Wymagania z historii i społeczeństwa w klasyfikacji semestralnej i rocznej (aby uzyskać ocenę wyższą należy wykazać się wiedzą na ocenę niższą)

Transkrypt

1 Wymagania z historii i społeczeństwa w klasyfikacji semestralnej i rocznej (aby uzyskać ocenę wyższą należy wykazać się wiedzą na ocenę niższą) KLASA IV OCENA CELUJĄCA - poziom wymagań W. - posiada wiedzę wykraczającą poza obowiązujący program nauczania dla klasy IV, - biegle wykorzystuje zdobytą wiedze, by twórczo rozwiązywać nowe problemy, - twórczo i samodzielnie rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania, - aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, - samodzielnie rozwiązuje problemy omawiane w czasie lekcji; jest inicjatorem rozwiązywania problemów i zadań w pracy pozalekcyjnej, - potrafi samodzielnie dotrzeć do różnych źródeł oraz informacji i w oparciu o nie rozszerzyć swą wiedzę historyczną, - potrafi uporządkować zebrany materiał, przechowywać go i wykorzystywać, - potrafi na forum klasy zaprezentować wyniki swoich prac poznawczych, - zna i rozumie podstawowe pojęcia historyczne, poprawnie posługuje się kategoriami historycznymi (myślenie przyczynowo-skutkowe), - wyraża własne zdanie, popiera je właściwą i logiczną argumentacją, - posługuje się poprawną polszczyzną, uczestniczy w konkursach historycznych. OCENA BARDZO DOBRA - poziom wymagań D. - opanował pełny zakres wiadomości przewidziany programem nauczania dla klasy IV, - dociera samodzielnie do źródeł i informacji wskazanych przez nauczyciela, - aktywnie uczestniczy w lekcji, - postawione problemy i zadania rozwiązuje samodzielnie, - rozwiązuje zadania dodatkowe i potrafi zaprezentować ich wynik na forum klasy, - poprawnie posługuje się poznanymi pojęciami, dostrzega przyczyny i skutki wydarzeń historycznych, - potrafi uporządkować zebrany materiał, przechować go i właściwie wykorzystać. OCENA DOBRA - poziom wymagań R. - opanował wiadomości i umiejętności przewidziane programem nauczania w klasie IV w stopniu zadowalającym, - potrafi korzystać z zaprezentowanych na lekcji źródeł informacji, - postawione zadania i problemy rozwiązuje samodzielnie lub, w przypadku zadań trudniejszych, pod kierunkiem nauczyciela, - aktywnie uczestniczy w lekcji, - dostrzega przyczyny i skutki wydarzeń historycznych, - podejmuje się samodzielnego wykonania prac o niewielkim stopniu trudności. OCENA DOSTATECZNA - poziom wymagań P. - opanował podstawowe elementy wiadomości programowych pozwalające mu na rozumienie najważniejszych zagadnień przewidzianych w programie klasy IV, - potrafi pod kierunkiem nauczyciela skorzystać z podstawowych źródeł informacji, - potrafi wykonać proste zadania, - w czasie lekcji wykazuje się aktywnością w stopniu zadawalającym. 1

2 OCENA DOPUSZCZAJĄCA - poziom wymagań K. - posiada poważne braki w wiedzy, które jednak nie przekreślają możliwości dalszej nauki, - przy pomocy nauczyciela wykonuje zadania o niewielkim stopniu trudności, - prace wykonuje chętnie, na miarę swoich możliwości, - konstruuje krótkie, dwu-, trzyzdaniowe wypowiedzi. OCENA NIEDOSTATECZNA. - nie opanował podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu kontynuacje nauki, - nawet przy pomocy nauczyciela nie jest w stanie rozwiązać zagadnienia o niewielkim stopniu trudności i wykonać najprostszych zadań. Dopuszczający Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Opisuje szkolną społeczność. Podaje prawa i obowiązki ucznia. Określa, kto tworzy społeczność szkolną. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej małej ojczyzny. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady. Wskazuje na znaczenie pamiątek rodzinnych i podaje ich przykłady. Tłumaczy, czym jest drzewo genealogiczne. Wskazuje narodziny Jezusa jako początek naszej ery. Odczytuje skróty: p.n.e. i n.e. Określa czas trwania wieku i tysiąclecia. Rysuje oś czasu i umieszcza na niej daty. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek. Określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku. Tłumaczy, czym są skala i legenda mapy. Odczytuje z mapy podstawowe informacje. Omawia znaczenie umiejętności rozpalania ognia dla praludzi. Wymienia narzędzia, którymi posługiwali się praludzie. Wyjaśnia, czym była ziemianka. Wskazuje na mapie rzeki Eufrat, Tygrys, Nil oraz miasto Babilon. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. 2

3 Wyjaśnia termin demokracja. Wymienia rodzaje sztuk granych w teatrze greckim. Wymienia najważniejszych greckich bogów Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu. Uczeń, który nie spełnia wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania oceny klasyfikacyjnej dopuszczającej otrzymuje ocenę niedostateczną. Dostateczny Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Opisuje szkolną społeczność. Podaje prawa i obowiązki ucznia. Określa, kto tworzy społeczność szkolną. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej małej ojczyzny. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady. Wskazuje na znaczenie pamiątek rodzinnych i podaje ich przykłady. Tłumaczy, czym jest drzewo genealogiczne. Wskazuje narodziny Jezusa jako początek naszej ery. Odczytuje skróty: p.n.e. i n.e. Określa czas trwania wieku i tysiąclecia. Rysuje oś czasu i umieszcza na niej daty. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek. Określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku. Tłumaczy, czym są skala i legenda mapy. Odczytuje z mapy podstawowe informacje. Omawia znaczenie umiejętności rozpalania ognia dla praludzi. Wymienia narzędzia, którymi posługiwali się praludzie. Wyjaśnia, czym była ziemianka. 3

