Wiadomości i umiejętności wymagane z języka polskiego na poszczególne oceny dla klasy III gimnazjum

Transkrypt

1 Wiadomości i umiejętności wymagane z języka polskiego na poszczególne oceny dla klasy III gimnazjum W poszczególnych klasach wymagane są wiadomości i umiejętności określone w wymaganiach na poszczególne oceny z klas młodszych i przewidziane dla danej klasy. Przedmiotem oceniania są: wiedza, umiejętności, postawa. ZASADY OGÓLNE DOTYCZĄCE OCENIANIA Ocenie podlegają: - prace stylistyczne (wypracowania domowe i klasowe) sprawdzające umiejętność wypowiadania się w dłuŝszych formach na tematy związane z lekturą, Ŝyciem kulturalnym i sytuacjami codziennymi; - formy uŝytkowe wypowiedzi; - testy sprawdzające umiejętność czytania ze zrozumieniem; - prace klasowe sprawdzające umiejętności i wiadomości z zakresu nauki o języku; - sprawność ortograficzna (dyktanda); - recytacja (wiersze, fragmenty prozy); - wypowiedzi ustne; - prace domowe; - znajomość treści lektur; - prace interpretacyjne utworu poetyckiego; - odbiór tekstów literackich i innych tekstów kultury; - referaty; - kreatywność, oryginalność, aktywność, przygotowanie do lekcji; - krótkie prace (kartkówki) sprawdzające wiadomości i umiejętności uczniów z trzech ostatnich lekcji (kartkówki nie są zapowiadane). Oceny: semestralna i końcoworoczna nie są sumą ocen cząstkowych. Ocena semestralna i końcoworoczna jest oceną za pracę w ciągu semestru lub całego roku szkolnego i przy jej wystawianiu bierze się pod uwagę wszystkie elementy zawarte powyŝej, przy czym najwaŝniejsze są oceny z prac klasowych, kartkówek i odpowiedzi ustnych. Klasa III semestr I

2 dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący Kształcenie literackie i kulturowe - odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych rozróŝnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie - wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty - porządkuje informacje w zaleŝności od ich funkcji w przekazie - rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym - rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski - czerpie dodatkowe informacje z przypisu - samodzielnie dociera do informacji w ksiąŝkach, I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji - odróŝnia utwory kultury wysokiej od utworów kultury popularnej - odróŝnia informacje o faktach od opinii - rozpoznaje róŝnice między fikcją a kłamstwem - rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację); -dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji - rozróŝnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaŝ) - dostrzega zróŝnicowanie słownictwa rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje uŝywania wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i - rozpoznaje gatunki telewizyjne z kręgu kultury masowej: telenowela, opera mydlana, sitcom, wideoklip, realisty show - zna specyfikę gatunków telewizyjnych z kręgu kultury masowej: telenowela, opera mydlana, sitcom, wideoklip, reality show i potrafi je krytycznie ocenić

3 prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych - stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych mu informacji - korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich w formie ksiąŝkowej i elektronicznej - rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy; - rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście - zna teksty literackie wymienione w programie - zna pojęcia: kultura wysoka, kultura popularna zapoŝyczone (obce) rozumie ich funkcję w tekście - rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu - dzieli się refleksjami na temat przeczytanych tekstów literackich - posługuje się pojęciami: kultura wysoka, kultura popularna

