10 (60) Listopad Uroda w ustawach Bezpieczeństwo zabawek Eksporter w banku O przydatności reklamy raz jeszcze Zawieranie umów w internecie

Transkrypt

1 10 (60) Listopad 2003 Uroda w ustawach Bezpieczeństwo zabawek Eksporter w banku O przydatności reklamy raz jeszcze Zawieranie umów w internecie Biuletyn dla małych i średnich firm

2

3 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Od redakcji Spis treści Szanowni Czytelnicy, Zbliża się moment wstąpienia Polski do UE i w związku z tym obserwujemy wzrost już i tak ogromnego zainteresowania kwestiami dostosowania polskiego prawa do regulacji europejskich. W związku z tym postanowiliśmy wyjść naprzeciw Państwa oczekiwaniom i zwiększyć ilość publikacji poświęconych kwestiom prawnym. W bieżącym numerze prezentujemy obszar ustawodawstwa regulującego kwestie związane z produkcją, opakowaniem i sprzedażą kosmetyków oraz problem bezpieczeństwa zabawek. Dodatkowo, w numerze publikujemy najciekawsze pytania z czatu z dr. Małgorzatą Kotwicą ekspertem z Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, który prowadzi Krajowy System Informowania o Kosmetykach. Czat ten odbył się w ramach szerszego cyklu organizowanego przez dziennik Rzeczpospolita we współpracy z Euro Info, który jest elementem kampanii Enlargement. W dziale poświęconym nowym technologiom Krzysztof Gienas pokazuje jak unikać pułapek związanych z podpisywaniem umów przez Internet. W cyklu poświęconym kredytowaniu MSP znajdą Państwo informacje o tym, jak uzyskać kredyt bankowy, zaś Katarzyna Staszyńska podpowie Państwu, jak mierzyć skuteczność reklamy w przedsiębiorstwie. Polecamy równie nasze stałe rubryki: przegląd ofert kooperacyjnych, wykaz aktualnie organizowanych seminariów i szkoleń oraz zaproszenia na targi kooperacyjne do Niemiec i Szwecji. Życzymy miłej lektury i jak zwykle zapraszamy do komentarzy pod adresem biuletyn_eic@cofund.org.pl Redakcja URODA W USTAWACH Polskie i europejskie regulacje dotyczące kosmetyków. Czat z ekspertem. BEZPIECZEŃSTWO ZABAWEK Czyli jak bawić się bezpiecznie. EKSPORTER W BANKU Wszystko o kredycie bankowym O PRZYDATNOŚCI REKLAMY RAZ JESZCZE Jak mierzyć skuteczność reklamy ZAWIERANIE UMÓW W INTERNECIE Jak uniknąć pułapek związanych z podpisywaniem umów w sieci. PREZENTACJA PROGRAMU econtent AKTUALNOŚCI OFERT KOOPERACJI Redaguje zespół: Anna Sarzyńska Redaktor Naczelna sanna@cofund.org.pl Zofia Pinchinat-Witucka tel.: (22) zofiaw@cofund.org.pl Michał Polański tel.: (22) michpol@cofund.org.pl produkcja MARLEX Sp. z o.o. nakład: egz. biuletyn biuletyn_eic@cofund.org.pl Adres redakcji: Euro Info Centre przy Funduszu Współpracy ul. Górnośląska 4a, Warszawa tel.: (+48 22) fax: (+48 22) Re dak cja nie zwra ca ma te ria łów nieza mó wio nych oraz za strze ga so bie pra wo do ich zmia ny i re da go wa nia. Uwa gi i ko men ta rze pro si my kie ro wać na ad res biu le tyn_eic@co fund.org.pl Wszyst kie tek sty za war te w biu le ty nie Eu ro In fo mo gą być prze dru ko wy wa ne wy łącz nie po uzy ska niu zgo dy re dak cji. Za in te re so wa nych sub skryp cją pro si my o kon takt z naj bliższym Eu ro In fo Cen tre. Okładka:? listopad 2003, nr 10 (60) 3

4 Prawo europejskie Uroda w ustawach czyli europejskie i polskie regulacje prawne dotyczące kosmetyków Z dniem 12 maja 2002 r. straciło moc rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o dozorze nad artykułami żywności i przedmiotami użytku w zakresie dotyczącym kosmetyków. W życie weszła Ustawa z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach (DzU Nr 42, poz.473, 2001 r.). Głównym celem wprowadzenia tego podstawowego aktu prawnego było dostosowanie prawa polskiego w zakresie wymagań, jakie powinien spełniać kosmetyk wprowadzany do obrotu na terenie Polski, do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej. Przepisy te znajdują się w Dyrektywie Kosmetycznej 76/768/EEC z dnia 27 lipca 1976 r. Jedną z podstawowych zasad Dyrektywy Kosmetycznej jest sformułowanie jasnych wymagań, jakie powinien spełniać kosmetyk, aby mógł zostać dopuszczony do obrotu w krajach Unii Europejskiej. Aby kosmetyk mógł być swobodnie sprzedawany w obrębie UE, musi być tak samo oznakowany, opakowany i odpowiadać takim samym przepisom bezpieczeństwa w każdym kraju należącym do UE. Polska ustawa o kosmetykach oparta jest o Dyrektywę Rady 76/768/EEC z uwzględnieniem 6. poprawki do tej dyrektywy (93/35/EEC). Wprowadzenie nowej ustawy ma na celu m.in. przygotowanie polskiego producenta kosmetyków do wymagań, jakie są stawiane kosmetykom, będącym w obrocie na terenie UE. Ustawa ta określa w zakresie niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia ludzi, wymagania dotyczące składu i oznakowania kosmetyków oraz warunki, jakie musi spełnić producent wprowadzając kosmetyk na rynek polski. Ustawa o kosmetykach z dnia 30 marca dotyczy dokładnie zdefiniowanej grupy wyrobów. Artykuł 2. w ustępie 1. podaje jasną definicję pojęcia kosmetyk w rozumieniu ustawy kosmetykiem jest każda substancja przeznaczona do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, którego wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie lub upiększanie. Uzupełnieniem definicji jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie określenia kategorii produktów będących kosmetykami (DzU Nr 125, poz.1168, 2003 r.). Rozporządzenie to jest adaptacją Aneksu I dyrektywy unijnej, zarówno Aneks I jak i ww.rozporządzenie zawierają listy rodzajów kosmetyków odpowiadających definicji, przeznaczonych do powszechnego stosowania przez konsumentów i do użytku profesjonalnego, nie rozróżnia ich przeznaczenia ze względu na wiek użytkowników, np. dla dorosłych lub dla dzieci, jedyne ograniczenie - to surowce, których w kosmetykach dla dzieci stosować nie wolno, lub mogą być stosowane w ograniczonym stopniu. Podstawowym warunkiem, jaki musi spełniać każdy kosmetyk wprowadzony do obrotu, używany w zwykłych lub innych dających się przewidzieć sytuacjach jest ten, że nie może on zagrażać zdrowiu człowieka - jego stosowanie musi być dla człowieka bezpieczne. Dlatego też Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 lipca 2002 r. (DzU Nr 105, poz.934, 2002 r.) przedstawia listę substancji niedozwolonych do stosowania w kosmetykach, listę substancji dozwolonych do stosowania w kosmetykach w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, listę barwników dozwolonych do stosowania w kosmetykach, listę substancji konserwujących dopuszczonych do stosowania w kosmetykach oraz listę substancji promieniochronnych dopuszczonych do stosowania w kosmetykach. Rozporządzenie to zawiera listy z Aneksów II, III, IV, VI, VII i VIII do Dyrektywy 76/768/EEC włącznie z ich 25. uzupełnieniem. Opakowanie Artykuł 6. ustawy o kosmetykach informuje o tym, w jaki sposób powinno być oznakowane opakowanie jednostkowe kosmetyku. Jedynie Wątpliwości może budzić jedynie brak ustępu, mówiącego o obowiązku umieszczania na opakowaniu kosmetyku informacji w języku polskim. Nie należy jednak zapominać, że ta kwestia uregulowana została w Ustawie z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim. Producent może, ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa wystąpić z wnioskiem do Głównego Inspektora Sanitarnego o wyrażenie zgody na nieujawnienie na opakowaniu jednostkowym nazwy jednego lub kilku składników kosmetyku. Sposób w jaki należy to uczynić oraz wzór wniosku, który należy złożyć zostały opisane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 maja 2002 r. (DzU Nr 69, poz.644, 2002 r.). Rozporządzenie Ministra Zdrowia oraz artykuł 7. ustawy o kosmetykach oparte zostały o Dyrektywę Komisji 95/17/EEC z dnia 19 czerwca 1995 r. Dyrektywa ta określa szczegółowe zasady stosowania dyrektywy Rady 76/768/EEC w sprawie nieumieszczania jednego lub więcej składników w wykazie na opakowaniu kosmetyku. Krajowy System Informowania o Kosmetykach Wprowadzanych do Obrotu Ustęp 4. artykułu 7a mówi, że producent lub jego przedstawiciel, lub osoba, na której zamówienie kosmetyk jest produkowany, lub osoba odpowiedzialna za wprowadzenie importowanego kosmetyku na rynek UE, powiadomi kompetentny organ Państwa Członkowskiego o miejscu produkcji kosmetyku lub jego pierwszego importu, podając adres miejsca produkcji lub pierwszego importu do UE, zanim wprowadzony zostanie on na rynek Wspólnoty. Ustęp 5. ww. artykułu mówi, że Państwa Członkowskie wyznaczą kompetentne organy i prześlą dane o nich do Komisji Europejskiej, która ogłosi je w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (Official Journal of European Communities). Odpowiednikiem tego artykułu w polskiej ustawie o kosmetykach jest artykuł 8. mówiący o utworzeniu Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach Wprowadzanych do Obrotu. Artykuł ten nakłada na producenta (zgodnie z definicją zawartą w ustawie producentem jest zarów- 4 listopad 2003, nr 10 (60)

