Podręcznik dobrych praktyk regionalnych e-kształcenie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Podręcznik dobrych praktyk regionalnych e-kształcenie"

Transkrypt

1 The Innovative Actions Network for the Information Society Podręcznik dobrych praktyk regionalnych Europejskie Regionalne Stowarzyszenie Społeczeństwa Informacyjnego Projekt IANIS był współfinansowany ze środków Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej Komisji Europejskiej Opracowanie wersji polskiej: Stowarzyszenie Miasta w Internecie

2

3 Wydanie polskie Opracowanie polskie podręcznika zrealizowano w ramach projektu SIRMA Sieć dla Innowacyjnego e-rozwoju Mazowsza Projekt SIRMA jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa Tarnów, wrzesień 2007

4 Przewodnik został opracowany przez: - Europejskie Regionalne Stowarzyszenie Społeczeństwa Informacyjnego w ramach projektów IANIS - Sieć Akcji Innowacyjnych na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego finansowanych ze środków Dyrekcji Generalnej Polityka Regionalna Komisji Europejskiej. Opracowanie wersji polskiej: Stowarzyszenie Miasta w Internecie, Tarnów, ul. Krakowska 11a Tel , fax biuro@mwi.pl Tłumaczenie: ISC s.c. Redakcja techniczna: Agnieszka Stępniewska Projekt graficzny/skład i łamanie: Studio Pirus MTL Uwaga: Pomimo starań włożonych w przygotowanie niniejszego podręcznika ERIS@ nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne nieścisłości lub straty wynikające z zastosowania zawartych w nim zaleceń. W zdecydowanej większości kwestii Czytelnik musi uwzględniać lokalny kontekst, w którym będą wdrażane zalecenia lub rady i pamiętać, że czyni to na własną odpowiedzialność.

5 Spis treści Słowo wstępne...5 Przedmowa...6 Wstęp jako narzędzie zapewniające wszystkim możliwość nauki... 9 Studia przypadków Program edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno -komunikacyjnych Piemont Włochy OPPINET Społeczeństwo Informacyjne Kouvola Finlandia w szkołach i na uniwersytetach: modele, systemy i usługi Studia przypadków Interaktywna biblioteka Brema Niemcy Procesy projektowania środowisk nauki opartej na grach ukierunkowane na człowieka Finlandia Zachodnia Finlandia IT for US: Information Technology for Understanding Science Małopolska Polska BIGnet: Sieć edukacyjna Finlandii Wschodniej Północna Karelia Finlandia Kursnavet: The Course Hub Vasternorrland Szwecja i MŚP: szanse i wyzwania Studia przypadków The South West Wales e-training Network Walia Wielka Brytania DigOma: A Content Factory Kouvola Finlandia i bezrobocie: spełnianie wymogów współczesnego rynku pracy Studia przypadków Centrum Kształcenia Sölvesborg Blekinge Szwecja MONEY Kouvola Finlandia dla specjalistów Studia przypadków EDU-Health Abruzzo Włochy Akademia Kształcenia Komplementarnego dla Specjalistów Sieciowych Vysocina Czechy Wnioski...47 Zalecenia...49 Podręcznik dobrych praktyk regionalnych 3

6 4 Podręcznik dobrych praktyk regionalnych

7 Słowo wstępne Niniejszy Podręcznik dobrych praktyk regionalnych jest jednym z sześciu podręczników opracowanych w ramach programu IANIS + ( ) współfinansowanego przez Komisję Europejską, Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej. IANIS + to program budowy sieci społeczeństwa informacyjnego w ramach Działań innowacyjnych funduszy strukturalnych i stanowi on kontynuację wcześniejszego programu IANIS ( ). W ramach IANIS powstało dziesięć podręczników dobrych praktyk, które zostały na ogół dobrze przyjęte i nadal są dostępne w formacie PDF w Centrum Kompetencji w eregion Hub ( Podczas przygotowań i negocjacji programu pracy IANIS +, planowanie szeregu kolejnych podręczników regionalnych dobrych praktyk było zatem uzasadnione. Podręcznik dobrych praktyk regionalnych Metody pracy IANIS + różniły się od metod IANIS głównie pod dwoma względami. Po pierwsze, na życzenie Komisji, IANIS + zawsze koncentrował się na projektach społeczeństwa informacyjnego (a nie na programach czy strategiach regionalnych), przez co perspektywa wspomnianych sześciu podręczników jest węższa w porównaniu z podręcznikami opracowanymi przez IANIS. Po drugie, ważnym nowym elementem programu pracy IANIS + (w porównaniu z poprzednim programem) było stworzenie i funkcjonowanie sześciu tematycznych grup roboczych. Ich zadaniem było zgromadzenie i wymiana doświadczeń projektów regionalnych w konkretnym obszarze oraz opracowanie kolejnych podręczników. Każdą grupę prowadzili i motywowali przewodniczący, którym winni jesteśmy tym osobom wdzięczność i uznanie za ich ciężką pracę i wytrwałość. Każda grupa robocza przeprowadziła co najmniej cztery spotkania, choć większość prac odbywała się w trybie wirtualnym. Bez wysiłków i wkładu głównych członków każdej z grup podręczniki te nie powstałyby. Pragniemy wyrazić wdzięczność tym wszystkim, którzy wnieśli swój wkład w ich powstanie, a szczególnie autorom studiów przypadku, współautorom i/lub redaktorom podręczników. Podręczniki w pierwszej wersji zostały opublikowane on-line na początku tego roku, zaprezentowane i przedyskutowane na Dorocznej Konferencji IANIS + (Bilbao, Hiszpania, czerwca 2007), a następnie zmodyfikowane i uaktualnione w ten sposób powstała niniejsza ostateczna wersja. Mamy nadzieję, że podręczniki naświetlą zagadnienie rozwoju regionalnego społeczeństwa informacyjnego i że poruszone w nich kwestie, zaproponowane rozwiązania i przedstawione wnioski okażą się użyteczne dla innych w obliczu różnych sytuacji, co pozwoli uniknąć ponownego wynajdywania koła! Jak zwykle zalecamy ostrożność we wdrażaniu pomysłów zaczerpniętych z doświadczeń pojedynczego projektu w danym regionie. Podręczniki te proponują, sugerują, rekomendują i przedstawiają przykłady rozwiązań i wnioski ale są to wyłącznie propozycje i rekomendacje. Czytelnik powinien wybrać odpowiednie treści i dostosować je do własnej sytuacji. Równie ważna jest różnorodność metod reprezentowanych przez projekty i doświadczenia, na których bazują te podręczniki. Gareth Hughes Dyrektor projektu, IANIS + ghughes@irisi.u-net.com 5

8 Przedmowa W marcu 2000 r. Rada Europejska na szczycie w Lizbonie przyjęła strategię mającą na celu uczynienie z Europy do roku 2010 najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarki, oferującej więcej lepszych miejsc pracy oraz zapewniającej większą spójność społeczną, czyli tzw. Strategię Lizbońską. Większość europejskich polityk i programów działa już zgodnie z wytycznymi tej strategii, m.in. inwestując więcej w badania i rozwój w celu promocji i wspierania innowacyjności. Na szczycie w Lizbonie Rada Europejska podkreśliła kluczową dla rozwoju gospodarczego rolę wiedzy w procesie kształcenia i badaniach oraz zaleciła Radzie ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury podjęcie dyskusji nad przyszłymi celami systemów kształcenia, skupiającymi się na wspólnych problemach i priorytetach, uwzględniając jednocześnie różnorodność narodową. Zgodnie z mandatem nadanym podczas spotkania w Lizbonie, Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury zaprezentowała na spotkaniu Rady w Sztokholmie w marcu 2001 r. raport przyjmujący trzy główne cele strategiczne: poprawa jakości i efektywności systemów kształcenia i szkoleń w Unii Europejskiej; ułatwianie dostępu do kształcenia i szkoleń dla wszystkich. Aby nadrobić zaległości i osiągnąć postawione cele, Europa musi zwiększyć nakłady na inwestycje w dziedzinie badań i rozwoju, promować i wspierać innowacyjność, a także w pełni czerpać korzyści płynące z rozkwitu społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy. W ostatnich latach Komisja Europejska zachęca regiony i państwa członkowskie do priorytetowego traktowania rozwoju społeczeństwa informacyjnego w programowaniu funduszy strukturalnych. Regiony grają kluczową rolę w rozwoju procesów, które prowadzą do stworzenia efektywnego społeczeństwa opartego na wiedzy. W większości krajów członkowskich, władze regionalne i/lub lokalne mają szczególne obowiązki w zakresie szkolnictwa podstawowego i średniego, jak również rozwoju gospodarczego. Jeśli potwierdzi się przypuszczenie, że głównym źródłem wiedzy są regiony, wzmocnienie spójności i integracji w Europie będzie wymagało przepływu wiedzy i kompetencji pomiędzy regionami. Dlatego właśnie Komisja Europejska pobudza konkurencyjność regionów i wspiera partnerstwa pomiędzy organami rozwoju regionalnego, władzami lokalnymi, uniwersytetami, centrami badawczymi, MŚP i innymi uczestnikami rynku. Innowacja nie jest już możliwa bez użycia technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. Information and Communications Technologies, ICT): regiony muszą rozwijać infrastrukturę ICT oraz aplikacje i usługi, aby skutecznie budować społeczeństwo oparte na wiedzy. W tej sytuacji (e-learning) odgrywa kluczową rolę. Jako że wzrasta znaczenie technologii w naszym życiu, staje się podstawowym instrumentem upowszechniania wiedzy na wielu polach, takich jak szkolnictwo niższego szczebla oraz wyższe, przedsiębiorstwa, ośrodki badawcze, a także administracja publiczna. jest zatem elementem wspólnym e-biznesu, e-administracji, e-zdrowia, e-integracji, itd. W 2003 roku Komisja Europejska przyjęła wieloletni program dotyczący e-kształcenia (na lata ), którego celem jest wsparcie i rozwój efektywnego użycia technologii informacyjno-komunikacyjnych w europejskich systemach kształcenia i szkoleń jako przyczyniających się do wzrostu jakości kształcenia oraz będących zasadniczym elementem ich dostosowania do potrzeb społeczeństwa opartego na wiedzy w kontekście uczenia się przez całe życie. Jako część programu IANIS + utworzono grupę roboczą ds. e-kształcenia. Jej nadrzędnym celem było zebranie studiów przypadków, opisów dobrych praktyk, a także rozwój konkurencyjności i innowacyjności uczestniczących regionów. 6

