Kielce Leśna 9 (41) Kutno Królewska 1 (24) Legnica Piastowska 4A (76) Lędziny Lędzińska 1 (32) Lędziny Pokoju 4 (32) Lubin Parkowa 8A (76) Lubin Rynek 11 (76) Lubin M. Skłodowskiej 188, Zakł. Górn. (76) Lublin 1 Maja 13 (81) Lublin Narutowicza 76/1 (81) Łódź Kościuszki 3 (42) Mikołów Jana Pawła II 17 (32) Morąg Mickiewicza 9A (89) Oleśnica św. Jadwigi 12 (71) Olkusz Sławkowska 4 (32) Olsztyn Kościuszki 34/1 (89) Opole Kościuszki 1 (77) Ostrowiec Świętokrzyski Rynek 19 (41) Oświęcim Rynek Główny 10 (33) Oświęcim Łukasiewicza 4 (33) Otwock Andriollego 36/11 (22) Pabianice Zamkowa 24 (42) Pasłęk plac Grunwaldzki 8 (55) Piotrków Trybunalski Słowackiego 42 (44) Płock Rembielińskiego 6 (24) Polkowice Kilińskiego 5 (76) Pruszków Kościuszki 36 (22) (pt ) Przemyśl Słowackiego 1 (16) Pszczyna Dworcowa 13 (32) Racibórz Mickiewicza 11 (32) Rybnik Rynek 6 (32) Rzeszów 3 Maja 5 (17) Skarżysko-Kamienna Sokola 2 (41) Skoczów Rynek 4 (33) Sosnowiec Małachowskiego 1A Sosnowiec Boh. Monte Cassino 30 (32) Sosnowiec Wojska Polskiego 73 (32) Starachowice Niska 1 (41) Szczytno Odrodzenia 40 (89) Tychy Biblioteczna 12 (32) Tychy Dmowskiego 15 (32) Tychy Żwakowska 2-6 (32) Tychy Grota-Roweckiego 69 (32) Warszawa al. Dzieci Polskich 21 (22) Warszawa Okopowa 47 (22) Wodzisław Śląski Kubsza Wola Pszczyńska 10A (32) Wrocław Powstańców Śląskich 131A (71) Zamość Nowy Rynek 17 (84) Zielona Góra Kupiecka 72/7 (68) Złotoryja Rynek 13 (76) Żywiec Kościuszki 67 (33)