5 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie no ten, kto produkuje, jak i ten kto konfekcjonuje lub importuje kosmetyki) obowiązek zgłoszenia do ww. systemu informacji o kosmetyku przed dniem wprowadzenia go do obrotu. W jaki sposób należy to uczynić i na jakim formularzu informuje producenta Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 czerwca 2002 r. Aby wypełnić obowiązek nałożony zarówno ustawą, jak i rozporządzeniem, producent powinien zgłosić do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach Wprowadzanych do Obrotu (KSIOK) następujące dane: nazwę handlową wprowadzanego kosmetyku, jego kategorię, nazwę lub nazwisko i adres wprowadzającego na rynek oraz adres miejsca, w którym przechowywana jest dokumentacja kosmetyku określona artykułem 11. ustawy. KSIOK nie jest organem dopuszczającym kosmetyki do obrotu, nie wydaje żadnych świadectw stwierdzających, że kosmetyk jest bezpieczny dla zdrowia ludzi i może być wprowadzony do obrotu, jest tylko organem notyfikującym wprowadzenie przez konkretnego producenta zgłaszanego produktu kosmetycznego na rynek polski. KSIOK musi przyjąć zgłoszenie każdego produktu (spełniającego definicję kosmetyku zawartą w ustawie), które wpłynie na prawidłowo wypełnionym formularzu zgłoszeniowym (wzór tego formularza stanowi załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 czerwca 2002 r. w sprawie określenia wzoru formularza przekazania danych do Krajowego Systemu Informowania o Kosmetykach Wprowadzonych do Obrotu oraz sposobu ich gromadzenia w tym systemie). Całkowitą odpowiedzialność za wprowadzany na rynek kosmetyk ponosi producent przekazujący produkt kosmetyczny do handlu. Na nim spoczywa odpowiedzialność za właściwy skład kosmetyku, zgodne z przepisami informacje na opakowaniu, on również odpowiada za to, aby kosmetyk nie zagrażał zdrowiu człowieka. Wymóg troski o zdrowie człowieka nakłada na producenta obowiązek posiadania tak zwanego dossier dla każdego kosmetyku. Dossier musi zawierać szereg informacji dotyczących danego kosmetyku, takich jak ilościowy i jakościowy skład, specyfikację fizykochemiczną i mikrobiologiczną dla surowców i gotowego produktu, ocenę wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi, przygotowaną z uwzględnieniem charakterystyki toksykologicznej składników, ich struktury chemicznej, stopnia kontaktu z ciałem człowieka, a także nazwisko i adres osoby odpowiedzialnej za tę ocenę, udokumentowane wyniki badań działania kosmetyku, jeżeli jest to uzasadnione deklarowanym rodzajem działania oraz istniejące dane o niepożądanych skutkach dla zdrowia powstałych w następstwie stosowania kosmetyku (o ile producent takie informacje posiada). To, jakie informacje powinno zawierać dossier każdego kosmetyku, zapisano w artykule 11. ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach. Są to wymagania analogiczne do tych, jakie są stawiane każdemu kosmetykowi wprowadzanemu do obrotu na terenie UE (artykuł 7a Dyrektywy 76/768/EEC). Producent winien takie dossier posiadać i udostępniać je do celów kontroli organowi upoważnionemu. W Polsce na mocy artykułu 13. ustęp 1 nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna, natomiast w zakresie znakowania, zafałszowań i prawidłowości obrotu - Inspekcja Handlowa. Małgorzata Kotwica Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Krajowy System Informowania o Kosmetykach październik 2003, nr 9 (59) 5

6 Kredyt słowo magiczne Czat regulacje dotyczące kosmetyków. mirka: czy można już ocenić jak producenci kosmetyków dostosowali się do wytycznych ustawy? Jak wygląda ocena w skali całego kraju procesu gromadzenia odpowiedniej dokumentacji a w szczególności oceny bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi? Małgorzata Kotwica: witam państwa. Organem uprawnionym do oceny dokumentacji kosmetyku jest Państwowa Inspekcja Sanitarna i tylko ona ma prawo mieć dostęp do tej dokumentacji. Krajowy System informowania o kosmetykach nie ma wglądu do tzw. dossier kosmetyku. kosmo: a PIH może się domagać wglądu do takiej dokumentacji? M.K.: nie powinna, ponieważ leży to w gestii Państwowej Inspekcji Sanitarnej (zgodnie z art. 13 ustawy o kosmetykach). della: kto jest zobowiązany przechowywać dokumenty dotyczące kosmetyków pochodzących z kraju, który wstępuje do Unii Europejskiej - producent czy dystrybutor w Polsce? M.K.: wprowadza do obrotu kosmetyk najczęściej polski dystrybutor. Dokumenty mogą być przechowywane u rzeczywistego producenta, nie mniej dystrybutor musi mieć możliwość przedstawienia ich na żądanie Państwowej Inspekcji Sanitarnej monika: niemiecki producent zlecił firmie polskiej zapakowanie jego produktów z branży kosmetycznej i ich dostawę, on będzie je wprowadzał do polskich sieci handlowych. On chce się oznaczać na opakowaniach jako producent- paczkujący. Co na to PIH? M.K.: jeżeli producent niemiecki przyśle do Polski gotowy zamknięty produkt i będzie opakowywał go tylko w Polsce to zgodnie z polską ustawą o kosmetykach jest producentem i jego adres musi widnieć na opakowaniu; nie ma terminu producent paczkujący. Natomiast jeżeli kosmetyk pakowany (konfekcjonowany) jest w Polsce to producentem tego kosmetyku zgodnie z ustawą jest ten, który go konfekcjonuje, bo jest ostatnią osobą mającą wpływ na jego bezpieczeństwo. izba: czy wyroby chemii gospodarczej i kosmetyki wymagają oznaczenia CE? M.K.: nie wymagają, gdyż oznaczenie takie nie jest przewidziane w dyrektywie o kosmetykach. Znak CE musi bowiem być przewidziany w konkretnej dyrektywie, żeby istniał obowiązek jego stosowania. Pełna lista dyrektyw przewidujących oznakowanie CE dostępna jest na stronach Euro Info: index.php?yy=1&id=488#wdn W przypadku, w którym prawo Unii nie przewiduje obowiązku oznakowania CE, producent nie może umieszczać takiego znaku. della: często zagraniczni producenci umieszczają datę na zgrzewie tuby lub data jest nadrukowana po napisie :best before. Czy polski dystrybutor w takich przypadkach musi umieścić dodatkową naklejkę, na której znajdzie się napis najlepiej zużyć przed końcem... M.K.: tak, zgodnie z ustawą o kosmetykach z 30 marca 2001, musi taką informację umieścić. kosmo: czy można zastąpić wyrażenie : zużyć przed końcem...na ważne do? M.K.: nie można zastąpić słowami ważne do..., jak również nie można napisać zużyć przed końcem.... Prawidłowym, ustawowym zapisem jest najlepiej zużyć przed końcem.... kosmo: czy jest obowiązek przetłumaczenia na język polski składów chemicznych importowanych kosmetyków? M.K.: skład chemiczny musi być podany zgodnie z nazwami przyjętymi w Międzynarodowym Nazewnictwie Składników Kosmetycznych (INCI). michal: gdzie można znaleźć kody INCI? (International Names of Cosmetic Ingredients ) Czy jest jakieś rozporządzenie na ten temat, albo strona internetowa. M.K.: rozporządzeń żadnych na ten temat nie ma, natomiast są książki (tytuł podany zostanie w wydaniu papierowym Dobrej Firmy 4 listopada 2003). Pełny zapis czatu dostępny jest na stronie internetowej michal: czy po wejściu do UE trzeba będzie umieścić na kosmetyku oznaczenie że nie było ono testowane na zwierzętach? Kto to potwierdza? M.K.: nie trzeba umieszczać takiej informacji. Zakaz testowania gotowego produktu kosmetycznego na zwierzętach ma być wprowadzony w UE dopiero w 2004r. 6 listopad 2003, nr 10 (60)

7 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Kredyt słowo magiczne Eksporter w banku Co powinien wiedzieć eksporter, który chce otrzymać kredyt bankowy Obecna sytuacja na rynkach zagranicznych zmusza polskich eksporterów do oferowania sprzedaży na warunkach wydłużonych terminów odroczenia płatności. Często powoduje to zmniejszenie ilości środków na prowadzenie działalności gospodarczej i konieczność korzystania z zewnętrznego źródła finansowania jakim jest kredyt bankowy. Eksporter, jak każdy podmiot ubiegający się o kredyt w banku niezależnie od tego czy jest to kredyt obrotowy czy inwestycyjny, krótkoterminowy czy średnio- lub długoterminowy musi udowodnić bankowi swoją zdolność kredytową. Zatem zdolność kredytowa jest to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. Sprawdzanie zdolności kredytowej wynika z faktu, że każdy kredyt udzielony przez bank jest obciążony ryzykiem braku jego spłaty lub tzw. opóźnienia w spłacie. Urzeczywistnienie się tego ryzyka skutkuje dla banku obowiązkiem tworzenia rezerwy, aby tego uniknąć bank w swoich procedurach ma obowiązek zminimalizowania ryzyka przy podejmowaniu decyzji kredytowej. Podstawową gwarancją dla banku jest satysfakcjonująca sytuacja gospodarcza i finansowa kredytobiorcy. Oceny tej sytuacji bank dokonuje na podstawie niezbędnych dokumentów i informacji, jakie ubiegający się o kredyt podmiot jest zobowiązany przedstawić zgodnie z wymaganą wewnętrzną procedurą bankową, wynikającą z obowiązującego prawa bankowego. Jeżeli ocena jest pozytywna bank może odstąpić od wymogu ustanawiania dodatkowych zabezpieczeń spłaty kredytu lub ograniczyć ich ilość. Generalną zasadą jest szczególnie w przypadku słabszej kondycji finansowej kredytobiorcy wymóg banku ustanawiający kilka rodzajów zabezpieczeń spłaty kredytu. Zasady udzielania kredytów oraz metody rozpatrywania wniosków kredytowych ujęte są w obowiązujących w każdym banku wewnętrznych regulaminach kredytowych. Dla oceny ryzyka bank ustala ratingi (poziomy) ryzyka akceptowalne dla banku oraz ustanawia limity kredytowe lub branżowe, określające maksymalny dopuszczalny poziom zaangażowania z tytułu kredytu czy branży. Jak przygotować wniosek kredytowy Podstawą ubiegania się o kredyt jest wniosek o jego udzielenie. Powinien on zawierać niezbędne elementy: charakterystykę kredytobiorcy, określenie rodzaju kredytu, przeznaczenie kredytu, źródła spłaty kredytu (ten punkt jest bardzo istotny!), termin spłaty, prawne zabezpieczenia spłaty kredytu. Przy wnioskowaniu o kredyt inwestycyjny niezbędne jest określenie: cyklu realizacji, kosztu przedsięwzięcia, struktury finansowania nakładów, efektywności i zyskowność inwestycji (prognoza), okresu finansowania (wykorzystania i spłaty kredytu z uwzględnieniem okresu karencji). Podjęcie decyzji o udzieleniu kredytu poprzedzone jest analizą dokumentów i informacji uzyskanych od kredytobiorcy, w wyniku której ocenia się: kredytobiorcę z punktu widzenia jego wiarygodności oraz posiadania zdolności kredytowej. Daje to bankowi podstawę do oszacowania ryzyka a w szczególności: ryzyka zarządzania firmą, ryzyka ekonomiczno-handlowego dotyczącego otoczenia zewnętrznego firmy tj. warunków rynkowych (ryzyko to oceniane jest w aspekcie zagrożeń lub możliwości rozwojowych firmy), przedsięwzięcie inwestycyjne z punktu widzenia efektywności samego przedsięwzięcia i korzyści dla firmy. Co to jest ryzyko kredytowe? Ryzyko kredytowe wynika z faktu, że kredytobiorca może nie być w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań. Zatem przy ocenie ryzyka kredytobiorcy ważna jest nie tylko ocena sytuacji finansowej, ale również uwzględnienie zagrożenia związanego z sektorem gospodarki, grupą przemysłową lub wybranym produktem, a przy ocenie kredytobiorcy-eksportera dodatkowo zagrożenia związanego z krajem odbiorcy zagranicznego (opóźnienie w zapłacie lub jej brak może pogorszyć wypłacalność kredytobiorcy). Ocena skali ryzyka jest dla banku podstawą do wyboru określonej formy prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu. Rodzaj kredytu (obrotowy, inwestycyjny, refinansowy, krótkoterminowy czy też o dłuższym terminie spłaty, w złotych czy dewizach) w wielu przypadkach przesądza o tym, iż pewne rodzaje zabezpieczeń mogą być stosowane, a inne nie. Należy pamiętać, że w zależności od rodzaju kredytu niektóre z zabezpieczeń są wręcz prawnie niedopuszczalne! W zależności od rodzaju ryzyka kredytu, bank preferuje różne rodzaje zabezpieczeń. Niech więc Państwo zawsze starają się zmusić bank do określenia rodzaju ryzyka kredytu i udzielenia pomocy w wyborze najbardziej odpowiedniego rodzaju jego zabezpieczenia. Może być tak, że zabezpieczenie wystarczające w przypadku jednego kredytu, może okazać się niewystarczające w przypadku innego, gdy zmieni się charakter jego ryzyka. Oczywiście sytuacja może być odwrotna. Przy poprzednim kredycie dane zabezpieczenie mogło być dla banku niewystarczające, a przy obecnym może absolutnie satysfakcjonować. Jeżeli kredytobiorcą jest podmiot o bardzo dobrej kondycji finansowej, dla którego bank od wielu lat prowadzi rachunek bankowy, zabezpieczenia mogą być zniesione lub traktowane mniej rygorystycznie. listopad 2003, nr 10 (60) 7