9 Niniejszy podręcznik jest rezultatem realizacji powyższego celu, na którą złożyły się: spotkania międzynarodowe, prezentacje, krytyczne debaty, dyskusje na forum oraz wybór studiów przypadków dokonany przez grupę roboczą. Grupa ta liczyła 28 ekspertów z 22 regionów europejskich. Jej koordynacją zajmował się przewodniczący, a całokształt prac grupy wspomagany był przez sekretariat. Członkowie grupy roboczej ds. e-kształcenia programu IANIS + : Imię i nazwisko eksperta Nello Ventresca Laurent Pierre Gilliard Eva-Lisa Ahnström Andreas Breiter Guy Desagulier Anna Sahanen Michela Michilli Guy Casteignau Barbara Kędzierska Bruno Vanhille Jana Minkkinen Raija Vurorenmaa Eleonora Panto Thomas Kornmilch-Bienengräbber Marko Hren Vaclav Jachim Tony Toole Helen Raimond Renaud Delhaye Päivi Fadjukoff Region Abruzzo Akwitania Blekinge Brema Bretania Kouvola Lazio Limousin Małopolska Nord Pas-de Calais Północna Karelia Północna Karelia Piemont Saksonia Słowenia Vysocina Walia Walonia Walonia Finlandia Zachodnia Podręcznik dobrych praktyk regionalnych Jak wspomniano wcześniej, znaczenie transferu wiedzy i idea uczenia się przez całe życie wraz z rozpowszechnionym stosowaniem technologii w codziennym życiu czyni z e-kształcenia istotny instrument upowszechniania wiedzy nie tylko w szkołach, ale także w przedsiębiorstwach, na uniwersytetach i w wielu innych środowiskach nauczania. Niniejszy podręcznik składa się z pięciu części koncentrujących się na pięciu głównych środowiskach stosujących : dla wszystkich obywateli, dla szkół i uniwersytetów, dla MŚP, dla bezrobotnych oraz dla specjalistów. Każdy rozdział zawiera streszczenie problematyki oraz studia przypadków zaczerpniętych z doświadczeń regionalnych grup roboczych. Celem niniejszego podręcznika jest prezentacja doświadczeń grup i przykładów dobrych praktyk w zakresie e-kształcenia innym regionom europejskim. Podręcznik ma na celu pomoc decydentom w ich decyzjach na temat przyszłego planowania rozwoju e-kształcenia, promować europejską współpracę międzyregionalną w obszarze rozwoju e-ksztacenia oraz przyczynić się do realizacji celu stworzenia dynamicznej gospodarki opartej na wiedzy Eleonora Panto Piemont Przewodnicząca grupy roboczej ds. e-kształcenia Tony Toole Walia Redaktor niniejszego Podręcznika dobrych praktyk regionalnych 7

10 Wstęp Niniejszy Podręcznik dobrych praktyk regionalnych. opiera się na 13 studiach przypadku zaczerpniętych z procesu rozwoju e-kształcenia oraz doświadczeń regionów europejskich reprezentowanych w grupie roboczej IANIS + ds. e-kształcenia. Studia przypadków podkreślają wachlarz zastosowań e-kształcenia wykorzystywanych przez regiony i uwydatniają fakt, iż istnieje szeroka aprobata potencjalnych korzyści płynących z e-kształcenia. Uzgodniono m.in., iż: z stanie się głównym komponentem dostarczania wiedzy począwszy od szkół, poprzez edukację akademicką do kształcenia ustawicznego z wzbogaci edukację konwencjonalną poprzez udostępniane globalnych zasobów na płaszczyźnie lokalnej i umożliwi naukę poprzez odkrywanie i działanie (discovery and activity based learning), z możliwością wpływu uczącego się na proces uczenia oraz jego wyboru z kształcenie komplementarne, czyli optymalne połączenie najlepszych elementów tradycyjnej nauki w kontakcie bezpośrednim uczeń-nauczyciel z kształceniem on-line preferowana metoda większości praktyków z elastyczność i dostępność kształcenia on-line jest odpowiedzią na problemy, które małe i średnie przedsiębiorstwa napotykają w procesie utrzymywania i rozwijania umiejętności pracowników z elastyczność i dostępność kształcenia on-line jest odpowiedzią na problemy regionów europejskich z rozproszeniem ludności wiejskiej i niskim wskaźnikiem wykształcenia z współpraca na poziomie regionalnym między głównymi interesariuszami w społecznościach miejskich, edukacyjnych i biznesowych dowiodła, że na jej podstawie możliwe jest dostarczanie skutecznych i zrównoważonych rozwiązań w dziedzinie e-kształcenia. Dobra praktyka w tak szybko rozwijającej się metodyce wskazuje najlepsze rozwiązania jedynie na chwilę obecną. Studia przypadków stanowią tylko niewielką część ogółu pracy wykonywanej w regionach europejskich, a ich wartość polega na zilustrowaniu rosnących korzyści, jakie oferuje, wraz z prognozowaniem przyszłych możliwości, które będą wpływały na postanowienia decydentów regionalnych i krajowych. Prezentacja każdego z przypadków ma na celu zaakcentowanie wypływających z nich wniosków, w szczególności innowacyjnego charakteru pracy i kluczowych rezultatów, z których skorzystają zainteresowane strony podejmując podobne inicjatywy. Odniesienia do dokumentacji projektu i innych zasobów internetowych umożliwią zapoznanie się ze szczegółami. Autorzy pragną podziękować kolegom z grupy roboczej za ich wkład w dyskusję, opracowanie studiów przypadków i niniejszego dokumentu. W równym stopniu chcielibyśmy podziękować personelowi administracyjnemu ERIS@, działającemu jako sekretariat IANIS +, za ich pomoc i wsparcie. 8

11 1. jako narzędzie zapewniające wszystkim możliwość nauki Ważną kwestią, która pojawiła się podczas szczytu w Lizbonie 1, było znaczenie uczenia się przez całe życie. Od tego momentu stało się ono wiodącą zasadą rozwoju polityki edukacji i kształcenia, mającą na celu zapewnienie wszystkim członkom społeczeństwa równego dostępu do możliwości kształcenia na wysokim poziomie. Uczenie się przez całe życie obejmuje naukę dla celów własnych, obywatelskich oraz społecznych, a także dla celów związanych z zatrudnieniem. Może ono mieć miejsce w różnych środowiskach, zarówno w ramach formalnego systemu edukacji i systemów szkoleń, jak i poza nimi. W uchwale z czerwca 2002 r. 2 w sprawie uczenia się przez całe życie Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury podkreśliła potrzebę zmian w systemie edukacji i systemach kształcenia w celu przełamywania barier pomiędzy różnymi formami nauki i umożliwienia nauki każdemu, w każdym miejscu i o każdej porze. Powszechne użycie technologii oraz nowych narzędzi doprowadziło do większej elastyczności, łatwiejszego dostępu do informacji oraz możliwości dostosowania nauki do specyficznych potrzeb i okoliczności. Edukacja formalna była niegdyś ograniczona do instytucji takich, jak szkoły, uniwersytety, firmy oraz ośrodki szkoleniowe. Obecnie obywatele mogą korzystać z wielu różnych środowisk nauczania utworzonych na bazie ICT. Zarówno dorośli, jak i młodzież, studenci i nauczyciele, pracujący i bezrobotni wszyscy obywatele mogą czerpać korzyści z e-kształcenia. Wartym zapamiętania jest fakt, iż może stać się efektywnym narzędziem dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, np. bezrobotnych, osób o specjalnych potrzebach i mieszkających w odległych miejscach. Mając to na uwadze, regiony powinny współpracować w celu zapewnienia obywatelom możliwości korzystania z e-kształcenia. W szczególności powinny: z promować powszechne użycie technologii i narzędzi e-kształcenia jako instrumentów wiedzy w codziennym życiu z angażować obywateli w inicjatywy związane z m oraz informować o możliwościach oferowanych przez usługi e-kształcenia z wspierać upowszechnianie e-kształcenia poprzez rozwój technologii regionalnych i infrastruktury, tj. łączność szerokopasmową, szczególnie w obszarach słabo rozwiniętych z zachęcać obywateli do korzystania z usług e-kształcenia; zapewniać w razie potrzeby kursy e-kształcenia i obsługi komputera wszystkim, od organów publicznych po MŚP, od studentów po nauczycieli, od pracujących po bezrobotnych. 1 Rada Europejska w składzie szefów państw i rządów, Lizbona, marzec Kopenhaska Deklaracja Rady ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury, Kopenhaga, listopad

12 Dzięki zastosowaniu ICT nauka może stać się dostępna dla każdego bez względu na wiek, wykształcenie czy status społeczny. umożliwia uczącym się dopasowanie rodzajów kursów do własnych potrzeb. Wyzwanie, z którym przyjdzie nam się teraz zmierzyć, obejmuje zapewnienie kadrze nauczycielskiej i pedagogicznej, dostawcom usług oraz autorom treści kursów, umiejętności potrzebnych do udostępnienia wszystkim odpowiednich, inspirujących, wysokiej jakości usług kształcenia na każdą kieszeń. Studia przypadków w niniejszym rozdziale pokazują, w jaki sposób można udostępnić umiejętności ICT wszystkim mieszkańcom regionu poprzez zapewnienie przystępnego i elastycznego szkolenia oraz wsparcia zgodnie z zasadą ludzie na pierwszym miejscu. Studia przypadków 1.1. Program edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjnokomunikacyjnych Piemont Włochy Tło i kontekst lokalny Projekt ten był częścią piemonckiego regionalnego programu innowacyjnych działań (Piemont Regional Innovative Actions Programme RIAP) Od regionu przemysłowego do cyfrowego 3, trwającego od września 2004 do maja Poprzez realizację programu RIAP, Piemont zamierzał oszacować wpływ ICT na rozwój społeczny i ekonomiczny regionu. Program koncentrował się na zdecentralizowanych obszarach, które od początków swojego istnienia są uznawane za przemysłowe, ale mają wspólne problemy, którymi należy się zająć: brak rozbudowanej sieci dróg oraz infrastruktury kolejowej, skomplikowane ukształtowanie terenu i rozproszenie niewielkich osiedli mieszkaniowych. W związku z tym, tereny te nie przyciągają operatorów komunikacyjnych, przez co są zagrożone wykluczeniem cyfrowym. Celem projektu było uniknięcie takiego wykluczenia poprzez promocję ICT. Wybrano trzy główne rejony: Alba, znany z rozwoju turystycznego oraz sektora spożywczego i winiarskiego, Biella, znany z tradycyjnego sektora tekstylnego oraz Novara, w którym to siedzibę mają firmy oraz ośrodki badawcze zajmujące się nowymi materiałami, przemysłem chemicznym i farmaceutycznym. Cel i zadania Celem Programu edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych było dążenie do osiągnięcia wśród ludności wysokiego poziomu wiedzy na temat ICT, umiejętności w tym zakresie oraz organizacja szkoleń z zamiarem promowania wykorzystania ICT przez MŚP, władze lokalne oraz obywateli. Działalność ta odbywała się w ramach szeroko rozumianego upowszechniania kultury cyfrowej oraz w celu uzyskania efektu synergii była prowadzona jednocześnie z regionalnymi projektami dotyczącymi integracji i partycypacji społecznej w nowoczesnym świecie ICT. 3 Zadaniem projektu było stworzenie powszechnej inicjatywy dotyczącej uczenia się przez całe życie, opartej na narzędziach e-kształcenia w zakresie obsługi komputera (Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, European Computer Driving Licence ECDL) i profesjonalnym szkoleniu dla przodujących sektorów przemysłowych (np. tkactwo i przędzalnictwo), jak również dla urzędników służby cywilnej i obywateli. 10