4 II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela - opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło - rozpoznaje problematykę utworu - przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście - rozróŝnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową - przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat) - wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog - uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury - charakteryzuje postać mówiącą w utworze - charakteryzuje bohaterów - potrafi określić funkcję narracji pierwszoosobowej i trzecioosobowej w utworze - wskazuje funkcje uŝytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, róŝnego typu zdań i równowaŝników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych) - omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego) - rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, - odróŝnia utwory realistyczne od fantastycznych - podaje jak najwięcej informacji o podmiocie lirycznym w wierszu, nazywa jego uczucia - porównuje między sobą utwory literackie dostrzega podobieństwa - zna pojęcie montaŝu filmowego - zna pojęcie gatunku filmowego - zna cechy teatru szekspirowskiego i klasycznego - zna odmiany gatunków scenicznych (np. opera, musical, operetka, balet) - odróŝnia utwory groteskowe od pozostałych - rozpoznaje te same motywy w róŝnych tekstach - rozumie funkcję montaŝu w dziele filmowym - zna pojęcie planu filmowego i ujęcia - wskazuje cechy teatru szekspirowskiego i klasycznego - określa tworzywo poszczególnych gatunków scenicznych - określa tworzywo poszczególnych gatunków scenicznych - określa rodzaje planów filmowych - określa specyfikę współczesnego radia pozostającego w kręgu kultury popularnej, uświadamia sobie jego wady i zalety - porównuje dramat antyczny i szekspirowski - podaje przykłady róŝnych gatunków scenicznych

5 przynaleŝnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne - uwzględnia w interpretacji potrzebny kontekst historyczny - interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach) - ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzmnacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a takŝe rozpoznaje ich obecność w Ŝyciu oraz w literaturze i innych sztukach - omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną - rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy - znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków - przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją - uwzględnia w interpretacji potrzebny kontekst biograficzny - dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne - dostrzega zróŝnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych,

6 ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość - zna elementy konstrukcyjne utworu - nie myli rodzaju i gatunku religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją toŝsamość - precyzuje tematykę i problematykę tekstów literackich - tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeŝyć, zróŝnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł - dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada - tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi - dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując III. Tworzenie wypowiedzi - dostrzega manipulację w reklamie - tworzy tekst reklamowy, wykorzystując frazeologizmy i motywy literackie - pisze prace oryginalne pod względem kompozycyjnym, stylistycznym

7 sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z Ŝycia, rozprawka, podanie, Ŝyciorys i CV, list motywacyjny, dedykacja - stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat - uczestniczy w dyskusji - przestrzega zasad etyki mowy w róŝnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, , czat, blog (ma świadomość autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne - uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi - świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu - rozróŝnia normę językową wzorcową oraz uŝytkową i stosuje się do nich - sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieŝowego - tworząc wypowiedzi, dąŝy do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyraŝenia zamierzonych treści -rozumie znaczenie związków frazeologicznych - operuje słownictwem z

8 niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obraŝania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa, manipulacji, ironii) - stosuje zasady etykiety językowej wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zaleŝności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zaleŝne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyŝszej określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska). - dostrzega perswazję w reklamie

9 uczelni), ma świadomość konsekwencji uŝywania formuł niestosownych i obraźliwych - stosuje związki frazeologiczne - streszcza utwór - tworzy prosty tekst reklamowy - zamienia mowę niezaleŝną na zaleŝną i odwrotnie - rozróŝnia mowę zaleŝną i niezaleŝna - stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu) -odróŝnia głoskę od litery, zna funkcję i (znak zmiękczenia i znak głoski lub tylko znak zmiękczenia -poprawnie zapisuje miękkość głosek -odróŝnia samogłoski od spółgłosek -zna budowę narządów mowy i ich rolę w powstawaniu głosek -odróŝnia od siebie róŝne rodzaje głosek -wie, co to jest akcent dostrzega upodobnienia fonetyczne dostrzega zjawisko uproszczeń grup spółgłoskowych Nauka o języku - przedstawia zdania złoŝone i wielokrotnie złoŝone na wykresie - rozpoznaje wypowiedzenie wielokrotnie złoŝone i poprawnie je układa - ma świadomość, Ŝe wypowiedzenie wielokrotnie złoŝone moŝe składać się ze zdań i równowaŝników zdań - zna zasady interpunkcyjne rządzące wypowiedzeniami wielokrotnie złoŝonymi i stosuje je - potrafi ze zdań pojedynczych ułoŝyć wypowiedzenie wielokrotnie złoŝone - zna funkcje stylistyczne mowy zaleŝnej i niezaleŝnej - zna zasady interpunkcyjne - układa zdania złoŝone i wielokrotnie złoŝone do wykresy - rozróŝnia zdania i równowaŝniki zdań w wypowiedzeniu wielokrotnie złoŝonym - prawidłowo zapisuje cytat, stosując odpowiednie zasady interpunkcyjne -rozumie mechanizm powstawania udźwięcznień i ubezdźwięcznień -zna mechanizm uproszczeń grup spółgłoskowych i ma świadomość trudności ortograficznych -wie, Ŝe nie wszystkie uproszczenia grup spółgłoskowych są poprawne - podaje źródło zaczerpniętego w przypisie cytatu -wie, jak znaleźć źródło cytatu, np. w Internecie -potrafi wskazać poprawne i niepoprawne uproszczenia grup spółgłoskowych -zaznacza poprawnie rozkład akcentów w wypowiedzi