8 Kredyt słowo magiczne W stosunku do kredytobiorcy wykazującego słabą kondycję finansową i gospodarczą, rozpoczynającego działalność lub takiego, który nie jest znany bankowi, należy się spodziewać, iż wymogi dotyczące zabezpieczeń będą rygorystyczne. Ważne jest także, że mogą się Państwo starać o kredyt, również wtedy, gdy przedsiębiorstwo dopiero rozpoczyna działalność. Zasady bankowe określają bowiem, iż wymóg oceny zdolności kredytowej nie jest stawiany w stosunku do nowo utworzonego podmiotu, który rozpoczyna po raz pierwszy prowadzenie działalności gospodarczej, o ile wnioskodawca przedstawi bankowi zabezpieczenia spłaty kredytu, określone przez bank jako gwarantujące odzyskanie wierzytelności w sytuacji braku spłaty kredytu. Innym elementem, który bank ocenia przy wyborze zabezpieczenia jest również realna możliwość zaspokojenia roszczeń oraz czas w jakim to zaspokojenie może nastąpić. W przypadku każdego kredytu pierwszoplanowe znaczenie dla banku mają zabezpieczenia umożliwiające zaspokojenie jego roszczeń bez konieczności prowadzenia egzekucji. Przy przyjmowaniu zabezpieczenia majątkowego bank analizuje, czy składniki majątkowe są łatwe do zbycia. W przypadku gdy zabezpieczeniem jest na przykład sprzęt wysoce specjalistyczny jego zbycie może być trudne, co wydłuża czas zaspokojenia roszczeń. Zabezpieczenia bankowe przy udzielaniu kredytu Bank może zabezpieczyć swoją wierzytelność poprzez przyjęcie jednej lub kilku form zabezpieczenia. Prawne zabezpieczenia dzielą się na: osobiste weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe, poręczenie udzielone na podstawie przepisów k.c., gwarancja bankowa, przelew wierzytelności, przystąpienie do długu kredytowego, pełnomocnictwo, rzeczowe zastaw ogólny, bankowy zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, przewłaszczenie na zabezpieczenie, kaucja, blokada środków na rachunku bankowym, hipoteka. Przy wyborze formy zabezpieczenia brane są pod uwagę różnego rodzaju kryteria, a w szczególności: rodzaj i wysokość wierzytelności, termin spłaty kredytu, status prawny kredytobiorcy, sytuacja finansowa, gospodarcza i majątkowa kredytobiorcy, cechy danego zabezpieczenia wynikające z dotyczących go przepisów prawnych oraz z postanowień umowy o ustanowieniu zabezpieczeń, np. sposób ustanowienia zabezpieczenia, przesłanki i zakres odpowiedzialności wynikające z zabezpieczenia, sposób realizacji uprawnień banku, przewidywany nakład pracy banku, koszt zabezpieczenia dla kredytobiorcy. Reasumując: czynnikami decydującymi przy podejmowaniu decyzji o kredytowaniu klienta jest jego sytuacja ekonomiczno-finansowa, efektywność kredytowanego przedsięwzięcia, dochodowość transakcji z punktu widzenia banku oraz perspektywy jej dalszego rozwoju. Banki dopuszczają możliwość finansowania firm rozpoczynających działalność, jednakże z uwagi na podwyższony poziom ryzyka kredytowego warunkami niezbędnymi są: pozytywna ocena prognozowanych wyników w okresie kredytowania oraz analiza szans wykonania prognoz, pozytywna ocena jakościowa kredytobiorcy, analiza sytuacji ekonomiczno-finansowej udziałowców kredytobiorcy, ocena wartości i jakości proponowanych zabezpieczeń, ocena ryzyk specyficznych, związanych z danym rodzajem działalności gospodarczej, analiza wrażliwości na występowanie zjawisk niekorzystnych, charakterystycznych dla kredytowanej transakcji. Kredytobiorcami banku powinny być podmioty posiadające historię dobrej współpracy z bankiem lub: prowadzące działalność przez okres umożliwiający ustalenie ich wiarygodności kredytowej i określenie ryzyka ich finansowania (minimum 2 lata, a jeżeli to ma być kredyt eksportowy, przynajmniej 1 rok sprzedaży eksportowej), prowadzące księgi handlowe, wykazujące zyski z działalności oraz dodatnie przepływy pieniężne (cash-flow), podmioty posiadające potencjał rozwojowy oraz te, z którymi współpraca cechuje się dobrymi perspektywami, tj. przynoszące do banku obroty (co najmniej proporcjonalne do zaangażowania kredytowego), realizujące roczne przychody w wysokości określonej przez bank, charakteryzujące się sumą bilansową na poziomie określonym przez bank. Bank nie finansuje: podmiotów objętych listami kredytobiorców niewywiązujących się ze zobowiązań wobec banków, posiadających zaległości podatkowe oraz z tytułu składek na ZUS, postawionych w stan upadłości. Oczywiście banki komercyjne, w zależności od założonej strategii prowadzenia działalności, związanej z ich wielkością i możliwościami przeznaczenia środków na akcję kredytową, mogą wprowadzać dodatkowe specyficzne warunki przy podejmowaniu decyzji o udzieleniu kredytu, ale wszystkie muszą bezwzględnie przestrzegać wymogów prawa bankowego. Kilka podstawowych rad dla każdego kredytobiorcy Po pierwsze, wszystko co zostało napisane powyżej nie miało na celu pokazania jak groźny jest bank i że lepiej omijać go z daleka! Niech Państwo pamiętają, że to bank potrzebuje klientów i będzie o nich zabiegał. Należy jednak mieć na uwadze również to, że bank obowiązują prawo bankowe i procedury, a to określa zakres jego działalności. Jak zatem zachować się wobec banku, aby szybko, sprawnie i skutecznie być przez niego obsłużonym jako wiarygodny kredytobiorca? Oto jedenaście rad doświadczonego bankowca: Pamiętaj! Przedkładaj bankowi w określonym przez niego terminie wszystkie niezbędne dokumenty, sporządzone w sposób czytelny i prawidłowy a przede wszystkim rzetelny. Nie dostarczaj dokumentów, których termin płatności już upłynął (np. zaświadczenia o zaleganiu z podatkami lub składkami na ZUS są ważne przez 3 miesiące od daty ich wystawienia). Nie ukrywaj faktów negatywnych analityk kredytowy w banku wie doskonale jakie są lub mogą być, słabe punkty w działalności przedsiębiorstwa i ostatecznie zmusi kredytobiorcę do ujawnienia wszystkich szczegółów. To niepotrzebnie wydłuży czas analizowania Twojej wiarygodności kredytowej, a co najważniejsze podważy zaufanie do Ciebie i spowoduje bardziej rygorystyczne traktowanie. 8 listopad 2003, nr 10 (60)