4 Wskazuje na mapie rzeki Eufrat, Tygrys, Nil oraz miasto Babilon. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. Wyjaśnia termin demokracja. Wymienia rodzaje sztuk granych w teatrze greckim. Wymienia najważniejszych greckich bogów Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu. Wymienia potrzeby człowieka. Wyjaśnia termin społeczność. Tłumaczy, jakie przysługują mu prawa i jakie ma obowiązki w rodzinie. Omawia kompetencje dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz rady szkoły. Wyjaśnia, dlaczego do szkolnej społeczności zaliczamy także rodziców. Tłumaczy, czym jest statut szkoły. Określa, czym zajmuje się rada samorządu uczniowskiego. Wskazuje przykłady działania rady samorządu uczniowskiego w swojej szkole. Podaje przykład postępowania zgodnego z zasadami tolerancji i sprawiedliwości.. Wymienia przykłady konfliktów i sposoby ich rozwiązywania. Przedstawia sposoby zapobiegania konfliktom. Tłumaczy, kim jest patriota. Wymienia postacie związane z historią swojego rodzinnego miasta i regionu. Opisuje problemy społeczno gospodarcze swojej małej ojczyzny. Odnajduje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych. Wyjaśnia znaczenie słowa naród. Wie, kto jest autorem słów hymnu narodowego. Nazywa krainy historyczno geograficzne Polski. Wyjaśnia terminy: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna. Wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce oraz na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje. Tłumaczy znaczenie słowa Polonia. Określa różnicę między legendą i baśnią. Odróżnia postacie historyczne od legendarnych. Wskazuje przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń historycznych. Podaje przykłady efektów pracy historyka. Określa, czym zajmuje się archeolog. Wymienia informacje, jakie możemy zdobyć na postawie źródeł historycznych. Tłumaczy, na czym polega działalność archiwów, muzeów i skansenów. Wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem. Wyjaśnia, czym jest ród. Omawia, w jaki sposób kultywowanie tradycji umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie. Określa, czym zajmuje się genealogia. Wyjaśnia termin chronologia. 4

5 Zapisuje liczby arabskie cyframi rzymskimi. Porządkuje daty w sposób chronologiczny. Posługuje się terminami: data, era, epoka historyczna, tysiąclecie, prehistoria. Wymienia epoki historyczne. Oblicza, ile czasu upłynęło między poszczególnymi wydarzeniami. Wskazuje daty graniczne wieków i tysiącleci. Wyjaśnia termin kartografia. Omawia, jakich elementów składa się mapa historyczna. Porównuje mapy historyczne i geograficzne. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty pojawienia się praludzi i homo sapiens. Wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i określa kierunki ich wędrówki. Porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia. Przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia. Opowiada o początkach rolnictwa, pierwszych narzędzi rolniczych i udomowienia zwierząt. Umieszcza na osi czasu daty powstania pierwszych państw sumeryjskich. Wyjaśnia, kim byli Sumerowie. Wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz. Podaje nazwy warstw społecznych starożytnego Egiptu. Tłumaczy terminy: mumia, sarkofag, piramida, faraon, Babilon, Mezopotamia. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego. Odnajduje na mapie obszar, na którym po raz pierwszy zastosowano pismo. Wyjaśnia, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla rozwoju cywilizacyjnego człowieka, Wskazuje egipskie pismo hieroglificzne jako przykład pisma obrazkowego. Prezentuje charakterystykę i historię pisma klinowego. Wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego. Tłumaczy, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie. Omawia ogólnie historię książki od glinianej tabliczki do czytnika książek elektronicznych. Omawia położenie geograficzne i jego wpływ na zajęcia ludności greckiej. Wyjaśnia terminy: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis. Wymienia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej. Opowiada o osobie i rządach Peryklesa. Tłumaczy, jaka rolę odgrywał sąd skorupkowy. Umieszcza na osi czasu wiek, w którym narodził się teatr w starożytnej Grecji. Opowiada, w jaki sposób powstał starożytny teatr. Tworzy krótką wypowiedź na temat Sofoklesa. Omawia znaczenie teatru dla antycznych Greków. Przedstawia cechy charakterystyczne teatru greckiego. Opisuje przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji. Podaje nazwy elementów, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Opisuje, jak antyczni Grecy wyobrażali sobie bogów. Wyjaśnia terminy: politeizm, mit, heros, filozofia. Opowiada o Homerze i jego dziełach. Tłumaczy, czym zajmują się filozofowie. 5

6 Omawia dokonania Sokratesa, Platona i Arystotelesa. Podaje najważniejsze osiągnięcia starożytnych Greków. Podaje rok i wiek pierwszych igrzysk olimpijskich oraz umieszcza tę datę na osi czasu. Dostrzega różnice i podobieństwa między igrzyskami w starożytnej Grecji a współczesnymi olimpiadami. Omawia rolę sportu w życiu starożytnych Greków. Wymienia dyscypliny pięcioboju olimpijskiego. Umieszcza na osi chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara oraz rozpoczęcia i zakończenia panowania Oktawiana Augusta, a także określa, w który wieku odbyły się poszczególne wydarzenia. Przedstawia legendarne początki starożytnego Rzymu. Omawia różne typy ustrojów państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo. Wyjaśnia terminy: republika, zgromadzenie ludowe, senat, cesarz, prowincja. Omawia zróżnicowanie społeczeństwa rzymskiego zwracając uwagę na szczególną pozycję niewolników. Prezentuje sylwetki Juliusz Cezara i Oktawiana Augusta. Na podstawie ilustracji wymienia elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wymienia osiągnięcia antycznych Rzymian w architekturze i budownictwie: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy. Odpowiada, dlaczego dla starożytnych Rzymian ważne było budowanie dróg. Wskazuje prawo rzymskie jakom podstawę współczesnego prawa. Tłumaczy terminy: bazylika, kodeks. Opowiada, czym były Prawo XII tablic i Kodeks Justyniana. Umieszcza na osi czasu rok zakończenia prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie i ustala wiek tego wydarzenia. Przedstawia, kim był Konstantyn Wielki. Wyjaśnia terminy: Mesjasz, apostoł, poganin, Biblia, Stary i Nowy Testament. Określa, kiedy i gdzie narodziło się chrześcijaństwo. Opowiada o początkach chrześcijaństwa w Palestynie. Wymienia najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu. Wylicza przyczyny prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie. Omawia proces rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa w Imperium rzymski Dobry Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Omawia sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb. Wymienia prawa i obowiązki rodziców. Opisuje szkolną społeczność. Podaje prawa i obowiązki ucznia. Określa, kto tworzy społeczność szkolną. Wyjaśnia termin tolerancja. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej małej ojczyzny. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. 6

