USTROJE KONSTYTUCYJNE PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "USTROJE KONSTYTUCYJNE PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH"

Transkrypt

1 TESTY BECKA Bogumił Szmulik (red.) USTROJE KONSTYTUCYJNE PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH Wydawnictwo C. H. BECK

2 TESTY BECKA Ustroje konstytucyjne państw współczesnych

3 W sprzedaży: P. Sarnecki PRAWO KONSTYTUCYJNE RP, wyd. 8 Podręczniki Prawnicze B. Szmulik SKARGA KONSTYTUCYJNA. POLSKI MODEL NA TLE PORÓWNAWCZYM Monografie Prawnicze A. Szmyt (red.) LEKSYKON PRAWA KONSTYTUCYJNEGO 100 PODSTAWOWYCH POJĘĆ Encyklopedie i Leksykony B. Banaszak PRAWO KONSTYTUCYJNE, wyd. 5 Studia Prawnicze M. Stepaniuk PRAWO KONSTYTUCYJNE. ORGANY OCHRONY PRAWA, wyd. 2 Aplikacje Prawnicze

4 USTROJE KONSTYTUCYJNE PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH Redaktor: prof. Bogumił Szmulik Profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie i Społecznej Akademii Nauk w Warszawie Autorzy: Łukasz Kojara, Andrzej Pogłódek, Jarosław Przychoda, Bartłomiej Starzec Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2012

5 Redakcja: Joanna Ablewicz Projekt okładki: Robert Rogiński Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: DTPArt Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa IX Rozdział I. Konfederacja Szwajcarska 1 1. Geneza i ewolucja państwa 1 2. Konstytucja z 1999 r. prawa podstawowe i struktura federacji 2 3. Demokracja bezpośrednia 5 4. Władze federalne 6 5. Test 9 6. Odpowiedzi do testu 23 Rozdział II. Republika Włoska Republika Włoska i jej Ustawa Zasadnicza System organów władzy Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 46 Rozdział III. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej rys historyczny Ogólna charakterystyka ustroju System źródeł prawa System organów władzy Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Rząd i Gabinet Wymiar sprawiedliwości Anglia, Walia i Irlandia Północna Szkocja Test Odpowiedzi do testu 71 Rozdział IV. Republika Łotewska Geneza ustroju konstytucyjnego Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 94

7 Spis treœci Rozdział V. Republika Federalna Niemiec Republika Federalna Niemiec i jej Ustawa Zasadnicza System organów władzy Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Federalny Trybunał Konstytucyjny i system sądów w Niemczech Test Odpowiedzi do testu 118 Rozdział VI. Republika Finlandii Uwagi ogólne Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 149 Rozdział VII. Federacja Rosyjska Geneza ustroju konstytucyjnego Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 174 Rozdział VIII. Węgry Węgry ustawy zasadnicze System organów władzy Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 198 Rozdział IX. Republika Francuska Geneza ustroju konstytucyjnego Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 225 Rozdział X. Republika Portugalii Uwagi ogólne Władza ustawodawcza Władza wykonawcza 231 VI

8 Spis treœci 4. Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 258 Rozdział XI. Stany Zjednoczone Ameryki Stany Zjednoczone Ameryki system prawny i ustrój państwa System źródeł prawa Podział władzy Władza ustawodawcza Kongres Władza wykonawcza Prezydent Władza sądownicza Test Odpowiedzi do testu 282 Indeks rzeczowy 283 VII

9

10 Przedmowa Ostatnie dwie dekady to okres niezwykle interesujący w historii państw Europy Środkowej i Wschodniej, w tym również Polski. Zainicjowane przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze, a zwłaszcza otwarcie granic w ramach Unii Europejskiej spowodowały, że znajomość innych państw i ich organizacji stała się nie tylko pożyteczna, lecz wręcz konieczna. Poznaniu takiemu mogą służyć występujące na rynku księgarskim liczne i dobrze opracowane podręczniki poświęcone ustrojom państw współczesnych, zwłaszcza tych, których rozwiązania ustrojowe stały się wzorem do naśladowania ze względu na ich uniwersalny charakter lub oryginalność. W związku z powyższym może nasunąć się naturalne pytanie, czy jest jeszcze miejsce na kolejne opracowanie poświęcone podobnej problematyce? Chyba można przychylić się do opinii, że tak! Po pierwsze, przedstawiona publikacja nie jest typowym podręcznikiem i z założenia nie ma ambicji takim być. Zawarte w niej niezwykle zwięzłe opracowania ustrojów wybranych państw współczesnych mają charakter jedynie porządkujący i utrwalający. Temu ostatniemu celowi służą zamieszczone na końcu każdego tekstu, opisującego konkretne państwo, zestawy pytań sprawdzających. Po drugie, obok państw wielokrotnie już opisanych, takich jak Szwajcaria, Włochy, Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Stany Zjednoczone i Rosja występują również te mniej znane, a uwzględnione z istotnych jak się nam wydaje przyczyn. I jak Łotwa została uwzględniona jako reprezentant państw nadbałtyckich. Wybór Łotwy wynika z tego, że jej Konstytucja z 1922 r., obowiązująca do dzisiaj, jako jedna z pierwszych w Europie przewidziała w dość istotnym zakresie możliwość sięgania po instrumenty demokracji bezpośredniej, w tym inicjatywę ludową. Dodatkowo trwałość tej Konstytucji, powrót do niej po latach sowieckiego zniewolenia, pokazuje jej wartość, możliwość stosowania w zmieniających się warunkach społeczno-politycznych w pewnym stopniu jest ona też dobrym przykładem konstytucji uchwalonej po I wojnie światowej. Państwa skandynawskie przodują w wielu dziedzinach, stąd zainteresowanie przyjętymi tam rozwiązaniami ustrojowymi jest niejako naturalne. Ze względów objętościowych wybrana została spośród nich Finlandia, państwo o długich tradycjach demokratycznego konstytucjonalizmu, jeden z pierwszych krajów, które przyznały prawa wyborcze kobietom (jeszcze w okresie unii z Rosją). Jednocześnie jest to państwo, które stosunkowo niedawno (1999 r.) przyjęło nową konstytucję, zmieniającą dość istotnie ustrój państwa wobec rozwiązań przyjętych w 1919 r. (osłabiono m.in. pozycję Prezydenta). Uwzględnienie w naszym opracowaniu dydaktycznym Węgier wynika z uchwalenia niedawno przez to państwo nowej Konstytucji, która zastąpiła poprzednią, IX

11 Przedmowa wielokrotnie nowelizowaną, stalinowską ustawę zasadniczą. W ten sposób skończył się na Węgrzech okres swoistego prowizorium konstytucyjnego, z jakim mieliśmy również do czynienia w Polsce do 1997 r. W wyniku tego zmianie uległ ustrój konstytucyjny tegoż państwa, m.in. wzmocniona została pozycja Prezydenta, zmniejszono kompetencje tamtejszego Sądu Konstytucyjnego (do niedawna jedne z większych w Europie). Uwzględnienie Portugalii, jako jednego z państw omawianych w opracowaniu wynika z tego, że konstytucja tego państwa zawiera kilka oryginalnych rozwiązań ustrojowych (np. unormowanie statusu opozycji, utrata mandatu przez posła wskutek zmiany barw partyjnych, dość szeroki zakres niezmienialnych postanowień konstytucji). Dodatkowo uwzględnienie tego państwa, które podobnie jak Polska przeszło od ustroju niedemokratycznego do demokracji z ustrojem parlamentarno- -prezydenckim umożliwi spojrzenie na to, jakie rozwiązania przyjęli Portugalczycy wchodząc na drogę przemian ustrojowych, a jakie Polacy. Niniejsza publikacja przeznaczona jest głównie dla studentów prawa, administracji, nauk politycznych i stosunków międzynarodowych. Jej zadaniem jest ukazanie różnorodnych rozwiązań w sposób jak najbardziej przystępny, a jednocześnie dający pojęcie o różnorodności rozwiązań ustrojowych przyjętych w opracowanych państwach. Autorami zamieszczonych tekstów są pracownicy i doktoranci Katedry Prawa Konstytucyjnego Porównawczego i Współczesnych Systemów Politycznych Wydziału Prawa i Administracji UKSW w Warszawie. Bogumił Szmulik X