9 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Kredyt słowo magiczne Pamiętaj! Jeśli nie jesteś dotąd znany w banku, a masz zawarte umowy kredytowe z innymi bankami, nie ukrywaj tego faktu. Szczególnie nie odwlekaj w czasie dostarczenia bankowi informacji na temat klauzul w tych umowach zabraniających Ci zaciągania nowych zobowiązań. Jeśli na samym początku poinformujesz o tym fakcie bank, może Ci on pomóc w negocjacjach zmiany rygorystycznych klauzul zawartych w umowach z innymi bankami. Bankowcy często dochodzą do porozumienia w celu umożliwienia klientom prowadzenia dalszej działalności. Praktyka pokazuje, że po 3-4 tygodniach wyciągania informacji od przyszłego kredytobiorcy, na końcu i tak niekorzystne fakty wychodzą na jaw (klauzule w umowach kredytowych lub brak wpisu do ksiąg hipotecznych, lub nadmierne zobowiązania udziałowców Twojej firmy, które powodują, że nie mogą być poręczycielami itp.). Efektem tego jest odmowa udzielenia kredytu, a ponadto niepotrzebna strata czasu i nerwów obu stron. Pamiętaj! Bądź rzetelny w udzielaniu informacji przed bankiem raczej nie da się ukryć niekorzystnych faktów (istnieje wymiana informacji między bankami, krąży lista niesolidnych kredytobiorców). Jeżeli ujawnisz fakty jak najwcześniej, wspólnie z bankiem możecie znaleźć satysfakcjonujące rozwiązanie. Pamiętaj! Jeśli jesteś eksporterem prowadzącym działalność co najmniej przez 2-3 lata, bank będzie wymagać od Ciebie przedstawienia dokumentacji dotyczącej realizacji sprzedaży eksportowej, tj. prawidłowości sporządzania umów handlowych z odbiorcami zagranicznymi, reklamacji dotyczących wykonania kontraktu, częstotliwości występowania sporów handlowych i sposobu ich rozwiązywania. W przypadku ich występowania, niezbędna będzie dla banku informacja, czy są to reklamacje uzasadnione, na przykład gdy dostarczasz towar niezgodny z zamówieniem lub opóźniasz dostawy, itp. Jeżeli powód sporu jest zakwalifikowany jako nieuzasadniony jest to najczęściej fikcyjna reklamacja na przykład Twój odbiorca chce opóźnić zapłatę.. Prowadź więc dokumentację w sposób uporządkowany pracownik banku może złożyć Ci wizytę i prosić o jej pokazanie. Pamiętaj! Z prawidłowo prowadzonej dokumentacji bank wyciąga wnioski o Twojej rzetelności jako przedsiębiorcy oraz rzetelności Twoich kontrahentów zagranicznych jako płatników. To zasadniczo wpływa na Twoją zdolność do regulowania zobowiązań z tytułu jaki otrzymasz. Pamiętaj! Jeśli prowadzisz również sprzedaż na rynku krajowym, to bank dokona oceny Twojej działalności w relacji z odbiorcami krajowymi w aspektach opisanych powyżej. Pamiętaj! Twoja rzetelność jako producenta i sprzedawcy oraz rzetelność Twoich odbiorców to atut przy podejmowaniu decyzji kredytowej notoryczne opóźnienia w płatnościach czy to krajowych czy zagranicznych wpływają negatywnie na ocenę Twojej wypłacalności. Jeżeli więc nie masz z tym problemów, pokazuj to jako swoje mocne strony. Jeśli masz obawy co do solidności Twojego kontrahenta ubezpiecz się od ryzyka produkcji i braku zapłaty. podwyższonym ryzyku np. krajów WNP to pamiętaj o prawidłowym sporządzeniu kontraktu. Oprócz zapisów dotyczących przedmiotu sprzedaży (nazwa, ilość, cena, baza dostawy, termin zapłaty) powinien on zawierać wszystkie klauzule, które maksymalnie ochronią Twoje interesy. Szczególnie ważne są: klauzula dotycząca rozstrzygania sporów handlowych (najlepsi prawnicy zajmujący się rynkami WNP potwierdzają, iż najkorzystniejszy jest arbitraż np. w Moskwie lub w Polsce ( a nie w sądach powszechnych). Kontrahenci z krajów WNP prawie zawsze akceptują ten arbitraż (raczej nie należy powoływać się na arbitraż w Paryżu, Sztokholmie). Równie istotne są: klauzula siły wyższej, klauzula zawieszenia/przerwania lub odstąpienia od realizacji kontraktu, klauzula o prawie kraju, któremu poddana jest umowa handlowa oraz język umowy z zaznaczeniem, która wersja językowa jest wiążąca w przypadku rozstrzygania sporów, klauzula o zapłacie odsetek za opóźnienie zapłaty, itp. Bank będzie wymagał od Ciebie przedstawienia kontraktów w sytuacji, kiedy zaakceptuje jako jedno z zabezpieczeń spłaty kredytu cesję na bank wierzytelności z tych kontraktów. Kwestią kontraktów zajmiemy się w kolejnych artykułach. Pamiętaj! Nieprecyzyjne zapisy w Twoim kontrakcie handlowym dotyczące możliwości prawnego egzekwowania należności mogą w konsekwencji skutkować brakiem zapłaty, a tym samym brakiem środków na obsługę zobowiązań kredytowych. Bank zwraca na to szczególna uwagę! Pamiętaj! Jeśli w trakcie analizy dokonywanej przez bank okaże się, że w przeszłości wykorzystywałeś środki z udzielonego kredytu w sposób niezgodny z celem określonym we wniosku kredytowym i Bank chce mieć pewność, że będziesz je obecnie wykorzystywał prawidłowo, może wprowadzić wymóg regulowania bezpośrednio Twoich zobowiązań wymagalnych, aby mieć pewność, że zobowiązania kontraktowe będą zrealizowane w sposób właściwy (a tym samym Twój odbiorca zapłaci za dostawę czy wykonaną usługę). Pamiętaj! Powiadamiaj bank niezwłocznie o życzeniach Twojego kontrahenta co do odroczenia terminu zapłaty w przypadku niemożności jej dokonania w pierwotnym terminie bank może bowiem podjąć decyzję o przesunięciu daty spłaty jednej lub kilku rat kredytowych do czasu zapłaty należności przez Twojego odbiorcę. Trudności jakie będziesz miał w terminowym regulowaniu swoich zobowiązań kredytowych z powodu opóźnień zapłaty przez krajowych lub zagranicznych odbiorców zostaną bardzo szybko wychwycone przez bank, ponieważ z pewnością prowadzić on będzie na bieżąco monitoring Twojej płynności. Pamiętaj! Bank ma możliwości wykrycia Twoich trudności, więc nie ukrywaj ich. Im szybciej je ujawnisz, tym większa będzie Twoja wiarygodność dla banku, co pomoże w szybszym i sprawniejszym rozwiązaniu problemu wspólnie z Twoim bankiem. Urszula Sobieraj i Paweł Kowalewski Pamiętaj! Jeśli ubiegasz się o kredyt dla realizacji kontraktu eksportowego (kredyt celowy) z kontrahentem z rynku o listopad 2003, nr 10 (60) 9

10 Prawo europejskie Jak bawić się bezpiecznie Aby zapewnić bezpieczeństwo konsumentom, a zwłaszcza dzieciom, które są użytkownikami zabawek, Unia Europejska określiła minimalny poziom bezpieczeństwa, jaki muszą spełniać zabawki, żeby były dopuszczone do obrotu na Wspólnym Rynku. Od 1 maja 2004 r. przepisy te będą obowiązywać także polskich producentów, w tym i tych, którzy sprzedają swoje produkty wyłącznie w Polsce. Część przepisów już dziś obowiązujących w Polsce wprowadza regulacje europejskie. Podstawową regulacją europejską jest Dyrektywa Rady 88/378/ EWG z dnia 3 maja 1988 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich dotyczących bezpieczeństwa zabawek. Dyrektywa należy do tzw. dyrektyw nowego podejścia, tj. dyrektyw ustanawiających wymogi bezpieczeństwa produktu. Informacje na temat prawa Unii Europejskiej w zakresie produkcji zabawek znajdują się na stronach Komisji Europejskiej: http: //europa.eu.int/comm/enterprise/toys/index.htm Polskie przepisy w tym zakresie to: ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (DzU z dnia 7 października 2002 r.), ustawa z dnia 22 stycznia 2000 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (DzU z dnia 7 marca 2000 r.), rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie szczegółowych warunków dotyczących bezpieczeństwa zabawek (DzU z dnia 17 października 2001 r.), rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności zabawek (DzU z dnia 2 lipca 2003 r. obowiązuje od dnia członkostwa Polski w Unii Europejskiej). Odpowiedzialność producenta Warto podkreślić, że producent zabawek, jak każdy inny producent, jest odpowiedzialny w sposób nieograniczony za bezpieczeństwo wprowadzanych do obrotu produktów (odpowiedzialność ta dotyczy także importerów). Od odpowiedzialności tej nie zwalnia producenta przestrzeganie norm technicznych. Odpowiedzialność producenta regulowana jest ustawą o ogólnym bezpieczeństwie produktu oraz Kodeksem cywilnym. W przypadku niektórych rodzajów produktu ta ogólna odpowiedzialność postrzegana jest jednak jako niewystarczająca. Wprowadzane są więc uregulowania specyficzne, mające na celu zapewnienie użytkownikom produktu wystarczającego poziomu ochrony. W przypadku zabawek, uregulowaniem specyficznym jest Dyrektywa o zabawkach i wprowadzające ją do polskiego prawa rozporządzenia Rady Ministrów oraz Ministra Gospodarki. Zgodnie z dyrektywą producent zabawek może wprowadzać na rynek tylko takie zabawki, które spełniają określone wymogi bezpieczeństwa (wymogi zasadnicze). Producent przez umieszczenie na produkcie znaku CE potwierdza spełnienie tych wymogów. Warunki zasadnicze Dyrektywa o zabawkach i implementujące jej postanowienia rozporządzenie w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności zabawek uznają, że: spełniają wymogi bezpieczeństwa zabawki wyprodukowane zgodnie z normami zharmonizowanymi, na których umieszczono oznakowanie CE, jeżeli jednak producent nie zastosował norm zharmonizowanych lub zastosował je częściowo albo nie ustanowiono takich norm, to wówczas konieczne jest badanie przeprowadzone przez jednostkę notyfikowaną i wystawienie przez nią certyfikatu zgodności a następnie umieszczenie znaku CE przez producenta na wyrobie. Nie istnieje więc obowiązek stosowania norm zharmonizowanych, bowiem wymogi zasadnicze mogą być spełnione również w inny sposób. Jeżeli jednak producent zastosuje się do norm, to istnieje domniemanie zgodności z wymogami zasadniczymi i nie jest potrzebny udział jednostki notyfikowanej w celu testowaniu produktu. Gdzie znaleźć normy zharmonizowane? Lista norm zharmonizowanych publikowana jest w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Lista ta dostępna jest również w Internecie pod adresem: standardization/harmstds/reflist/toys.html W Polsce normy zharmonizowane wprowadzane są do systemu polskich norm przez Polski Komitet Normalizacyjny (oznaczane są wówczas jako PN-EN). Na stronie internetowej Komitetu ( znajduje się wyszukiwarka norm. Wystarczy wpisać hasło bezpieczeństwo zabawek, a uzyskamy listę norm zharmonizowanych, których spełnienie umożliwia producentowi samodzielne wystawienie deklaracji zgodności i oznaczenie produktu znakiem CE. Treść norm chroniona jest jednak prawem autorskim i nie jest dostępna nieodpłatnie. W celu nabycia norm należy skontaktować się z Polskim Komitetem Normalizacyjnym. Oznaczenia na zabawkach po wejściu Polski do Unii Europejskiej Od dnia 1 maja 2004 r. konieczne stanie się oznakowanie zabawek wprowadzanych do obrotu znakiem CE. Wymóg ten wynika z ustanowionych już przepisów, a konkretnie z rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności zabawek. Rozporządzenie to wejdzie w życie z dniem 1 maja 2004 r. Oznakowanie CE jest obowiązkowe i podstawowe. Stosowane będą również klauzule Zgodność z wymaganiami bezpieczeństwa określonymi w rozporządzeniu 10 listopad 2003, nr 10 (60)