7 Wylicza wydarzenia historyczne związane ze swoją miejscowością. Wymienia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w czasie pokoju. Rozpoznaje herb miasta, w którym mieszka. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia pochodzenia symboli narodowych. Omawia znaczenie świąt narodowych i przedstawia ich genezę. Tłumaczy, czym są miejsca pamięci narodowej. Wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Tłumaczy, dlaczego uczymy się historii. Omawia, jakie są zadania historii. Podaje po jednym przykładzie postaci baśniowej i historycznej. Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady. Wyjaśnia, dlaczego historyk powinien czerpać informacje z różnych źródeł historycznych. Odpowiada, dlaczego zabytki podlegają ochronie prawnej. Wskazuje, gdzie znajduje się najbliższe muzeum. Objaśnia, w jaki sposób należy zachować się w muzeum. Wskazuje na znaczenie pamiątek rodzinnych i podaje ich przykłady. Tłumaczy, czym jest drzewo genealogiczne. Wskazuje sposoby kultywowania rodzinnych tradycji. Wymienia i opisuje rodzinne pamiątki i tradycje. Wskazuje narodziny Jezusa jako początek naszej ery. Odczytuje skróty: p.n.e. i n.e. Określa czas trwania wieku i tysiąclecia. Rysuje oś czasu i umieszcza na niej daty. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek. Określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku. Wyjaśnia terminy: rocznik i kronika. Wymienia daty graniczne epok historycznych. Wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec poszczególnych epok historycznych. Tłumaczy, czym są skala i legenda mapy. Odczytuje z mapy podstawowe informacje. Wskazuje na mapie historyczne stolice Polski. Omawia role mapy w poznaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych. Podaje przykład zastosowania GPS. Omawia znaczenie umiejętności rozpalania ognia dla praludzi. Wymienia narzędzia, którymi posługiwali się praludzie. Wyjaśnia, czym była ziemianka. Omawia, jak zmieniał się wygląd człowieka. Określa, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało posługiwanie się mową. Wymienia pierwsze uprawiane przez człowieka zboża i pierwsze hodowana przez niego zwierzęta. Wskazuje na mapie rzeki Eufrat, Tygrys, Nil oraz miasto Babilon. 7

8 Wyjaśnia, dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami. Charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu. Wymienia najważniejsze zabytki starożytnej Mezopotamii i Egiptu. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wyjaśnia, jakie znaczenia miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki. Wylicza materiały pisarskie, których używano w starożytności. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. Wyjaśnia termin demokracja. Wymienia rodzaje sztuk granych w teatrze greckim. Wymienia najważniejszych greckich bogów Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Omawia znaczenie kontaktów zamorskich dla starożytnych Greków. Wyjaśnia, czym była wielka kolonizacja i wskazuje jej kierunki. Podaje cechy, które powinny wyróżniać dobrego polityka i obywatela. Określa różnicę między tragedią a komedią. Wymienia najważniejszych greckich dramatopisarzy. Opisuje elementy, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Wskazuje, gdzie znajduje się najbliższy teatr. Porównuje wierzenia greków z innymi poznanymi religiami. Opowiada co najmniej jeden mit grecki. Podaje przykłady prac Heraklesa. Przedstawia główne wątki Iliady i Odysei Homera. Wyjaśnia znaczenie wyrażenia koń trojański. Przedstawia rolę igrzysk olimpijskich we współczesnym świecie. Wyjaśnia, czym był gimnazjon i jakie miał znaczenie dla sprawności fizycznej antycznych Greków. Podaje rok pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich i określa wiek tego zdarzenia. Wskazuje, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności, i objaśnia, co oznacza on współcześnie. Wylicza zasady, których powinni przestrzegać sportowcy podczas rywalizacji. Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, czym jest Wilczyca kapitolińska. Wymienia przyczyny upadku republiki rzymskiej. Podaje różnice między republiką a cesarstwem. Opisuje elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje cechy rzymskiego budownictwa. Omawia najważniejsze osiągnięcia architektoniczne Rzymian. Opisuje, w jaki sposób antyczni Rzymianie budowali drogi. Wyjaśnia, dlaczego spisanie prawa przez antycznych rzymian miało wielkie znaczenia dla cywilizacji europejskiej. Ocenia, jakie znaczenie dla współczesnych ludzi mają osiągnięcia antycznych Rzymian. Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu. Wyjaśnia, czym jest Ewangelia. Opisuje symbole i znaki pierwszych chrześcijan. 8

9 Prezentuje sylwetkę Nerona. Opowiada, co wydarzyło się w roku Nazywa różne odłamy chrześcijaństwa. Tłumaczy, dlaczego Watykan jest miejscem ważnym dla katolików. Wymienia potrzeby człowieka. Wyjaśnia termin społeczność. Tłumaczy, jakie przysługują mu prawa i jakie ma obowiązki w rodzinie. Omawia kompetencje dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz rady szkoły. Wyjaśnia, dlaczego do szkolnej społeczności zaliczamy także rodziców. Tłumaczy, czym jest statut szkoły. Określa, czym zajmuje się rada samorządu uczniowskiego. Wskazuje przykłady działania rady samorządu uczniowskiego w swojej szkole. Podaje przykład postępowania zgodnego z zasadami tolerancji i sprawiedliwości.. Wymienia przykłady konfliktów i sposoby ich rozwiązywania. Przedstawia sposoby zapobiegania konfliktom. Tłumaczy, kim jest patriota. Wymienia postacie związane z historią swojego rodzinnego miasta i regionu. Opisuje problemy społeczno gospodarcze swojej małej ojczyzny. Odnajduje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych. Wyjaśnia znaczenie słowa naród. Wie, kto jest autorem słów hymnu narodowego. Nazywa krainy historyczno geograficzne Polski. Wyjaśnia terminy: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna. Wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce oraz na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje. Tłumaczy znaczenie słowa Polonia. Określa różnicę między legendą i baśnią. Odróżnia postacie historyczne od legendarnych. Wskazuje przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń historycznych. Podaje przykłady efektów pracy historyka. Określa, czym zajmuje się archeolog. Wymienia informacje, jakie możemy zdobyć na postawie źródeł historycznych. Tłumaczy, na czym polega działalność archiwów, muzeów i skansenów. Wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem. Wyjaśnia, czym jest ród. Omawia, w jaki sposób kultywowanie tradycji umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie. Określa, czym zajmuje się genealogia. Wyjaśnia termin chronologia. Zapisuje liczby arabskie cyframi rzymskimi. Porządkuje daty w sposób chronologiczny. Posługuje się terminami: data, era, epoka historyczna, tysiąclecie, prehistoria. Wymienia epoki historyczne. Oblicza, ile czasu upłynęło między poszczególnymi wydarzeniami. Wskazuje daty graniczne wieków i tysiącleci. Wyjaśnia termin kartografia. Omawia, jakich elementów składa się mapa historyczna. Porównuje mapy historyczne i geograficzne. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty pojawienia się praludzi i homo sapiens. 9