13 Kwestie ogólne Projekt obejmował dwa główne działania: z testowanie na 1500 użytkownikach kursów kształcenia on-line na odległość oraz kształcenia komplementarnego w zakresie ICT z opracowanie kursu metodycznego dla nauczycieli na temat efektywnego wdrażania przyszłych kursów e-kształcenia. z Wszystkie trzy obszary zostały włączone w realizację projektu, a celem tych działań było doskonalenie umiejętności obsługi komputera w szczególności w dwóch dodatkowych kierunkach: z zapewnienie odpowiednich programów szkolenia zawodowego dla pracowników przedsiębiorstw i sektora publicznego z zapewnienie osobistych programów szkoleniowych w odpowiedzi na potrzeby i aspiracje poszczególnych obywateli, z korzyścią dla ich codziennych zajęć i stylu życia. Podręcznik dobrych praktyk regionalnych Dlatego też użytkownicy pochodzili z różnych środowisk społecznych, ekonomicznych i zawodowych. Programem zostali objęci studenci szkół wyższych, pracownicy administracji publicznej, pracownicy samorządów lokalnych, sektora prywatnego, zwykli obywatele, emeryci i renciści oraz bezrobotni. Kursy w trzech regionach stanowiły kombinację kształcenia na odległość i kształcenia komplementarnego: w Biella i Alba wykorzystano tylko kształcenie na odległość, podczas gdy w Nawarze wybrano kształcenie komplementarne (kursy były organizowane zarówno w laboratoriach w regionie, jak i on-line na odległość). Organizacja kursów w laboratoriach zapewniła uczestnictwo tych obywateli, którzy nie mieli dostępu do potrzebnego sprzętu technicznego. Co więcej, wybór kształcenia komplementarnego oznaczał możliwość bezpośredniego kontaktu z trenerami w laboratoriach dla użytkowników, którzy potrzebowali dodatkowej pomocy. Projekt obejmował także: z analizę rzeczywistych potrzeb użytkowników w określonych obszarach projektu z ilościową i jakościową ocenę zadowolenia użytkowników z projektu. Partnerzy projektu Koordynatorem programu RIAP był region Piemont. Jego wdrożenie zostało powierzone Tymczasowemu Związkowi (stowarzyszeniu celowemu zawartemu na czas określony, z wł. TAA), ustanowionemu przez następujące organy: Biella Intraprendere, Fondazione Novara Sviluppo (lokalne organy promocji gospodarczej i technologicznej), APRO, Citta Studi (instytucje szkoleniowe), Stirano (lokalny organ rozwoju środowiskowego) i CSI-Piemonte (regionalny organ publiczny zajmujący się ICT). Za Program edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych odpowiedzialna była głównie Citta Studi, podczas gdy w każdym regionie za lokalne zadania odpowiadał jeden z partnerów: Citta Studi za region Biella, APRO za region Alba i Fondazione Novara Sviluppo za Nawarę. Finansowanie Całkowity budżet programu Od regionu przemysłowego do cyfrowego wyniósł około 7397 mln euro, z czego 39% zostało sfinansowane przy pomocy funduszy strukturalnych, 39% ze środków krajowych, a 22% ze środków prywatnych. Budżet pakietu zadaniowego Programu edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych wynosił ok euro. 11

14 Stopień innowacyjności Program edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych jest najistotniejszym przedsięwzięciem dotyczącym e-kształcenia, jaki uczestniczące w nim regiony kiedykolwiek zainicjowały. Program działał zgodnie z regionalnymi strategiami w tym zakresie, korzystając z narzędzi nauczania na odległość (Distance Learning DL), które były już wcześniej używane. W ramach RIAP przyjęta przez regiony platforma e-kształcenia była faktycznie stosowana do organizacji kursów specjalistycznych i ECDL. Ponadto, doświadczenie zdobyte przez trenerów podczas tworzenia efektywnych modułów edukacyjnych do szkoleń na odległość on-line, jak również podczas prowadzenia kursów w trakcie realizacji projektu, stanie się podstawą tworzenia przyszłych projektów dotyczących takiego kształcenia. Kwestie pedagogiczne Opinie uczestników kształcenia na odległość on-line pokazały, iż z dużą aprobatą przyjęli oni możliwość kontroli własnej nauki w czasie uczestnictwa w kursach e-kształcenia z użyciem ich własnych zasobów ICT. Aby umożliwić uczestnictwo obywatelom, którzy albo nie mieli dostępu do wymaganych technologii, albo potrzebowali dodatkowego wsparcia w programie kształcenia, część programu została zrealizowana w trybie kształcenia komplementarnego w salach lekcyjnych w regionie Novara. Uczniowie uzyskali możliwość wyboru pomiędzy nauczaniem na odległość on-line a nauką w klasie. W ramach projektu nauczania na odległość przeprowadzono szkolenie trenerów, aby zapewnić im odpowiednie warunki efektywnego wspierania i pomagania oraz rozwiązywania problemów uczniów kształcących się on-line. Zawartość Materiały edukacyjne przygotowane dla potrzeb kursu obsługi komputera oraz kursu podstawowych umiejętności komputerowych zawierały siedem specjalnie zaprojektowanych modułów wzbogaconych symulacjami i testami oceniającymi. Program szkoleniowy obejmował wachlarz typowych zagadnień dotyczących wykorzystania komputera osobistego: od podstawowych założeń IT do użytkowania aplikacji, takich jak arkusze kalkulacyjne, edytory tekstu oraz aplikacji zarządzających bazami danych. Kwestie techniczne Do wsparcia kształcenia na odległość i kształcenia komplementarnego wykorzystano System Zarządzania Kształceniem Docent (Docent Learning Management System, LMS). Platforma umożliwiła implementację kursów e-kształcenia on-line poprzez szerokopasmowe i bezprzewodowe połączenie z Internetem. Jednym z celów programu RIAP było połączenie trzech słabo rozwiniętych regionów biorących udział w programie poprzez architekturę sieciową stworzoną w celu wykorzystania szerokopasmowych rozwiązań wspierających korzystanie z podstawowych i zaawansowanych usług platformy RIAP. Ocena i monitorowanie: wnioski Monitorowanie projektu Program edukacji w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych było częścią planu działań dotyczącego monitorowania programu RIAP. Określone jednostki operacyjne w ramach projektu były odpowiedzialne za proces oceny rezultatów, ich analizę i rozpowszechnianie. Analiza pokazała, iż użytkownicy szczególnie docenili takie elementy kursu e-kształcenia, jak: łatwość dostępu do materiałów dydaktycznych poprzez platformę, dostępność symulacji 12

15 oraz pomoc trenerów w ramach kształcenia komplementarnego. Trenerzy przez cały czas zachęcali uczniów, aby kontynuowali oni rozwój umiejętności ICT i korzystali z nowych technologii. Aż 65% uczestników kursu Podstawowe umiejętności komputerowe wyraziło chęć dalszego podnoszenia swoich umiejętności obsługi komputera, co stanowiło zadowalający wynik. Wyciągnięto następujące wnioski: z nauczanie na odległość on-line oraz kształcenie komplementarne są skutecznymi sposobami umożliwienia szerokiej rzeszy obywateli w regionie rozwijania umiejętności ICT z uczący się doceniają dostępność i elastyczność zapewnioną przez oraz kontrolę, którą uzyskują nad swoim programem nauki z projekt umożliwił trenerom rozwijanie swoich umiejętności wsparcia uczestników kursu kształcenia on-line na odległość. Podręcznik dobrych praktyk regionalnych 1.2. OPPINET Społeczeństwo Informacyjne Kouvola Finlandia Tło i kontekst lokalny W momencie rozpoczęcia realizacji projektu OppiNet w 1997 r., region Kouvola, podobnie jak inne regiony w Finlandii, cechował się jednym z najwyższych wskaźników liczby komputerów na świecie. Przeciętny obywatel miał jednak ograniczoną wiedzę, umiejętności oraz dostęp do usług faktycznie funkcjonującego społeczeństwa informacyjnego. W owym czasie widzę na temat ICT przekazywali eksperci z niezwykle technicznym podejściem, używający żargonu, który uniemożliwiał powszechny dostęp do nowych umiejętności. Odpowiedzią na ten problem było wprowadzenie w ramach projektu OppiNet tzw. peer-facilitators (instruktorów przekazujących wiedzę na zasadzie partnerstwa), którzy przekazywali umiejętności w zakresie ICT w podobnej formie, jak podstawowe umiejętności takie, jak czytanie, pisanie czy liczenie. Właśnie w taki sposób odbywało się wdrażanie Programu na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego Federacji Gmin Kouvola, miasta Kouvola i regionu Kymenlaakso. Projekt OppiNet stanowił realizację na szczeblu lokalnym światowej idei CyberSkills, która koncentrowała się na ułatwieniu jednostkom, społecznościom i organizacjom czerpania korzyści z ICT poprzez promowanie postawy najpierw ludzie, potem technika oraz podejścia praktycznego. Projekt obejmował kampanie uświadamiające, szkolenia, konsultacje oraz usługi w ramach NetCafe. Głównym celem było zaprezentowanie obywatelom koncepcji i technologii społeczeństwa informacyjnego w odniesieniu do ich życia oraz pomoc w zrozumieniu szans, podjęciu wyzwań oraz uświadomieniu potencjalnych korzyści. Cel i zadania Zadaniem projektu było zapoznanie wszystkich obywateli z możliwościami oferowanymi przez społeczeństwo informacyjne i umożliwienie im aktywności ekonomicznej i czynnego uczestnictwa w demokracji na szczeblu lokalnym oraz zapobieganie wykluczeniom. Możliwości te obejmowały kwestie świadomości, umiejętności, infrastruktury oraz dostępu. Główny kierunek działań stanowiło zapoznanie obywateli z nowymi koncepcjami i technologiami w odniesieniu do ich życia jako jednostek, członków firm lub instytucji administracji, MŚP lub stowarzyszeń. Kluczowym zamysłem projektu OppiNet jest modelem podnoszenia świadomości obywateli dotyczących istnienia potencjalnych korzyści, które można czerpać z nowych technologii i dzięki temu również umożliwienia im kontrolowania oraz stanowienia o swojej przyszłości w rozwijającym się społeczeństwie informacyjnym. Partnerzy projektu Projekt był koordynowany przez Federację Gmin regionu Kouvola oraz wdrożony przez Instytut Zawodowy Kouvila i Federację. Pozostałymi ważnymi partnerami, którzy aktywnie wspierali uruchamianie NetCafe byli Rada Regionu Kymenlaakso oraz miasto Kouvola. 13