12 Rozdział I. Konfederacja Szwajcarska Literatura: Z. Czeszejko-Sochacki, Referendum i inicjatywa ludowa w systemie politycznym Konfederacji Szwajcarskiej, SP 1989, z. 3; Z. Czeszejko-Sochacki, Sądowa kontrola konstytucyjności w prawie szwajcarskim, Prz. Sejm. 1995, Nr 4; Z. Czeszejko-Sochacki, Procedura legislacyjna w Konfederacji Szwajcarskiej, Prz. Sejm. 1996, Nr 4; Z. Czeszejko-Sochacki, Rada Kantonów Konfederacji Szwajcarskiej, [w:] E. Zwierzchowski (red.), Izby drugie parlamentu, Białystok 1996; Z. Czeszejko-Sochacki, Projekt reformy szwajcarskiego parlamentu federalnego, Prz. Sejm. 1998, Nr 3; Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z dnia 8 kwietnia 1999 r., tłum. i wstęp Z. Czeszejko-Sochacki, Warszawa 2000; W. Linder, Demokracja szwajcarska. Rozwiązywanie konfliktów w społeczeństwie wielokulturowym, Rzeszów 1996; R. Matej, Rada Narodowa i Rada Kantonów w Szwajcarii, [w:] Z. Kiełmiński, T. Mołdawa (red.), Parlament w demokracjach zachodnich, Warszawa 1992; Z. Niewiadomski, Gmina w Szwajcarii: Studium ustojowo-prawne, Warszawa 1993; A. Pułło, Ustroje państw współczesnych, Warszawa 2006; K. Rybicki, Uwagi wstępne do Konstytucji Związkowej Konfederacji Szwajcarskiej, [w:] Konstytucje Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Belgii, Szwajcarii, Wrocław 1970; P. Sarnecki, Rząd a parlament Konfederacji Szwajcarskiej, Kraków 1978; P. Sarnecki, System partyjny w Szwajcarii jako szczególny model współdziałania partii, SNP 1980, Nr 3; P. Sarnecki, Cechy szwajcarskiego systemu wyborczego do parlamentu, ZN UJ Pr. Pol. 1982, z. 19; O. Sigg, Instytucje polityczne Szwajcarii, Warszawa 1990; J. Steiner, Demokracje europejskie, Rzeszów 1993; D. Thürer, Instytucje demokracji bezpośredniej w Szwajcarii, [w:] H. Suchocka (red.), Tworzenie prawa w demokratycznym państwie, Warszawa Geneza i ewolucja państwa Początków państwowości Szwajcarii upatruje się w sojuszu trzech kantonów: Uri, Schwyz i Unterwalden, zawartym r. Sojusz ten powstał w celu obrony przed Habsburgami uzyskanych od cesarstwa wolności i przywilejów. W kolejnych wiekach powstające państwo udało się rozszerzyć o dalsze prowincje, częściowo w drodze akcesu Lucerna i Zurich, częściowo w drodze podbojów Glarus, Zug i Berno. W 2 poł. XIV w. Związek liczył już 8 kantonów. W wieku XV doszły Argowia i Turgowia. W roku 1499, po zwycięstwie Szwajcarów nad armią cesarską pod Dornbach, cesarz Maksymilian I uznał niezależność Szwajcarii, chociaż pełną suwerenność państwo to uzyskało dopiero po pokoju westfalskim w 1648 r. W XVI w. dołączyły kolejne nowe kantony, Bazylea, Szafuza i Appenzell. Początkowo jedynym organem Związku było tzw. Zgromadzenie (Tagsatzung) delegatów kantonów. Delegaci byli przedstawicielami danych miejscowości. Głosowali zgodnie z instrukcjami swoich władz. Zgromadzenie nie posiadało żadnych instrumentów, aby swoje decyzje narzucać kantonom wbrew ich woli. Ta słabość władz spowodowała, że Związek w ciągu następnych wieków przeszedł kilka wojen domowych i religijnych. Po wkroczeniu armii napoleońskiej na terenie Związku została utworzona Republika Helwecka. Było to wbrew tradycji, a na wzór francuski państwo scentrali- B. Szmulik

13 Rozdzia³ I. Konfederacja Szwajcarska zowane. Nadana konstytucja powołała do życia dwuizbowy parlament, a władzę wykonawczą powierzyła 5-osobowemu dyrektoriatowi, którego w roku 1800 zastąpił 7-osobowy komitet wykonawczy jednoizbowego parlamentu. Od 1803 r. Szwajcaria ponownie stała się konfederacją. Po upadku Napoleona Kongres Wiedeński na powrót uznał niepodległość i neutralność Szwajcarii, zaś wchodzące w jej skład kantony odzyskały suwerenność. Nie pomogło to jednak w uporządkowaniu państwa, które rozsadzał od wewnątrz konflikt interesów oraz walki pomiędzy radykałami a konserwatystami. Ostatecznie, po krótkiej wojnie domowej i klęsce secesjonistów, została uchwalona i przyjęta w roku 1848 Konstytucja. W wyniku jej uchwalenia dotychczasowe państwo z relatywnie luźnego związku państw zostało przekształcone w państwo federalne o rozszerzonej władzy centralnej. Zawarte w Konstytucji rozwiązania i zasady były podstawą następnej Konstytucji Federalnej z 1874 r., a jej zasady, i nawet niektóre bardziej szczegółowe postanowienia, zostały recypowane w nowej Konstytucji z 1999 r. Konstytucja z 1874 r. obowiązywała aż do roku 1999 i składała się z 3 rozdziałów. Pierwszy poświęcony był strukturze prawnej państwa i podziałowi kompetencji między rządem federalnym a kantonami. Drugi regulował problematykę organizacji władz związkowych, trzeci zaś zmiany w Konstytucji. Powstałe państwo określono jako Związek Szwajcarski, tłumaczony również jako Konfederacja Szwajcarska. Strukturę władz federalnych tworzyły Zgromadzenie Związkowe (składające się z Rady Narodowej i Rady Kantonów), Rada Związkowa oraz Sąd Federalny. Stworzony w ten sposób system rządów przyjął nazwę parlamentarno-komitetowego. Radę Narodową stanowili posłowie pochodzący z wyborów bezpośrednich i równych, wybierani przez całą ludność federacji, Radę Kantonów zaś stanowili deputowani wybierani po dwóch z każdego kantonu, a po jednym z półkantonu. Z kolei członkowie Rady Związkowej nie mogli być członkami parlamentu. Powyższe izby obradowały na sesjach, a ich kompetencje daleko wykraczały poza funkcje ustawodawczą. Między innymi do parlamentu należał nadzór nad administracją. 2. Konstytucja z 1999 r. prawa podstawowe i struktura federacji Po niemal 140 nowelizacjach od momentu obowiązywania Konstytucji z roku 1874, rozpoczęto prace nad nowym dokumentem mogącym stawić czoło współczesności. Prace nad nową ustawą zasadniczą trwały bardzo długo. Ostatecznie w grudniu 1998 obie izby parlamentu uchwaliły tekst nowej Konstytucji, zaś w kwietniu 1999 została ona przyjęta w referendum. Do zasadniczych różnic pomiędzy starą a nową Konstytucją należy zaliczyć wprowadzenie do nowej rozdziału o prawach jednostki. Bogatsza jest również preambuła oraz pewne wyróżnienie postanowień ogólnych. Uwagę zwraca także dość skomplikowana procedura regulująca zmiany w Konstytucji. Katalog praw i wolności regulowany jest w dwóch rozdziałach: pierwszym Prawa podstawowe i drugim Prawa obywatelskie i polityczne. Konstytucja oferuje B. Szmulik

14 2. Konstytucja z 1999 roku prawa podstawowe i struktura federacji ich niezwykle szeroki wachlarz, poczynając m.in. od równości wobec prawa, prawa do życia (kara śmierci jest zakazana), prawa do wolności osobistej, wolności sumienia i wyznania, wolności osiedlania się, wolności poglądów i informacji, ochrony życia prywatnego, wolności środków przekazu, języka, nauki, badań naukowych, twórczości artystycznej, zgromadzenia się, stowarzyszania się. Przewiduje również gwarancje: własności, ochrony przed wydaleniem, wydaniem lub przymusowym odstawieniem do granicy, wolności gospodarczej czy prawo koalicji. Zawiera również najważniejsze gwarancje postępowania sądowego, praw politycznych. Ograniczenia przewidzianych przez ustawę zasadniczą praw wymagają podstawy ustawowej. Muszą być też usprawiedliwione interesem publicznym bądź ochroną praw podstawowych osób trzecich, a także proporcjonalne do założonego celu. W rozdziale drugim Konstytucja definiuje pojęcie obywatelstwa. W świetle prawa obywatelem szwajcarskim jest ten, kto posiada obywatelstwo gminy lub kantonu. Federacja określa nabycie i utratę praw obywatelskich przez pochodzenie, małżeństwo i adopcję. Ponadto określa utratę obywatelstwa szwajcarskiego z innych przyczyn oraz ponowne nabycie obywatelstwa. Istotnym elementem w katalogu praw są te poświęcone celom socjalnym. Należy podkreślić ich szeroki zakres. Na Federację i kantony nałożone zostało zobowiązanie podejmowania działań, aby każdy mógł korzystać z socjalnego bezpieczeństwa, otrzymywał niezbędną opiekę zdrowotną, zaś rodziny jako wspólnoty dorosłych i dzieci były chronione i wspierane, a zdolni do pracy mogli pokryć koszt utrzymania z pracy na odpowiednich warunkach, jak też poszukujący mieszkań dla siebie i swoich rodzin mogli znaleźć odpowiednie mieszkanie, aby zarówno dzieci i młodzież, jak i osoby w wieku produkcyjnym, mogły zgodnie ze swoimi zdolnościami kształcić się, dokształcać i kontynuować kształcenie, by były wspierane w swoim rozwoju na ludzi samodzielnych i społecznie odpowiedzialnych. Na Federację i kantony nałożono również obowiązki związane z zabezpieczeniem ludzi przed ekonomicznymi skutkami wieku, inwalidztwa, choroby, wypadków, bezrobocia, macierzyństwa, osierocenia i owdowienia. Federalna struktura państwa w świetle Konstytucji oparta została na trzech szczeblach: 1) federacji, 2) kantonach i 3) gminach. Wszystkie wymienione szczeble posiadają określony zakres działania, a w przypadku wątpliwości domniemanie przemawia za kompetencją gmin, a następnie kantonów. Jak podkreśla Z. Czeszejko-Sochacki, gminy z ich znaczną autonomią, uważane są za fundament życia politycznego i kultury (tenże, Wstęp, [w:] Konstytucja..., s. 22). Współcześnie w Szwajcarii wyróżnia się kilka rodzajów gmin. Są to gminy: 1) ogólne albo polityczne (w ich gestii znajduje się niemal cała administracja), 2) specjalne (kościelne, szkolne, ubogich), 3) obywatelskie (są to korporacje osób posiadających obywatelstwo ich rolą jest przyznawanie obywatelstwa). B. Szmulik