10 Wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i określa kierunki ich wędrówki. Porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia. Przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia. Opowiada o początkach rolnictwa, pierwszych narzędzi rolniczych i udomowienia zwierząt. Umieszcza na osi czasu daty powstania pierwszych państw sumeryjskich. Wyjaśnia, kim byli Sumerowie. Wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz. Podaje nazwy warstw społecznych starożytnego Egiptu. Tłumaczy terminy: mumia, sarkofag, piramida, faraon, Babilon, Mezopotamia. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego. Odnajduje na mapie obszar, na którym po raz pierwszy zastosowano pismo. Wyjaśnia, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla rozwoju cywilizacyjnego człowieka, Wskazuje egipskie pismo hieroglificzne jako przykład pisma obrazkowego. Prezentuje charakterystykę i historię pisma klinowego. Wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego. Tłumaczy, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie. Omawia ogólnie historię książki od glinianej tabliczki do czytnika książek elektronicznych. Omawia położenie geograficzne i jego wpływ na zajęcia ludności greckiej. Wyjaśnia terminy: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis. Wymienia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej. Opowiada o osobie i rządach Peryklesa. Tłumaczy, jaka rolę odgrywał sąd skorupkowy. Umieszcza na osi czasu wiek, w którym narodził się teatr w starożytnej Grecji. Opowiada, w jaki sposób powstał starożytny teatr. Tworzy krótką wypowiedź na temat Sofoklesa. Omawia znaczenie teatru dla antycznych Greków. Przedstawia cechy charakterystyczne teatru greckiego. Opisuje przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji. Podaje nazwy elementów, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Opisuje, jak antyczni Grecy wyobrażali sobie bogów. Wyjaśnia terminy: politeizm, mit, heros, filozofia. Opowiada o Homerze i jego dziełach. Tłumaczy, czym zajmują się filozofowie. Omawia dokonania Sokratesa, Platona i Arystotelesa. Podaje najważniejsze osiągnięcia starożytnych Greków. Podaje rok i wiek pierwszych igrzysk olimpijskich oraz umieszcza tę datę na osi czasu. Dostrzega różnice i podobieństwa między igrzyskami w starożytnej Grecji a współczesnymi olimpiadami. Omawia rolę sportu w życiu starożytnych Greków. Wymienia dyscypliny pięcioboju olimpijskiego. Umieszcza na osi chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara oraz rozpoczęcia i zakończenia panowania Oktawiana Augusta, a także określa, w który wieku odbyły się poszczególne wydarzenia. 10

11 Przedstawia legendarne początki starożytnego Rzymu. Omawia różne typy ustrojów państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo. Wyjaśnia terminy: republika, zgromadzenie ludowe, senat, cesarz, prowincja. Omawia zróżnicowanie społeczeństwa rzymskiego zwracając uwagę na szczególną pozycję niewolników. Prezentuje sylwetki Juliusz Cezara i Oktawiana Augusta. Na podstawie ilustracji wymienia elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wymienia osiągnięcia antycznych Rzymian w architekturze i budownictwie: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy. Odpowiada, dlaczego dla starożytnych Rzymian ważne było budowanie dróg. Wskazuje prawo rzymskie jakom podstawę współczesnego prawa. Tłumaczy terminy: bazylika, kodeks. Opowiada, czym były Prawo XII tablic i Kodeks Justyniana. Umieszcza na osi czasu rok zakończenia prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie i ustala wiek tego wydarzenia. Przedstawia, kim był Konstantyn Wielki. Wyjaśnia terminy: Mesjasz, apostoł, poganin, Biblia, Stary i Nowy Testament. Określa, kiedy i gdzie narodziło się chrześcijaństwo. Opowiada o początkach chrześcijaństwa w Palestynie. Wymienia najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu. Wylicza przyczyny prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie. Omawia proces rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa w Imperium rzymski Bardzo dobry Określa, na czym polega wyjątkowość każdego człowieka. Charakteryzuje rolę rodziny w życiu człowieka. Wymienia potrzeby człowieka. Wyjaśnia termin społeczność. Tłumaczy, jakie przysługują mu prawa i jakie ma obowiązki w rodzinie. Omawia sposoby zaspokajania ludzkich potrzeb. Wymienia prawa i obowiązki rodziców. Określa, czym różni się dawna rodzina od współczesnej. Opisuje szkolną społeczność. Podaje prawa i obowiązki ucznia. Określa, kto tworzy społeczność szkolną. Wyjaśnia termin tolerancja. Omawia kompetencje dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, rady rodziców oraz rady szkoły. Wyjaśnia, dlaczego do szkolnej społeczności zaliczamy także rodziców. Tłumaczy, czym jest statut szkoły. Określa, czym zajmuje się rada samorządu uczniowskiego. Wskazuje przykłady działania rady samorządu uczniowskiego w swojej szkole. Podaje przykład postępowania zgodnego z zasadami tolerancji i sprawiedliwości.. Wymienia przykłady konfliktów i sposoby ich rozwiązywania. Przedstawia sposoby zapobiegania konfliktom. 11

12 Wskazuje podobieństwa i różnice w funkcjonowaniu człowieka w społeczności szkolnej i w rodzinie. Omawia różnice między szkołą dawną a szkołą współczesną. Wyjaśnia terminy: ojczyzna, mała ojczyzna, patriotyzm, patriotyzm lokalny. Podaje nazwy miejsc związanych z historią swojej małej ojczyzny. Wskazuje na mapie Polski swoją miejscowość. Wylicza wydarzenia historyczne związane ze swoją miejscowością. Potrafi odszukać w prasie lokalnej i w Internecie informacje na temat swojej rodzinnej miejscowości. Podaje przykłady patriotyzmu lokalnego. Wskazuje największe atuty swojej małej ojczyzny. Wymienia sposoby okazywania patriotyzmu w czasie wojny i w czasie pokoju. Rozpoznaje herb miasta, w którym mieszka. Objaśnia pochodzenie nazwy Polska. Wymienia symbole narodowe. Podaje daty świąt narodowych. Zna słowa hymnu narodowego. Wyjaśnia pochodzenia symboli narodowych. Tłumaczy, kim jest patriota. Wymienia postacie związane z historią swojego rodzinnego miasta i regionu. Opisuje problemy społeczno gospodarcze swojej małej ojczyzny. Odnajduje na planie miejscowości siedzibę władz lokalnych. Wyjaśnia znaczenie słowa naród. Wie, kto jest autorem słów hymnu narodowego. Nazywa krainy historyczno geograficzne Polski. Wyjaśnia terminy: mniejszość narodowa, mniejszość etniczna. Wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce oraz na wybranych przykładach opisuje ich kulturę i tradycje. Tłumaczy znaczenie słowa Polonia. Określa różnicę między legendą i baśnią. Odróżnia postacie historyczne od legendarnych. Wskazuje przyczyny, przebieg i skutki wydarzeń historycznych. Podaje przykłady efektów pracy historyka. Określa, czym zajmuje się archeolog. Wymienia informacje, jakie możemy zdobyć na postawie źródeł historycznych. Określa różnice miedzy poszczególnymi regionami Polski. Pokazuje na mapie świata miejsca, w których znajdują się największe skupiska Polonii. Wymienia mniejszości narodowe, które żyły w przedwojennej Polsce. Omawia znaczenie świąt narodowych i przedstawia ich genezę. Tłumaczy, czym są miejsca pamięci narodowej. Wskazuje na mapie Polski regiony zamieszkałe przez mniejszości narodowe. Wyjaśnia, czym jest historia i przeszłość. Tłumaczy, kim jest historyk. Tłumaczy, dlaczego uczymy się historii. Omawia, jakie są zadania historii. Wyjaśnia pochodzenie terminu historia. Objaśnia znaczenie zdania: Historia jest nauczycielką życia. Przedstawia historię swojej miejscowości lub rodziny. Podaje po jednym przykładzie postaci baśniowej i historycznej. 12