11 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie nie zwalnia producenta z obowiązku upewnienia się, czy gotowy produkt spełnia wymogi bezpieczeństwa. Polskie certyfikaty na zabawki (IMiDz, PCBC, PZH) dla dzieci do 3 lat po integracji Jedynym obowiązkowym oznakowaniem po wejściu Polski do UE będzie oznaczenie CE. Nie będzie więc konieczności uzyskiwania certyfikatów IMiDz, PCBC, PZH. Producent musi jednak posiadać dowody na to, że jego produkt spełnia wymogi bezpieczeństwa stawiane zabawkom, szczególnie tym, które są przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat. Jednym ze sposobów na uzyskanie takich dowodów może być np. przeprowadzenie badań w zakładowym laboratorium lub jednostce zewnętrznej, a jeżeli to konieczne w jednostce notyfikowanej. Znak recyklingu Znak recyklingu dotyczy opakowań, a nie samego produktu i jest zagadnieniem regulowanym przez ustawę z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (DzU z dnia 22 czerwca 2001 r.). Minister Środowiska wydał 4 czerwca 2003 r. rozporządzenie w sprawie oznaczania opakowań (DzU z dnia 17 czerwca 2003 r.). Tekst rozporządzenia dostępny jest na stronach Ministerstwa Środowiska: shtml Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie szczegółowych warunków dotyczących bezpieczeństwa zabawek (paragraf 5. rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków dotyczących bezpieczeństwa zabawek) oraz Niedopuszczalne dla dzieci w wieku poniżej 3 lat (paragraf 12. rozporządzenia w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności zabawek). Ponadto, będzie nadal obowiązywała konieczność informowania o przeznaczeniu zabawki itp. Natomiast znak bezpieczeństwa oparty na przepisach ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (DzU z dnia 28 czerwca 1993 r.) traci moc z chwilą przystąpienia Polski do UE (na podstawie art. 67. ustawy o systemie oceny zgodności). Tym samym, nie będzie obowiązku umieszczania znaku B na produkcie. Być może jednak sam znak B przetrwa jako dobrowolny znak bezpieczeństwa. Nie ma bowiem przeszkód dla umieszczania na produkcie innych oznakowań poza znakiem CE, np. znaków jakości itp. Certyfikat na zabawki wyprodukowane z materiałów posiadających świadectwo pochodzenia Podstawowym obowiązkiem producenta, zgodnie z art. 8. ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów, jest wprowadzanie do obrotu produktów bezpiecznych. Jeżeli w odniesieniu do danej kategorii produktu zostały ustalone specyficzne wymagania, produkt musi je spełniać. Spełnianie wymogów bezpieczeństwa jest badane z chwilą wprowadzenia produktu do obrotu. Przed tą datą nie ma obowiązku spełniania przez materiały i półprodukty szczególnych warunków. Nacisk bowiem położony jest na bezpieczeństwo produktu przeznaczonego dla konsumentów. Tym samym, stosowanie atestowanych materiałów w żaden sposób Jednostki notyfikowane w Polsce System jednostek notyfikowanych musi mieć zagwarantowaną niezależność od władz państwowych. Nie może więc być mowy o Centralnym czy Ogólnopolskim Urzędzie Notyfikacyjnym. Więcej informacji na temat funkcjonowania systemu dyrektyw nowego podejścia można znaleźć na stronach Euro Info: Każda jednostka notyfikowana z dowolnego państwa członkowskiego upoważniona jest do przeprowadzania badań produktów. Pełna lista jednostek notyfikowanych (podlegających zatwierdzeniu przez Komisję Europejską) jest dostępna na stronach Komisji: legislation/nb/notified-bodies.htm Niestety, w chwili obecnej nie ma polskich jednostek notyfikowanych. W Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad przygotowaniem listy takich jednostek i zgłoszeniem ich do Komisji Europejskiej. Jednak jednostki te, przynajmniej formalnie, nie zaczną działać przed 1 maja 2004 r. Nie będzie okresów przejściowych dla producentów i importerów zabawek Producenci i importerzy zabawek nie zostaną objęci żadnym okresem przejściowym i obowiązywać ich będą z dniem wejścia do UE odpowiednie zapisy znajdujące się w ustawie o bezpieczeństwie produktów, w szczególności w art. 15., który stanowi, że: 1. Jeżeli produkt wprowadzony do obrotu nie spełnia wymagań bezpieczeństwa określonych w art. 4, organ nadzoru może: zażądać od producenta informacji o zagrożeniach związanych z produktem oraz informacji dotyczącej środków ostrożności niezbędnych do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, zobowiązać producenta do poddania produktu badaniu we właściwym akredytowanym laboratorium, określając przedmiot i termin przeprowadzenia badania; w przypadku stwierdzenia, listopad 2003, nr 10 (60) 11

12 Prawo europejskie że produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa, koszty badań ponosi producent, nakazać producentowi podanie odpowiednich ostrzeżeń do publicznej wiadomości w określony sposób, określić szczegółowe obowiązki producenta dotyczące udzielania konsumentom odpowiednich informacji o produkcie, nakazać producentowi zapewnienie zgodności produktu z wymaganiami bezpieczeństwa, nakazać producentowi wycofanie produktu z obrotu lub podjęcie działań zmierzających do odkupienia produktu od osób, które faktycznie nim władają, nakazać producentowi zniszczenie produktu, gdy stanowi to jedyny środek zapewniający usunięcie niebezpieczeństwa. 2. Środki przewidziane w ust. 1. mogą być stosowane odpowiednio wobec sprzedawcy. 3. Organ nadzoru może we własnym zakresie dokonać czynności określonych w ust. 1. pkt 2. i Środki określone w ust. 1. winny być wprowadzone natychmiast i z wyjątkiem badań określonych w ust. 1. pkt 2. na koszt zobowiązanego do ich podjęcia. W przypadku stwierdzenia, że produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa, koszty badań ponosi producent. Dofinansowanie na uzyskanie certyfikatów Polska mała lub średnia firma może obecnie skorzystać z programu pt. Wstęp do jakości, w ramach którego firma może otrzymać dotację na współfinansowanie kwalifikowanych kosztów usług doradczych i szkoleniowych związanych z wdrażaniem systemów jakości. Projekty realizowane w ramach programu mogą dotyczyć następujących działań: przygotowanie kadry małych i średnich przedsiębiorstw do zarządzania jakością, uzyskanie certyfikatów zgodności dla wyrobów, usług, surowców, maszyn i urządzeń, aparatury kontrolno-pomiarowej i personelu, ocena zgodności wyrobów z dyrektywami Unii Europejskiej, nadawanie wyrobom znaku CE, umożliwiającego dostęp do rynków Unii Europejskiej, uzyskanie certyfikatu specyficznych systemów jakości w niektórych sektorach przemysłu, doskonalenie systemów zarządzania po uzyskaniu certyfikatu. Działania objęte programem muszą być realizowane na terenie Polski. Działania realizowane w ramach programu Wstęp do jakości muszą być zakończone do dnia 31 maja 2004 r. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości: Wielkość dotacji wynosi maksymalnie 60% kosztów kwalifikowanych netto przedsięwzięcia, minimum EUR a maksimum EUR. Stawki celne po 1 maja 2004 roku na zabawki importowane spoza państw UE Nie można odpowiedzieć na pytanie o stawki celne po wejściu Polski do UE. Nikt bowiem nie zna wysokości stawek celnych z takim wyprzedzeniem. Można natomiast sprawdzić aktualne informacje taryfowe poprzez system TARIC: tarchap?lang=en Przykładowe aktualne stawki celne na towary pochodzenia chińskiego: 1) plastikowe zabawki przedstawiające zwierzęta i postaci inne niż ludzkie (kod ) stawka wynosi 0,8%, 2) zabawki imitujące broń ( ) stawka wynosi 0,8%, 3) puzzle (inne niż drewniane) stawka wynosi 4,7%. Jacek Czabański Jczabanski@cofund.org.pl EIC Warszawa 12 listopad 2003, nr 10 (60)