10 zna i poprawnie stosuje zasady ortograficzne dotyczące pisowni liter oznaczających samogłoski nosowe - dostrzega róŝnice między wymową a pisownią -zna pojęcie sylaby otwartej i zamkniętej -dzieli wyraz na sylaby -zna zasady prawidłowego przenoszenia wyrazów z linijki do linijki związane z mową zaleŝną i niezaleŝną i stosuje je - poprawnie zapisuje dialog - zna zasady ortograficzne związane z mową niezaleŝną -zna i stosuje zasady ortograficzne dotyczące pisowni głosek ą, ę, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych mimo róŝnic między wymową a pisownią -zna i potrafi wskazać udźwięcznienie i ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe, w wygłosie i międzywyrazowe -zna zasady ort. związane z pisownią przedrostków zakończonych głoską dźwięczną lub bezdźwięczną -zna zasady prawidłowego akcentowania wyrazów, zna wyjątki -wie, z jakiego słownika naleŝy skorzystać w razie wątpliwości dotyczących prawidłowej wymowy - poprawnie zaznacza sylabę akcentowaną w wyrazie Wiadomości i umiejętności wymagane z języka polskiego na poszczególne oceny dla klasy III gimnazjum Klasa III semestr II

11 dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący Kształcenie literackie i kulturowe - odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych rozróŝnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie - wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty - porządkuje informacje w zaleŝności od ich funkcji w przekazie - rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym - rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski - czerpie dodatkowe informacje z przypisu - samodzielnie dociera do informacji w ksiąŝkach, I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji - odróŝnia utwory kultury wysokiej od utworów kultury popularnej - odróŝnia informacje o faktach od opinii - rozpoznaje róŝnice między fikcją a kłamstwem - rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację); -dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji - rozróŝnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaŝ) - dostrzega zróŝnicowanie słownictwa rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje uŝywania wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i - rozpoznaje gatunki telewizyjne z kręgu kultury masowej: telenowela, opera mydlana, sitcom, wideoklip, realisty show - zna specyfikę gatunków telewizyjnych z kręgu kultury masowej: telenowela, opera mydlana, sitcom, wideoklip, reality show i potrafi je krytycznie ocenić

12 prasie, mediach elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych - stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w bibliotece źródła potrzebnych mu informacji - korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich w formie ksiąŝkowej i elektronicznej - rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy; - rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście - zna teksty literackie wymienione w programie - zna pojęcia: kultura wysoka, kultura popularna zapoŝyczone (obce) rozumie ich funkcję w tekście - rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu - dzieli się refleksjami na temat przeczytanych tekstów literackich - posługuje się pojęciami: kultura wysoka, kultura popularna

13 II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela - opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło - rozpoznaje problematykę utworu - przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście - rozróŝnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową - przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat) - wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog - uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury - charakteryzuje postać mówiącą w utworze - charakteryzuje bohaterów - potrafi określić funkcję narracji pierwszoosobowej i trzecioosobowej w utworze - wskazuje funkcje uŝytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, róŝnego typu zdań i równowaŝników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych) - omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego) - rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, - odróŝnia utwory realistyczne od fantastycznych - podaje jak najwięcej informacji o podmiocie lirycznym w wierszu, nazywa jego uczucia - porównuje między sobą utwory literackie dostrzega podobieństwa - zna pojęcie montaŝu filmowego - zna pojęcie gatunku filmowego - zna cechy teatru szekspirowskiego i klasycznego - zna odmiany gatunków scenicznych (np. opera, musical, operetka, balet) - odróŝnia utwory groteskowe od pozostałych - rozpoznaje te same motywy w róŝnych tekstach - rozumie funkcję montaŝu w dziele filmowym - zna pojęcie planu filmowego i ujęcia - wskazuje cechy teatru szekspirowskiego i klasycznego - określa tworzywo poszczególnych gatunków scenicznych - określa tworzywo poszczególnych gatunków scenicznych - określa rodzaje planów filmowych - określa specyfikę współczesnego radia pozostającego w kręgu kultury popularnej, uświadamia sobie jego wady i zalety - porównuje dramat antyczny i szekspirowski - podaje przykłady róŝnych gatunków scenicznych