13 Wyjaśnia terminy: źródło historyczne, archeologia. Dokonuje podziału źródeł historycznych oraz podaje ich konkretne przykłady. Wyjaśnia, dlaczego historyk powinien czerpać informacje z różnych źródeł historycznych. Charakteryzuje nowoczesne metody badawcze. Dostrzega rolę, jaką odgrywają muzea, skanseny i archiwa w dziedzinie ochrony źródeł historycznych. Tłumaczy, w jaki sposób chroni się źródła historyczne i zabytki. Odpowiada, dlaczego zabytki podlegają ochronie prawnej. Wskazuje, gdzie znajduje się najbliższe muzeum. Objaśnia, w jaki sposób należy zachować się w muzeum. Wskazuje na znaczenie pamiątek rodzinnych i podaje ich przykłady. Tłumaczy, czym jest drzewo genealogiczne. Przygotowuje drzewo genealogiczne swojej najbliższej rodziny. Znajduje w Internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy tworzeniu drzewa genealogicznego. Wskazuje sposoby kultywowania rodzinnych tradycji. Wymienia i opisuje rodzinne pamiątki i tradycje. Wskazuje narodziny Jezusa jako początek naszej ery. Odczytuje skróty: p.n.e. i n.e. Określa czas trwania wieku i tysiąclecia. Rysuje oś czasu i umieszcza na niej daty. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek. Określa datę danego wydarzenia, używając określeń I połowa lub II połowa danego wieku. Wyjaśnia terminy: rocznik i kronika. Wymienia daty graniczne epok historycznych. Wskazuje wydarzenia, które oznaczają początek i koniec poszczególnych epok historycznych. Krótko charakteryzuje poszczególne epoki historyczne. Tłumaczy, na czym polega działalność archiwów, muzeów i skansenów. Wskazuje podobieństwa i różnice między muzeum a skansenem. Wyjaśnia, czym jest ród. Omawia, w jaki sposób kultywowanie tradycji umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie. Określa, czym zajmuje się genealogia. Wyjaśnia termin chronologia. Zapisuje liczby arabskie cyframi rzymskimi. Porządkuje daty w sposób chronologiczny. Posługuje się terminami: data, era, epoka historyczna, tysiąclecie, prehistoria. Wymienia epoki historyczne. Przedstawia rachubę czasu stosowana przez muzułmanów. Tłumaczy, czym są skala i legenda mapy. Odczytuje z mapy podstawowe informacje. Wskazuje na mapie historyczne stolice Polski. Omawia role mapy w poznaniu przyczyn i przebiegu wydarzeń historycznych. Podaje przykład zastosowania GPS. Wyjaśnia, czym jest orientacja mapy. Oblicza, ile czasu upłynęło między poszczególnymi wydarzeniami. Wskazuje daty graniczne wieków i tysiącleci. Wyjaśnia termin kartografia. Omawia, jakich elementów składa się mapa historyczna. 13

14 Porównuje mapy historyczne i geograficzne. Opisuje, jak dawniej wyglądały mapy, jakie wyobrażenia o świecie mieli ludzie, a jakie wyobrażenia mają dzisiaj. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty pojawienia się praludzi i homo sapiens. Wskazuje na mapie tereny, na których pojawili się przodkowie człowieka, i określa kierunki ich wędrówki. Porównuje koczowniczy i osiadły tryb życia. Przedstawia dokonania, które umożliwiły człowiekowi przejście do osiadłego trybu życia. Opowiada o początkach rolnictwa, pierwszych narzędzi rolniczych i udomowienia zwierząt. Omawia znaczenie umiejętności rozpalania ognia dla praludzi. Wymienia narzędzia, którymi posługiwali się praludzie. Wyjaśnia, czym była ziemianka. Omawia, jak zmieniał się wygląd człowieka. Określa, jakie znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich miało posługiwanie się mową. Wyjaśnia, co oznaczają nazwy: epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza. Porównuje życie praludzi z życiem współczesnego człowieka. Wymienia pierwsze uprawiane przez człowieka zboża i pierwsze hodowana przez niego zwierzęta. Wskazuje na mapie rzeki Eufrat, Tygrys, Nil oraz miasto Babilon. Wyjaśnia, dlaczego pierwsze cywilizacje powstawały nad rzekami. Umieszcza na osi czasu daty powstania pierwszych państw sumeryjskich. Wyjaśnia, kim byli Sumerowie. Wymienia najważniejsze osiągnięcia pierwszych cywilizacji: system nawadniający, koło, koło garncarskie, szkło, cegłę, kalendarz. Omawia działanie kanałów nawadniających. Podaje nazwy warstw społecznych starożytnego Egiptu. Tłumaczy terminy: mumia, sarkofag, piramida, faraon, Babilon, Mezopotamia. Umieszcza na osi czasu przybliżone daty wynalezienia pisma i powstania pierwszego pisma alfabetycznego. Odnajduje na mapie obszar, na którym po raz pierwszy zastosowano pismo. Wyjaśnia, jakie znaczenie miało wynalezienie pisma dla rozwoju cywilizacyjnego człowieka, Wskazuje egipskie pismo hieroglificzne jako przykład pisma obrazkowego. Prezentuje charakterystykę i historię pisma klinowego. Wskazuje Fenicjan jako twórców pisma alfabetycznego. Tłumaczy, że alfabety grecki i łaciński stanowią podstawę, z której wywodzą się alfabety używane współcześnie w Europie. Omawia ogólnie historię książki od glinianej tabliczki do czytnika książek elektronicznych. Przedstawia najważniejsze osiągnięcia mieszkańców Mezopotamii. Charakteryzuje warstwy społeczne starożytnego Egiptu. Wymienia najważniejsze zabytki starożytnej Mezopotamii i Egiptu. Przedstawia różne rodzaje pisma: obrazkowe, klinowe i alfabetyczne. Wyjaśnia, jakie znaczenia miało wynalezienie pisma dla historii jako nauki. Wylicza materiały pisarskie, których używano w starożytności. Tłumaczy, czym są piktogramy i w jakim celu się je stosuje. Wskazuje na mapie starożytną Grecję i Ateny. Omawia położenie geograficzne i jego wpływ na zajęcia ludności greckiej. Wyjaśnia terminy: Hellada, Hellenowie, wielka kolonizacja, kolonia, Akropol, agora, polis. 14