13 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Nowe technologie econtent Głównymi celami wewnętrznego programu Unii Europejskiej econtent 1 jest pomoc w tworzeniu, wykorzystywaniu i dystrybucji treści cyfrowych. Rozumieć należy przez to każdy rodzaj informacji opublikowanej na stronach internetowych, komunikację bezprzewodową i interaktywne rozwiązania internetowe. Program econtent składa się z trzech niezależnych linii tematycznych: 1. Poprawa dostępności oraz rozszerzenie zakresu wykorzystania informacji sektora publicznego. 1.1 Usługi informacyjne wykorzystujące zasoby informacyjne sektora publicznego. 1.2 Stworzenie europejskiej bazy danych cyfrowych. 2. Wspieranie tworzenia wielojęzycznych i wielokulturowych treści cyfrowych. 2.1 Partnerstwo i strategie wielojęzyczne. 2.2 Wzmacnianie infrastruktury językowej. 3. Zwiększenie dynamiki rynku treści cyfrowych. 3.1 Wymiana najlepszych praktyk. 3.2 Monitoring rynku treści cyfrowych. 3.3 Obrót handlowy prawami między uczestnikami rynku treści cyfrowych. W programie mogą uczestniczyć małe i średnie przedsiębiorstwa, które zajmują się różnymi zagadnieniami informatycznymi, ale także firmy konsultingowe, finansowe, świadczące usługi promocyjne i wydawnictwa. Podobnie jak w innych programach wewnętrznych UE, udział w programie econtent wymaga współpracy co najmniej dwóch instytucji z państw, które mogą uczestniczyć w programie 2. Co najmniej jeden z partnerów musi pochodzić z kraju należącego do UE. Tematyka projektów musi być zgodna z liniami tematycznymi programu. Zwraca się również uwagę na przydatność rynkową projektów, które będą realizowane. W programie econtent istnieją trzy rodzaje projektów: projekty demonstracyjne (demonstration projects), studia wykonalności (feasibility projects), działania towarzyszące (accompanying measures). nowych pomysłów i wstępne określenie działań niezbędnych do realizacji projektu. Rezultatem studium ma być konkretny projekt gotowy do zastosowania, z określoną strukturą partnerstwa i przygotowanym budżetem. Konsorcjum do realizacji studium wykonalności powinno tworzyć co najmniej dwóch partnerów z dwóch różnych państw. Działania towarzyszące są dofinansowywane w wysokości od 50% do 100% kosztów, ale wysokość dofinansowania nie może wynosić więcej niż 1 mlneur. Zadaniem tego typu projektów jest wspieranie realizacji projektów demonstracyjnych i studiów wykonalności. Działania towarzyszące mogą być ponadto realizowane przez jednego wykonawcę. Przykłady projektów wybranych do współfinansowania: epatent Wielojęzyczna Europejska Baza Danych o Patentach (Linia Tematyczna 2, projekt demonstracyjny celem projektu jest utworzenie na bazie Internetu programu wspomagającego uzyskiwanie informacji o patentach na poziomie europejskim, w otoczeniu wielojęzycznym. GEORAMA portal nawigacyjny (Linia Tematyczna 1, projekt demonstracyjny) portal dostarczający wszystkich istotnych informacji i usług związanych z turystyką. Przewidywany termin przyjmowania zgłoszeń dla projektów demonstracyjnych i działań towarzyszących to grudzień 2003 r. Projekty studiów wykonalności są przyjmowane w systemie ciągłym, ale powinny być złożone nie później niż do 28 maja 2004 r. Wnioski powinny być wypełnione w jednym z oficjalnych języków UE. Wszystkie oficjalne dokumenty, któresą niezbędne do przygotowania wniosku, są dostępne na stronie Funkcję krajowego koordynatora udziału Polski w programie econtent pełni Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Al. Mickiewicza 30, Kraków, tel.: (012) , , faks: (012) , econtent@agh.edu.pl, http: // Minimalna wartość projektu demonstracyjnego powinna wynosić przynajmniej 2 mln EUR, a finansowanie nie może przekroczyć 50% kosztów projektu, ale nie więcej niż 2,5 mlneur. Rezultatem końcowym projektów demonstracyjnych mogą być usługi lub produkty informacyjne, a także ulepszenie już istniejącej infrastruktury. Ze względu na wielkość budżetu i znaczenie projektów demonstracyjnych konsorcjum w tym przypadku powinno się składać z większej liczby partnerów. Wysokość dofinansowania studiów wykonalności nie może przekroczyć 50% kosztów projektu, ale nie może wynosić więcej niż EUR. Ma to zachęcić małe i średnie przedsiębiorstwa informatyczne do składania swoich propozycji projektów. Celem studiów wykonalności jest wsparcie rozwoju Adres w Komisji Europejskiej: European Commission, Directorate General Information Society, econtent Information Desk, Office EUFO 1181, L-2920 Luxembourg, fax: , e- mail: econtent@cec.eu.int, Adam Kaliszuk adamkaliszuk@cofund.org.pl EIC Warszawa Na podstawie strony programu econtent (Footnotes) 1 OJ L 14, , p Państwa członkowskie Unii Europejskiej, a także Islandia, Lichtenstein, Norwegia, oraz Polska, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Bułgaria, Węgry i Malta. listopad 2003, nr 10 (60) 13

14 14 listopad 2003, nr 10 (60)

15 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Marketing O przydatności reklamy raz jeszcze Podstawowe funkcje reklamy Reklama koncentruje uwagę wszystkich zarówno konsumentów, producentów, agencji reklamowych, jak i firm badających rynek. Jest jednak narzędziem kosztownym. Koszt reklamy skłania do dogłębnej analizy jej doboru, struktury, trafności, właściwego odniesienia do produktu i przede wszystkim jej skuteczności. Reklama służy różnym celom. Sprowadzanie jej roli wyłącznie do zwiększenia sprzedaży produktu, jest uproszczeniem. Reklama ma rodzić pozytywne postawy wobec marki. Reklama ma także budzić intencję zakupu i sprawiać, że indywidualni konsumenci nabędą reklamowany produkt i będą go kupować stale. Reklama jest narzędziem pozycjonowania produktu i jego repozycjonowania. Reklama tworzy (lub współtworzy, łącznie z innymi komponentami marketing mix) wizerunek marki. Ponadto ważną funkcją reklamy jest pomaganie tym konsumentom, którzy już kupili reklamowany produkt, w znalezieniu potwierdzenia trafności dokonanego wyboru. Ma to szczególne znaczenie w przypadku dóbr trwałych, kosztownych i kupowanych raz na wiele lat. Kupując pralkę czy lodówkę chcielibyśmy być przekonani, że wybraliśmy dobrą markę. Można sądzić, że zwątpienie w trafność wyboru może zaowocować nieufnością wobec marki. Będzie to oznaczać, że nabywając kolejny element wyposażenia gospodarstwa domowego, konsument sięgnie raczej po marki konkurencyjne, a w dodatku przekaże swoje wątpliwości krewnym i znajomym. Jednym z narzędzi umacniania konsumenta w przekonaniu, że dokonał odpowiedniego wyboru, jest reklama. Reklama jest także narzędziem informowania konsumentów o umacniajacej się marce i jej dostępności na rynku. Dobrym przykładem reklamy, której podstawową funkcją jest przekazywanie wiedzy o produkcie, jest reklama środka Calgon. Produkt ten nie jest używany powszechnie ani w Polsce, ani na Zachodzie. Z pewnością większość piorących nie zdaje sobie sprawy, że przyczyną pewnych kłopotów z pralkami i niezadowalającej jakości prania jest twarda woda. Calgon zmiękcza wodę w pralkach automatycznych i ma kilka funkcji: zapobiega osadzaniu się kamienia wapiennego na częściach pralki i, zmiękczając wodę, ułatwia pranie. Emitowana w Polsce reklama Calgonu kładzie nacisk na informowanie o produkcie. Informacja jest tutaj nie tylko nośnikiem idei produktu, który zresztą ma bardzo niewielką konkurencję (na polskim rynku jest to jedyna marka w tej kategorii produktu), ale i czynnikiem generującym potrzebę użycia produktu, i dzięki temu zachętą do jego zakupu. Reklama przynosi także informacje o dynamice życia produktu. Powiadamia, że stary i dobrze znany produkt zmienił opakowanie, że trwa właśnie promocyjna sprzedaż, że jest już dostępny w opakowaniach o małej pojemności (na przykład w saszetkach do jednorazowego użycia), że właśnie go udoskonalono, że wprowadzono na rynek różne jego warianty (na przykład zapachy), że linię marki rozszerzono o kolejny produkt (że oprócz szamponu mamy już na rynku także odżywkę do włosów). Pozornie ta funkcja jest czysto informacyjna, ale taka informacyjna reklama przypomina o marce, wzmacnia jej znajomość, przyciąga do niej konsumentów, mówiąc:... ciągle udoskonalamy nasz produkt, dbamy o wasze potrzeby i staramy się im wyjść na przeciw. Wielość funkcji reklamy jest jednym z powodów, dla których do badania reklamy stosuje się wiele różnych podejść i wiele różnych metod. Ważne jest również to, że reklama dociera do konsumenta za pośrednictwem wielu różnych mediów. Jednym z podstawowych nośników reklamy jest telewizja, ale nie tylko. Reklama emitowana jest w radiu, drukowana w prasie, eksponowana na wielkich plakatach ulicznych, w punktach sprzedaży etc. Reklama, by skutecznie trafić do odbiorców, niekoniecznie musi być eksponowana w wielu mediach na raz. Każdy nośnik reklamy może przyciągać inny segment populacji. Rozmaitość nośników reklamy wymaga od badaczy stosowania zróżnicowanych metod i technik badania reklamy, zależnie od rodzaju nośnika, od charakteru kampanii reklamowej, od specyfiki grup docelowych. Wielość metod i technik badania reklamy wynika także z natury procesu podejmowania decyzji o reklamie. Charakter i ciągłość tego procesu dobrze oddaje poniższy rysunek. Rys. 1. Proces podejmowania decyzji reklamowych. 1 Planowanie Rozwój reklamy Ciągłe badanie wpływu Pretest reklamy Etapy powstawania reklamy Tworzenie reklamy zaczyna się od planowania. Faza projektowania reklamy jest ściśle związania ze strategią marki i dlatego agencja reklamowa powinna ściśle współpracować z działem marketingu. W tej fazie często agencja reklamowa korzysta z pomocy badaczy rynku, żeby ustalić, czy strategia reklamy nie mija się ze strategią pozycjonowania marki. W następnej fazie cały wysiłek agencji reklamowej skoncentrowany jest na opracowaniu kreatywnych projektów. Również te pomysły powinny zostać poddane badaniu, aby wiadomo było, że trafnie realizują zamierzone cele. Dopiero, kiedy wiadomo, że pomysły trafnie oddają strategię reklamy, a tym samym strategię marki, zaczyna się produkcja finalnej kopii. Przed jej ekspozycją w mediach poddaje się ją ponownie badaniu. Badanie takie nazywamy pretestem reklamy; służy ono odpowiedzi na zasadnicze pytanie, czy reklama ma szanse spełnić swoje zadanie i czy będzie skuteczna. Po pozytywnym wyniku takiego badania, zapada decyzja o ekspozycji reklamy w mediach. Na tym nie kończy się jednak potrzeba badań. Od tej chwili uwaga reklamodawcy koncentruje się na rzeczywistej skuteczności i trafności oddziaływania reklamy w naturalnym otoczeniu rynkowym. W każdej fazie rozwoju reklamy potrzebne są inne badania, inne metody i techniki badawcze. listopad 2003, nr 10 (60) 15