15 Rozdzia³ I. Konfederacja Szwajcarska Konstytucja w art. 50 ust. 1 gwarantuje autonomię gmin, stosownie do prawa kantonalnego. Tę gwarancję zapewnia Sąd Federalny, do którego mogą być kierowane skargi na naruszenie autonomii. Szwajcarskie gminy są bardzo zróżnicowane, odmienne są też ich sposoby zarządzania. Podstawę autonomii gmin stanowią następujące zasady: 1) konstytucyjne prawo do istnienia, łączenia się z innymi gminami, lub zachowania niezależności, która nie może zostać naruszona przez kantony, 2) swoboda wyboru przez gminy odpowiedniej politycznej struktury i administracji w ramach ustawodawstwa kantonalnego, 3) prawo nakładania podatków w celu zaspokojenia własnych potrzeb i 4) pełna swoboda działania w zakresie nienależącym do kompetencji kantonów lub Federacji. W odróżnieniu od gmin, organizacja wszystkich kantonów opiera się na podobnych zasadach. Każdy kanton nadaje sobie demokratyczną konstytucję. Wymaga ona zaakceptowania przez naród tego kantonu i musi zostać poddana rewizji, jeżeli żąda tego większość uprawnionych do głosowania. Konstytucje kantonalne wymagają gwarancji Federacji, która udziela jej, o ile nie są one sprzeczne z prawem federalnym. Federacja stoi na straży porządku konstytucyjnego kantonów i ingeruje, jeżeli zostanie on zakłócony w którymś kantonie bądź zagrożony, a kanton, którego to dotyczy, nie może go ochronić sam lub z pomocą innych kantonów. Kantony w Szwajcarii oparły swoją działalność o klasyczny trójpodział władzy. Parlamenty kantonalne są jednoizbowe, o zróżnicowanej liczebności (od 100 do 200 osób). Okres ich kadencji wynosi od 2 do 4 lat. Federacja została również zobowiązana do ochrony terytorium kantonów. Zmiana w liczbie i pozycji kantonów wymaga zgody zainteresowanej ludności, zainteresowanych kantonów oraz narodu i kantonów. Z kolei zmiana granic pomiędzy kantonami jest dopuszczalna i odbywa się na podstawie umów, o ile wyrażona zostanie na to zgoda ludności Szwajcarii, a fakt ten zatwierdzi Zgromadzenie Federalne w formie uchwały federalnej. Kantony posiadają w rzeczywistości dużą samodzielność i swobodę działania, jednak przy uwzględnieniu nadrzędnych interesów Federacji. W szczególności współdziałają w przygotowywaniu decyzji w sprawach zagranicznych, mogą w zakresie swoich kompetencji zawierać umowy międzynarodowe (umowy takie nie mogą być sprzeczne z interesami Federacji) zaś z organami zagranicznymi niższego szczebla mogą utrzymywać stosunki bezpośrednie. Ponadto w zakresie swoich kompetencji kantony dbają o bezpieczeństwo kraju i obronę ludności. Są właściwe w sprawach szkolnictwa (troszczą się o należyte nauczanie podstawowe, dostępne dla wszystkich dzieci, które jest obowiązkowe), kultury, określają swoje języki urzędowe, przy czym zwracają uwagę na tradycyjną językowo strukturę regionu, dbają o środowisko naturalne, budują i utrzymują drogi krajowe oraz ponoszą wspólnie z Federacją koszty ich utrzymania. Oprócz tego przestrzegają wolności gospodarczej. B. Szmulik

16 3. Demokracja bezpoœrednia Federalizm jest pierwszą zasadą ustroju Szwajcarii. Tę złożoną strukturę państwa podniesiono zarówno w preambule, uznając za źródło władzy naród szwajcarski i kantony oraz określając najogólniejszy cel uchwalenia Konstytucji, jako dążenie do odnowienia Federacji, jak i w nazwie Konstytucji: Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej. W art. 2 Konstytucji określono ogólne cele Federacji, do których zaliczono ochronę wolności i praw narodu, niezawisłości i bezpieczeństwa kraju. Federacja ma poza tym wspierać ogólny dobrobyt, trwały rozwój, wewnętrzną spoistość oraz kulturalną różnorodność kraju, troszczyć się o jak największą równość szans obywateli oraz angażować się na rzecz trwałego zachowania naturalnych warunków życia pokojowego i sprawiedliwego międzynarodowego porządku. Według Z. Czeszejko-Sochackiego ta podstawowa zasada państwa federalnego opiera się na: 1) materialnej autonomii kantonów w określaniu i wykonywaniu ich zadań i w materialnym współdziałaniu w spełnianiu zadań Federacji; 2) materialnej autonomii kantonów w określaniu, pobieraniu i przeznaczaniu ich dochodów, i tym samym materialnej odpowiedzialności za finansowanie ich zadań; 3) materialnej autonomii kantonów w określaniu ich organizacji i ich politycznego działania; 4) materialnym upoważnieniu kantonów do współdziałania w kształtowaniu woli Federacji; 5) szerokim obowiązku współdziałania Federacji i kantonów (tenże, Wstęp, [w:] Konstytucja..., s. 29). W przypadku zaistnienia zmian tych zasad wywołanych przeobrażeniami w gospodarce i społeczeństwie, przewidziane jest zastosowanie referendum, jako procedury demokracji bezpośredniej. 3. Demokracja bezpośrednia Demokracja bezpośrednia, jako jedna z fundamentalnych zasad ustroju Szwajcarii, łączy się ściśle z wielowiekową tradycją związkowego charakteru państwa oraz samodzielności gmin. Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej poświęca demokracji bezpośredniej rozdział drugi, zatytułowany Inicjatywa i referendum oraz przepisy o zmianie Konstytucji. Inicjatywa ludowa dopuszczalna jest jedynie w celu całkowitej lub częściowej zmiany Konstytucji. W jednym i drugim wypadku minimalna liczba uprawnionych do głosowania wynosi 100 tys. Inicjatywa w powyższej sprawie może mieć formę propozycji o ogólnym charakterze lub już zredagowanego aktu. Przy czym jeżeli narusza jedność formy, jedność materii lub bezwzględnie obowiązujące postanowienia prawa międzynarodowego, Zgromadzenie Federalne uzna ją za całkowicie lub częściowo nieważną. W razie złożenia propozycji o ogólnym charakterze, uprawnione do opracowania szczegółowej zmiany jest Zgromadzenie Federalne, B. Szmulik