15 Wymienia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej. Opowiada o osobie i rządach Peryklesa. Tłumaczy, jaka rolę odgrywał sąd skorupkowy. Umieszcza na osi czasu wiek, w którym narodził się teatr w starożytnej Grecji. Opowiada, w jaki sposób powstał starożytny teatr. Tłumaczy, na czym polegała wyjątkowość greckiej polis. Wyjaśnia termin demokracja. Ocenia postępowanie Peryklesa i uzasadnia swoją opinię. Wymienia rodzaje sztuk granych w teatrze greckim. Przedstawia, w jaki sposób działał sąd skorupkowy i dlaczego odgrywał on ważną rolę w demokracjo ateńskiej. Wymienia najważniejszych greckich bogów Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Ares, Hefajstos, Apollo, Hermes. Wymienia atrybuty greckich bogów. Określa, gdzie odbywały się najsłynniejsze igrzyska organizowane na cześć Zeusa. Przedstawia przebieg antycznych igrzysk. Omawia znaczenie kontaktów zamorskich dla starożytnych Greków. Wyjaśnia, czym była wielka kolonizacja i wskazuje jej kierunki. Podaje cechy, które powinny wyróżniać dobrego polityka i obywatela. Omawia znaczenie teatru dla antycznych Greków. Przedstawia cechy charakterystyczne teatru greckiego. Opisuje przebieg konkursów teatralnych w starożytnej Grecji. Podaje nazwy elementów, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Określa różnicę między tragedią a komedią. Wymienia najważniejszych greckich dramatopisarzy. Opisuje elementy, z których zbudowany był grecki amfiteatr. Wskazuje, gdzie znajduje się najbliższy teatr. Porównuje teatr w starożytnej Grecji z teatrem współczesnym. Wyjaśnia, dlaczego dramaty antycznych twórców są wystawiane współcześnie. Tworzy krótką wypowiedź na temat Sofoklesa. Opisuje, jak antyczni Grecy wyobrażali sobie bogów. Wyjaśnia terminy: politeizm, mit, heros, filozofia. Opowiada o Homerze i jego dziełach. Tłumaczy, czym zajmują się filozofowie. Omawia dokonania Sokratesa, Platona i Arystotelesa. Podaje najważniejsze osiągnięcia starożytnych Greków. Porównuje wierzenia greków z innymi poznanymi religiami. Opowiada co najmniej jeden mit grecki. Wskazuje przykłady dzieł sztuki współczesnej, które nawiązują do greckich mitów. Ocenia, jakie znaczenie dla współczesnych ludzi mają osiągnięcia starożytnych Greków. Podaje przykłady prac Heraklesa. Przedstawia główne wątki Iliady i Odysei Homera. Wyjaśnia znaczenie wyrażenia koń trojański. Podaje rok i wiek pierwszych igrzysk olimpijskich oraz umieszcza tę datę na osi czasu. Dostrzega różnice i podobieństwa między igrzyskami w starożytnej Grecji a współczesnymi olimpiadami. Omawia rolę sportu w życiu starożytnych Greków. Wymienia dyscypliny pięcioboju olimpijskiego. Przedstawia rolę igrzysk olimpijskich we współczesnym świecie. 15

16 Wyjaśnia, czym był gimnazjon i jakie miał znaczenie dla sprawności fizycznej antycznych Greków. Podaje rok pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich i określa wiek tego zdarzenia. Wskazuje, jak termin olimpiada rozumiano w starożytności, i objaśnia, co oznacza on współcześnie. Wylicza zasady, których powinni przestrzegać sportowcy podczas rywalizacji. Wymienia nazwiska najsłynniejszych polskich olimpijczyków. Tłumaczy, co oznacza pięć okręgów na fladze olimpijskiej. Przedstawia legendarne początki starożytnego Rzymu. Omawia różne typy ustrojów państwa rzymskiego: królestwo, republikę, cesarstwo. Wyjaśnia terminy: republika, zgromadzenie ludowe, senat, cesarz, prowincja. Omawia zróżnicowanie społeczeństwa rzymskiego zwracając uwagę na szczególną pozycję niewolników. Prezentuje sylwetki Juliusz Cezara i Oktawiana Augusta. Na podstawie ilustracji wymienia elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wymienia osiągnięcia antycznych Rzymian w architekturze i budownictwie: Forum Romanum, Panteon, Koloseum, akwedukty, drogi, łuki triumfalne, termy. Odpowiada, dlaczego dla starożytnych Rzymian ważne było budowanie dróg. Wskazuje prawo rzymskie jakom podstawę współczesnego prawa. Tłumaczy terminy: bazylika, kodeks. Opowiada, czym były Prawo XII tablic i Kodeks Justyniana Wskazuje na mapie Rzym, Kartaginę i Półwysep Apeniński oraz największy zasięg terytorialny Imperium Rzymskiego. Wyjaśnia, czym jest Wilczyca kapitolińska. Wymienia przyczyny upadku republiki rzymskiej. Podaje różnice między republiką a cesarstwem. Porównuje ustrój republiki rzymskiej ze współczesną demokracją. Przedstawia zasługi Juliusza Cezara i dokonuje oceny tej postaci. Tłumaczy, czym są języki romańskie i jakie jest ich pochodzenie. Opisuje elementy stroju i uzbrojenia rzymskiego legionisty. Wyjaśnia, kim byli gladiatorzy. Wskazuje cechy rzymskiego budownictwa. Omawia najważniejsze osiągnięcia architektoniczne Rzymian. Opisuje, w jaki sposób antyczni Rzymianie budowali drogi. Wyjaśnia, dlaczego spisanie prawa przez antycznych Rzymian miało wielkie znaczenia dla cywilizacji europejskiej. Odnajduje przykłady zapisów z prawa rzymskiego obowiązujących w dzisiejszym prawodawstwie oraz określa ich znaczenie. Tłumaczy, dlaczego z rzymskich zasad prawnych korzystamy do dnia dzisiejszego. Porównuje rozrywki starożytnych Greków i Rzymian. Ocenia, jakie znaczenie dla współczesnych ludzi mają osiągnięcia antycznych Rzymian. Umieszcza na osi chronologicznej daty założenia Rzymu, zabójstwa Juliusza Cezara oraz rozpoczęcia i zakończenia panowania Oktawiana Augusta, a także określa, w którym wieku odbyły się poszczególne wydarzenia. Umieszcza na osi czasu rok zakończenia prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie i ustala wiek tego wydarzenia. Przedstawia, kim był Konstantyn Wielki. Wyjaśnia terminy: Mesjasz, apostoł, poganin, Biblia, Stary i Nowy Testament. Określa, kiedy i gdzie narodziło się chrześcijaństwo. 16