16 Marketing Wybór nośnika reklamy zależy nie tylko od specyficznych celów danej kampanii reklamowej, czy od charakteru grupy docelowej, ale także w wielu przypadkach, od natury produktu, który jest reklamowany. Na przykład, w Polsce nie wolno reklamować papierosów. Przez dłuższy czas producentom papierosów ze wszystkich powszechnie dostępnych nośników reklamy pozostawała tylko reklama zewnętrzna i prasowa. Obecnie jedynym medium reklamowym są ekspozycje papierosów w punktach sprzedaży. Jeżeli jednak pomyślimy o producentach leków, takich, które sprzedaje się na receptę, z przepisu lekarza, sytuacja wydaje się znacznie trudniejsza. Najpierw musimy zastanowić się, kto faktycznie decyduje o wyborze marki leku. Inaczej mówiąc, musimy odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu o wyborze marki decyduje lekarz, a w jakim pacjent. Pozornie wydaje się oczywiste, że decyzję podejmuje lekarz, gdyż tylko on wie, co uzdrowi pacjenta. Okazuje się jednak, że pacjent, szczególnie taki, który cierpi na chorobę przewlekłą ma świetne rozeznanie w lekach stosowanych w jego schorzeniu i często zdarza się, że lekarz zapisuje mu lek, którego pacjent sobie życzy. Lekarz wie bowiem, że wiara pacjenta w skuteczność leku ma wielkie znaczenie, a konkurencyjne preparaty mają z reguły bardzo podobne działanie. W takich jednak przypadkach, kiedy leki pozornie konkurencyjne mają jednak nieco odmienne spektrum działania, lekarz pozostanie przy swoim stanowisku, który lek jest dla pacjenta odpowiedni, a który nie. Producent leku, decydując o rozwoju kampanii reklamowej leku, musi zatem wziąć pod uwagę czynniki mające wpływ na decyzję o tym, który lek zostanie wybrany. Często okazuje się, że kampania musi być skierowana zarówno do lekarza, jak i do pacjenta. Kampania reklamowa leku trwa bardzo krótko, na ogół jedynie parę miesięcy. Na taką kampanię reklamową składają się reklamy w czasopismach medycznych, ulotki reklamowe rozprowadzane w placówkach służby zdrowia, towarzyszące sympozjom medycznym, materiały zamieszczane w prasie powszechnej i materiały promocyjne rozpowszechniane w placówkach służby zdrowia. Przy doborze metod i technik badania leków należy uwzględnić specyfikę nośników reklamy i czas trwania kampanii. Wymaga to specyficznego podejścia, które różni się w znacznym stopniu od podejścia stosowanego w badaniu reklamy innych produktów. Sama natura produktu, bardzo krótki żywot kampanii reklamowej, charakter grup docelowych, do których adresowany jest przekaz reklamowy to czynniki, które będą decydować nie tylko o wyborze metod i technik badawczych, ale także o wielkości nakładów poniesionych na badania. Sprzedaż jako wskaźnik skuteczności reklamy? Dlaczego nie poprzestać na tak fundamentalnym wskaźniku skuteczności reklamy, jakim jest wielkość i dynamika sprzedaży? Dlatego, że reklama jest tylko jednym i nie izolowanym, komponentem marketing mix, i trudno byłoby ocenić, który z komponentów marketing mix (czy reklama, czy produkt sam w sobie, czy jego opakowanie, etc.) wpłynął na zmianę wielkości sprzedaży. Trudno wyizolować wpływ reklamy z wpływu całego zestawu bodźców marketingowych, które oddziałują na zachowania konsumenckie. Co więcej, na wielkość sprzedaży naszej marki wpływa nie tylko sukces naszych własnych działań marketingowych i reklamowych, ale także działania marketingowe i reklamowe marek konkurencyjnych. Nie możemy zatem poprzestać na obserwowaniu wielkości sprzedaży i przypisać wszelkich jej zmian nowej reklamie naszego produktu. Aby odpowiedzieć na pytanie, czy nowa reklama jest skuteczna, musimy sięgnąć do profesjonalnych badań rynkowych. Dr Katarzyna M. Staszyńska Socjolog, metodolog badań społecznych i rynkowych katarzyna.staszynska@4poczta.com (Footnotes) 1 Za: J.F.Denius, Marketplace Measurement: Tracking and Testing Advertising and Other Marketing Effects, Aassociation of National Advertisers, N.Y Foto: Adam Kaliszuk 16 listopad 2003, nr 10 (60)

17 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie Zawieranie umów w Internecie Do niedawna kwestia umów zawieranych za pośrednictwem Internetu nie znajdowała swojego odzwierciedlenia w przepisach Kodeksu cywilnego. Najnowsza nowelizacja kodeksu przynosi istotne przepisy, dotyczące między innymi ofert składanych w formie elektronicznej. W wielu przypadkach Internet jest jedynie kolejnym kanałem komunikacyjnym, który umożliwia zawieranie tradycyjnych umów np. zamówienie książki w internetowej księgarni. Nie wolno zapominać jednak o przypadkach, gdy samo zawarcie umowy, jak i przesłanie zamówionego towaru, odbywa się za pośrednictwem sieci np. kupno elektronicznej publikacji czy wynajem oprogramowania. Najczęściej umowy są zawierane za pośrednictwem poczty elektronicznej, choć nie można wykluczyć możliwości zawarcia umowy poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza na stronie WWW. Jednym ze sposobów zawierania umów jest tryb ofertowy. W skrócie polega on na złożeniu oferty przez jedną ze stron (zwaną oferentem) oraz zaakceptowaniu jej przez drugą stronę (zwaną oblatem). Zgodnie z art. 66. kc. oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne elementy tej umowy np. cenę i przedmiot sprzedaży. Ustalenie czy w danym przypadku mamy do czynienia z ofertą, czy też jedynie z zaproszeniem do zawarcia umowy może nieść ze sobą istotne następstwa np. określenie, kto jest oferentem, a kto oblatem. Nie ma problemu, w sytuacji gdy na stronie WWW umieszczono zastrzeżenie, iż opublikowane informacje są ofertą w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Aby uznać dane oświadczenie woli za ofertę musi ona zawierać co najmniej istotne elementy proponowanej umowy np. przy sprzedaży towar i cenę, za którą miałby zostać on sprzedany. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy odwołać się jednakże do art. 71. kc. Zgodnie z art. 71. Kodeksu cywilnego, ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy. Jednocześnie art kc. stanowi, że wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. W praktyce może pojawić się problem, czy publikowanie na stronach WWW opisu przedmiotów wraz z ceną jest ofertą sprzedaży w rozumieniu art kc? Nie mamy w tym przypadku do czynienia z wystawieniem rzeczy a jedynie z udostępnieniem informacji. W literaturze prawniczej można spotkać się z dwoma przeciwnymi poglądami na ten temat. Pierwsza z interpretacji podkreśla m.in., iż rzeczami w rozumieniu kodeksu cywilnego są jedynie przedmioty materialne. Odmienna koncepcja zakłada, że możliwe jest przyjęcie za ofertę informacji publikowanych na stronach WWW. Należy jednak przyjąć, że w razie wątpliwości informacje publikowane na stronach WWW nie będą ofertą, a jedynie zaproszeniem do zawarcia umowy. Zgodnie z art Kodeksu cywilnego oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany przed zawarciem umowy poinformować drugą stronę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o: 1) czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy; 2) skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty; 3) zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy; 4) metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie; 5) językach, w których umowa może być zawarta; 6) kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej. (art. 66. Kodeksu cywilnego) Przepis ten stosuje się odpowiednio, jeżeli przedsiębiorca zaprasza drugą stronę do rozpoczęcia negocjacji, składania ofert albo do zawarcia umowy w inny sposób. Przepisy powyższe nie mają zastosowania do zawierania umów za pomocą poczty elektronicznej albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość (np. kanały IRC). Nie stosuje się ich także w stosunkach między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak postanowiły. Obowiązki wskazane powyżej powinny zostać spełnione przed zawarciem umowy. Najlepszą metodą będzie umieszczenie odpowiedniego dokumentu na stronie WWW. Warto dodać, że w świetle nowych regulacji kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, o której mowa w art Kodeksu cywilnego tzw. ułomna osoba prawna, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Wola przez kliknięcie Do zawarcia umowy wymagane jest zaakceptowanie oferty przez drugą stronę, poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Będzie nim przykładowo kliknięcie w odpowiednią ramkę na stronie WWW, przesłanie a, zaakceptowanie przesłania koszyka zakupów w sklepie internetowym. Trudno jednak uznać, że wyrażeniem woli zawarcia umowy będzie brak odpowiedzi na nieznanej nam firmy o treści: oferujemy Państwu możliwość zakupu towarów X, brak odpowiedzi w ciągu 7 dni będzie oznaczać zgodę na zawarcie umowy. Zgodnie z art oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, że osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. Istotną kwestią pozostaje, że przepisy kodeksu cywilnego nie wymagają, aby adresat rzeczywiście zapoznał się z oświadczeniem woli. Art stanowi o wprowadzeniu oświadczenia woli do środka komunikacji elektronicznej. W związku z tym oświadczenie woli w formie elektronicznej zostanie uznane za złożone w chwili, gdy adresat będzie mógł choćby potencjalnie zapoznać się z jego treścią wystarczy więc przesłanie wiadomości pocztą elektroniczną. Wypada listopad 2003, nr 10 (60) 17

18 Prawo europejskie przyjąć, że każda forma powiadomienia odbiorcy wiadomości o otrzymanej wiadomości stwarza możliwość zapoznania się z jej treścią np. powiadomienie o poczcie sms-em, przesłanie kopii nadesłanej wiadomości na drugie konto owe, aktualnie wykorzystywane. Rozwiązanie kodeksu zdaniem niektórych może okazać się dość kontrowersyjne w praktyce. Co zrobić w sytuacji, gdy na pierwszy rzut oka prawidłowo przesłana wiadomość (odpowiednie skonfigurowanie skrzynki pocztowej powoduje, iż wysłana wiadomość jest umieszczana w folderze wysłane ), nie dotrze do adresata? Choć przypadki takie zdarzają się rzadko, nie można wykluczać możliwości zaistnienia takiej sytuacji. W razie istnienia wątpliwości obowiązek udowodnienia złożenia oświadczenia woli obciąża jej nadawcę. Komentatorzy kodeksu cywilnego zastrzegają, że wydruk komputerowy wysłanego e- maila nie może stanowić w tym przypadku pewnego dowodu. Jednocześnie oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne formie pisemnej (art kc.). Czym jednak jest podpis elektroniczny? Definicja podpisu elektronicznego została zawarta w art. 3. ust. 1. ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym, zgodnie z którym są w nim dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. Nie wdając się w szczegóły techniczne należy podkreślić, że nie każdy podpis elektroniczny jest równoważny zachowaniu formy pisemnej. Ustawa premiuje bezpieczne podpisy elektroniczne, których cechy zostały szczegółowo wskazane w ustawie. Warto podkreślić. że przepis ustawy lub postanowienia umowy mogą wyłączać możliwość zastosowania elektronicznej formy czynności prawnych np. przez obowiązek zachowania formy aktu notarialnego. Zawieranie umów w Internecie może nieść ze sobą szczególne utrudnienia i zagrożenia. Chodzi przede wszystkim o możliwość awarii łączy, w wyniku czego oświadczenia woli, choć przesłane, nie dotrą do adresata. Jednocześnie wiadomości przesyłane drogą elektroniczną mogą być narażone na celowe bądź przypadkowe zniekształcenie (brak aktualizacji danych na stronie WWW, działanie wirusa komputerowego czy hakera). W tych sytuacjach pozostaje odwołanie się do ogólnych przepisów kodeksu cywilnego dotyczących wad oświadczeń woli. W grę może wchodzić wada oświadczeń woli w postaci błędu, czyli niezgodności wyobrażeń z rzeczywistym stanem rzeczy. Zgodnie z art kc. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy albo, gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej. Błąd powinien dotyczyć treści czynności prawnej np. ceny, sposobu dostarczenia, jakości towaru przy umowie sprzedaży. Wadą oświadczeń woli może być jedynie błąd istotny, tj. taki, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści. W przypadku Internetu może chodzić o wszelkiego rodzaju zakłócenia w trakcie przesyłania informacji np. błędy serwerów pocztowych. W rezultacie do adresata może dotrzeć np. pusty 18 listopad 2003, nr 10 (60)