16 Finansowanie Projekt został sfinansowany ze środków Unii Europejskiej (Dyrekcja Generalna ds. Społeczeństwa Informacyjnego) przy wsparciu publicznych środków regionalnych oraz prywatnych. Kursy dla bezrobotnych zostały sfinansowane przez Centrum Rozwoju Zatrudnienia i Gospodarki południowo-wschodniej Finlandii, a kursy dla nauczycieli przez Ministerstwo Edukacji. Stopień innowacyjności: z Głównymi, innowacyjnymi wartościami projektu OppiNet były: rozwijanie umiejętności ICT w myśl zasady najpierw ludzie, potem technika oraz oddolne z Technologia była nauczana przez specjalnie do tego celu wyszkolone osoby, które porozumiewały się z uczestnikami na płaszczyźnie partnerskiej, bez użycia żargonu z Innowacyjne podejście pozwoliło na włączenie w proces kreowania społeczeństwa informacyjnego grup specjalnych, takich jak seniorzy, bezrobotni oraz niepełnosprawni z Projektowi OppiNet udało się stworzyć wspólną platformę MŚP, które do swojego funkcjonowania potrzebowały umiejętności ICT; z lokalnymi bankami przeprowadzono wspólne projekty, które promowały przejście do systemu bankowości elektronicznej zarówno banków, jak i klientów, z czego skorzystały obydwie grupy z Społeczeństwo informacyjne zostało ukazane jako brama do usług elektronicznych oraz nowych możliwości, takich jak aktywne uczestnictwo w e-demokracji z Idea projektu została dostosowywana do potrzeb regionu i skoncentrowana wokół wdrażania strategii regionalnych z Media i decydenci zostali uświadomieni o znaczeniu i wartości społeczeństwa informacyjnego z Zainicjowano współpracę projektów w zakresie ICT, co pozwoliło uzyskać efekt synergii Kwestie pedagogiczne Koncepcję programu OppiNet oparto na zupełnie nowym rodzaju podejścia pedagogicznego, znacznie różniącego się od tradycyjnych metod nauczania ICT. Celem projektu nie było wyprodukowanie specjalistów ICT, ale wzrost świadomości na temat tego, co społeczeństwo informacyjne może zrobić dla ciebie i promocja umiejętności obsługi komputera. Dlatego też instruktorzy (a nie nauczyciele ) zostali do tego celu wyszkoleni i certyfikowani przez międzynarodową organizację CyberSkills. Pracę instruktorów monitorowano w trakcie trwania projektu, aby zagwarantować jednakową jakość od początku do końca. Podejście pedagogiczne najlepiej opisują następujące koncepcje: najpierw ludzie, potem technika, praktyczność, podejście oddolne oraz partnerskie przekazywanie wiedzy. Treść z Podstawowe kursy podnoszenia świadomości przybliżyły uczestnikom możliwości Internetu, najczęściej używanego oprogramowania oraz poczty elektronicznej z Kursy dostosowane do potrzeb zostały zorganizowane tak, aby sprostać wymaganiom różnorodnych grup specjalistów (np. nauczycieli), organizacji, firm, MŚP, etc. Obejmowały ćwiczenie takich umiejętności, jak wyszukiwanie informacji w Internecie, czy bardziej zaawansowanych, jak organizacja wideokonferencji z Kursy trwały od 2-4 godzin do długości całego dnia trwania. Kursy specjalne lub przeznaczone dla grup docelowych mogły trwać dłużej. Większość kursów była dostępna dla wszystkich: obywateli, zatrudnionych, bezrobotnych lub samozatrudnionych. Od osób prywatnych pobierano symboliczną opłatę. Z praktycznej pomocy i dostępu można było skorzystać w Net- Cafe, znajdującej się w tym samym kompleksie budynków z Szkolenie było prowadzone przez 2-3 instruktorów jednocześnie, zatrudnionych na potrzeby projektu i wynagradzanych z budżetu projektu. 14

17 Kwestie techniczne Ideologia OppiNet została oparta na koncepcji odchodzenia od technologii. Najnowocześniejszy sprzęt zainstalowała specjalnie do celów projektu firma ICL Data Oy, zapewniająca wsparcie techniczne. Zainstalowano równięż odpowiednie udogodnienia dla niepełnosprawnych. Najczęściej używane programy zostały udostępnione wszystkim (MS Office, poczta elektroniczna, Internet). Zakres kursów obejmował rozwijanie umiejętności obsługi komputera oraz Internetu, w tym: podstawową obsługę edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego, poszukiwanie pracy w Internecie, bankowość elektroniczną oraz wideokonferencje. Podręcznik dobrych praktyk regionalnych Ocena i monitorowanie wnioski Projekt OppiNet, będący częścią projektu European NET for Nets, był regularnie poddawany ocenie. Nie zgłoszono żadnych problemów. W czasie trwania projektu ocenie poddano zarówno personel, jak i metody pedagogiczne. Trzymano się ściśle zasad wskazanych w podręczniku CyberSkills Quality Assurance Handbook. Pomysł oraz zorganizowane warsztaty/kursy zostały dostosowane do potrzeb lokalnych użytkowników oraz nawiązywały do strategii regionalnych. Otwierało to zupełnie nowe możliwości wykorzystania usług oferowanych przez nowe technologie i społeczeństwo informacyjne. Innowacyjne podejście pomogło włączyć w proces kształtowania społeczeństwa informacyjnego grupy takie, jak seniorzy, bezrobotni i niepełnosprawni. Do programu OppiNet udało się włączyć MŚP, którym umiejętności ICT okazały się niezbędne do prowadzenia działalności. Wspólne projekty z bankami lokalnymi promowały przejście do systemu bankowości elektronicznej zarówno banków, jak i klientów, z czego skorzystały obydwie grupy. Z perspektywy czasu można stwierdzić, iż koncepcje projektu zrodziły nowe podejście do nauczania umiejętności ICT. Specjaliści w dziedzinie ICT i nauczyciele zorientowali się jednak zbyt późno, wypracowane w ramach projektu formy kształcenia nie stanowi zagrożenia dla tradycyjnych metod nauczania. Projekt nie zyskał ich uznania, co utrudniło współpracę. Gdy już zaplanowane działania odbywały się zgodnie z założeniami i z korzyścią dla grup docelowych, projekt zakończył się i, mimo wysiłków, nie otrzymano dofinansowania. Wyciągnięto następujące wnioski: z Przekazywanie umiejętności ICT zgodnie z konceptami najpierw ludzie, potem technika oraz przekazywanie wiedzy na zasadzie partnerskiej było efektywnym sposobem zapewnienia obywatelom dostępu do nowych możliwości wynikających ze społeczeństwa informacyjnego z Poprzez dopasowanie kursów do potrzeb użytkowników, regionów i przedsiębiorstw zoptymalizowano korzyści z Aby podtrzymać efekty projektu, należy uwzględnić kontynuację realizacji takich projektów rozwojowych w planach strategicznych. 15

18 2. w szkołach i na uniwersytetach: modele, systemy i usługi 16 Komisja Europejska w programie eeurope 2005 ogłosiła, iż przyszła gospodarka europejska oraz społeczeństwa są kształtowane dzisiaj w salach lekcyjnych. Studenci muszą być świetnie wykształceni zarówno w dziedzinie swoich zainteresowań, jak i obsłudze technologii cyfrowych, jeśli chcą aktywnie uczestniczyć w społeczeństwie jutra, opartym na wiedzy. włączenie zaawansowanych technologii informacyjno-komunikacyjnych do systemu edukacji realizuje obydwa cele. Studia przypadków w niniejszym rozdziale pokazują, w jaki sposób wprowadzać w życie powyższe zasady. Opisują inicjatywy w ramach e-kształcenia, które zapewniają elastyczność i dostępność w procesie przekazywania wiedzy w szkołach i edukacji dorosłych oraz wskazują, w jaki sposób wpłynęło na zmianę myślenia w zakresie praktyk pedagogicznych, propagując interaktywne środowiska nauki zorientowane na uczniu jako kluczową cechę metodyki nauczania. Projekty pokazują, w jaki sposób umożliwia wybór i dostęp do zasobów dydaktycznych dla uczniów i nauczycieli zarówno w szkołach, jak i w ramach kształcenia dorosłych. Zasoby te obejmują interaktywną bibliotekę oraz kooperatywne uczenie się. Mają one wiele zalet: z Interaktywne materiały on-line znajdują uznanie wśród uczniów, którzy doceniają także możliwość dostępu do nich z domu z Współpraca przy opracowywania materiałów dydaktycznych dostępnych on-line jest efektywna kosztowo i oznacza, iż małe instytucje z obszarów wiejskich mogą zaoferować wysoką jakość kształcenia dzięki wykorzystaniu tych materiałów z Nauczyciele czerpią korzyści z pracy w multidyscyplinarnych zespołach opracowujących oraz realizujących. Projekty pozwalają im rozwijać swoje umiejętności związanych z wykorzystaniem nowych technologii w celu ułatwienia nauki. W niniejszym rozdziale opisane zostały modele, systemy oraz usługi angażujące nauczycieli i uczniów od poziomu edukacji przedszkolnej do uniwersyteckiej. Łatwo dostrzec wspólne cechy poszczególnych elementów: ukierunkowanie na ucznia, elastyczność, dostępność, kooperatywne uczenie się. Studia przypadków pokazują, że zostaje osadzone w instytucjach edukacyjnych zgodnie z przewidywaniami Komisji Europejskiej oraz wytyczają sposób postępowania w przyszłości, kiedy będzie ono głównym składnikiem procesu przekazywania wiedzy.

19 Studia przypadków Podręcznik dobrych praktyk regionalnych 2.1. Interaktywna biblioteka Brema Niemcy Tło i kontekst lokalny może promować samodzielną naukę oraz pomagać uczniom w osiąganiu ich celów zawodowych. Biblioteka interaktywna 4 (ilib) zapewnia uczniom średniej szkoły z Bremy dostęp on-line do najaktualniejszych materiałów dydaktycznych z zakresu różnych przedmiotów. We współpracy ze szkołami/uniwersytetami nauczyciele z tamtejszych szkół publicznych opracowali materiały wspólnie ze studentami informatyki Dorośli studenci często opuszczają zajęcia, co jest spowodowane ciągle zmieniającymi się godzinami pracy. Pozostali pracują długo, by pokryć koszty utrzymania, dlatego też trudno im jest regularnie uczęszczać na zajęcia. W celu rozwiązania tego problemu rada lokalnej szkoły dla dorosłych zdecydowała się uruchomić zajęcia w trybie e-kształcenia, które miały zapewnić uczniom elastyczność konieczną do sprostania istniejącym wymaganiom nauczania. Dlatego też szkoła dla dorosłych była odpowiednim laboratorium doświadczalnym dla projektu ILIB. Cel i zadania Długofalowym celem projektu było zgromadzenie i opracowanie materiałów e-kształcenia do celów dydaktycznych, które wspierałyby samodzielną naukę jako ważny składnik kształcenia instytucjonalnego. Cele obejmowały: z Przeredagowanie istniejących materiałów dydaktycznych na takie, które sprostałyby wyzwaniom e-kształcenia i były dostosowane do potrzeb każdego nauczyciela z Zapewnienie studentom możliwości doświadczenia samodzielnej, zorientowanej na działania i niezależnej nauki z Skrócenie czasochłonnego wyszukiwania w Internecie i odciążenie nauczycieli w przygotowaniu lekcji z Zapewnienie stałego dostępu do materiałów dydaktycznych z każdego komputera posiadającego dostęp do Internetu. Partnerzy projektu Projekt został zrealizowany przez Krajowy Instytut Rozwoju Szkolnictwa (Sekcja Szkoleń Zaawansowanych), Uniwersytet Bremeński oraz Instytut Zarządzania Informacjami. Materiały zastosowano głównie w miejscowej szkole dla dorosłych i, w mniejszym stopniu, w dwóch szkołach średnich. Obecnie prowadzone są prace nad objęciem projektem innych szkół. Finansowanie Budżet projektu wyniósł euro i został w 100% sfinansowany ze środków regionalnych. Stopień innowacyjności O unikalności tego projektu świadczy fakt, iż pozwalał on nauczycielom na przygotowanie jednostek e-kształcenia dopasowanych do indywidualnych potrzeb. W związku z tym, iż wymagano spełnienia tylko standardów technicznych, nauczyciele uczestniczący w projekcie mieli możliwość swobodnego kształtowania jednostek. Możliwe było także dostosowanie istniejących materiałów do indywidualnych potrzeb. Drugim innowacyjnym aspektem projektu był model asystencki/zespołowy. Studenci informatyki asystowali nauczycielom przy przeredagowywaniu tradycyjnych materiałów dydaktycznych na technicznie wykonalne rozwiązania e-kształcenia. Zespół ilib zapewnił wsparcie redaktorskie, jakości i regularne aktualizacje. Pilotaż przeprowadzony w miejscowej szkole dla dorosłych wykazał skuteczność tego podejścia