17 Rozdzia³ I. Konfederacja Szwajcarska które następnie poddaje ją narodowi i kantonom pod głosowanie. Naród rozstrzyga czy inicjatywie należy nadać bieg. Jeżeli rozstrzygnięcie jest pozytywne, Zgromadzenie opracowuje odpowiedni projekt. Zostaje on poddany kolejnemu głosowaniu. Zgromadzenie może też poddać pod głosowanie własny projekt. Konstytucja przewiduje dwa rodzaje referendum: obligatoryjne i fakultatywne. Referendum obligatoryjne przeprowadza się w przypadku częściowej lub całkowitej zmiany Konstytucji, przystąpienia do organizacji zbiorowego bezpieczeństwa lub do wspólnot ponadnarodowych oraz w przypadku przyjęcia przez Zgromadzenie Narodowe ustaw federalnych uznanych za pilne (ale nieposiadających podstaw konstytucyjnych), których czas obowiązywania przekracza rok. Referendum fakultatywne przeprowadza się na żądanie 50 tys. uprawnionych do głosowania lub 8 kantonów. Przedmiotem głosowania mogą być: 1) ustawy federalne, 2) ustawy federalne uznane za pilne, których czas obowiązywania przekracza rok, 3) uchwały federalne, o ile przewiduje to Konstytucja lub ustawa, 4) umowy międzynarodowe, które: a) są bezterminowe i nie przewidują wypowiedzenia, b) przewidują przystąpienie do organizacji międzynarodowej, c) wprowadzają wielostronne ujednolicenie prawa. Zgromadzenie może poddać pod referendum również inne umowy międzynarodowe. 4. Władze federalne Władzom federalnym poświęcony jest tytuł 5 Konstytucji. Strukturę władz tworzą: Zgromadzenie Federalne, Rada Federalna, Kanclerz Federalny oraz sędziowie Sądu Federalnego. Ogólny przegląd kompetencji i zadań organów federalnych otwiera Zgromadzenie Federalne. W Konstytucji Szwajcarii, podobnie jak w wielu innych, nie znajdziemy zasady rozstrzygającej o charakterze stosunków pomiędzy parlamentem a pozostałymi organami państwa. Jednak system polityczny tego kraju należy zaliczyć do rządów zgromadzenia, które charakteryzują się wyraźną przewagą parlamentu. Nie bez podstawy więc Konstytucja w art. 48 ust. 1, określając pozycję ustrojową Zgromadzenia stanowi, że z zastrzeżeniem praw narodu i kantonów, sprawuje ono najwyższą władzę w Federacji. Ta szczególna pozycja Zgromadzenia wyraża się przede wszystkim w zwierzchnim nadzorze nad pozostałymi segmentami władzy: Radą Federalną i administracją federalną, sądami federalnymi i innymi podmiotami realizującymi zadania państwa. Zgromadzenie Federalne składa się z dwóch izb: Rady Narodowej i Rady Kantonów, które są równorzędne. Rada Narodowa składa się z 200 deputowanych, których wybiera naród w wyborach bezpośrednich i proporcjonalnych na 4-letnią kadencję. Każdy kanton tworzy okręg wyborczy. Posiada on co najmniej jeden man- B. Szmulik

18 4. W³adze federalne dat, przy czym liczba mandatów uzależniona jest od liczby ludności. Ważność wyborów stwierdza sama Rada. Rada Kantonów składa się z 46 deputowanych; 20 kantonów wybiera po dwóch deputowanych, zaś imiennie wskazane w Konstytucji kantony: Obwalden, Bazylea miasto, Bazylea okręg, Appenzell-Ausserrhoden i Appenzell-Innerrhoden wybierają po jednym deputowanym. Kantony regulują tryb wyboru swoich deputowanych do Rady własnym ustawodawstwem. Wspomniana już wcześniej równorzędność obu izb wyraża się też w sprawach organizacyjnych. Wszystkie zasady i instytucje, o których wspomina Konstytucja, odnoszą się w jednakowy sposób do obu izb. Dotyczy to również praw i obowiązków członków izb. Andrzej Pułło do głównych funkcji Zgromadzenia Federalnego zalicza funkcje: ustawodawczą, współkształtowania polityki zagranicznej, finansowo-budżetową, kreacyjną, nadzorczą, ustrojowo-gwarancyjną, ochrony bezpieczeństwa i neutralności państwa, militarno-obronną, rozstrzygania o ważności inicjatyw ludowych, współdziałania w planowaniu ważnych czynności państwa, rozstrzygania konfliktów kompetencyjnych, kontrolną, ułaskawiania i podejmowania decyzji indywidualnych (tenże, Ustroje..., s. 229). Jest to katalog, który nie wyczerpuje potencjalnych funkcji Zgromadzenia, bowiem może ono przyznać sobie ustawą zadania i uprawnienia niewymienione wyraźnie w Konstytucji. Organami kierowniczymi obu izb są przewodniczący i wiceprzewodniczący Biura Rady Narodowej i Rady Kantonów oraz Konferencja Koordynacyjna. Przewodniczący wybierani są na rok. Ponowny wybór jest wykluczony. Obradami izb kierują przewodniczący, natomiast najważniejsze decyzje podejmowane są przez Biura każdej z izb. Oba Biura tworzą Konferencję Koordynacyjną, będącą centralnym organem parlamentu. Uchwały Konferencji wymagają akceptacji Biura każdej izby. Do podstawowych zadań Konferencji należy koordynowanie działań parlamentu i Rady Federalnej. Dlatego w posiedzeniach może brać udział jej przewodniczący, noszący tytuł Prezydenta Konfederacji. Przewidziane w art. 153 Konstytucji komisje parlamentarne są organami roboczymi parlamentu. Dzielą się na stałe i niestałe. Komisjom zgodnie z literą ustawy zasadniczej przysługuje prawo do informacji, prawo wglądu i uprawnienia śledcze w zakresie określonym ustawą. Parlamentarzyści działają w oparciu o wolny mandat, mogą też organizować się we frakcje. Zasady ich tworzenia i uprawnienia określa regulamin Rady Narodowej. Zgromadzenie Narodowe pracuje w oparciu o tryb sesyjny. Zasadniczo odbywają się 4 sesje zwyczajne w roku, które trwają po 3 tygodnie. Jedna czwarta deputowanych do izby, lub Rada Federalna, może żądać zwołania izb na sesję nadzwyczajną. W ramach sesji zwoływane są posiedzenia izb. Uchwały podejmowane są większością głosów, w obecności co najmniej połowy liczby posłów danej izby. Zasadą jest, że izby obradują oddzielnie. Obradując wspólnie tworzą Zgromadzenie Federalne, którym kieruje przewodniczący Rady Narodowej. Do kompetencji Zgromadzenia należy: przeprowadzenie wyborów, rozstrzyganie sporów B. Szmulik

19 Rozdzia³ I. Konfederacja Szwajcarska kompetencyjnych pomiędzy najwyższymi organami federalnymi oraz stosowanie prawa łaski. Poza tym organ ten zbiera się w szczególnych okolicznościach, np. w celu przyjęcia oświadczeń Rady Federalnej. Zgromadzenie wydaje akty prawne w formie ustaw federalnych i rozporządzeń. Wydawane uchwały federalne nie podlegają referendum. Rada Federalna (rząd) jest najwyższą władzą rządzącą i wykonawczą Federacji. Składa się ona z 7 członków wybieranych przez Zgromadzenie Federalne. W celu zachowania równowagi, z jednego kantonu może być wybrany tylko jeden członek Rady. Radzie Federalnej przewodniczy Prezydent Federacji, który wybierany jest (łącznie z wiceprezydentem) przez Zgromadzenie Federalne na okres roku. Konstytucja nie przewiduje ponownego wyboru. Prezydent nie może też być wybrany na wiceprezydenta na następny rok. Według Z. Czeszejko-Sochackiego Szwajcaria wykształciła niespotykany w innych państwach system rotacyjnego prezydenta i wiceprezydenta, jako przewodniczącego Rady, równocześnie pełniącego pewne funkcje na zewnątrz (tenże, Wstęp, [w:] Konstytucja..., s. 35). Zasadą działania Rady Federalnej jest kolegialność. Rada kieruje administracją federalną, przy czym dzieli się ona na departamenty, kierowane przez poszczególnych członków Rady. Każdy członek Rady (radca federalny) musi kierować jednym departamentem. Radę wspiera w jej działaniach Kancelaria Federalna kierowana przez Kanclerza Federalnego. Do wybranych szczegółowych kompetencji Rady Federalnej należy: określanie celów i środków polityki rządowej, informowanie opinii publicznej o swej działalności, przedstawianie parlamentowi projektów aktów normatywnych, wydawanie rozporządzeń, wykonywanie ustaw oraz wyroków organów sądowych Federacji, opracowywanie planów finansowych, wykonywanie budżetu, prowadzenie polityki zagranicznej, podpisywanie i ratyfikowanie umów międzynarodowych, podejmowanie działań w celu zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego, niezawisłości i neutralności państwa, ogłaszanie mobilizacji. Najwyższą władzą wymiaru sprawiedliwości w Szwajcarii jest Sąd Federalny. Do jego głównych kompetencji należy rozpoznawanie skarg na naruszenie: praw konstytucyjnych, autonomii gmin i innych gwarancji kantonów na korzyść korporacji prawa publicznego, umów międzynarodowych lub umów kantonów oraz publicznoprawnych sporów pomiędzy Federacją a kantonami lub pomiędzy kantonami. Sąd Federalny jest ponadto właściwy do orzekania w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych oraz w innych dziedzinach prawa w takim zakresie, jaki przyznaje mu ustawa. Materia jego właściwości uwzględnia kompetencje sądownictwa kantonalnego. B. Szmulik