19 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Prawo europejskie niezawierający żadnej treści. Błędy w trakcie przesyłania wiadomości mogą zaważyć także na znaczeniu przesyłanych wiadomości. Złożenie wadliwego oświadczenia woli może być także wynikiem np. braku aktualizacji strony WWW lub umieszczeniem na niej błędnych informacji. W każdym przypadku nadawca wiadomości będzie mógł uchylić się od skutków oświadczenia woli z powodu błędu na podstawie art. 88. kc., poprzez pisemne oświadczenie złożone oferentowi. Uprawnienie to wygasa z upływem roku od chwili wykrycia błędu. W grę może wchodzić również zastosowanie przepisu kodeksu cywilnego dotyczącego wady oświadczeń woli w postaci podstępu. Nie można wykluczyć, iż w trakcie transmisji danych może oddziaływać na nie bądź to osoba trzecia, bądź sam adresat. Zgodnie z art kc. jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna (art kc.). Z punktu widzenia umów zawieranych w Internecie istotne pozostaje, iż zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do jego przesłania ma takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia (art. 85. kc.). Przyjmuje się, że w wyjątkowych sytuacjach można stosować ten przepis w celu uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli zwłaszcza jeśli chodzi o oświadczenia woli automatycznie tworzone przez system np. błąd w programie. miejsce zawarcia umowy zostanie uznane miejsce zamieszkania internauty np. wysyłającego a z zamówieniem. Sytuacja taka może rodzić pewne komplikacje natury prawnej, zwłaszcza gdy jedną ze stron będzie obcokrajowiec. Zagadnienia te wykraczają jednak poza zakres niniejszego opracowania. Zawieranie umów za pośrednictwem Internetu jest z pewnością przyszłością wielu gałęzi gospodarki. Przedstawione powyżej uwagi miały za zadanie przybliżyć najnowsze regulacje związane z tą tematyką. Jako że nowe przepisy kc. obowiązują od niedawna, trzeba będzie poczekać na orzeczenia sądowe wnikliwie analizujące kontrowersyjne kwestie związane z umowami w Internecie. Krzysztof Gienas Prawnik, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego Szczególnie istotnym zagadnieniem pozostaje określenie chwili i miejsca zawarcia umowy zawartej za pośrednictwem Internetu. Podstawą pozostaje możliwość samodzielnego uregulowania przez strony zarówno miejsca jak i daty jej zawarcia. Dopiero w sytuacji, kiedy strony nie zdecydują się na oznaczenie tych elementów, będą miały zastosowanie regulacje kodeksowe art. 70. kc. Zgodnie z art w razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane w chwili przystąpienia przez drugą stronę do wykonania umowy. Warto podkreślić, że w praktyce przesłanie zamówienia drogą formularza na stronie WWW lub pocztą elektroniczną bywa powiązane z żądaniem potwierdzenia zamówienia. Uzasadnieniem tego typu praktyk jest chęć zabezpieczenia się przed ewentualnym podszywaniem się pod klienta. Projekt nowelizacji kodeksu cywilnego przewidywał wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą umowa zostanie zawarta z chwilą, gdy składający oświadczenie woli na żądanie drugiej strony potwierdzi fakt np. złożenia zamówienia. Ostatecznie zapis taki nie pojawił się w przepisach kodeksu cywilnego. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia nie jest wymagane albo oferta jest składana w postaci elektronicznej w miejscu zamieszkania, albo w siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy (art kc.). Jeśli uznać, że informacje opublikowane na stronie WWW nie są ofertą, a jedynie zaproszeniem do składnia ofert, w razie wątpliwości za listopad 2003, nr 10 (60) 19

20 Aktualności SZKOLENIA Gdańska Akademia Bankowa we współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości realizują szkolenia dla osób prowadzących działalność gospodarczą na temat wykorzystania Internetu w prowadzeniu firmy. Szkolenia mają na celu zwiększenie aktywności gospodarczej i podniesienie konkurencyjności małych firm. Podczas zajęć uczestnicy dowiedzą się między innymi: Jak pozyskiwać klientów za pośrednictwem Internetu, Jak obniżyć koszty funkcjonowania firmy, Jak tworzyć i wysyłać korespondencję seryjną pocztą elektroniczną, Jak założyć bezpłatne i płatne konto internetowe, Jak korzystać z banków internetowych, Jak dokonywać rozliczeń z bankiem drogą elektroniczną, Jak przesyłać sprawozdania do ZUS czy izby skarbowej. Zajęcia prowadzone będą w formie warsztatów (ćwiczeń) szkoleniowych poprzedzonych miniwykładem z wykorzystaniem stanowisk komputerowych. Każdy z uczestników dodatkowo dostanie materiały szkoleniowe. Szkolenia adresowane są do właścicieli i pracowników małych przedsiębiorstw. Szkolenia odbędą się w Warszawie, Katowicach i Poznaniu (wszystkie w listopadzie). Zajęcia trwają 9 godzin (1 dzień). Program szkolenia: 1. Wprowadzenie - zasady funkcjonowania Internetu Pojęcie Sieci Mój komputer w Sieci Internet a sieć lokalna 2. Ogólne zasady korzystania z Internetu Portale, serwery dostępowe, konta Adresy i ich zapamiętywanie Kopiowanie informacji z Sieci Zasady tworzenia własnych stron www 3. Wyszukiwanie informacji Polskie przeglądarki internetowe: techniki wyszukiwania prostego i zaawansowanego Wyszukiwanie i przeglądanie stron internetowych kontrahentów i innych firm Wyszukiwanie informacji o partnerach i konkurencji Informacje o produktach, jakości, cenie i możliwościach sprzedaży 4. Funkcjonowanie poczty elektronicznej Najważniejsze programy do obsługi poczty elektronicznej: Outlook Express, Netscape Mail Zakładanie konta pocztowego: konta bezpłatne i płatne, portale prowadzące bezpłatne konta Przesyłanie załączników: tekstów, obrazów i dźwięków Odbieranie i segregowanie poczty elektronicznej, segregowanie automatyczne 5. Korespondencja Podstawy korzystania z edytora Word Korespondencja seryjna Wysyłanie korespondencji seryjnej pocztą elektroniczną 6. Finanse elektroniczne Bankowość elektroniczna: korzystanie z banków internetowych Podpis elektroniczny: bezpieczeństwo transakcji elektronicznych, zasady certyfikacji Dokonywanie rozliczeń z bankiem drogą elektroniczną Przesyłanie sprawozdawczości do ZUS, czy izby skarbowej Przedsięwzięcie w 50% finansuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, uczestnik ponosi opłatę w wysokości 290 zł. Uczestnicy otrzymują certyfikat ukończenia szkolenia. Serdecznie zapraszamy! Wszelkich dodatkowych informacji udziela: Marzena Frączak (022) lub znajdą je Państwo pod adresem: 20 DZIAŁANIA SIECI EURO INFO W RAMACH KAMPANII BIZNES W UNII W ramach Kampanii Biznes w Unii EIC Kielce w listopadzie 2003 roku organizuje konferencję Polskie MSP w obliczu europejskich zmian prezentującą ogólne i praktyczne aspekty nowych wymagań i wyzwań czekających polskich przedsiębiorców w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Tematyka będzie obejmowała głównie zagadnienia związane z ochroną środowiska, prawem pracy oraz nowymi regulacjami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej. Konferencji będą towarzyszyły warsztaty poświęcone współpracy międzynarodowej, programom pomocowym oraz praktycznemu zastosowaniu Internetu w firmie. Przedsiębiorcy będą mieli możliwość zdobycia praktycznej wiedzy niezbędnej do efektywnego wykorzystania możliwości wynikających z integracji Polski z Unią Europejską Wszystkich zainteresowanych zapraszamy na naszą stronę internetową można na niej znaleźć Formularz Zgłoszeniowy oraz szczegółowy program konferencji. Informacje można również uzyskać pod numerem telefonu (041) Toruńskie biuro Euro Info Centre zaprasza na konferencję zatytułowaną Współfinansowanie rozwoju MSP w przeddzień przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, która odbędzie się 9 grudnia w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu. Podczas konferencji zostaną omówione m.in. programy wspierające firmy w Polsce do momentu naszej akcesji do UE (Phare 2002 i Phare 2003), po naszej akcesji (Fundusze Strukturalne oraz Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw ) oraz priorytety wspierania przedsiębiorczości w UE w najbliższej przyszłości. W charakterze wykładowców udział w konferencji wezmą przedstawiciele Komisji Europejskiej w Polsce, Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Informacje można również uzyskać pod numerem telefonu (056) W dniach 17, 18 listopada warszawski ośrodek Euro info zaprasza do udziału w szkoleniu z zakresu zarządzania relacjami z klientem (Customer Relationship Management). Podczas dwudniowego szkolenia pragniemy zaprezentować najważniejsze zagadnienia związane z CRM-em: wpływ CRM na dochody firmy, nowoczesny marketing i CRM, przygotowanie firmy do wdrożenia CRM, CRM w małych i średnich przedsiębiorstwach. Zainteresowanych prosimy o kontakt z Mariuszem Cieszewskim pod nr telefonu W przypadku dużego zainteresowania szkolenie zostanie powtórzone w edycji grudniowej. Termin do ustalenia. listopad 2003, nr 10 (60)