14 przynaleŝnych do następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne - uwzględnia w interpretacji potrzebny kontekst historyczny - interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach) - ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzmnacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a takŝe rozpoznaje ich obecność w Ŝyciu oraz w literaturze i innych sztukach - omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, dziennik, komedię, dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną - rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy - znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków - przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją - uwzględnia w interpretacji potrzebny kontekst biograficzny - dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne - dostrzega zróŝnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych,

15 ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość - zna elementy konstrukcyjne utworu - nie myli rodzaju i gatunku religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją toŝsamość - precyzuje tematykę i problematykę tekstów literackich - tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeŝyć, zróŝnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł - dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada - tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi - dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując III. Tworzenie wypowiedzi - dostrzega manipulację w reklamie - tworzy tekst reklamowy, wykorzystując frazeologizmy i motywy literackie - pisze prace oryginalne pod względem kompozycyjnym, stylistycznym

16 sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z Ŝycia, rozprawka, podanie, Ŝyciorys i CV, list motywacyjny, dedykacja - stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat - uczestniczy w dyskusji - przestrzega zasad etyki mowy w róŝnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, , czat, blog (ma świadomość autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne - uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi - świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu - rozróŝnia normę językową wzorcową oraz uŝytkową i stosuje się do nich - sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieŝowego - tworząc wypowiedzi, dąŝy do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyraŝenia zamierzonych treści -rozumie znaczenie związków frazeologicznych - operuje słownictwem z

17 niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obraŝania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa, manipulacji, ironii) - stosuje zasady etykiety językowej wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zaleŝności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zaleŝne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyŝszej określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska). - dostrzega perswazję w reklamie

18 uczelni), ma świadomość konsekwencji uŝywania formuł niestosownych i obraźliwych - stosuje związki frazeologiczne - streszcza utwór - tworzy prosty tekst reklamowy -odróŝnia głoskę od litery, zna funkcję i (znak zmiękczenia i znak głoski lub tylko znak zmiękczenia -poprawnie zapisuje miękkość głosek -odróŝnia samogłoski od spółgłosek -zna budowę narządów mowy i ich rolę w powstawaniu głosek zna i poprawnie stosuje zasady ortograficzne dotyczące pisowni liter oznaczających samogłoski nosowe - dostrzega róŝnice między wymową a pisownią -zna pojęcie sylaby -odróŝnia od siebie róŝne rodzaje głosek -wie, co to jest akcent dostrzega upodobnienia fonetyczne dostrzega zjawisko uproszczeń grup spółgłoskowych - świadomie dobiera synonimy i antonimy - rozumie znaczenie stosowanych związków frazeologicznych - operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych - dostrzega zróŝnicowanie słownictwa rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, Nauka o języku -zna i stosuje zasady ortograficzne dotyczące pisowni głosek ą, ę, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych mimo róŝnic między wymową a pisownią -zna i potrafi wskazać udźwięcznienie i ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe, w wygłosie i międzywyrazowe -zna zasady ort. związane z pisownią przedrostków zakończonych głoską dźwięczną lub bezdźwięczną -zna zasady prawidłowego akcentowania wyrazów, zna wyjątki -wskazuje archaizm -nie myli pojęcia archaizm z archaizacją -rozumie mechanizm powstawania udźwięcznień i ubezdźwięcznień -zna mechanizm uproszczeń grup spółgłoskowych i ma świadomość trudności ortograficznych -wie, Ŝe nie wszystkie uproszczenia grup spółgłoskowych są poprawne -wie, z jakiego słownika naleŝy skorzystać w razie wątpliwości dotyczących prawidłowej wymowy - poprawnie zaznacza sylabę akcentowaną w wyrazie -potrafi wskazać utwory, w których zastosowano zabieg archaizacji -potrafi wskazać poprawne i niepoprawne uproszczenia grup spółgłoskowych -zaznacza poprawnie rozkład akcentów w wypowiedzi -zna funkcję zastosowania zabiegu archaizacji w utworze -tworzy własny tekst, stosując archaizmy i słownictwo gwarowe -wykorzystuje w praktyce pojęcia: synonim, wyraz bliskoznaczny, homonim, antonim w celu wyraŝenia zamierzonych treści