20 Kwestie pedagogiczne Materiały ilib pomagają uczniom w nauce w ich własnym tempie i zapewniają nauczycielom nowe możliwości wspierania indywidualnego procesu nauki ucznia oraz jego potrzeb. Oprócz materiałów do nauki, uczniowie zostali zaopatrzeni w materiały dodatkowe, takie jak zestawy zadań czy materiały internetowe. Aby stworzyć nauczycielom przyjazne środowisko pracy, struktura ilib została oparta na standardowej strukturze przedmiotów niemieckiego systemu szkolnictwa. Specjalne zespoły przedmiotowe składające się ze studentów i nauczycieli przedmiotu współpracowały przy opracowaniu materiałów dla wybranych przedmiotów. Materiały te są obszernie wykorzystywane podczas zajęć e-kształcenia w szkole dla dorosłych w celu wspierania procesu nauczania w okresach kształcenia na odległość i w okresach przygotowań do prowadzenia kursów. Uczestniczący w projekcie studenci uzyskali wskazówki, jak w praktyce zastosować zdobytą wiedzę. Dzięki zmianom wprowadzonym wraz z projektem, nauczyciele zyskali możliwość przeredagowania i udoskonalenia istniejących materiałów dydaktycznych. Treść Nauczyciele często skarżą się na fakt, iż zasoby internetowe giną w cyberprzestrzeni. Materiały e-kształcenia ilib mają własny, niezmienny URL, dzięki czemu każdą jednostkę łatwo odnaleźć i ponownie wykorzystać. Rezultatem projektu są udostępnione materiały indywidualne z 11 różnych dziedzin. Materiały przygotowywane w projekcie zostały umieszczone na stronach Wiki, dzięki czemu każdy mógł je udoskonalać redagując ich zawartość. W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu materiałów, ustanowiono jednostkę, która przed ich publikacją poddawała je testom jakości. Kwestie techniczne Biblioteka interaktywna (ilib) przechowuje wszystkie dostępne jednostki e-kształcenia i oddaje je do dyspozycji użytkowników przy użyciu oprogramowania serwerów internetowych z otwartym kodem źródłowym (typu open source PLONE). Zapewnia to oszczędność kosztów oraz umożliwia dostosowanie do zmieniających się potrzeb. Materiały te mogą być wykorzystywane w ramach każdej platformy edukacyjnej, która umożliwia dostęp z wirtualnej klasy do konkretnych materiałów. Wszystkie materiały ilib spełniają wymagania dostępności, dlatego też mogą być używane również przez uczniów niepełnosprawnych. Wspólna struktura nawigacji i identyczne standardy techniczne dla każdej jednostki zwiększa ich użyteczność. W przeszłości problemów przysparzały większe zmiany w systemie oraz nierozwiązany problem praw dostępu do serwera, na którym znajduje się ilib. Wciąż opracowuje się rozwiązania tych problemów oraz poszukuje udoskonaleń. To samo dotyczy kwestii dostępności, którą należy jednoznacznie rozstrzygnąć, aby uniknąć opóźnień i niepożądanych trudności. Ocena i monitorowanie wnioski Uczniowie uczestniczący w zajęciach e-kształcenia w szkole dla dorosłych pozytywnie je ocenili i orzekli, iż nauka z komputerem i Internetem sprawia im przyjemność. Podobała im się także możliwość wykonywania ćwiczeń w domu, co dawało im większą swobodę wyboru czasu i miejsca nauki. Wszyscy ankietowani wyrazili chęć ponownego uczestnictwa w zajęciach. Współpraca ze studentami informatyki okazała się szczególnie wartościowa dla projektu z powodu (1) oszczędności kosztów, (2) możliwości bliskiej współpracy pomiędzy nauczycielami i uczniami oraz (3) możliwości zdobycia przez studentów cennego praktycznego doświadczenia zawodowego. Co więcej, przyniosło to dużą satysfakcję uczestniczącym w projekcie nauczycielom, którym zostały udostępnione jednostki e-kształcenia, dopasowane do ich stylu nauczania, potrzeb dydaktycznych i pomysłów. Ta unikalna forma opracowywania jednostek wspiera także identyfikację z projektem poprzez uczestnictwo nauczycieli. 18

Program szkoleń dla nauczycieli w formule blended learning

Program szkoleń dla nauczycieli w formule blended learning Program szkoleń dla nauczycieli w formule blended learning Opracowanie: Eleonora Żmijowska-Wnęk Wrocław 2014 SPIS TREŚCI: 1. WSTĘP... 3 2. CELE OGÓLNE SZKOLENIA... 4 3. METODY PRACY... 4 4. TREŚCI I PRZEWIDYWANE

Bardziej szczegółowo

Partnerstwa strategiczne w dziedzinie szkolnictwa wyższego ogólna charakterystyka. Małgorzata Członkowska-Naumiuk

Partnerstwa strategiczne w dziedzinie szkolnictwa wyższego ogólna charakterystyka. Małgorzata Członkowska-Naumiuk Partnerstwa strategiczne w dziedzinie szkolnictwa wyższego ogólna charakterystyka Małgorzata Członkowska-Naumiuk Plan prezentacji Partnerstwo strategiczne cechy formalne projektu Projekty dotyczące jednego

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok Priorytet IX. Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych

Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok Priorytet IX. Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych Program Operacyjny Kapitał Ludzki Plan Działania na rok 2011 Priorytet IX Biuro Koordynacji Projektów Oddział Projektów Społecznych 1 Poddziałanie 9.1.1 Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia

Bardziej szczegółowo

AKCJA 2 Partnerstwa Strategiczne. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Przedsiębiorczego

AKCJA 2 Partnerstwa Strategiczne. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Przedsiębiorczego AKCJA 2 Partnerstwa Strategiczne Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Przedsiębiorczego CELE Rozwój oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań i praktyk w obszarze edukacji pozaformalnej młodzieży i osób pracujących

Bardziej szczegółowo

Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty

Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Cel Działania:

Bardziej szczegółowo

Projekt SIRMA Sieć dla Innowacyjnego Mazowsza

Projekt SIRMA Sieć dla Innowacyjnego Mazowsza Projekt SIRMA Sieć dla Innowacyjnego e-rozwoju Mazowsza Arkadiusz Złotnicki Paweł Soczek SMWI, 2006 Co chcemy zrobić na Mazowszu? Dla kogo? I jak? Benficjenci na Mazowszu Władze samorządowe i placówki

Bardziej szczegółowo

Młody obywatel. 18 sierpnia 2010 r. Opis

Młody obywatel. 18 sierpnia 2010 r. Opis 18 sierpnia 2010 r. Młody obywatel Opis Młodzie ludzie przy wsparciu nauczycieli i władz samorządowych badają kapitał społeczny w swojej miejscowości. Przedstawiają wnioski władzom lokalnym. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Środki strukturalne na lata

Środki strukturalne na lata Środki strukturalne na lata 2007-2013 Prof. Tadeusz Więckowski Prorektor ds. Badań Naukowych i Współpracy z Gospodarką Plan wystąpienia: Część I Charakterystyka ogólna Część II Finansowanie infrastruktury

Bardziej szczegółowo

Nauczyciel w szkole uczącej się, czyli co wynika z pilotażu nowego systemu wspomagania szkół. Warszawa, 24 sierpnia 2015

Nauczyciel w szkole uczącej się, czyli co wynika z pilotażu nowego systemu wspomagania szkół. Warszawa, 24 sierpnia 2015 Nauczyciel w szkole uczącej się, czyli co wynika z pilotażu nowego systemu wspomagania szkół Warszawa, 24 sierpnia 2015 Wnioski i rekomendacje Założenia nowego systemu i ich pilotaż Proces wspomagania

Bardziej szczegółowo

Czym jest SIR? Cele szczegółowe SIR:

Czym jest SIR? Cele szczegółowe SIR: Czym jest SIR? Sieć na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich funkcjonuje w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich (podsieć KSOW) i ma charakter otwarty. Uczestnikami Sieci mogą być wszystkie

Bardziej szczegółowo

Potencjał POPC, RPO, POWER w zakresie promocji nauki programowania. Podsekretarz Stanu Piotr Woźny

Potencjał POPC, RPO, POWER w zakresie promocji nauki programowania. Podsekretarz Stanu Piotr Woźny Potencjał POPC, RPO, POWER w zakresie promocji nauki programowania Podsekretarz Stanu Piotr Woźny Promocja nauki programowania Ministerstwo Cyfryzacji promuje i wspiera naukę programowania wśród wszystkich

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S20/2019. Sport jako narzędzie integracji i włączenia społecznego uchodźców

ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S20/2019. Sport jako narzędzie integracji i włączenia społecznego uchodźców ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S20/2019 Sport jako narzędzie integracji i włączenia społecznego uchodźców Niniejsze zaproszenie do składania wniosków ma na celu wdrożenie rocznego programu prac

Bardziej szczegółowo

Formularz dobrych praktyk. http://loxv.wroclaw.pl. Bogumiła Mandat. Joanna Brosiło. Dobre praktyki

Formularz dobrych praktyk. http://loxv.wroclaw.pl. Bogumiła Mandat. Joanna Brosiło. Dobre praktyki Formularz dobrych praktyk Metryczka szkoły: Nazwa szkoły Adres (ulica, nr lokalu, kod pocztowy, miejscowość) Adres poczty elektronicznej Liceum Ogólnokształcące Nr XV im. mjr. Piotra Wysockiego ul. Wojrowicka

Bardziej szczegółowo

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+

ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+ ROLA PARTNERSTW STRATEGICZNYCH I MOBILNOŚCI W PROGRAMIE ERASMUS+ Akcja 1 Mobilność edukacyjna uczniów i kadry VET Akcja 2 Partnerstwa strategiczne VET AKCJA 1. MOBILNOŚĆ EDUKACYJNA Staże zawodowe za granicą

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG)

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG) Priorytet 1 - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Działanie1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Identyfikacja kierunków prac B+R mających na celu zdynamizowanie rozwoju

Bardziej szczegółowo

Priorytet IX ROZWÓJ WYKSZTAŁCENIA I KOMPETENCJI W REGIONACH

Priorytet IX ROZWÓJ WYKSZTAŁCENIA I KOMPETENCJI W REGIONACH Priorytet IX ROZWÓJ WYKSZTAŁCENIA I KOMPETENCJI W REGIONACH W ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach realizowane będą działania mające na celu wyrównanie szans edukacyjnych