20 5. Test 5. Test 1. Początków państwowości Szwajcarii upatruje się w sojuszu: a) 2 kantonów, b) 3 kantonów, c) 4 kantonów. 2. Po wkroczeniu wojsk napoleońskich na terytorium Szwajcarii utworzona została: a) Republika Helwecka, b) Republika Cisalpińska, c) Związek Reński. 3. Po upadku Napoleona Szwajcaria uzyskała niepodległość i neutralność na Kongresie: a) Berlińskim, b) Wersalskim, c) Wiedeńskim. 4. Konstytucja Szwajcarii, która przetrwała do 1999 r., została przyjęta w roku: a) 1798, b) 1848, c) Wzorem przywoływanym w szwajcarskiej doktrynie, zwłaszcza w odniesieniu do federalnej struktury państwa, był(a): a) Konstytucja amerykańska z 1787 r., b) polska Konstytucja z 3 Maja 1791 r., c) ustrój zjednoczonych Włoch. 6. Językiem retoromańskim posługuje się współcześnie w Szwajcarii: a) 1% ludności, b) 19% ludności, c) 46% ludności. 7. W Szwajcarii istnieją: a) 2 języki urzędowe, b) 3 języki urzędowe, c) 4 języki urzędowe. B. Szmulik 9

Rozdział I. Konfederacja Szwajcarska

Rozdział I. Konfederacja Szwajcarska Rozdział I. Konfederacja Szwajcarska Literatura: Z. Czeszejko-Sochacki, Referendum i inicjatywa ludowa w systemie politycznym Konfederacji Szwajcarskiej, SP 1989, z. 3; Z. Czeszejko-Sochacki, Sądowa kontrola

Bardziej szczegółowo

PRAWO KONSTYTUCYJNE PORÓWNAWCZE

PRAWO KONSTYTUCYJNE PORÓWNAWCZE TESTY BECKA Bogumił Szmulik (red.) Andrzej Pogłódek (red.) PRAWO KONSTYTUCYJNE PORÓWNAWCZE Wydawnictwo C.H.BECK TESTY BECKA Prawo konstytucyjne porównawcze W sprzedaży: P. Sarnecki PRAWO KONSTYTUCYJNE

Bardziej szczegółowo

III 3 - Pytanie testowe WSPÓŁCZESNE SYSTEMY RZĄDÓW

III 3 - Pytanie testowe WSPÓŁCZESNE SYSTEMY RZĄDÓW III 3 - Pytanie testowe WSPÓŁCZESNE SYSTEMY RZĄDÓW T1: 1. Zasada incompatibilitas polega na: a) zakazie łączenia funkcji b) braku kompetencji do dokonania określonej czynności c) nakazie określonego zachowania

Bardziej szczegółowo

Jerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt

Jerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt Podręczniki uczelniane nr 125 Wyższa Szkoła Prawa i Administracji Rzeszów-Przemyśl Wydział Prawa i Administracji 105 (125) Jerzy Buczkowski (red.) Łukasz Buczkowski Krzysztof Eckhardt PRAWO KONSTYTUCYJNE

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ

KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH RED. EWA GDULEWICZ PRZEDMOWA ROZDZIAŁ I. ZMIANY USTROJU POLITYCZNEGO POLSKI W LATACH 1944-1997 1. Pojęcie ustroju politycznego i jego periodyzacja 2. Okres Krajowej

Bardziej szczegółowo

Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa

Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE Red.: Dariusz Górecki Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1.Nazwa 2.Przedmiot prawa konstytucyjnego i jego miejsce w systemie prawa Rozdział

Bardziej szczegółowo

POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W

POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W POLSKIE PRAWO KONSTYTUCYJNE W ZARYSIE. PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW KIERUNKÓW NIEPRAWNICZYCH W RED.: DARIUSZ GÓRECKI Wykaz skrótów Przedmowa Rozdział pierwszy Nazwa i przedmiot prawa konstytucyjnego 1. Nazwa

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Spis treści. Spis treści

Spis treści. Spis treści. Spis treści Spis treści Spis treści Spis treści Wykaz skrótów.................................................. 15 Od Autora...................................................... 19 ROZDZIAŁ I. Pojęcie i przedmiot

Bardziej szczegółowo

Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego

Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego Poznań, 9 października 2018 r. Zakres materiału na egzamin z prawa konstytucyjnego I. Podstawowe pojęcia prawa konstytucyjnego 1. Pojęcia małej konstytucji, minimum konstytucyjnego, ustawy organicznej.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział czwarty Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r...

Spis treści. Rozdział czwarty Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r... Spis treści Rozdział pierwszy Ustrój polityczny państwa pojęcie i istota... 11 1. Pojęcie ustroju politycznego... 12 2. Ewolucja ustroju politycznego Polski... 14 Rozdział drugi Konstytucyjne podstawy

Bardziej szczegółowo

MODELE USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH

MODELE USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH MODELE USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH S. PREZYDENCKI Ogólna charakterystyka: Rozdzielczość i względna równość kompetencji władzy ustawodawczej i wykonawczej Władza wykonawcza prezydent Władza ustawodawcza

Bardziej szczegółowo

ZASADY NACZELNE USTROJU RP

ZASADY NACZELNE USTROJU RP ZASADY NACZELNE USTROJU RP Zasady naczelne ustroju RP Zawierają idee przewodnie ustawy zasadniczej. Są to normy prawne zawarte w Konstytucji, których szczególna doniosłość charakteryzuje się w tym, że

Bardziej szczegółowo

Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych Autor: Bogusław Banaszak

Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych Autor: Bogusław Banaszak Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych Autor: Bogusław Banaszak Wykaz skrótów Przedmowa do wydania trzeciego Wstęp do wydania drugiego Słowo wstępne Rozdział I Komparatystyka

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wprowadzające... 26

SPIS TREŚCI. Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Uwagi wprowadzające... 26 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... XI Wykaz podstawowej literatury... XV Przedmowa... XVII Rozdział I. Aksjologiczne fundamenty Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej... 1 1. Uwagi wprowadzające... 2 2. Zasada

Bardziej szczegółowo

Pytania na egzamin magisterski dla kierunku prawo

Pytania na egzamin magisterski dla kierunku prawo Pytania na egzamin magisterski dla kierunku prawo 1. Pojęcie zasady naczelnej konstytucji 2. Zasada zwierzchnictwa Narodu 3. Formy realizacji zasady zwierzchnictwa Narodu 4. Zasada demokratycznego państwa

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units SYLABUS KIERUNEK STUDIÓW PRAWO, TRYB STACJONARNY STOPIEŃ EDUKACJI: STUDIA MAGISTERSKIE Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units II.B. l Nazwa przedmiotu ( course title) PRAWO

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ

PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ PODSTAWOWE ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ PODSTAWOWE ZASADY USTROJU W SYSTEMATYCE KONSTYTUCJI RP Pierwszy rozdział Konstytucji RP, zatytułowany Rzeczpospolita, określa podstawowe zasady ustroju RP. Pozostałe

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Część B. Kazusy. Część C. Tablice. Wykaz skrótów. Pytanie

Spis treści. Część A. Pytania egzaminacyjne. Część B. Kazusy. Część C. Tablice. Wykaz skrótów. Pytanie Wykaz skrótów XI Część A. Pytania egzaminacyjne Pytanie 1 150 1 Część B. Kazusy Kazus 1. Umowa międzynarodowa 109 Kazus 2. Immunitet, ułaskawienie 112 Kazus 3. Rozporządzenie z mocą ustawy, Trybunał Konstytucyjny

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa do dziewiątego wydania... V Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX

Spis treści. Przedmowa do dziewiątego wydania... V Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Spis treści Przedmowa do dziewiątego wydania... V Wykaz skrótów... XV Wykaz literatury... XIX Rozdział I. Przedmiot prawa konstytucyjnego... 1 Rozdział II. Polska w europejskim systemie konstytucyjnym...

Bardziej szczegółowo

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ]

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ] Art. 173 Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. [ ] Art. 175 1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczpospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sady administracyjne

Bardziej szczegółowo

Tabela 3. Porównanie systemów politycznych

Tabela 3. Porównanie systemów politycznych Tabela 3. Porównanie systemów politycznych Charakterystyka ustroju System polityczny charakter głowy państwa republika republika republika republika monarchia parlamentarna budowa terytorialna państwo

Bardziej szczegółowo

Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9

Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9 Recenzent: prof. UW dr hab. Stanisław Sulowski Projekt okładki Jan Straszewski Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-21-9 Copyright by Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny

Bardziej szczegółowo

Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej

Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej Podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej Podstawowe zasady ustroju w systematyce Konstytucji RP Pierwszy rozdział Konstytucji RP, zatytułowany Rzeczpospolita, określa podstawowe zasady ustroju RP. Pozostałe

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Podstawy prawa konstytucyjnego. na kierunku prawno-ekonomicznym

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Podstawy prawa konstytucyjnego. na kierunku prawno-ekonomicznym Dr Julia Wojnowska-Radzińska Katedra Prawa Konstytucyjnego Poznań, dnia 15 września 201 r. OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Podstawy prawa konstytucyjnego na kierunku prawno-ekonomicznym

Bardziej szczegółowo

WŁADZA SĄDOWNICZA W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości

WŁADZA SĄDOWNICZA W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Organizacja wymiaru sprawiedliwości Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Prezydent

Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Prezydent Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Prezydent Przedmiot 1 Władza wykonawcza Prezydent, ogólnie 2 Kadencja i wybory 3 Kadencja sytuacje szczególne 4 Zadania i kompetencje 2 Władza wykonawcza - Prezydent

Bardziej szczegółowo

OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE

OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE ... imię i nazwisko ucznia czas trwania konkursu: 45 minut maks. liczba punktów: 65... nazwa i adres szkoły OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE KONKURS WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA GIMNAZJALISTÓW ROK SZKOLNY

Bardziej szczegółowo

obecność na zajęciach (usprawiedliwione dwie nieobecności) aktywność test zaliczeniowy INFORMACJE DODATKOWE: dyżur wykładowcy: 12.30-14.30, pok.

obecność na zajęciach (usprawiedliwione dwie nieobecności) aktywność test zaliczeniowy INFORMACJE DODATKOWE: dyżur wykładowcy: 12.30-14.30, pok. 1 NAZWA PRZEDMIOTU: Systemy polityczne wybranych państw świata. KATEGORIA PRZEDMIOTU: kanoniczny PROWADZĄCY: dr Arkadiusz Czwołek CZAS TRWANIA I WYMIAR GODZIN: semestr zimowy: 60 h FORMA ZAJĘĆ: ćwiczenia

Bardziej szczegółowo

Andrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA

Andrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA Andrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA Andrzej Pułło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA Zarys wykładu Wydanie II Gdańsk 2018 Redakcja Projekt okładki Tomasz Mikołajczewski Wydanie II, objętość

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów. Description of individual course units

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów. Description of individual course units SYLABUS KIERUNEK STUDIÓW: prawo, studia stacjonarne STOPIEŃ EDUKACJI: jednolite studia magisterskie Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units II.B. l Nazwa przedmiotu (course

Bardziej szczegółowo

Spis treści. IV. Rząd Federalny. VI. Prezydent Federalny. VI. Władza sądownicza

Spis treści. IV. Rząd Federalny. VI. Prezydent Federalny. VI. Władza sądownicza Spis treści Rozdział pierwszy Unia Europejska I. Unia Europejska i Wspólnoty Europejskie - podstawowa charakterystyka II. Podstawy traktatowe i Wspólnot Europejskich III. Jednostka w IV. Instytucje i organy

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów. Description of individual course units

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów. Description of individual course units SYLABUS KIERUNEK STUDIÓW PRAWO, TRYB NIESTACJONARNY STOPIEŃ EDUKACJI STUDIA MAGISTERSKIE II.B. l Nazwa przedmiotu (course title) PRAWO KONSTYTUCYJNE II. B. 2 Typ przedmiotu (type of course) PODSTAWOWY

Bardziej szczegółowo

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA - Sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są bezpośrednio przez ogół wyborców bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych - Bezpośrednie decydowanie prze

Bardziej szczegółowo

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP

W centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP W centrum uwagi Roczny plan pracy Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia Klasa II I. Społeczeństwo socjologia formy życia społecznego normy

Bardziej szczegółowo

SEJM I SENAT JAKO ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ W RP

SEJM I SENAT JAKO ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ W RP SEJM I SENAT JAKO ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ W RP PARLAMENT - DEFINICJA Organ państwowy który: ma charakter kolegialny, przy czym jest to ciało o znacznej liczebności, nawet kilkusetosobowe, stanowi reprezentacje

Bardziej szczegółowo

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ze schematami Marta Derlatka Wydanie 3 Warszawa 2012 Tytuły do artykułów sporządziła: Marta Derlatka Opracowanie redakcyjne: Anna Popławska Opracowanie techniczne:

Bardziej szczegółowo

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy.

Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy. Tematy i zagadnienia programu nauczania wiedzy o społeczeństwie w klasie IV TE1, IV TE2, IV TK1, IV TK2, IV TR, IV TI zakres podstawowy. Moduł dział - temat Lp. Zakres treści Lekcja organizacyjna 1. -

Bardziej szczegółowo

Ustrój polityczny Republiki Włoskiej

Ustrój polityczny Republiki Włoskiej Rafał Czyrny Ustrój polityczny Republiki Włoskiej Rzeszów 2013 Ustrój polityczny Republiki Włoskiej Copyright Rafał Czyrny Rzeszów 2013 ISBN 978-83-62681-57-0 Wydawnictwo ARMAGRAF ul. Krakowska 21, 38-400

Bardziej szczegółowo

WŁADZA SĄDOWNICZA. PRAWO KONSTYTUCYJNE SEMESTR LETNI 2014/2015 mgr Anna Kuchciak

WŁADZA SĄDOWNICZA. PRAWO KONSTYTUCYJNE SEMESTR LETNI 2014/2015 mgr Anna Kuchciak WŁADZA SĄDOWNICZA PRAWO KONSTYTUCYJNE SEMESTR LETNI 2014/2015 mgr Anna Kuchciak Z A S A D A T R Ó J P O D Z I A Ł U W Ł A D Z??? . ( )Z zasady podziału władz wynika, iż władze ustawodawcza, wykonawcza

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Prawo konstytucyjne na kierunku Administracja

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Prawo konstytucyjne na kierunku Administracja OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Poznań, dnia 15 września 2016 r. dla przedmiotu Prawo konstytucyjne na kierunku Administracja I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu Prawo konstytucyjne 2. Kod modułu 10-PK-a1-s;

Bardziej szczegółowo

Mała Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Mała Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Mała Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej) http://maopd.wordpress.com/ Tymczasowa

Bardziej szczegółowo

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające

OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające OPINIA KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 13 grudnia 2016 r. w przedmiocie poselskiego projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym i

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 19 lipca 2012 r.

UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 19 lipca 2012 r. UCHWAŁA Nr 216/2012 KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją: 1) art. 20 pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.

Bardziej szczegółowo

Trybunału odpowiednich do rangi zadań. Temu celowi powinny być podporządkowane wszelkie działania władzy ustawodawczej. Pozycja ustrojowa Trybunału,

Trybunału odpowiednich do rangi zadań. Temu celowi powinny być podporządkowane wszelkie działania władzy ustawodawczej. Pozycja ustrojowa Trybunału, Stanowisko Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 22 czerwca 2016 r. o przedstawieniu wniosków związanych z pracami legislacyjnymi dotyczącymi projektów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym Krajowa Rada Sądownictwa

Bardziej szczegółowo

SYLABUS WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE WYDZIAŁ SOCJOLOGICZNO HISTORYCZNY INSTYTUT NAUK O POLITYCE

SYLABUS WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE WYDZIAŁ SOCJOLOGICZNO HISTORYCZNY INSTYTUT NAUK O POLITYCE SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2014-2017 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki

Bardziej szczegółowo

Recenzent prof. zw. dr hab. Eugeniusz Zieliński. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-08-0

Recenzent prof. zw. dr hab. Eugeniusz Zieliński. Projekt okładki Jan Straszewski. Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-08-0 Recenzent prof. zw. dr hab. Eugeniusz Zieliński Projekt okładki Jan Straszewski Opracowanie redakcyjne Joanna Paszkowska ISBN 978-83-62250-08-0 Copyright by Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny

Bardziej szczegółowo

RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE. na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa

RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE. na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa Strasburg, 12 października 2017 r. CCJE-BU(2017)9REV RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE) Opinia Biura CCJE na wniosek polskiej Krajowej Rady Sądownictwa o przedstawienie opinii w sprawie projektu

Bardziej szczegółowo

Marek Wąsowicz. Historia. ustroju państw Zachodu. zarys wykładu. wydanie 1

Marek Wąsowicz. Historia. ustroju państw Zachodu. zarys wykładu. wydanie 1 Marek Wąsowicz Historia ustroju państw Zachodu zarys wykładu wydanie 1 LIBER Warszawa 1998 Spis treści WSTĘP 11 I. PAŃSTWO W STAROŻYTNOŚCI USTRÓJ DESPOTII WSCHODNICH I POLIS GRECKIEJ 1. Uwagi wstępne 17

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice)

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice) Poznań, dnia 6 kwietnia 2015 r. Prof. zw. dr hab. Zdzisław Kędzia OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice) I. Informacje ogólne 1. Nazwa

Bardziej szczegółowo

PRAWO KONSTYTUCYJNE. Ćwiczenia 5

PRAWO KONSTYTUCYJNE. Ćwiczenia 5 PRAWO KONSTYTUCYJNE Ćwiczenia 5 Prezydent a) Pozycja ustrojowa b) Zasady wyboru c) Funkcje ustrojowe i kompetencje d) Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna WŁADZA WYKONAWCZA Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

Współczesne systemy polityczne

Współczesne systemy polityczne Jarosław Zieliński Współczesne systemy polityczne System polityczny może być rozumiany jako podstawowe struktury władz państwowych oraz główne zasady polityczne i prawne; jako ogół instytucji, za pośrednictwem