19 otwartej i zamkniętej -dzieli wyraz na sylaby -zna zasady prawidłowego przenoszenia wyrazów z linijki do linijki - rozróŝnia normę językową wzorcową oraz uŝytkową i stosuje się do niej - sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalna odmianą polszczyzny - zna granice stosowania slangu młodzieŝowego - tworząc wypowiedzi, dąŝy do precyzyjnego wysławiania się - stosuje związki frazeologiczne - rozumie pojęcie stylu - rozpoznaje stylu potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy - rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenie w tekście -rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych -zna pojęcia: synonim, wyraz bliskoznaczny, homonim, antonim terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje uŝywania wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapoŝyczone (obce) rozumie ich funkcję w tekście - rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu - wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodny -odróŝnia od siebie pojęcia: synonim, wyraz bliskoznaczny, homonim, antonim - dostrzega neologizmy -rozróŝnia treść wyrazu od jego zakresu -stosuje wyrazy o znaczeniu ogólnym i szczegółowym ze względu na treść -zna funkcję pojęć: synonim, wyraz bliskoznaczny, homonim, antonim -zna i odróŝnia rodzaje neologizmów -zna zasady poprawności dotyczące neologizmów - nie myli pojęć dialekt, gwara, dialektyzm, dialektyzacja wymienia rejony Polski, w których zachowały się gwary -ma świadomość istnienia dialektów oprócz polszczyzny literackiej omawia zaleŝności między treścią wyrazu a jego zakresem - przekształca tekst pisany językiem współczesnym i ogólnopolskim na tekst pisany językiem archaicznym lub w określonej gwarze -wykorzystuje w praktyce pojęcia: synonim, wyraz bliskoznaczny, homonim, antonim w celu wzbogacenia swojej wypowiedzi -ma świadomość, Ŝe język nie jest strukturą zamkniętą, stale się rozwija - ma świadomość, Ŝe nie wszystkie neologizmy są poprawne i potrzebne, stara się je odróŝnić -wie, co to jest neologizm artystyczny i wskazuje go w utworze literackim wypowiada się na temat funkcji stylistycznej archaizacji języka wymienia autorów, którzy dokonywali archaizacji języka swoich utworów tworzy współczesne formy gramatyczne wyrazów dawnych - stosuje archaizcję -zna funkcję neologizmu artystycznego w utworze literackim -zna funkcję dialektyzacji w utworze literackim i potrafi ją wskazać

20 znajduje (podkreśla, wypisuje) archaizmy w tekście literackim wyjaśnia znaczenia archaizmów na podstawie przypisów/słownika zastępuje, korzystając z przypisów, archaizmy wyrazami współczesnymi tworzy współczesne formy gramatyczne wyrazów dawnych dostrzega róŝnicę między treścią a zakresem wyrazu tworzy słownikowe definicje podanych słów nazywa podane grupy wyrazów rzeczownikami o szerszym zakresie -ma świadomość istnienia dialektów oprócz polszczyzny literackiej rozróŝnia gwary: mazowiecką, kaszubską, podhalańską, śląską, mazurską określa funkcję stylistyczną zjawiska dialektyzacji języka wyjaśnia pojęcia: dialekt, gwara, dialektyzm, dialektyzacja