Bardziej szczegółowo

Regionalny Ośrodek Rozwoju Innowacyjności i Społeczeństwa Informacyjnego

Regionalny Ośrodek Rozwoju Innowacyjności i Społeczeństwa Informacyjnego URZĄD MARSZAŁKOWSKI KUJAWSKO-POMORSKIEGO WOJEWÓDZTWA Regionalny Ośrodek Rozwoju Innowacyjności i Społeczeństwa Informacyjnego DEPARTAMENT PLANOWANIA STRATEGICZNEGO I GOSPODARCZEGO Regionalny Ośrodka Rozwoju

Bardziej szczegółowo

Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE. www.bras-edukacja.pl

Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE. www.bras-edukacja.pl Finasowanie Oświaty w perspektywie 2014 2020. Środki UE Działalność szkół, placówek oświatowych, instytucji wsparcia oświaty finansowana będzie w ramach dwóch głównych Programów Operacyjnych: 1. Regionalny

Bardziej szczegółowo

Koncepcja pracy MSPEI

Koncepcja pracy MSPEI Międzynarodowa Szkoła Podstawowa Edukacji Innowacyjnej w Łodzi to Szkoła Kompetencji Kluczowych posiadająca i rozwijająca nowatorskie spojrzenie na kształtowanie postaw i umiejętności zgodnie z Europejskimi

Bardziej szczegółowo

Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionie

Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionie Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionie 2007-2013 Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Cel 1: Zmniejszenie nierówności w upowszechnieniu edukacji, szczególnie pomiędzy obszarami

Bardziej szczegółowo

Małopolska Inicjatywa Cyfrowej Edukacji Zasady działania i partnerstwa

Małopolska Inicjatywa Cyfrowej Edukacji Zasady działania i partnerstwa Małopolska Inicjatywa Cyfrowej Edukacji Zasady działania i partnerstwa Małopolska Inicjatywa Cyfrowej Edukacji Zasady działania i partnerstwa Deklaracja Małopolska Inicjatywa Cyfrowej Edukacji została

Bardziej szczegółowo

Innowacje społeczne w obszarze Edukacja i szkolnictwo wyższe PO KL Krajowa Instytucja Wspomagająca Łódź, 9 września 2013

Innowacje społeczne w obszarze Edukacja i szkolnictwo wyższe PO KL Krajowa Instytucja Wspomagająca Łódź, 9 września 2013 Innowacje społeczne w obszarze Edukacja i szkolnictwo wyższe PO KL Krajowa Instytucja Wspomagająca Łódź, 9 września 2013 Spotkanie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Bardziej szczegółowo

Dokąd idziemy? Co osiągamy?

Dokąd idziemy? Co osiągamy? Dokąd idziemy? Co osiągamy? Partnerzy Szerokiego Porozumienia na Rzecz Umiejętności Cyfrowych Warszawa, 28 kwietnia 2014 r. Misja spowodowanie trwałej zmiany społecznej, w wyniku której mieszkańcy Polski

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020

Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 Program Operacyjny Polska Cyfrowa 2014-2020 Konferencja konsultacyjna Prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020 Warszawa, 9 grudnia 2013 r. Cele programu

Bardziej szczegółowo

Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze. budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy

Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze. budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy Cyberpolicy http://cyberpolicy.nask.pl/cp/dokumenty-strategiczne/komunikaty-komis ji-euro/66,europejska-inicjatywa-dotyczaca-przetwarzania-w-chmurze-b udowanie-w-europie-konk.html 2019-01-15, 14:37 Europejska

Bardziej szczegółowo

Regulamin korzystania z platformy e-learning w projekcie Czas Zawodowców Wielkopolskie Kształcenie Zawodowe

Regulamin korzystania z platformy e-learning w projekcie Czas Zawodowców Wielkopolskie Kształcenie Zawodowe Regulamin korzystania z platformy e-learning w projekcie Czas Zawodowców Wielkopolskie Kształcenie Zawodowe Zadania szkół biorących udział w projekcie 1. Realizacja zajęć kształcenia zawodowego z wykorzystaniem

Bardziej szczegółowo

EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND. Międzyregionalny Program INTERREG EUROPA

EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND. Międzyregionalny Program INTERREG EUROPA INTERREG EUROPA 2014-2020 EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FUND Międzyregionalny Program INTERREG EUROPA Warszawa Katowice, - 8 października 24 listopada 2014 Obszar współpracy i budżet 30 państw - UE-28

Bardziej szczegółowo

Łukasz Urbanek. Departament RPO. Kierownik Działu Programowania i Ewaluacji. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego

Łukasz Urbanek. Departament RPO. Kierownik Działu Programowania i Ewaluacji. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego 1 Łukasz Urbanek Kierownik Działu Programowania i Ewaluacji Departament RPO Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Strategia lizbońska 2007-2013 Strategia Europa 2020 2014-2020 Główne założenia

Bardziej szczegółowo

Rekomendacje. dotyczące zakresu kompleksowego kursu szkoleniowego dla potencjalnych wolontariuszy powyżej 50 roku życia

Rekomendacje. dotyczące zakresu kompleksowego kursu szkoleniowego dla potencjalnych wolontariuszy powyżej 50 roku życia Rekomendacje dotyczące zakresu kompleksowego kursu szkoleniowego dla potencjalnych wolontariuszy powyżej 50 roku życia Ways to enhance active aging through volunteering WEActiveVol Erasmus+ Strategic Partnership

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata ZINTEGROWANE DZIAŁANIA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU OBSZARÓW MIEJSKICH POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata 2014-2020 Komisja Europejska przyjęła propozycje ustawodawcze dotyczące polityki spójności na lata 2014-2020

Bardziej szczegółowo

Możliwości rozwoju placówki. Fundusze kilka słów wstępu. EFRR a EFS

Możliwości rozwoju placówki. Fundusze kilka słów wstępu. EFRR a EFS Możliwości rozwoju placówki z wykorzystaniem funduszy UE II KRAJOWA KONFERENCJA DYREKTORÓW SZKÓŁ KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO Miętne, 18 kwietnia 2009 r. Fundusze kilka słów wstępu Dzięki funduszom strukturalnym

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA. z dnia 13 kwietnia 2011 r.

UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA. z dnia 13 kwietnia 2011 r. UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA z dnia 13 kwietnia 2011 r. w sprawie kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w zakresie rozwoju gospodarczego i innowacji na terenie Gminy Miejskiej

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKI PLAN ROZWOJU SZKOŁY. Publiczna Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Stykowie

EUROPEJSKI PLAN ROZWOJU SZKOŁY. Publiczna Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Stykowie EUROPEJSKI PLAN ROZWOJU SZKOŁY Publiczna Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Stykowie 2014 2019 CELE: 1. Podniesienie umiejętności językowych całej kadry nauczycielskiej oraz kadry kierowniczej.

Bardziej szczegółowo

Wybieram Świadomie. ~nowatorskie narzędzia budowania ścieżki kariery

Wybieram Świadomie. ~nowatorskie narzędzia budowania ścieżki kariery Wybieram Świadomie ~nowatorskie narzędzia budowania ścieżki kariery Partnerstwa strategiczne Partnerstwa strategiczne na rzecz kształcenia i szkoleń zawodowych Współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Kliknij, żeby dodać tytuł

Kliknij, żeby dodać tytuł Departament Funduszy Strukturalnych Kliknij, żeby dodać tytuł Edukacja w perspektywie finansowej 2014-2020 Plan prezentacji 1. Środki przewidziane na edukację w latach 2014-2020 w ramach EFS 2. Edukacja

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata ZINTEGROWANE INWESTYCJE TERYTORIALNE POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata 2014-2020 Komisja Europejska przyjęła propozycje ustawodawcze dotyczące polityki spójności na lata 2014-2020 w październiku 2011 roku Niniejszy

Bardziej szczegółowo

TURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r.

TURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r. PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI DO 2020 ROKU Warszawa, 17 września 2015 r. Strategia Europa 2020 Program Rozwoju Turystyki do 2020 roku, a dokumenty strategiczne Polski Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju

Bardziej szczegółowo

Strategia e-rozwoju województwa mazowieckiego, zasady współdziałania Samorządów Gminnych z Samorządem Województwa Mazowieckiego przy jej realizacji.

Strategia e-rozwoju województwa mazowieckiego, zasady współdziałania Samorządów Gminnych z Samorządem Województwa Mazowieckiego przy jej realizacji. Strategia e-rozwoju województwa mazowieckiego, zasady współdziałania Samorządów Gminnych z Samorządem Województwa Mazowieckiego przy jej realizacji. Adam Struzik Marszałek Województwa Mazowieckiego 1 Plan

Bardziej szczegółowo

Przedsięwzięcia podejmowane przez MEN w zakresie cyfryzacji w edukacji. Gdańsk 2015

Przedsięwzięcia podejmowane przez MEN w zakresie cyfryzacji w edukacji. Gdańsk 2015 Przedsięwzięcia podejmowane przez MEN w zakresie cyfryzacji w edukacji. Gdańsk 2015 Lata 2005-2008 Projekty realizowane w ramach działania 2.1 i 2.2 SPO RZL: Pracownie komputerowe dla szkół (wyposażono

Bardziej szczegółowo

9481/19 dh/aga/mk 1 JAI.1

9481/19 dh/aga/mk 1 JAI.1 Rada Unii Europejskiej Bruksela, 22 maja 2019 r. (OR. en) 9481/19 NOTA Od: Do: Prezydencja Nr poprz. dok.: 9035/19 Dotyczy: Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada COSI 117 JAI 555 ENFOPOL 261 ENFOCUSTOM

Bardziej szczegółowo

www.erasmusplus.org.pl Erasmus+ Mobilność edukacyjna (KA 1) Akcja 1 MOBILNOŚĆ KADRY EDUKACJI DOROSŁYCH Projekty w tej akcji umożliwiają organizacjom edukacji dorosłych przede wszystkim wysyłanie swojej

Bardziej szczegółowo

7 KWESTII DO ROZWAŻENIA W TRAKCIE SPORZĄDZANIA PLANU ICT

7 KWESTII DO ROZWAŻENIA W TRAKCIE SPORZĄDZANIA PLANU ICT 7 KWESTII DO ROZWAŻENIA W TRAKCIE SPORZĄDZANIA PLANU ICT Sierpień 2017 Sponsorowane przez SMART Technologies, Inc. WPROWADZENIE Sporządzanie kompleksowego planu technologicznego dla szkoły należy rozpocząć

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata

Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata 2008-2013 Wąbrzeźno, wrzesień 2008 -2- Spis treści Wstęp Rozdział 1. Nawiązanie

Bardziej szczegółowo

Początki e-learningu

Początki e-learningu E-learning Początki e-learningu Początków nauczania na odległość można doszukiwać się w Stanach Zjednoczonych w latach 80. Technikę tą początkowo wykorzystywało tylko kilka uczelni wyższych. Widząc zainteresowanie

Bardziej szczegółowo

STARTEGIA DZIAŁANIA NA LATA

STARTEGIA DZIAŁANIA NA LATA STARTEGIA DZIAŁANIA NA LATA 2017-2020 2020 Niniejszy dokument przedstawia proponowaną przez Partnerstwo na Rzecz Edukacji Finansowej strategię działania na lata 2017-2020. em strategii jest zwiększenie

Bardziej szczegółowo

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji http://www.frse.org.pl/

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji http://www.frse.org.pl/ Jak przygotować i realizować projekt, pozyskiwanie środków, partnerów, wątpliwości, pytania, wymiana doświadczeń - fora, przykłady dobrych praktyk, narzędzia pomocne w realizacji Fundacja Rozwoju Systemu

Bardziej szczegółowo

ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S19/2019

ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S19/2019 ZAPROSZENIE DO SKŁADANIA WNIOSKÓW EAC/S19/2019 Monitorowanie i coaching poprzez sport młodzieży zagrożonej radykalizacją postaw Niniejsze zaproszenie do składania wniosków ma na celu wdrożenie rocznego

Bardziej szczegółowo

ERASMUS+ 1 stycznia 2014 roku ruszy nowy program Unii Europejskiej ERASMUS+.