17 Opowiada o początkach chrześcijaństwa w Palestynie. Wymienia najważniejsze zasady nauki Jezusa z Nazaretu. Wylicza przyczyny prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie. Omawia proces rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa w Imperium rzymski Wskazuje na mapie Palestynę. Przedstawia, kim był Jezus z Nazaretu. Wyjaśnia, czym jest Ewangelia. Opisuje symbole i znaki pierwszych chrześcijan. Prezentuje sylwetkę Nerona. Opowiada, co wydarzyło się w roku Nazywa różne odłamy chrześcijaństwa. Tłumaczy, dlaczego Watykan jest miejscem ważnym dla katolików. Porównuje wierzenia Rzymian i starożytnych Greków. Przedstawia związki chrześcijaństwa z judaizmem. Tłumaczy, jakie znaczenie miała działalność apostołów dla rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa w Imperium Rzymskim. Ocenia decyzje Konstantyna Wielkiego o zakończeniu prześladowań chrześcijan w antycznym Rzymie. Wymienia wydarzenia związane z historia Żydów w Polsce. Ocena celującą Wykazuje się wiedzą wykraczającą poza podstawę programową. KLASA V OCENA CELUJĄCA - poziom wymagań W. - posiada wiedzę wykraczającą poza zakres materiału programowego klasy V w odniesieniu do danego zagadnienia, - zna dzieje własnego regionu w stopniu wykraczającym poza materiał poznany w czasie lekcji, - systematycznie wzbogaca swoją wiedzę poprzez czytanie książek, - jest autorem pracy wykonanej dowolną techniką o różnych wartościach poznawczych i dydaktycznych, - aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym, - zna i rozumie podstawowe pojęcia historyczne, potrafi nie tylko poprawnie rozumować kategoriami ściśle historycznymi (przyczyny - skutki), ale również umie powiązać problematykę historyczną z zagadnieniami poznanymi w czasie lekcji, - wyraża własne zdanie, popiera je właściwą i logiczną argumentacją. OCENA BARDZO DOBRA - poziom wymagań D. - opanował pełny zakres wiadomości przewidziany programem nauczania dla klasy V, - posiada wiedzę z dziejów własnego regionu w stopniu zadowalającym, - sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych i wskazanych przez nauczyciela źródeł informacji, - wykazuje się aktywną postawą w czasie lekcji, - samodzielnie rozwiązuje postawione przez nauczyciela problemy i zadania, posługując się 17

18 nabytymi umiejętnościami, - rozwiązuje dodatkowe zadania o średnim stopniu trudności, - potrafi poprawnie rozumować w kategoriach przyczynowo-skutkowych, wykorzystując wiedzę przewidzianą nie tylko z zakresu historii i społeczeństwa, ale również przedmiotów pokrewnych. OCENA DOBRA - poziom wymagań R. - opanował materiał programowy w stopniu zadowalającym, - zna najważniejsze wydarzenia z dziejów regionu, - potrafi korzystać ze wszystkich poznanych w czasie lekcji źródeł informacji, - umie samodzielnie rozwiązywać typowe zadania i problemy, natomiast zadania o stopniu trudniejszym wykonuje pod kierunkiem nauczyciela, - rozwiązuje niektóre zadania dodatkowe o stosunkowo niewielkiej skali trudności, - jest aktywny w czasie lekcji, - poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo-skutkowych. OCENA DOSTATECZNA - poziom wymagań P. - opanował podstawowe elementy wiadomości programowych pozwalające mu na rozumienie najważniejszych zagadnień przewidzianych w programie klasy V, - zna niektóre wydarzenia i postaci z dziejów regionu, - potrafi pod kierunkiem nauczyciela skorzystać z podstawowych źródeł informacji, - potrafi wykonać proste zadania, - w czasie lekcji wykazuje się aktywnością w stopniu zadowalającym. OCENA DOPUSZCZAJĄCA - poziom wymagań K. - posiada poważne braki w wiedzy, które jednak nie przekreślają możliwości dalszej nauki, - przy pomocy nauczyciela potrafi wykonać proste zadania wymagające zastosowania podstawowych umiejętności, - konstruuje krótkie, dwu-, trzyzdaniowe wypowiedzi. OCENA NIEDOSTATECZNA. - nie opanował podstawowych wiadomości, a braki są tak duże, że uniemożliwiają mu kontynuacje nauki, - nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności. Niedostateczny Nie wie, co to jest wiek. Nie umie określić na podstawie daty rocznej wieku. Nie wie, kim byli: Stanisław August Poniatowski, Krzysztof Kolumb. Nie zna dat: 1410, 1492, Nie zna pojęć: dynastia, unia, odrodzenie, oświecenie, reformacja, monarchia, republika. Nie potrafi na osi czasu zlokalizować średniowiecza, renesansu i oświecenia. Nie potrafi wskazać na mapie: Krakowa, Warszawy, Wilna, ziem polskich pod zaborami. 18

19 Dopuszczający Wie, co to jest wiek. Umie określić na podstawie daty rocznej wiek. Potrafi uporządkować chronologicznie 3 najważniejsze wydarzenia z historii Polski do 1795 roku. Wie, czym zajmowali się w średniowieczu: rycerze i zakonnicy. Umie na podstawie rysunku nazwać elementy średniowiecznego miasta. Odczytuje z mapy umieszczonej w podręczniku nazwy najważniejszych plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie w X wieku. Wie, skąd pochodzi nazwa Polska. Wie, kim byli: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Kazimierz Wielki. Zna daty: 966, 1000, 1364 i potrafi je zaznaczyć na osi czasu. Zna pojęcia: dynastia, średniowiecze, unia, monarchia. Potrafi na osi czasu zlokalizować: czasy prehistoryczne, starożytność, średniowiecze. Potrafi wskazać na mapie: Kraków, Warszawę. Zna daty: 1410,1492, 1795 i potrafi je zaznaczyć na osi czasu. Zna pojęcia: dynastia, unia, odrodzenie, oświecenie, reformacja, monarchia, republika, rozbiory. Potrafi na osi czasu zlokalizować: średniowiecze, renesans, oświecenie. Potrafi wskazać na mapie: Kraków, Warszawę, Wilno, ziemie polskie pod zaborami, Stany Zjednoczone, Francję. Dostateczny Wie, co to jest era. Posługuje się następującymi pojęciami: monarchia, republika, żak, gotyk, senior, wasal. Opowiada legendę o palczatkach państwa polskiego. Wymienia narzędzia rolnicze używane przez Słowian. Umie wskazać na mapie cztery plemiona polskie zamieszkujące poszczególne ziemie. Zna daty: 1025, 1226, 1320, 1370, 1385, 1411 i potrafi je zaznaczyć na osi czasu. Potrafi na podstawie ilustracji opisać wygląd słowiańskiego grodu. Określa okoliczności, w jakich doszło do chrztu Polski. Wie, kim byli: Bolesław Krzywousty, Konrad Mazowiecki, św. Wojciech, Otton III, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Jadwiga, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski. Wyjaśnia znaczenie terminów: relikwie, koronacja. Opisuje przebieg zjazdu gnieźnieńskiego. Ocenia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego w historii państwa polskiego. Wyjaśnia znaczenie terminów: styl romański, styl gotycki, skryptorium, rozeta, rycerz, paź, giermek, mieszczanin. Wymienia surowce budowlane, których używano w średniowieczu. Potrafi opisać turniej rycerski. Określa funkcję, jaka pełniły zamki w średniowieczu. Wymienia cechy idealnego rycerza. Odnajduje na mapie w podręczniku Pomorze Gdańskie, Wielkopolskę, Mazowsze, Małopolskę. Wymienia osiągnięcia trzy Kazimierza Wielkiego. 19