Bardziej szczegółowo

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 24 zaliczenie z oceną

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 24 zaliczenie z oceną Wydział: Prawo i Administracja Nazwa kierunku kształcenia: Prawo Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: prof. dr hab. Kazimierz Działocha Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units

SYLABUS. Opis poszczególnych przedmiotów Description of individual course units KIERUNEK STUDIÓW administracja STOPIEŃ EDUKACJI studia stacjonarne pierwszego stopnia SYLABUS II.B. l Nazwa przedmiotu (course title) Konstytucyjny system organów państwowych Opis poszczególnych przedmiotów

Bardziej szczegółowo

EDYCJA SĄDOWA PRAWO KONSTYTUCYJNE. Zbiór aktów prawnych. Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat Prof. dr hab. Marek Zubik

EDYCJA SĄDOWA PRAWO KONSTYTUCYJNE. Zbiór aktów prawnych. Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat Prof. dr hab. Marek Zubik EDYCJA SĄDOWA PRAWO KONSTYTUCYJNE Zbiór aktów prawnych Wprowadzenie Prof. dr hab. Mirosław Granat Prof. dr hab. Marek Zubik EDYCJA SĄDOWA Prawo konstytucyjne Polecamy inne nasze publikacje z zakresu prawa

Bardziej szczegółowo

SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sędziowie. Krajowa Rada Sądownictwa

SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sędziowie. Krajowa Rada Sądownictwa SĄDY I TRYBUNAŁY (Roz. VIII) (władza sądownicza) Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Wyroki wydawane w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, w postępowaniu co najmniej dwuinstancyjnym.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wprowadzenie. Część I. Prawoznawstwo 1

Spis treści. Wprowadzenie. Część I. Prawoznawstwo 1 Wprowadzenie XI Część I. Prawoznawstwo 1 Tabl. 1. Pojęcie państwo 3 Tabl. 2. Cechy państwa 4 Tabl. 3. Teorie powstania państwa 5 Tabl. 4. Funkcje państwa 6 Tabl. 5. Typ i forma państwa 7 Tabl. 6. Aparat

Bardziej szczegółowo

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Konstytucja wk 10 TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY Został ustanowiony nowelą konstytucyjną 26 marca 1982r Ustawa o TK została uchwalona 29 kwietnia 1985r TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY jest organem władzy sądowniczej, choć

Bardziej szczegółowo

Konstytucja wk r. Prezydent cd

Konstytucja wk r. Prezydent cd Konstytucja wk 8 10.05.2009r. Prezydent cd Prezydent RP pełni funkcję arbitra. Przyjęcie tej koncepcji oznacza, że w przypadku zakłócenia wzajemnych stosunków między rządem a Sejmem, Prezydent powinien

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice)

OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie Prawo Konstytucyjne na kierunku Prawo (Słubice) Poznań, dnia 21 maja 2018 r. dr Agata Hauser Zakład Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Polskie

Bardziej szczegółowo

WŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE. Sejm i Senat

WŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE. Sejm i Senat WŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE Sejm i Senat GŁÓWNE CECHY PARLAMENTU W RP Parlament jest jedynym organem ustawodawczym w Polsce. Parlament (zwłaszcza izba sejmowa) pełni też inne funkcje kontrolną i kreacyjną.

Bardziej szczegółowo

Pytania na powtórzenie wiadomości z zakresu ustroju Rzeczypospolitej Polskiej wiedza o społeczeństwie (nowa podstawa programowa)

Pytania na powtórzenie wiadomości z zakresu ustroju Rzeczypospolitej Polskiej wiedza o społeczeństwie (nowa podstawa programowa) Pytania na powtórzenie wiadomości z zakresu ustroju Rzeczypospolitej Polskiej wiedza o społeczeństwie (nowa podstawa programowa) 1) Kiedy odbyły się obrady Okrągłego Stołu? 2) Na czym polegały najważniejsze

Bardziej szczegółowo

Literatura przykładowa

Literatura przykładowa Literatura przykładowa Samorząd terytorialny w RP Zbigniew Leoński Podręcznik "Samorząd terytorialny w RP" omawia formy organizacyjne lokalnego życia publicznego, tj. gminy, powiatu i województwa. Tok

Bardziej szczegółowo

Zakres rozszerzony - moduł 25 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Janusz Korzeniowski

Zakres rozszerzony - moduł 25 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Janusz Korzeniowski Zakres rozszerzony - moduł 25 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli

Bardziej szczegółowo

Prezydent RP uwarunkowania administracyjnoprawne. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW

Prezydent RP uwarunkowania administracyjnoprawne. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW Prezydent RP uwarunkowania administracyjnoprawne mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW Prezydent RP głowa Państwa Władza wykonawcza Nie jest centralnym organem administracji Poza strukturą administracji głowa

Bardziej szczegółowo

Akademia Prawa. Zdzisław Muras. Podstawy prawa. 3. wydanie. C.H.Beck

Akademia Prawa. Zdzisław Muras. Podstawy prawa. 3. wydanie. C.H.Beck Akademia Prawa Zdzisław Muras Podstawy prawa 3 wydanie CHBeck AKADEMIA PRAWA Podstawy prawa W sprzedaży: S Gurgul PRAWO UPADŁOŚCIOWE I NAPRAWCZE, wyd 9 Duże Komentarze Becka K Flaga-Gieruszyńska PRAWO

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 2 kwietnia 1997 r.

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. z dnia 2 kwietnia 1997 r. KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. Rozdział IV SEJM I SENAT Art. 95. 1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. 2. Sejm sprawuje kontrolę nad

Bardziej szczegółowo

PRAWO. SEMESTR ZIMOWY 2015/2016 mgr Anna Kuchciak

PRAWO. SEMESTR ZIMOWY 2015/2016 mgr Anna Kuchciak PRAWO KONSTYTUCYJNE SEMESTR ZIMOWY 2015/2016 mgr Anna Kuchciak Z A S A D A S U W E R E N N O Ś C I N A R O D U art. 4 Konstytucji RP 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

Bardziej szczegółowo

Dz.U FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII. Art. 173.

Dz.U FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII. Art. 173. Dz.U.97.78.483 FRAGMENT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997 r.) Rozdział VIII SĄDY I TRYBUNAŁY Art. 173. Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezaleŝną

Bardziej szczegółowo

Porównawcze prawo konstytucyjne Kod przedmiotu

Porównawcze prawo konstytucyjne Kod przedmiotu Porównawcze prawo konstytucyjne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Porównawcze prawo konstytucyjne Kod przedmiotu 10.5-WX-AdP-POK-W-14_pNadGenCHLEX Wydział Kierunek Wydział Prawa i Administracji

Bardziej szczegółowo

STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 10 marca 2017 r.

STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA. z dnia 10 marca 2017 r. STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z dnia 10 marca 2017 r. w przedmiocie zarzutów grupy posłów na Sejm RP sformułowanych we wniosku do Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym wyboru kandydatów na stanowisko

Bardziej szczegółowo

KLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca

KLASA II GIMNAZJUM. Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej. Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca WYMAGANIA EDUKACYJNE Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE NA POSZCZEGÓLNE OCENY KLASA II GIMNAZJUM Rozdział I Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej Temat lekcji 1. O czym będziemy się uczyć na lekcjach wiedzy o społeczeńst

Bardziej szczegółowo

Wiedza o społeczeństwie, zakres rozszerzony Plan dydaktyczny, klasa 2d

Wiedza o społeczeństwie, zakres rozszerzony Plan dydaktyczny, klasa 2d Wiedza o społeczeństwie, zakres rozszerzony Plan dydaktyczny, klasa 2d Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia I. Społeczeństwo socjologia

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY

WYMAGANIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY WYMAGANIA NA EGZAMIN POPRAWKOWY 1. Obywatelstwo polskie i unijne - wyjaśnia znaczenie terminów: obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, - wymienia dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa (prawo

Bardziej szczegółowo

Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce

Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce 1764-1989 Spis treści Do Czytelnika..... 11 Przedmowa....... 13 Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... Wykaz skrótów... DZIAŁ PIERWSZY. PODSTAWY PRAWA... 1

Spis treści. Wstęp... Wykaz skrótów... DZIAŁ PIERWSZY. PODSTAWY PRAWA... 1 Wstęp... Wykaz skrótów... XI XIII DZIAŁ PIERWSZY. PODSTAWY PRAWA... 1 Część I. Konstytucja RP... 3 Rozdział 1. Pojęcie prawa konstytucyjnego... 3 Rozdział 2. Zasady oraz podstawowe pojęcia... 3 Rozdział

Bardziej szczegółowo

Polskie referendum akcesyjne

Polskie referendum akcesyjne Mariusz Jabłoński Polskie referendum akcesyjne Wrocław 2007 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Słowo wstępne ' 9 Rozdział I. Referendum jako instytucja demokracji bezpośredniej 1. Elementy