ERASMUS+ 1 stycznia 2014 roku ruszy nowy program Unii Europejskiej ERASMUS+. ERASMUS+ 1 stycznia 2014 roku ruszy nowy program Unii Europejskiej ERASMUS+. Będzie wspierał edukację, szkolenia, inicjatywy młodzieżowe oraz sportowe w całej Europie. Połączy w jedną całość 7 dotychczasowych

Bardziej szczegółowo

Cyfrowa szkoła. - program edukacyjny czy technologiczny? 20 maja 2014 r.

Cyfrowa szkoła. - program edukacyjny czy technologiczny? 20 maja 2014 r. Cyfrowa szkoła - program edukacyjny czy technologiczny? 20 maja 2014 r. Wybrane cele edukacyjne w dokumentach strategicznych państwa. Poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZANIE MARKĄ. Doradztwo i outsourcing

ZARZĄDZANIE MARKĄ. Doradztwo i outsourcing ZARZĄDZANIE MARKĄ Doradztwo i outsourcing Pomagamy zwiększać wartość marek i maksymalizować zysk. Prowadzimy projekty w zakresie szeroko rozumianego doskonalenia organizacji i wzmacniania wartości marki:

Bardziej szczegółowo

Erasmus+ Młodzież. Akcja 2. Budowanie potencjału w dziedzinie młodzieży

Erasmus+ Młodzież. Akcja 2. Budowanie potencjału w dziedzinie młodzieży Erasmus+ Młodzież Akcja 2. Budowanie potencjału w dziedzinie młodzieży Cele wspieranie współpracy w dziedzinie młodzieży między Krajami Programu i Krajami Partnerskimi z różnych regionów świata, a dzięki

Bardziej szczegółowo

Warszawa 2 lipca 2014. Projekt AWAKE Obudź się! Aktywne starzenie się oparte na wiedzy i doświadczeniu - program Grundtvig

Warszawa 2 lipca 2014. Projekt AWAKE Obudź się! Aktywne starzenie się oparte na wiedzy i doświadczeniu - program Grundtvig Warszawa 2 lipca 2014 Projekt AWAKE Obudź się! Aktywne starzenie się oparte na wiedzy i doświadczeniu - program Grundtvig Projekt AWAKE Projekt AWAKE (AWAKE Aging With Active Knowledge and Experience)

Bardziej szczegółowo

Konferencja informacyjno-programowa projektu Dolnośląska e-szkoła (DeS)

Konferencja informacyjno-programowa projektu Dolnośląska e-szkoła (DeS) Konferencja informacyjno-programowa projektu Dolnośląska e-szkoła (DeS) Wałbrzych 27 kwietnia 2009 Patronat projektu Dolnośląskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Informacji Pedagogicznej Urząd Marszałkowski

Bardziej szczegółowo

Udział obywateli w planowaniu przyszłej perspektywy funduszy europejskich 2014-2020. Stan konsultacji funduszy w regionach

Udział obywateli w planowaniu przyszłej perspektywy funduszy europejskich 2014-2020. Stan konsultacji funduszy w regionach Udział obywateli w planowaniu przyszłej perspektywy funduszy europejskich 2014-2020 Stan konsultacji funduszy w regionach Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach Szwajcarskiego Programu Współpracy

Bardziej szczegółowo

Obszar 3. Katarzyna Trawińska-Konador. Elżbieta Lechowicz

Obszar 3. Katarzyna Trawińska-Konador. Elżbieta Lechowicz Obszar 3. System potwierdzania efektów uczenia się oraz mechanizmy zapewniające jakość kwalifikacji dla wiarygodności edukacji i kwalifikacji w kraju i w Europie Katarzyna Trawińska-Konador Elżbieta Lechowicz

Bardziej szczegółowo

Zespół do spraw Transformacji Przemysłowej Departament Innowacji

Zespół do spraw Transformacji Przemysłowej Departament Innowacji Zespół do spraw Transformacji Przemysłowej 26.07.2016 Departament Innowacji Kierunki transformacji polskiej gospodarki 5 Filarów rozwoju gospodarczego Polski Reindustrializacja Rozwój innowacyjnych firm

Bardziej szczegółowo

ZARYS WYTYCZNYCH/REKOMENDACJI

ZARYS WYTYCZNYCH/REKOMENDACJI ZARYS WYTYCZNYCH/REKOMENDACJI dotyczących realizacji działania: Budowanie kompetencji w zakresie matematyki, informatyki i nauk przyrodniczych jako podstawy do uczenia się przez cale życie (w tym wspieranie

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA 2014-2020

POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA 2014-2020 ZINTEGROWANE INWESTYCJE TERYTORIALNE POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA 2014-2020 W grudniu 2013 r. Rada Unii Europejskiej formalnie zatwierdziła nowe przepisy i ustawodawstwo dotyczące kolejnej rundy inwestycji

Bardziej szczegółowo

Ostateczna wersja produktu do wdrożenia. Projektodawca. Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną

Ostateczna wersja produktu do wdrożenia. Projektodawca. Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Ostateczna wersja produktu do wdrożenia Projektodawca Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Urząd pracy dostępny dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną model naturalnej

Bardziej szczegółowo

INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY

INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej W prezentacji przedstawione zostaną: Cele programu Interreg IVC Priorytety programu Typy działań

Bardziej szczegółowo

3. Krótki opis nowatorskich rozwiązań organizacyjnych oraz metodycznych:

3. Krótki opis nowatorskich rozwiązań organizacyjnych oraz metodycznych: Opis innowacji Zostać przedsiębiorczym program z program edukacyjny z multimedialnym pakietem dydaktycznym 1. Tytuł innowacji: Projekt Zostać przedsiębiorczym program edukacyjny z multimedialnym pakietem

Bardziej szczegółowo

Projekty mobilności kadry edukacji szkolnej

Projekty mobilności kadry edukacji szkolnej Projekty mobilności kadry edukacji szkolnej Dzięki projektom mobilności szkoły mogą zaoferować swoim nauczycielom i pozostałej kadrze pedagogicznej możliwości i zachęty w zakresie zdobywania nowych kompetencji

Bardziej szczegółowo

Konferencja Nowoczesne technologie w edukacji

Konferencja Nowoczesne technologie w edukacji Konferencja Nowoczesne technologie w edukacji MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA FUNDUSZY UNIJNYCH DLA BIBLIOTEK SZKOLNYCH Tomasz Piersiak Konsulting ul. Kupiecka 21, 65-426 Zielona Góra 16 marca 2016 r. Biblioteki

Bardziej szczegółowo

Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój.

Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój. Kompetencje informacyjne, ich wdrożenia i rozwój. Na przykładzie wybranych uczelni technicznych, medycznych, ekonomicznych i ogólnych Anna Tonakiewicz-Kołosowska Iwona Socik Krajowe Ramy Kwalifikacji dla

Bardziej szczegółowo

Polityki horyzontalne Program Operacyjny

Polityki horyzontalne Program Operacyjny Konferencja Regionalna Polityki horyzontalne Program Operacyjny Kapitał Ludzki Ogólne kryteria horyzontalne Kryteria horyzontalne dotyczą:: zgodności wniosku z właściwymi politykami i zasadami wspólnotowymi

Bardziej szczegółowo

Akcje i strategie innowacyjne w zakresie ICT w regionach krajów w członkowskich UE podsumowanie rezultatów w piętnastu lat eksperymentów

Akcje i strategie innowacyjne w zakresie ICT w regionach krajów w członkowskich UE podsumowanie rezultatów w piętnastu lat eksperymentów Akcje i strategie innowacyjne w zakresie ICT w regionach krajów w członkowskich UE podsumowanie rezultatów w piętnastu lat eksperymentów Robert BARYS SMWI, 2006 Wiele pozostaje do zrobienia Innowacja nie

Bardziej szczegółowo

Członkowie: Firmy 20. Uczelnie i szkoły 4. Firmy współpracujące

Członkowie: Firmy 20. Uczelnie i szkoły 4. Firmy współpracujące Członkowie: Firmy 20 Uczelnie i szkoły 4 Firmy współpracujące Partnerstwo nauki i biznesu w Bydgoskim Klastrze Informatycznym budujemy sieć współpracy - współpraca dydaktyczna z uczelniami pozwala firmom

Bardziej szczegółowo

Uczenie się dorosłych w nowej perspektywie finansowej. Warszawa, 5 kwietnia 2013

Uczenie się dorosłych w nowej perspektywie finansowej. Warszawa, 5 kwietnia 2013 Uczenie się dorosłych w nowej perspektywie finansowej Warszawa, 5 kwietnia 2013 Porządek prezentacji 1. Nowe podejście do kształcenia dorosłych w polityce LLL 2. Inicjowanie i monitorowanie krajowej polityki

Bardziej szczegółowo

Projekt Młodzieżowy Inkubator Przedsiębiorczości. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Młodzieżowy Inkubator Przedsiębiorczości. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt Młodzieżowy Inkubator Przedsiębiorczości Młodzieżowy Inkubator Przedsiębiorczości Inicjatywy promujące postawy przedsiębiorcze i wspierające rozwój przedsiębiorczości Fundusz Grantów na Inicjatywy

Bardziej szczegółowo

Ezine 4. Zapraszamy do współpracy. Małe przypomnienie, czym jest CEO? CEO Kurs szkoleniowy CEO Multiplayer event w Szczecinie...