20 Wyjaśnia, dlaczego Kazimierz uzyskał przydomek Wielki. Posługuje się następującymi pojęciami: stan, sejm walny, wolna elekcja, przywilej, konstytucja, manufaktura, szlachta, renesans, humanizm, folwark, pańszczyzna. Umie wskazać na mapie: Krewo, tereny odkryte podczas wielkich odkryć geograficznych, Grunwald, Wiedeń. Przedstawia przebieg bitwy pod Grunwaldem. Zna daty: 1498, , 1569, 1517, 1569 i potrafi je zaznaczyć na osi czasu. Wie, kim byli: Vasco da Gama, Ferdynand Magellan, Marcin Luter, Leonardo da Vinci, Zygmunt August, Mikołaj Kopernik, Jan III Sobieski, Henryk Walezy, Stefan Czarniecki, Tadeusz Kościuszko, Wolter, Monteskiusz. Tłumaczy, na czym polegała teoria Mikołaja Kopernika. Przedstawia skład sejmu walnego. Wymienia różne grupy tworzące stan szlachecki. Wymienia postanowienia unii lubelskiej. Wymienia państwa, którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku i wskazuje je na mapie. Opisuje na podstawie ilustracji uzbrojenie husarza. Omawia reformy Sejmu Wielkiego. Wymienia główne postulaty Konstytucji 3 maja. Wymienia państwa, które dokonały rozbiorów Polski. Określa przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego. Wskazuje role kosynierów w walkach powstańczych. Umie wymienić najważniejsze odkrycia i wynalazki XVII i XVIII wieku. Potrafi wymienić najważniejsze bitwy oręża polskiego w XVII wieku. Na podstawie ilustracji i tekstu z podręcznika wymienia charakterystyczne cechy sztuki barokowej i klasycystycznej. Tłumaczy, czym była Wielka encyklopedia francuska. Dobry Podaje imiona i nazwiska autorów średniowiecznych kronik zawierających legendy o początkach państwa polskiego. Charakteryzuje wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem chrztu. Potrafi opisać przyczyny przyjęcia chrztu. Określa, jaka rolę ogrywali duchowni w państwie Mieszka I. Wskazuje na mapie w podręczniku Gdańsk, Gniezno, ziemie Prusów oraz biskupstwa utworzone w Polsce. Określa skutki misji i męczeńskiej śmierci Wojciecha. Potrafi przedstawić dokonania Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego, Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego. Zna i ocenia wzorzec osobowy rycerza. Umie opisać życie zakonne. Potrafi opisać proces powstawania ksiąg i ich rozpowszechniania. Umie wskazać główne cechy gotyku. Porównuje styl romański i gotycki. Potrafi wyjaśnić zwroty: benedyktyńska praca, przeczytać książkę od deski do deski. Tłumaczy, na czym polegały turnieje rycerskie. Odróżnia na podstawie ilustracji budynki zbudowane w stylu romańskim i gotyckim. 20

21 Stosuje pojęcia: skryptorium, pergamin, uniwersytet, paź, giermek, hołd lenny. Wymienia skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski. Wyjaśnia, jakie znaczenia miało dla Polski utrata Pomorza Gdańskiego. Potrafi wyjaśnić sens powiedzenia: Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Zna daty: 1343, 1411, 1466 i potrafi je zaznaczyć na osi czasu. Potrafi przedstawić dokonania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Potrafi opisać okoliczności unii polsko litewskiej w Krewie i w Lublinie. Tłumaczy, jakie znaczenie miało dla Polski ponowne przyłączenie Pomorza Gdańskiego. Umie wymienić główne ośrodki i osiągnięcia renesansu. Stosuje pojęcia: patrycjat, plebs, monarchia absolutna, kmiecie, zagrodnicy, komornicy, pospólstwo, terror, artykuły henrykowskie, demokracja szlachecka, heliocentryzm, husaria, racjonalizm. Wymienia głównych odkrywców i ich dokonania. Wskazuje na mapie lądy i trasy, które przebyli Bartłomiej Diaz, Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan. Umie wskazać przyczyny i skutki wielkich odkryć geograficznych. Określa, czym charakteryzowała się epoka renesansu. Wymienia co najmniej dwa dzieła sztuki renesansowej. Potrafi wyjaśnić twierdzenie Rzeczpospolita szlachecka. Określa znaczenie, jakie miało dla Rzeczpospolitej wprowadzenie wolnej elekcji. Tłumaczy, co gwarantowały szlachcie zapisy konfederacji warszawskiej. Opowiada, jaka rolę odegrał Stefan Czarniecki w wojnie ze Szwedami. Określa skutki zwycięstwa polskiego pod Wiedniem. Wymienia przyczyny słabości i upadku Polski w XVIII wieku, dzieląc je na wewnętrzne i zewnętrze. Wskazuje na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą w czasie I i II rozbioru. Wymienia działaczy, którzy dążyli do przeprowadzenia reformy państwa polskiego. Tłumaczy, dlaczego Tadeusz Kościuszko wydał Uniwersał Połaniecki. Wymienia miejsca głównych starć powstańców kościuszkowskich z armią rosyjską. Wyjaśnia, dlaczego wielu myślicieli oświeceniowych krytykowało Kościół. Tłumaczy, co spowodowało postęp nauki w epoce oświecenia. Zna daty: 1489, 1573, 1569, , 1683, 1776, 1789 i potrafi je zaznaczyć na osi czasu. Umie wymienić najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja. Bardzo dobry Umie narysować uproszczone drzewo genealogiczne Piastów Wyjaśnia, na czym polegał słowiański obrzęd postrzyżyn. Porównuje przebieg współczesnych granic Polski z zasięgiem panowania Mieszka I, korzystając z mapy w podręczniku oraz aktualnej mapy politycznej Europy. Omawia plany Ottona III dotyczące utworzenia cesarstwa chrześcijańskiego. Wskazuje na fotografiach przyporę, portal, rozetę. Przedstawia informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich znajdujących się e jego miejscowości. Podaje przykłady miejsc w Polsce, w których znajduje się zamek wzniesiony w średniowieczu lub ruiny tego typu budowli. Przedstawia, jak zmieniały się metody produkcyjne wykorzystywane w średniowiecznym rolnictwie. 21