Bardziej szczegółowo

System polityczno prawny Republiki Federalnej Niemiec

System polityczno prawny Republiki Federalnej Niemiec System polityczno prawny Republiki Federalnej Niemiec Podstawy konstytucyjne i przepisy o randze konstytucyjnej znajdują się w Ustawie Zasadniczej uchwalonej 08.05.1949 roku. Zakładano, że konstytucja

Bardziej szczegółowo

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 1. CHARAKTER PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 2. OSOBOWOŚĆ

Bardziej szczegółowo

Konkurs wiedzy o społeczeństwie szkoła podstawowa i gimnazjum. 2018/2019. Etap rejonowy

Konkurs wiedzy o społeczeństwie szkoła podstawowa i gimnazjum. 2018/2019. Etap rejonowy Zadanie 1. (0 1 pkt) Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Aktualna konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 2 kwietnia 1997 roku została A. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe. B. podpisana przez

Bardziej szczegółowo

PROJEKT. Ustawa z dnia o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

PROJEKT. Ustawa z dnia o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Ustawa z dnia o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej PROJEKT Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006

Bardziej szczegółowo

OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE

OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE ... Imię i nazwisko ucznia Czas trwania konkursu: 45 minut Maks. liczba punktów: 85... Nazwa i adres szkoły. (WYNIK PKT) OBYWATEL W DEMOKRATYCZNEJ POLSCE KONKURS Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE DLA GIMNAZJALISTÓW

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg)

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg) KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. (wyciąg) W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,

Bardziej szczegółowo

Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Funkcje parlamentu

Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Funkcje parlamentu Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Funkcje parlamentu Przedmiot 1 Funkcje parlamentu - ogólnie 2 Funkcja ustawodawcza 3 Funkcja kontrolna 4 Funkcja kreacyjna 2 Funkcje parlamentu - ogólnie Funkcje: Ustawodawcza

Bardziej szczegółowo

ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO W RP

ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO W RP ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO W RP SYSTEM PRAWA Zbiór uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych norm generalnych i abstrakcyjnych wysłowionych w tekstach aktów prawotwórczych i nieuchylonych

Bardziej szczegółowo

HISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE Autor: Wojciech Witkowski

HISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE Autor: Wojciech Witkowski HISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE 1764-1989 Autor: Wojciech Witkowski Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw nowożytnej Europy 1.1. Pojęcie administracji i biurokracji 1.2.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Część I. Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320)

Spis treści. Część I. Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320) Spis treści Do Czytelnika 5 Część I Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320) 1.1. Początki i rozwój państwa polskiego (do 1138). Rozbicie dzielnicowe i dążenia

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU - SYLABUS. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot WYDZIAŁ SOCJOLOGICZNO HISTORYCZNY KATEDRA POLITOLOGII ZAKŁAD ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

OPIS PRZEDMIOTU - SYLABUS. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot WYDZIAŁ SOCJOLOGICZNO HISTORYCZNY KATEDRA POLITOLOGII ZAKŁAD ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Załącznik nr 1 do Zarządzenia Rektora UR Nr 4/2012 z dnia 20.01.2012r. OPIS PRZEDMIOTU - SYLABUS Nazwa przedmiotu WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot WYDZIAŁ SOCJOLOGICZNO

Bardziej szczegółowo

Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź. W KONSTYTUCJI RP Czy znasz Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku? Sprawdź swoją wiedzę i rozwiąż nasz quiz. Zaznacz prawidłową odpowiedź. 1. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. to:

Bardziej szczegółowo

Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a

Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a Plan wynikowy z wiedzy o społeczeństwie poziom rozszerzony na rok szkolny 2015/2016 dla klasy II a Nauczyciel prowadzący: Jacek Foszczyński Liczba tygodni nauki: 38 Liczba godzin w tygodniu: 3 Liczba godzin

Bardziej szczegółowo

SYLABUS PRZEDMIOTU W SZKOLE DOKTORSKIEJ

SYLABUS PRZEDMIOTU W SZKOLE DOKTORSKIEJ SYLABUS PRZEDMIOTU W SZKOLE DOKTORSKIEJ Tytuł Tytuł w jęz. ang. System polityczno-ustrojowy państwa Political and constitutional system of the state Status przedmiotu obowiązkowy dla: ścieżka w dyscyplinie:

Bardziej szczegółowo

Zastępca Szefa. Kancelarii Sejmu RP

Zastępca Szefa. Kancelarii Sejmu RP Do druku nr 166 WICEPREZES NACZELNEJ RADY ADWOKACKIEJ Jacek Trela Warszawa, dnia 18 stycznia 2015 r. Pan Adam Podgórski Zastępca Szefa Kancelarii Sejmu RP Dot. GMS-WP-173-296115 NRA -12-SM -1.1.2016 W

Bardziej szczegółowo

P R AWO KO N S T Y T U C Y J N E. SEMESTR ZIMOWY 2018/2019 mgr Anna Kuchciak

P R AWO KO N S T Y T U C Y J N E. SEMESTR ZIMOWY 2018/2019 mgr Anna Kuchciak P R AWO KO N S T Y T U C Y J N E SEMESTR ZIMOWY 2018/2019 mgr Anna Kuchciak Z A S A D A S U W E R E N N O Ś C I N A R O D U Art. 4 Konstytucji RP 1.Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy

Bardziej szczegółowo

PRAWO KONSTYTUCYJNE semestr zimowy 2016/17

PRAWO KONSTYTUCYJNE semestr zimowy 2016/17 PRAWO KONSTYTUCYJNE semestr zimowy 2016/17 KWESTIE ORGANIZACYJNE Kontakt i konsultacje Przebieg dwiczeo Literatura podstawowa oraz akty prawne Zakres materiału Warunki zaliczenia Instota i pojęcie terminu

Bardziej szczegółowo

Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka. Janusz Korzeniowski

Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka. Janusz Korzeniowski Zakres rozszerzony - moduł 36 Prawa człowieka Opracowanie: Janusz Korzeniowski nauczyciel konsultant ds. edukacji obywatelskiej w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli 1 Spis slajdów Idea

Bardziej szczegółowo

PRAWO KONSTYTUCYJNE. Autor: BOGUSŁAW BANASZAK. Przedmowa. Wykaz skrótów. Wykaz literatury

PRAWO KONSTYTUCYJNE. Autor: BOGUSŁAW BANASZAK. Przedmowa. Wykaz skrótów. Wykaz literatury PRAWO KONSTYTUCYJNE Autor: BOGUSŁAW BANASZAK Przedmowa Wykaz skrótów Wykaz literatury Rozdział I. Podstawowe wiadomości o prawie konstytucyjnym i ustroju państwowym 1. Przedmiot i pojęcie prawa konstytucyjnego

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów... Wykaz literatury...

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów... Wykaz literatury... SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... Wykaz literatury... XV XIX Rozdział I. Źródła prawa... 1 1. Źródła prawa zagadnienia podstawowe... 1 I. Pojęcie źródeł prawa... 1 II. Zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł

Bardziej szczegółowo

Temat: Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej

Temat: Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej Temat: Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej 1. Wybory do sejmu ustawodawczego (1919r.) 26 stycznia 1919 r. przeprowadzono wybory w dawnym Królestwie i Galicji Zachodnie, w czerwcu 1919 dołączyli

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów. Wykaz literatury

Spis treści. Wykaz skrótów. Wykaz literatury Spis treści Wykaz skrótów Wykaz literatury Rozdział I. Źródła prawa ő 1. Źródła prawa - zagadnienia podstawowe I. Pojęcie źródeł prawa II. Zasada hierarchicznej budowy systemu źródeł prawa III. Orzecznictwo

Bardziej szczegółowo

KONSTYTUCJA FEDERACJI ROSYJSKIEJ A ROSYJSKA I EUROPEJSKA TRADYCJA KONSTYTUCYJNA

KONSTYTUCJA FEDERACJI ROSYJSKIEJ A ROSYJSKA I EUROPEJSKA TRADYCJA KONSTYTUCYJNA Ub Hamburg A/553552 Jerzy Kowalski KONSTYTUCJA FEDERACJI ROSYJSKIEJ A ROSYJSKA I EUROPEJSKA TRADYCJA KONSTYTUCYJNA Polskie Wydawnictwo Prawnicze Warszawa - Poznań 2009 Spis treści Wstęp 11 1. Zakres tematyczny

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN STOWARZYSZENIA OŚWIATOWEGO Rodzina Szkół Chopinowskich. Rozdział 1. Postanowienia ogólne

REGULAMIN STOWARZYSZENIA OŚWIATOWEGO Rodzina Szkół Chopinowskich. Rozdział 1. Postanowienia ogólne REGULAMIN STOWARZYSZENIA OŚWIATOWEGO Rodzina Szkół Chopinowskich Rozdział 1. Postanowienia ogólne 1 1. Stowarzyszenie Oświatowe Rodzina Szkół Chopinowskich zwane dalej Stowarzyszeniem jest dobrowolnym,

Bardziej szczegółowo