Ezine 4. Zapraszamy do współpracy. Małe przypomnienie, czym jest CEO? CEO Kurs szkoleniowy CEO Multiplayer event w Szczecinie... Ezine 4 Zapraszamy do współpracy Zachęcemy do odwiedzenia naszej strony internetowej: www.ceo-project.eu Naszego Facebooka oraz LinkedIn Kto jest zaangażowany? Małe przypomnienie, czym jest CEO?... 2 CEO

Bardziej szczegółowo

Innowacyjny program nauczania matematyki dla liceów

Innowacyjny program nauczania matematyki dla liceów Justyna Biernacka Konsultant ds. matematyki WODN w Skierniewicach Innowacyjny program nauczania matematyki dla liceów We wrześniu 2015 roku odbyła się VI Ogólnopolska Konferencja GeoGebry. Konferencja

Bardziej szczegółowo

TYTUŁ PREZENTACJI SZCZEGÓŁOWY OPIS OSI PRIORYTETOWYCH W ZAKRESIE EFS REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA LATA

TYTUŁ PREZENTACJI SZCZEGÓŁOWY OPIS OSI PRIORYTETOWYCH W ZAKRESIE EFS REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA LATA TYTUŁ PREZENTACJI SZCZEGÓŁOWY OPIS OSI PRIORYTETOWYCH W ZAKRESIE EFS REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA LATA 2014-2020 24.06.2014 r. Katowice Koncentracja tematyczna - EFS 8.5

Bardziej szczegółowo

Erasmus+ Młodzież. Akcja 2. Budowanie potencjału w dziedzinie młodzieży

Erasmus+ Młodzież. Akcja 2. Budowanie potencjału w dziedzinie młodzieży Erasmus+ Młodzież Akcja 2. Budowanie potencjału w dziedzinie młodzieży Cele wspieranie współpracy w dziedzinie młodzieży między krajami uczestniczącymi w programie i krajami partnerskimi z różnych regionów

Bardziej szczegółowo

ERASMUS+ Erasmus+ Kształcenie i szkolenia zawodowe Leonardo da Vinci

ERASMUS+ Erasmus+ Kształcenie i szkolenia zawodowe Leonardo da Vinci ERASMUS+ PROGRAM KOMISJI EUROPEJSKIEJ, KTÓRY ZASTĄPIŁ M.IN. PROGRAMY UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE I MŁODZIEŻ W DZIAŁANIU. Leonardo da Vinci 2007-2013 Erasmus+ Kształcenie i szkolenia zawodowe 2014-2020

Bardziej szczegółowo

Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2.

Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2. Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Zintegrowanego Programu

Bardziej szczegółowo

Narzędzia Informatyki w biznesie

Narzędzia Informatyki w biznesie Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście

Bardziej szczegółowo

Działania Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej na rzecz rozwijania całożyciowego poradnictwa zawodowego.

Działania Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej na rzecz rozwijania całożyciowego poradnictwa zawodowego. Działania Krajowego Ośrodka Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej na rzecz rozwijania całożyciowego poradnictwa zawodowego. Katowice, 11 grudnia 2008 r. KOWEZiU jest centralną, publiczną placówką

Bardziej szczegółowo

Departament Funduszy Strukturalnych. Edukacja w okresie programowania

Departament Funduszy Strukturalnych. Edukacja w okresie programowania Departament Funduszy Strukturalnych Edukacja w okresie programowania 2014-2020 Plan prezentacji 1. Fundusze europejskie 2014-2020 i Umowa Partnerstwa 2. System edukacji a wsparcie funduszy unijnych 3.

Bardziej szczegółowo

Jaką rolę pełnią organizacje uczestniczące w katedrze Jean Monnet?

Jaką rolę pełnią organizacje uczestniczące w katedrze Jean Monnet? Katedry Jean Monnet Czym jest katedra Jean Monnet? Katedra Jean Monnet jest stanowiskiem nauczycielskim ze specjalizacją w dziedzinie studiów dotyczących Unii Europejskiej dla profesorów uniwersyteckich

Bardziej szczegółowo

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego. Założenia perspektywy finansowej 2014-2020. www.pgie.pl

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego. Założenia perspektywy finansowej 2014-2020. www.pgie.pl Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego Założenia perspektywy finansowej 2014-2020 www.pgie.pl Perspektywa 2014-2020 W latach 2014-2020 Polska otrzyma z budżetu UE ok. 119,5 mld euro. Na

Bardziej szczegółowo

Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach PO KL

Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach PO KL Dokumenty Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wdrażania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach PO KL Instrukcja wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu Zasady

Bardziej szczegółowo

LISTA PROJEKTÓW INDYWIDUALNYCH PROGRAMU OPERACYJNEGO INNOWACYJNA GOSPODARKA, 2007 2013

LISTA PROJEKTÓW INDYWIDUALNYCH PROGRAMU OPERACYJNEGO INNOWACYJNA GOSPODARKA, 2007 2013 LISTA PROJEKTÓW INDYWIDUALNYCH PROGRAMU OPERACYJNEGO INNOWACYJNA GOSPODARKA, 2007 2013 RAPORT Z KONSULTACJI SPOŁECZNYCH 19 LUTEGO 2014 R. 25 LUTEGO 2014 R. WARSZAWA, LUTY 2014 WSTĘP W perspektywie finansowej

Bardziej szczegółowo

Co wynika z pilotażu nowego systemu wspomagania szkół? Toruń, września 2015

Co wynika z pilotażu nowego systemu wspomagania szkół? Toruń, września 2015 Co wynika z pilotażu nowego systemu wspomagania szkół? Toruń, 21-22 września 2015 Doskonalenie nauczycieli jako element rozwoju całej szkoły Szkoła jest odpowiedzialna za własny rozwój Rozwój szkoły może

Bardziej szczegółowo

Zielona Góra, wrzesień 2014 r.

Zielona Góra, wrzesień 2014 r. Zielona Góra, wrzesień 2014 r. Oś Priorytetowa Poziom alokacji EFRR Wielkość środków w mln euro OP 1 - Gospodarka i innowacje. 27% 176 409 467,00 OP 2 - Rozwój Cyfrowy 6% 39 202 4,00 OP 3 - Gospodarka

Bardziej szczegółowo

Monitorowanie budżetu jako metoda aktywizacji obywatelskiej

Monitorowanie budżetu jako metoda aktywizacji obywatelskiej Monitorowanie budżetu jako metoda aktywizacji obywatelskiej Stowarzyszenie Jeden Świat (SJŚ) i holenderski Oxfam Novib, realizują wspólny projekt pt. E-Motive, który dotyczy transferu wiedzy z Krajów Globalnego

Bardziej szczegółowo

Uczelnie wyższe wobec wyzwań LLL (life-long learning) i LLW (life-wide learning)

Uczelnie wyższe wobec wyzwań LLL (life-long learning) i LLW (life-wide learning) przez Unię Europejską ze środk rodków w Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Uczelnie wyższe wobec wyzwań LLL (life-long learning) i LLW (life-wide learning) Dr Anna Marianowska Plan prezentacji

Bardziej szczegółowo

Europejski system przenoszenia i akumulowania osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET)

Europejski system przenoszenia i akumulowania osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) Europejski system przenoszenia i akumulowania osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) Akumulowanie i przenoszenie osiągnięć Za każdym razem, gdy nauczymy się czegoś nowego i zostanie to potwierdzone,

Bardziej szczegółowo

Transnarodowy program Interreg Region Morza Bałtyckiego

Transnarodowy program Interreg Region Morza Bałtyckiego Transnarodowy program Interreg Region Morza Bałtyckiego (BSR) Katowice, 24 listopada 2014 r. Obszar programu Dania Niemcy (częściowo) Polska Litwa Łotwa Estonia Finlandia Szwecja Norwegia Rosja (częściowo,

Bardziej szczegółowo

wartość miernika 2012/ Liczba uruchomionych kierunków i specjalności na studiach I stopnia liczba kierunków - 0, liczba specjalności - 5

wartość miernika 2012/ Liczba uruchomionych kierunków i specjalności na studiach I stopnia liczba kierunków - 0, liczba specjalności - 5 1.1.1. Uelastycznienie oferty edukacyjnej Uczelni na studiach I stopnia Miernik 1/13 1/13 1. Liczba uruchomionych kierunków i specjalności na studiach I stopnia liczba kierunków, liczba specjalności 5

Bardziej szczegółowo

8 Przygotowanie wdrożenia

8 Przygotowanie wdrożenia 1 Krok 8 Przygotowanie wdrożenia Wprowadzenie Przed rozpoczęciem wdrażania Miejskiego Programu Energetycznego administracja miejska powinna dokładnie przygotować kolejne kroki. Pierwszym jest powołanie

Bardziej szczegółowo

Możliwości dofinansowania realizacji projektów z programu Erasmus+

Możliwości dofinansowania realizacji projektów z programu Erasmus+ Możliwości dofinansowania realizacji projektów z programu Erasmus+ Erasmus+ Program Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji, szkoleń, młodzieży i sportu na lata 2014-2020. W Polsce funkcję narodowej agencji

Bardziej szczegółowo

Erasmus+ Program Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji, szkoleń, młodzieży i sportu na lata

Erasmus+ Program Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji, szkoleń, młodzieży i sportu na lata Erasmus+ Program Unii Europejskiej w dziedzinie edukacji, szkoleń, młodzieży i sportu na lata 2014-2020. W Polsce funkcję narodowej agencji programu Erasmus+ pełni Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. Podstawowe

Bardziej szczegółowo

ROCZNY PLAN WSPOMAGANIA. Szkoła Podstawowa w Chojnie ROCZNY PLAN WSPOMAGANIA W OBSZARZE

ROCZNY PLAN WSPOMAGANIA. Szkoła Podstawowa w Chojnie ROCZNY PLAN WSPOMAGANIA W OBSZARZE Projekt realizowany przez Powiat Gryfiński pn. Bezpośrednie wsparcie rozwoju szkół poprzez zmodernizowany system doskonalenia nauczycieli w powiecie gryfińskim współfinansowany przez Unię Europejską ze

Bardziej szczegółowo

Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej oraz działania na rzecz zrównoważonej produkcji i konsumpcji

Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej oraz działania na rzecz zrównoważonej produkcji i konsumpcji Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej oraz działania na rzecz zrównoważonej produkcji i konsumpcji 2 Plan prezentacji 1. Kontekst transformacji niskoemisyjnej 2. Przykładowe wyzwania

Bardziej szczegółowo

Program Uczenie się przez całe życie

Program Uczenie się przez całe życie Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Program Uczenie się przez całe życie Synergia upowszechniania i wykorzystywania rezultatów projektów zdecentralizowanych oraz centralnych w polskiej edycji programu Uczenie

Bardziej szczegółowo

Możliwości pozyskiwania pozabudżetowych środków finansowych na digitalizację zasobów

Możliwości pozyskiwania pozabudżetowych środków finansowych na digitalizację zasobów Możliwości pozyskiwania pozabudżetowych środków finansowych na digitalizację zasobów Teresa E. Szymorowska Wojewódzka Biblioteka Publiczna Książnica Kopernikańska w Toruniu e-polska Biblioteki i archiwa

Bardziej szczegółowo

Projekty współpracy ponadnarodowej w perspektywie konkursy organizowane w ramach Działania 4.3 PO WER. Warszawa, 8 czerwca 2016 r.

Projekty współpracy ponadnarodowej w perspektywie konkursy organizowane w ramach Działania 4.3 PO WER. Warszawa, 8 czerwca 2016 r. Projekty współpracy ponadnarodowej w perspektywie 2014-2020 konkursy organizowane w ramach Działania 4.3 PO WER Warszawa, 8 czerwca 2016 r. Podejście do współpracy ponadnarodowej i innowacji społecznych

Bardziej szczegółowo

Idea Europejskich Dni Pracodawcy

Idea Europejskich Dni Pracodawcy EUROPEJSKIE DNI PRACODAWCY NA WARMII I MAZURACH 4-15 kwietnia 2016 roku Wiosna 2016 roku to okres, w którym urzędy pracy z Warmii i Mazur swoje działania skupiły wokół pracodawców ze swojego regionu. Na

Bardziej szczegółowo

Szkoła Promująca Zdrowie

Szkoła Promująca Zdrowie Szkoła Promująca Zdrowie Zdrowie Stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepełnosprawności. definicja WHO 1948 Zdrowie Edukacja Zdrowie

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014

Bardziej szczegółowo